Category: цаг-үе

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Гомбожавын Занданшатарын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

“Монгол Улсын ард иргэд ээ,

Монгол Улсын Их Хурлын дарга, эрхэм гишүүд ээ,

Өндөр үүрэг хариуцлага, итгэл хүлээлгэж Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар тохоон томилсон Та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье.

Засгийн газрын тэргүүний өндөр хариуцлагатай албан тушаалд нэрийг минь дэвшүүлсэн Монгол Ардын Нам, журмын нөхдөдөө, Намын шийдвэрийг дэмжиж, намайг Ерөнхий сайдаар томилуулах саналаа Улсын Их Хуралд өргөн барьсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Танд энэ талархлыг хамтатган дэвшүүлье.

Шударга ёс, баялгийн тэгш хуваарилалт, мега төслүүд, бүсчилсэн хөгжил, Шинэ сэргэлт зэрэг томоохон бодлого, зорилт дэвшүүлж, зохих үр дүнд хүргэсэн Монгол Улсын 32, 33 дахь Ерөнхий сайд Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ болон түүний тэргүүлсэн Засгийн газрын танхимын гишүүдэд хүндэтгэл илэрхийлж буйг минь хүлээн авна уу.

Шинээр байгуулагдах Засгийн газар Монгол Ардын Нам, Ардчилсан нам, ХҮН намын 2024 оны Улсын Их Хурлын сонгуульд дэвшүүлсэн мөрийн хөтөлбөрийн зорилтуудыг тусгасан, хамтарсан Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж, амжилт ололтыг улам бататгаж ажиллах болно.

Эрхэм гишүүд ээ,

Дэлхий дахинд геополитик, гео-стратегийн хурцадмал нөхцөл байдал үргэлжилж, худалдаа, тарифын дайн нүүрлэсэн нэн эгзэгтэй цаг үеийг улс орнууд, түүний дотор Монгол Улс туулж байна.

Түүхий эдийн үнийн уналтаас шалтгаалж уул уурхайн цөөн тооны бараа бүтээгдэхүүнээс хэт их хамааралтай манай эдийн засаг хүндхэн сорилттой нүүр туллаа.

Тухайлбал, манай улсын эдийн засаг сүүлийн дөрвөн жилд дунджаар таван хувиар өсөж байсан бол 2025 оны эхний улиралд эдийн засгийн өсөлт хоёр дахин буурлаа.

Нүүрсний экспорт зогсонги байдалд орж, төсвийн орлого тасалдаж, гадаад валютын нөөц, монгол төгрөгийн ханшид сөрөг дарамт учирч, инфляц нэмэгдэж байна.

Урьдчилсан тооцооллоор жилийн эцэст төлбөрийн тэнцлийн алдагдал нэг тэрбум ам.долларт хүрч магадгүй боллоо.

Мөн эрчим хүчний системийн найдвартай, тасралтгүй үйл ажиллагаанд гэнэтийн эрсдэл үүслээ.

Тиймээс эдийн засгаа тогтворжуулж, иргэдийнхээ орлого, амьжиргааг тамиржуулах, эрчим хүчний гэнэтийн доголдол зэрэг тулгамдсан асуудлуудыг нэн яаралтай шийдвэрлэх шаардлага үүслээ.

Эрсдэл, сорилтыг даван туулах, ҮНДЭСНИЙ СӨРӨН ТЭСВЭРЛЭХ ЧАДАВХЫГ бүх түвшинд төлөвшүүлэх нь шинэ Засгийн газрын нэн тэргүүний зорилт байх болно. Монголчууд бид гадаад, дотоод таагүй нөхцөлөөс хохирч биш, хожиж гарах ёстой.

Үүний тулд Засгийн газар Үндэсний аюулгүй байдал, монгол хүний эрх ашигт заналхийлж, итгэлийг нь үгүй хийж, мөрөөдлийг нь сүүдэртүүлж байгаа асуудлуудыг эрэмбэ, шат дараатай шийдвэрлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

Улсын эдийн засаг хүнд байгааг шулуухан хэлье. Зардлаа багасгаж, орлогоо хэмнэхээс өөр сонголт бидэнд алга.

