Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг туслах-ангилал

Японд “Хүн театр”-ын тоглолт боллоо DNN.mn

Япон улсын Токио хотноо арваннэгдүгээр сарын 23-нд хоёр улсын соёлын харилцааны 50 жилийн ойн хүрээнд “ХҮН” театрын бүжгийн урлагийн бүрэн хэмжээний тоглолт болж 1252 хүний суудалтай Мусашино хотын Соёлын ордон дүүрэн үзэгчтэй, нижигнэсэн халуун алга ташилтаар өндөрлөсөн юм. Тоглолтод Япон улсад суугаа Монгол Улсын бүрэн эрхт элчин сайд Б.Баярсайхан болон Токүшима муж дахь Монголын Өргөмжит консул Каваүчи Широ, Соёлын элч Мики Ясүхиро нар баяр хүргэн, мэндчилгээ дэвшүүлэв. Үүнээс хоёр жилийн өмнө МУСТА, бүжигчин Г.Бурмаа “Говийн цэцэг” тоглолтоо дэлгэж байлаа. Өнөөг хүртэл Монгол Улсын Морин хуурын чуулга бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ олон удаа ирж, аялан тоглож байсан бол дан бүжгийн бүрэн хэмжээний тоглолт хоёр дахь удаагаа болж буй нь энэ билээ. 2009 онд Дэлхийн ЮНЕСКО-гийн Биет бус соёлын өвд бүртгэгдсэн “Бие биелгээ”-ний яруу тансаг, дотоод мөн чанарт нүүдэлчин угсаат Монгол хэмээх үндэсний язгуур сэтгэлгээ, сэрэхүй оршин байдаг. Энэхүү өв соёлоо Японд таниулан, сурталчлан яваа МУСТА бүжигчин Г.Бурмаагийн санаачилга, түүний удирдан, үйлс хэргээ явуулдаг “Монгол Япон урлагийн агентлаг” болон “Landscape arch”компаниас эрхлэн монгол бүжигчдэдээ шинэ гарц нээсэн нь энэхүү тоглолтын онцлог байв.

Монгол хүний хийморь сүлдийг бадрааж, сүнс сэрэхүйг дотроос нь сэрээдэг ид шид гэмээр ч юмуу ер бусын хүч монгол үндэсний язгуур урлагт шингэсэн гэдэгт би итгэдэг. Тоглолт ертөнц, шим мандалыг бүрдүүлэгч таван махбодын онол, арга билгийн шүтэн барилдлагыг бэлгэдэн, харуулж, таван махбодыг таван өнгөөр, япон монгол хүмүүсийн сэтгэлгээ, ертөнцийг үзэх үзэл агуулгыг шингээн, бүжгийн хэлэмжээр өгүүлэмжтэй хослуулан илэрхийлжээ. Энэхүү тоглолтын эзэд болох “Хүн” театрын тухай товчхон өгүүлэхэд жил бүрийн зургадугаар сарын 1-нээс 10 дугаар сарын 1-ний өдөр хүртэл жуулчдад өдөр бүр ардын урлагийн тоглолтоо толилуулан, үзэгч түмэндээ хүргэж байдаг тус театр нь таван жилийн өмнөөс байгуулагдан шаваа тавьж байсан бөгөөд тус театрын захирал, үүсгэн байгуулагч Д.Болор-Эрдэнэ өөрөө урлагийн мэргэжилтэй, Японд ажиллаж амьдарч байхдаа урлаг, соёлын ордон байгуулах юмсан гэсэн мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн олон зураг төсөл сонирхсоор үндэсний гэр хэлбэртэй театр бүтээн босгоё гэдэгтээ эргэлзээнгүй шийдэн, ханцуй шамлан оржээ. Олон хүний дэмжлэгээр бүтсэн энэхүү театраа бүжгийн урлагт тодоор гэрэлтэн яваа хань Энхгэрэлдээ зориулан босгосон гэдгээрээ бас онцлогтой.

