Category: шинжлэх-ухаан-технологи

“Дэлхийн сансрын 7 хоног – 2023” өнөөдөр эхэлж байна.

“World Space Week” буюу дэлхийн сансрын долоо хоног нь дэлхийн 90 гаруй улсад нэгэн зэрэг зохион байгуулагддаг шинжлэх ухаан, технологийн олон улсын томоохон наадам юм. Энэхүү долоо хоногтой холбогдуулан өнөөдрөөс эхлэн аравдугаар сарын 10-ны өдрийг дуустал өдөр бүр 10:00-20:00 цагийн хооронд 7 хоногийн турш Зайсан хилл цогцолборт болох аж.

Тус арга хэмжээ нь хүүхэд багачуудад шинжлэх ухаан, сансар огторгуй судлалаас бий болдог өндөр технологи, ашиг тусыг таниулах түүнд сонирхолтой болгох зорилготой.

Зундаа хэт халж, өвөлдөө цас бага унаж байгаагаас Швейцарын мөсөн голууд хурдацтайгаар хайлж үгүй болж байна.

Улмаар сүүлийн хоёрхон жилийн дотор мөсөн голууд нийт эзэлхүүнийхээ 10 хувийг алджээ.

Швейцарын ШУА-ийн эрдэмтдийн бүлэг ийм сэтгэл түгшим судалгааны дүнг тайлагнасныг олон улсын хэвлэлүүд уламжилж байна.

Швейцар Европтоо хамгийн олон мөсөн голтой улсад тооцогддог. Энэ 2023 он гарсаар эндэхийн нийт мөстлөгийн 4 хувь нь хайлж үгүй болсон бол, 2022 онд 6 хувиар хорогдож, хэмжилт ажиглалт явуулж эхэлсэн түүхийн туршид хамгийн өндөр үзүүлэлт болж байсан удаатай байна.

Үүнээс урьд нь, мөсөн голуудын эзлэхүүн жилд 2 хувиар хорогдох тохиолдолд “онц ноцтой үзэгдэлд” тооцож тодорхойлж ирсэн байдаг юм байна.

Гэтэл 1960-1990 оныг хүртэлх 30 жилийн хугацаанд хайлсантай тэнцэхүйц хэмжээний мөс сүүлийн хоёрхон жилийн дотор хайлж үгүй болсон гэдэг тайлан судалгааны дүнг эрдэмтэд танилцуулж байна. Мөн маш олон жижиг мөсөн гол бүрэн хайлж үгүй болжээ.

Дэлхийн мөсөн гадаргуугийн ажиглалтын төв ГЛАМОС байгууллага Швейцар дахь 1400-аад мөсөн голын тоо чамгүй буурч болзошгүй байгаа анхааруулга сэрэмжлүүлгийг үндэс болгон энэ жил урьд хожид байгаагүй хурдацтайгаар мөстлөг хайлж үгүй болж байгаа үйл явцад ажиглалт тандалт явуулж байгаа юм байна.

Энэ багийнхны ярьснаар энэ оны хоёрдугаар сард хэмжигдсэн цасан бүрхүүлийн зузаан уг нь харьцангуй цас багатай жилүүд гэдэг тодорхойлолтод багтсан 1964, 1990 эсвэл 2007 оныхоос ерөнхийдөө өндөр байсан байна.

Гэвч дөнгөж 2 сарын дундаас хойш, цасны зузаан нь олон жилийн дунджийн дөнгөж 30 орчим хувь руу орж буурчээ.

2000 гаруй метрийн өндөрт байрлуулсан, доод тал нь 25 жил болж байгаа автомат хяналтын станцуудын талаас илүү хувьд нь энэ хугацааны туршид үзэгдээгүй доогуур үзүүлэлт тэмдэглэгдсэн байна.

Түүнээс хойш “Зургаадугаар сар ер бусын дулаан байснаас” цас ердийнхөөс 2-4 долоо хоногийн өмнө хайлсныг судалгааны багийнхан мөн мэдээлжээ.

Швейцарын цаг уурчид энэ оны наймдугаар сард, цельсийн тэг градусын түвшин буюу ус хөлддөг өндөрлөгийн хэмжээ урьд өмнө тэмдэглэгээнд байсан үзүүлэлтүүдийн хамгийн дээд түвшинд буюу бараг 5300 метрийн өндөрт очсон талаар мэдээлж байсан байна.