Гэхдээ эрсдэлийг даван туулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэхдээ ард түмэн, аж ахуйн нэгжийнхээ нуруунд үүрүүлж, халаас хэтэвчийг нь тэмтрэх байдлаар биш, төрийн үрэлгэн зардлаа багасгаж, ТӨР ӨӨРӨӨ БҮСЭЭ ЧАНГАЛАХ зарчмыг барих ёстой гэж үзэж байна.

Тиймээс Монгол Улсын 2025 оны төсөвт нэн яаралтай ХЭМНЭЛТИЙН ТОДОТГОЛ хийж, төсвийн сахилга бат, ил тод, нээлттэй, нэгдмэл байдлыг чанд сахиж, хариуцлагын тогтолцоог эрс чангатгана.

Төсвийн зардал, ачааллыг нэмэгдүүлж байгаа төрийн нүсэр бүтцийг эмхлэн цэгцэлж, “ТООНООС ЧАНАРТ” шилжиж, цомхон, чадварлаг, бүтээмжтэй төрийн албыг бий болгох чиглэлд бодит алхмууд хийнэ.

Төрийн өмчит аж ахуйн нэгж, чиг үүрэг давхардсан үндэсний хороод болон үр ашиг муутай төрийн сангуудыг цэгцэлнэ.

Төрийн өмчит компаниудын тоог цөөлж, хувьчлалыг эрчимжүүлэн, засаглалыг сайжруулж, олон нийтийн хяналттай, цомхон, чадварлаг, үр өгөөжтэй байхуйц бүтцийн өөрчлөлтийг хийж, мэргэшсэн удирдлагын тогтолцоо нэвтрүүлэх нь зайлшгүй шаардлага мөн.

Манай Засгийн газар хөдөлмөрлөж байгаа хүн бүрийг, ажил олгогч – баялаг бүтээгч нараа бүх талаар дэмжиж ажиллах болно.

Тиймээс татвар, нийгмийн даатгалын сангийн цогц реформ хийж, иргэн, аж ахуйн нэгжийн татварын дарамтыг бууруулж, шаталсан, шударга татварын тогтолцоог бэхжүүлж, татварын бааз суурийг өргөтгөх арга хэмжээ авна.

Түүнчлэн хувийн хэвшлийн хийх боломжтой ажлыг төр хийхгүй байх зарчим баримтална. Төрийн зарим үйлчилгээний чиг үүргийг хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодоор гүйцэтгүүлж, эдийн засаг дахь хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх чиг баримтална.

Мөн жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжих, инновац, бүтээмжийг дэмжсэн эрх зүйн шинэчлэл хийж, бизнесийн орчны хүндрэл, чирэгдлийг арилгаж, хувийн хэвшлийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.

Хүний хөгжил бол манай Засгийн газрын хамгийн том мега төсөл байх болно.

Шинэ Засгийн газар монгол хүний хөгжлийг бодлогынхоо цөмд нь, иргэдийнхээ эрхийг шийдлийнхээ голд нь тавьж асуудалд ханддаг, АРД ТҮМНИЙ төлөө ЗАСГИЙН ГАЗАР байхыг эрхэм зорилгоо болгож ажиллана.

Чадварлаг, бүтээмжтэй, эрүүл саруул, дэлхийд өрсөлдөх чадамжтай монгол хүний хөгжилд чиглэж, эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн хамгааллын цогц реформыг эрчимжүүлнэ.

Бүтээмж, гүйцэтгэл, үр дүнд суурилсан цалин хөлсний бодлогыг салбар бүрд нэвтрүүлнэ.

Халамжийн тогтолцоонд шинэчлэл хийж, ХАМГИЙН САЙН ХАЛАМЖ БОЛ ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ байх зарчмыг удирдлага болгоно.