Энэ нь Швейцарын нутаг дахь Альпийн нурууны бүх оргил тэр аяараа тэгээс дээш буюу нэмэх градустай байсан гэсэн үг болж байна.

Озоны давхаргыг хамгаалах Олон улсын өдөр есдүгээр сарын 16-нд тохиодог. Хүн төрөлхтөн хөгжлийнхөө турш олон сайн зүйлийг бүтээсэн боловч тэдгээрээс бас нэлээд сөрөг үр дагавар бий болжээ. Түүний нэг нь агаар мандлын озоны давхаргын хомсдол юм. Энгийнээр Озоны давхарга бол нарнаас ирж буй хэт ягаан туяаг өөртөө шингээж, шүүж авдаг бидний амьдралыг хамгаалдаг давхарга юм.

1970-аад оны сүүлчээр ажиллаж байсан эрдэмтэд хүн төрөлхтөн энэхүү хамгаалалтын бамбайд нүх үүсгэж байгааг олж мэдээд тэд түгшүүрийн дохиог өгсөн гэдэг. Энэ нүх нь хөргөгч, агааржуулагч гэх мэт аэрозоль, хөргөлтөд ашигладаг озоны давхаргыг задалдаг хий (ODS) -ээс үүдэлтэй байсан тул арьсны хорт хавдар, катаракт өвчний тохиолдол нэмэгдэж, ургамал, таримал, экосистемд гэмтэл учруулах аюул заналхийлж байв.

Тиймээс хүн төрөлхтний өмнө тулгараад байгаа байгаль, хүрээлэн буй орчны асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор 1972 онд олон улсын хуралдаанаас санаачлан байгуулсан НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөрийн ивээл дор дэлхийн улс орнуудын энэ талаар мэдлэг чадвар бүхий эрдэмтэн мэргэд, олон улсын харилцааны мэргэжилтнүүд 1985 он хүртэл хэд хэдэн удаа хуран чуулж, тулгараад байгаа аюултай үзэгдэл асуудлаар санаа бодлоо солилцож, гарах арга замыг дипломат бодлогын хүрээнд олж тогтоосон нь аюулыг сөрөн зогсоох эхлэл болжээ.

Ийнхүү озоны давхаргыг хамгаалах Венийн конвенц буюу Монералын протоколыг 1985 онд Австри улсын нийслэл Вена хотноо баталсан байдаг. 

Монералын протоколын дагуу засгийн газрууд, эрдэмтэд, аж үйлдвэрүүд хамтран озон задалдаг бодисын 99 хувь багасгахын төлөө хамтран ажилласан. Энэ протоколын ачаар озоны давхарга нөхөгдөж, энэ зууны дунд үе гэхэд 1980 оноос өмнөх утгадаа эргэж орох төлөвтэй байна.

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2023 оны есдүгээр сарын 13-нд болж дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учрал тэргүүтэй төр, хувийн хэвшлийн төлөөлөл Бүгд Найрамдах Эстони улсын нийслэл Таллин хотноо 2023 оны есдүгээр сарын 5-7нд “Цахим Таллин Чуулган 2023”, наймдахь удаагийн “Нээлттэй Засаглалын Түншлэл” олон улсын чуулга уулзалтад оролцсон дүнгийн талаар Засгийн газрын хуралдаанд танилцууллаа.
Үүнтэй холбогдуулан Бүгд Найрамдах Эстони улсын холбогдох байгууллагуудтай хамтран Монгол Улсын цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх, мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор гадаадын хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч, өндөр технологийн мэргэжилтнүүдийг Монгол Улсад бизнес эрхлэхэд таатай орчныг бүрдүүлэхэд шаардлагатай хууль эрх зүй, техник технологи болон бусад арга хэмжээг авч Засгийн газрын хуралдаанд хэлэлцүүлэхийг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдад үүрэг болголоо.  НҮБ-аас байгуулагдсан “Нээлттэй засаглалын түншлэл” байгууллага  Монгол Улсын цахим засаглал, нээлттэй ил тод байдлын талаар авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ, идэвх чармайлтыг үнэлэн “Нээлттэй засгийн хүндэт өргөмжлөл” хүртээжээ.
Монгол Улсын төлөөлөгчид чуулганд оролцох хугацаандаа Эстони Улсын цахим шилжилтийн өнөөгийн явцтай танилцаж, хамтын ажиллагааны дараагийн алхмуудыг тогтоожээ. Тухайлбал, Эстонийн “И-Засаглалын академи”-тай байгуулсан санамж бичгийг шинэчилж, Зөвшөөрлийн цахимжилт, ”Үндэсний танилт, нэвтрэлтийн систем”, “Цахим оршин суугч”  хөтөлбөрийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллахаар тохиролцсон байна.