Тэтгэврийн шинэчлэлийг эрчимжүүлж, нийгмийн даатгалын сангийн алдагдлыг бууруулж, удирдлага менежментийг шударга, ил тод, мэргэжлийн хөрөнгийн удирдлагын тогтолцоонд шилжүүлнэ.

Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг хэрэгжүүлж, “БАЯЛАГТАА ЭЗЭН МОНГОЛ” зорилтыг тууштай хэрэгжүүлнэ. Монгол хүн баялагтаа эзэн байх ёстой. Эзэн байхын учир нь өмчийнхөө зарцуулалтад хяналт тавих, үр өгөөжийг нь тэгш хүртэх учиртай байхад чиглэгдэнэ.

Энэ зарчмын үүднээс стратегийн ач холбогдол бүхий орд эзэмшигч аж ахуйн нэгжүүдтэй хийж буй хэлэлцээрүүдийг үргэлжлүүлэн, бодит үр дүнд хүргэнэ.

         Эрхэм гишүүд ээ,

Монголчууд бид Ардчилсан Үндсэн хуулиа батлаад 30 гаруй жилийг туулжээ.

Миний бие өнгөрсөн хугацаанд ард түмэн, төр засгийн дэмжлэгээр парламент, гүйцэтгэх засаглал, гадаад харилцаа, төрийн бодлогын түвшинд ажиллахдаа олон сорилт, бэрхшээлийг туулж, ардчиллын засаглалыг бэхжүүлэх, төлөөллийн ардчиллыг зөвлөлдөх ардчилалтай хослуулан, төрийн тогтвортой байдлыг хангахын төлөө тууштай зүтгэж ирсэн.

Миний бие УИХ-ын даргаар ажиллаж байхдаа Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг батлуулж, газрын хэвлийн баялагтаа ард түмэн эзэн байх суурь зарчмыг Үндэсний баялгийн сангийн хуулиар батлуулж чадсан.

Мөн хүний эрхийг хамгаалагчийн тухай хууль, төрийн хүнд суртлыг бууруулах зөвшөөрлийн хууль, авлигагүй нээлттэй засаглалыг бэхжүүлэх цахим хөгжлийн багц хууль, хүний хөгжлийг дэмжих боловсролын багц хууль зэрэг олон чухал суурь хуулиудыг батлуулсан.

Хууль батлагдах бол нэг хэрэг. Тиймээс шинэ Засгийн газар хууль хэрэгжүүлэх, хуулийн үйлчлэлийг тэгш байлгах, шударга ёс, тэгш эрхийг хангахад бүхий л анхаарлаа хандуулна.

Мөн төрд ёс зүйг сахиулах нь Засгийн газрын эн тэргүүний зорилт байх болно.

Хууль дээдлэх, ёс зүй, хариуцлагыг эрхэмлэх зарчим дээрээсээ эхэлж, ард иргэд, иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн хамтарсан хяналт, оролцоо, ил тод байдал дээр тулгуурлах учиртай.

Ард түмэнтэйгээ хамгийн ойр, тэдний үгийг сонсдог, шаардлагыг анхаардаг, үйл ажиллагаа, шийдвэр нь ил тод байдаг төр, засаг л иргэдийнхээ төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлнэ.

Тиймээс авлигаас ангид, ард түмнээсээ зугтаадаггүй, эрх мэдлийн ард нуугддаггүй, ҮНЭНЭЭ ХЭЛДЭГ ЗАСАГ байх болно.

Манай Засгийн газар ХАРИУЦЛАГА НЬ ЭЗЭНТЭЙ ЗАСГИЙН ГАЗАР байх учиртай.

Алга ташуулахад эзэн олон, алдаа дутагдалд хариуцагч байхгүй байх нь наад зах нь шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй.

Тиймээс алдаа, бурууд цаг тухайд нь хариуцлага тооцдог байх зарчмыг мөрдлөг болгоно. Алдсанаа хүлээдэг, буруудсанаа засдаг, буруутанд хариуцлага оноодог байх нь ардчилсан засаглалын зарчим мөн чанарт нийцнэ.

Бид асуудлыг ерөнхийлж бөөрөнхийлдөггүй, ацаглаж хойш тавьдаггүй, УЛСТӨРЖИЛТ ТАЛЦАЛГҮЙ ЗАСГИЙН ГАЗАР байна.

Түүнчлэн богино зайны дуулиан шуугианд хөтлөгдөхгүйгээр улирлын чанартай бэрхшээлүүдийг оновчтой шийдвэрлэж, урт хугацааны ултай суурьтай шийдэлд төвлөрнө.

Шинэ Засгийн газар төрийн бодлогын залгамж чанарыг хэлбэрэлтгүй сахина. Өмнөх засгийнхаа сайн бодлогыг тууштай үргэлжлүүлж, улс орны язгуур ашиг сонирхолд нийцсэн мега төслүүдийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, цаг алдалгүй хэрэгжүүлэхийг зорино.

Түүнчлэн нийслэл Улаанбаатар хотын түгжрэл, агаарын бохирдол зэрэг бугшмал асуудлуудыг шийдвэрлэх нийслэлийн бодлого, үйл ажиллагааг бүхий л талаар дэмжин ажиллах болно.

Дэлхийн хамтын нийгэмлэг, бүс нутгийн түвшинд гадаад харилцаанд ололтоо ахиулж, амжилтаа бататгана.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг тууштай дэмжиж, Монгол Улсын язгуур ашиг сонирхлыг цорын ганц хэмжүүр, шалгуур болгоно. Монгол Улс бол сайн хөрш, найдвартай түнш, итгэл даах хамтрагч гэдэг дүр төрхийг баталгаажуулахыг эрмэлзэнэ.

Товчилж хэлбэл, ОЛОН УЛСАД МОНГОЛ УЛСЫНХАА ӨСӨН НЭМЭГДЭЖ БУЙ НЭР ХҮНДИЙГ БАТАТГАН БЭХЖҮҮЛЭГЧ ЗАСГИЙН ГАЗАР байхыг эрмэлзэнэ.

Түүнчлэн “Digital first” гэсэн уриа дор “ЦАХИМ ШИЛЖИЛТИЙГ ЭРХЭМЛЭГЧ” ЗАСГИЙН ГАЗАР байна. Их өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргалт бидний зорилт байх болно.

Төрийн ажил, үйлчилгээг цахимд шилжүүлэх эрмэлзэл бүрийг, хөдөлмөр хөнгөвчлөх, бүтээмж нэмэгдүүлэх, инновац, шинэ технологи нэвтрүүлэх шийдэл болгоныг манай Засгийн газар ямагт урамшуулан дэмжих болно.

Дэлхий дахинд үүсээд байгаа хурцадмал нөхцөл байдал, Монголыг чиглэсэн гаднын ашиг сонирхол цөөхөн монголчууд биднийг эвтэй байхыг шаардаж байна.

Энэ шаардлага хэзээ хэзээнээс илүү үнэ цэнтэй болсныг монгол хүн бүр мэдэрч, санаж явах ёстой учиртай. Үзэл бодол ондоо, байр суурь тусдаа, намын харьяалал өөр байж болно. Гэхдээ бид Улс Монголоо гэсэн сэтгэл нэг л байх ёстой.

Тиймээс бид ЭВИЙГ ЭРХЭМЛЭДЭГ ЗАСГИЙН ГАЗАР байна.

“Ойрын нөхөд хэрэлдэхэд холын дайсан баярладаг” гэсэн үг бий. Үүн дээр нэмээд “Гадаа хүйтэрч байхад гэр дотор дулаан байх ёстой” гэж нэмж хэлье.