Товч мэдээ
·      Улаанбаатар-Мандалговь чиглэлийн улсын чанартай авто замын 208-250 км-ийн хооронд замын хучилтад үүссэн эвдрэлийг засварлаж хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахад зориулж 400 сая төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргахаар тогтлоо.

“Apple” компани “iPhone 15” загварын гар утсаа өнөөдөр буюу есдүгээр сарын 12-нд Америкийн цагаар 10:00 цагаас олон нийтэд танилуулна. Үүнтэй холбогдуулан “Apple” компанийн оффисын гадаа хүмүүс хэдийнэ дараалал үүсгэж эхэлсэн байна.

“iPhone 15” загварын хувьд USB оролт, дэлгэцний хэмжээ, ухаалаг цагны холболт, Bluetooth чихэвч зэргийн үзүүлэлтээрээ шинэлэг байх аж. Үнийн хувьд 3500 ам.доллар буюу 12 сая төгрөгөөр борлуулагдах аж.

“Хархорум” хотын төлөвлөлтийн үзэл баримтлалыг танилцуулах, хэлэлцүүлэг Монголын архитекторуудын эвлэлийн ордонд есдүгээр сарын 07-ны өдөр боллоо.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, хүн амын төвлөрлийг сааруулах, бүс нутгийн хөгжлийн тэнцвэртэй байдлыг хангах болон төрт ёсны үнэт өвийг бэхжүүлэх зорилгоор Орхоны хөндийд Хархорум хотыг сэргээн байгуулах тухай зарлигийг 2022 оны 12 дугаар сард гаргасан.  Зарлигийн хүрээнд Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газар холбогдох тогтоол, шийдвэрийг  гаргаж, Хархорум хотын бүтээн байгуулалтын асуудал хариуцсан захиргааг 2023 оны гуравдугаар сард байгуулсан.

Өчигдөр болсон хэлэлцүүлгийн үеэр “Хархорум” хотын бүтээн байгуулалтын асуудал хариуцсан захиргааны дарга Н.Нацагдорж “Шинэ Хархорум” хотын төлөвлөлтийн талаар танилцуулга хийсэн юм.

Уг хэлэлцүүлэгт “Хархорум” хотын төлөвлөлтийг боловсруулахдаа Монгол Улсын засаг, захиргаа, түүх, соёл, аялал жуулчлал, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, олон улсын харилцаа, өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн төв байхаар үзэл баримтлалдаа тулгуурлажээ. Тодруулбал, “Хархорум” хот нь Өвөрхангай, Архангай аймгийн нутгийг хамрах бөгөөд 500 мянган хүнтэй, суурьшлын бүсийн 50 хувь нь ногоон байгууламж, явган алхалт, унадаг дугуй, нийтийн тээврийн хэрэглээ 70 хувь байхаар төлөвлөж буйгаа танилцууллаа.

Мөн гадаргын ус, саарал усыг дахин ашиглах, хог хаягдлыг дахин боловсруулах, сэргээгдэх эрчим хүчний олон төрлийг ашиглах дэд бүтцийг хөгжүүлсэн, эдийн засгийн хувьд бие даасан, орчин үеийн ухаалаг хотыг байгуулахаар үзэл баримтлалд тусгаад буй.

“Цагаан хэрэм”-ээс холгүй барилга дээр ажиллаж байсан хоёр хүн замаа товчлохын тулд экскаватораар түүхэн дурсгалт байгууламжийг нүхэлсэн хэрэгт буруутгагдаж байна. Хятадын төв телевиз энэ тухай мэдээлжээ.

Шаньси мужийн хойд хэсгийн Ююй аймгийн Шожоу хотын дүүргийн хэрмийн хананд нүх гаргасан байсныг илрүүлсэн. Улмаар зэргэлдээ аймгийн 38 настай эрэгтэй Чэн, 55 настай эмэгтэй Ван нар дээрх хэргийг үйлдсэн болохыг олж тогтоожээ. Ажилдаа очих зам дэндүү тойруу учир замаа товчлохын тулд хэрмийг нүхэлснээ хүлээсэн тэднийг соёлын дурсгалыг эвдлэн сүйтгэсэн хэргээр баривчлан саатуулаад байна.