Эвийг хичээж, эеийг эрхэмлэж, зөвшилцөл ойлголцлыг эн тэргүүнд эрэмбэлж, Монголынхоо төлөө, ард түмнийхээ төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хамтран зүтгэхийг Монгол Улсын Их Хурлын гишүүдээсээ эрхэмлэн хүсье.

Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүний хувьд би Хүнийг төвд нь тавьсан хөгжил, Шударга ёсыг эрхэмлэсэн төр, “Нэг бодлого-Нэг зүтгэл” уриаг үйл хэрэгтээ хэрэгжүүлж, эв нэгдэл, итгэл дээр суурилан ажиллах болно гэдгээ илэрхийлье.

Нэг монгол, нэг гэр бүл, нэг ард түмэн гэдгээ гүнээ ухамсарлаж, хүсэл зорилго, үнэт зүйлээрээ нэгдэн нийлж, Сэргэн мандсан Хүчирхэг Монголын төлөө хамтран зүтгэцгээе.

Монгол Улс мандан бадрах болтугай” гэлээ.

Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы өнөөдөр (2025.06.13)-ийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх, Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Чуулганы нэгдсэн хуралдааны эхэнд Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг холбогдох Байнгын хороонд хуваарилсан талаар танилцуулав. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин нарын 11 гишүүнээс энэ сарын 10-ны өдөр, мөн 40 гишүүн энэ сарын 12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг Төрийн байгуулалтын Байнгын хороонд хуваарилсан байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан өөрийн санаачилсан Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаар танилцууллаа. Тэрбээр хууль санаачлагчийн илтгэлдээ, 1998 онд анх батлагдаж, 2008 онд шинэчлэгдсэн тус хуульд тухайн үеийн нөхцөл байдал, хүн амын төвлөрөл багатай байршил зэргийг харгалзан хот байгуулалтыг ерөнхий төлөвлөлт, зураг төслийн түвшинд ерөнхий архитектурт төвлөрүүлэн шийдвэрлэх зохицуулалтыг хэрэгжүүлж ирсэн нь цаг үеийн шаардлага хангахаа больсон гэж үзсэнээ дурдсан юм. Үүний улмаас сургууль, цэцэрлэгийн хүрэлцээ муудаж, нийгмийн үйлчилгээ, ногоон байгууламж зэрэг суурь дэд бүтцийн хангамж алдагдаж, иргэдийн амьдрах орчинд сөргөөр нөлөөлж байгааг тэрбээр онцлон, энэ бүхний үр дагаварт хүүхдийн сурч боловсрох эрх хамгийн ихээр зөрчигдөж байгааг тэмдэглэв. Тухайлбал, 5200 өрх, 16 мянга орчим хүн амтай Алтай хотхон, сургуулийн насны 3500 хүүхэдтэй Эрин, Хархорин зэрэг хотхон, 2000 өрх, 5794 хүн ам, сургуулийн насны 2000, цэцэрлэгийн насны 1000 орчим хүүхэдтэй Кинг Тауер хотхонуудад нэг ч сургууль, цэцэрлэг  барьж байгуулаагүйг нэрлэв. Ийм жишээ олон байгааг тэрбээр өгүүлж, Үндэсний статистикын хорооны мэдээлэлд дурдсанаар 1000 өрх тутамд 18 хүртэлх насны 2600 хүүхэд, 250 өрх тутам зургаа хүртэлх буюу цэцэрлэгийн насны 400 орчим хүүхэд ноогдож байгааг тооцож, хэсэгчилсэн хот төлөвлөлтийг боловсруулах, батлуулахдаа сургууль, цэцэрлэгийг өрхийн тоотой шууд уялдуулж, зайлшгүй тооцож байх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилго тавьснаа танилцуулав.

Хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх эсэх асуудлыг Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Цэнгүүн танилцуулав. Тус Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төсүүдийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын М.Бадамсүрэн, П.Сайнзориг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, үг хэлсэн байна. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.

Хууль санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд, Б.Уянга, Д.Рэгдэл, С.Эрдэнэбат, Д.Пүрэвдаваа, Г.Хосбаяр, М.Ганхүлэг, Д.Ганмаа, О.Номинчимэг, Ж.Золжаргал, Ж.Галбадрах, О.Саранчулуун, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж нар асуулт асууж, хариулт авсан юм. Улсын Их Хурлын гишүүд хууль хоорондын болон бодлого, удирдлагын уялдаа холбоог хангах, орон сууцны хотхон, хорооллын стандарт, норм, дүрмийг мөрдөх, дэд бүтцийг хөгжүүлэх, хүний эрх, амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх, бусад нийгмийн үйлчилгээний байгууламжууд буюу эмнэлгийн асуудлыг шийдвэрлэх, мөн сургуулийн орчин стандарт, анги дүүргэлт зэргийг тооцох, хуулийг хэрэгжүүлэхэд гарах эдийн засгийн үр дагавар, төсвийн тооцооллыг нягтлах, хариуцлагын механизмыг тодорхой болгох, барилга угсралтын зөвшөөрлийн тоог цөөрүүлж, цэгцлэх зэрэг асуудлыг хөндөн асууж, хууль санаачлагчаас тодорхой хариулт авсан юм.

Асуулт асууж, хариулт авсны дараа Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан үг хэлэв. Тэрбээр хот байгуулалтын асуудлаар шийдвэр гаргахдаа холбогдох судалгаа, симуляцийг хийж байх, огцом гэнэтийн шийдвэр гаргаж, иргэдийг тавгүйтүүлдэггүй байх, мөн хэмжигдэхүйц, бодитой үр дүнг эрэлхийлж, ирэгдийн оролцоотой ажиллах нь чухал болохыг онцоллоо.

Үүний дараа Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар нарын санаачлан боловсруулсан Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулсан тухай Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг уншиж танилцууллаа. Байнгын хорооноос байгуулсан хууль, тогтоомжийн төслүүдийг Байнгын хорооны болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг ахалж, Улсын Их Хурлын гишүүн У.Отгонбаяр, Х.Тэмүүжин, Г.Уянгахишиг, С.Эрдэнэболд нар ажилласан байна.

Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслүүдийг зүйл бүрээр хэлэлцсэн бөгөөд Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг асуулт асууж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жаргалан, П.Сайнзориг, Д.Энхтүвшин нар санал гаргасны дагуу хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарлах тохиолдолд хязгаарлалт нь зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, боломжит хамгийн бага түвшинд байх шаардлага хангасан эсэх талаар хүний эрхэд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ нэмж тусгах, тухайн жилийн улсын төсөв, төсвийн тодотголын хуулийн төслийг дагалдуулж зөвхөн тухайн жилийн төсөвт нөлөөлөл үзүүлэх хууль тогтоомжийн төслийг өргөн мэдүүлэх, энэ тохиолдолд төсвийн орлого, зарлага, төсвийн тэнцэлд үзүүлэх нөлөөлөл ,холбогдох тооцооллын хуулийн төслийн танилцуулгад тодорхой тусгах, хууль тогтоомжийн төслийн үр нөлөөний үнэлгээг хууль санаачлагч хөндлөнгийн судлаач, хуулийн этгээдээр гүйцэтгүүлэх, хууль, тогтоомжийн төслийг баталснаар үүсэх зардлын тооцоог үнэлж тодорхойлохоор төсөлд тусгасан шаардлагуудаас эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг үнэлэх шаардлагыг хасах, мөн захиргааны хэмжээний акт батлах эрх олгосон зохицуулалтад хориглосон заалтуудаас албан татвар, төлбөр хураамж тогтоосон харилцааг хасах, Хууль баталсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай Улсын Их Хурлын тогтоолоор хуулийн хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр хууль санаачлагчид мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх үүрэг бүхий төрийн холбогдох байгууллагын албан хаагчдыг холбогдох аргачлал, арга зүйгээр хангах, чадавхжуулах ажлыг үе шаттайгаар зохион байгуулж хэрэгжүүлэх, хуулиар тусгайлан эрх олгогдоогүй бөгөөд нийтээр заавал дагаж мөрдөгдөхөөр баталсан дүрэм, журам, заавар, аргачлалыг хүчингүй болгох, хуульд заасны дагуу баталсан боловч бүртгүүлээгүй захиргааны хэм хэмжээний актыг улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар болон Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын удирдлагад даалгах зэрэг зарчмын зөрүүтэй санал, дүгнэлтийг боловсруулсан байна. Түүнчлэн, зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол дэмжигдсэнтэй холбогдуулан төслийн бүтэц, нэр, томьёо, хэл найруулга, дэс дараалал, зүйл заалтын дугаар, эшлэлийг нийцүүлж өөрчлөх саналын томьёоллыг бэлтгэжээ.

Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан хуралдаан даргалагч, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж үг хэлж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Баасанжаргал, С.Эрдэнэбат, А.Ариунзаяа, Н.Наранбаатар, Ж.Золжаргал, Б.Жаргалан, Ц.Баатархүү, П.Батчимэг, Ж.Батжаргал, П.Сайнзориг, Л.Соронзонболд нар асуулт асууж хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүд хуулиас давсан дүрэм журмуудыг цэгцлэх, хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, хүний эрхийг хуулиар хязгаарлахгүй, зөрчихгүй байх, хууль батлах үйл явц, дэг, процессыг нарийвчлан тогтоож, хуулийн чанарыг сайжруулах, хууль, төсөлд тавигдах шаардлага, холбогдох байгууллага болон олон нийтээс санал авах, төслийн хэлэлцүүлгийн чанартай явуулах, мөн жендерийн мэдрэмжтэй байх шалгуурыг хуулийн төсөлд хэвээр үлдээх, Үндсэн хууль болон бусад хуулийг зөрчсөн хуулийн төслүүд өргөн баригдаж байгааг хэрхэн шийдвэрлэх, Улсын Их Хурлын гишүүдийн хууль санаачлах бүрэн эрхийг хөндөхгүй, нөлөөлөхгүй байх, дагах хуулиудиар зохицуулах харилцааг нарийвчлан нягтлах, хуулиуд үндсэн зохицуулалтаа гүйцэтгэхээ больсон, цаг үетэйгээ нийцэхгүй болсон эсэх, давхардал, хийдэлтэй байгаа эсэхэд ямар хугацаанд, хэрхэн үнэлгээ дүгнэлт хийх, яаралтай горимоор хуулийн төсөл өргөн мэдүүлэх явдлыг яаж хязгаарлах, хуулийн төсөл боловсруулах ажлын өртгийг нэмэгдүүлэхгүй байх, хуулийн хэрэгжилтийг үнэлэх талаар цаглавар гаргаж ажиллах зэрэг олон асуудлыг хөндөж, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг болон ажлын хэсгийн гишүүдээс хариулт авлаа. Дараа нь хуулийн төслүүдтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг үг хэлж, хууль зүйт тогтолцоо, эрх зүйн орчны тогтвортой байдлыг хадгалахад анхаарал хандуулах нь зүйтэйг онцолж, оочин цоочин байдлаар алдагдах нөхцөл бий болохоос сэрэмжлэх шаардлагатайг онцгойлон анхаарууллаа.

Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлуудын зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар явуулах санал хураалтыг дараагийн хуралдаанаар явуулахаар хойшлуулав. Нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөл өнөөдөр хуралдаж, тэтгэврийн зээлийн өр, орлогын харьцааг 50/50 болгон шийдвэрлэсэн талаар мэдээлж, уг шийдвэрээс гарах үр дагаварыг судлан үзэх нь зүйтэйг дурдав гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.