Эртний монгол улсын Хүннү гүрэн бас хүн ёсоор байхын эрхэм нандин чанарыг бэлгэдэн “Хүн” хэмээх нэрийг өгчээ. Гадаа шар, улаан навчис өнгө хоршин цаг улирлыг илтгэж байхад, танхимд дуу хуур, бүжиг наадмын олон өнгө солонгорон сүлэлдэх нь нэн зохист. Дүрэлзэх улаан өнгө тодорч, гал махбодыг илэрхийлэхэд тайзнаа “Их хүндэтгэл” бүжиг өрнүүн хөгжиж, энэ цаг үеийн шилдэг уран бүтээлчдийн нэгэн “Улаанбаатар” театрын гоцлол бүжигчин СТА Б.Норовбанзад уян торгон хөдөлгөөнөөр “Хөх бух” бүжгийг амьдруулав. Удаалан шороо махбодын шар өнгө тодроход Ардын жүжигчин Д.Нанжидын дэглэсэн “Ойрадын уриа” бүжгийг тус тоглолтын ерөнхий найруулагч, “Хүн” театрын уран сайхны удирдагч, бүжиг дэглээч, СУИС-ийн Бүжгийн урлагийн сургуулийн багш Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Д.Энхгэрэл морин хуурч А.Бат-Эрдэнийн татлагад эв хав, эгшиг цацал нийлүүлэн урлав. Энэ агшин их онцгой учиртай. Хуурчийн аав болох урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Шарын Аюуш нь 1987-2000 он хүртэл Өмнөговь аймгийн Хөгжимт драмын театрт ажиллахдаа Ардын жүжигчин, бүжиг дэглээч Д.Нанжидтай маш олон бүжгийн хөгжим хийж байжээ. Тэрбээр “Бүр багаасаа л тэр эрхэм хүнийг хажууд нь харж өссөн болохоор өнөөдөр тэр гайхамшигт хүний шавьтай хамтран тайзан дээр тоглосондоо маш их баяртай, бахархаж байна” хэмээн өгүүлсэн юм. 2008 оноос Олон улсын Морин хуурын наадмыг санаачлан, зохион байгуулсаар ирсэн бөгөөд 2022 оныг хүртэл Дэлхийн Морин хуурчдын Холбооны тэргүүний албыг хашиж мөн жил бүр болдог Олон улсын морин хуурын чуулга “Асар” тоглолтыг 2014 оноос санаачлан явуулсаар иржээ. Токиогийн Хөгжмийн дээд сургуульд магистр багш тэрбээр 2002, 2011 онуудад Токио хотын Метрополитан симпони оркестртой хамтран нэрт хөгжмийн зохиолч Жанцанноров, З.Хангалын морин хуурт зориулсан концертыг хамгийн анх Япон улсын тайзан дээр тоглож байсан эдүгээ ардын урлагаа таниулах их үйлс хэрэгт зүтгэж буй шилдэг уран бүтээлчдийн нэгэн билээ. Түүнийг “Говийн домог” киноны хөгжмийг хуурдан аялгуулсны дараа бүжигчид Дөрвөд угсаатны үндсэн намба болох хаялга, цацлага, солбих хөдөлгөөн, жороо морины алхаа гишгээг илэрхийлэхийн зэрэгцээ залуусын цог золбоо, хайр сэтгэлийг дүрслэн харуулсан “Товор товор” бүжгийг цоглог, хөнгөхөн хэмнэлээр нүүрэндээ баясал хөөр тодруулан бүжиглэв. Энэхүү бүжиг нь тайзан дээр анх удаа тоглогдож байгаа бөгөөд “Тосонгийн орой” болон энэ бүжгээрээ сарын өмнө Солонгос улсын Чоннан хотод болсон олон улсын бүжгийн тэмцээнд хамтлагаараа гуравдугаар байрт оржээ. Энэхүү хэсгийн төгсгөлд япон үндэсний уран бүтээлч Андо Тацүмаса тайко бөмбөрөө цохин, нэг тийм япон уур амьсгал бүхэлд нь бүрхэн авах шиг тайко бөмбөрийн хүчит цохилт, сүрлэг хэмнэлээр үзэгчдийг хөгжөөв. Энэхүү уран бүтээлч нь Шиманэ мужид уламжлал болон зохион байгуулагддаг Ясүгибүши язгуур урлагийн бүх ард түмний шилдэгийг тодруулах уралдааны ардын дуу, шамисэн хөгжим, цүзүми бөмбөр, дожёсүкүй ардын бүжиг болон зэйтайко үндэсний шигширгэн хөгжим зэрэг таван үзүүлэлтийн ардын дуунаас бусад дөрвөн төрөлд тэргүүн байрыг эзэлж, цоо шинэ рекордыг тогтоожээ. Төмөр махбодын бэлгэдэл цагаан өнгө тодроход “Бөртэ чоно” бүжгийг Андо Тацүмаса тайко бөмбөр цохин, бүжигчид бүжиглэв. Дараа нь СТА Д.Баяртын дэглэлт “Хүн шүтээн” бүжгийг тус тоглолтын найруулагч Д.Энхгэрэлийн охин, балетын бүжигчин Б.Хүслэн бүжиглэв. Бас “Бөөгийн бүжиг” монгол төдийгүй японы тайзан дээр анх удаа тоглогдож байгаа ажээ. Энэ бүжиг маш өвөрмөц, үндэсний онцлог мөн чанарыг тод томруун, харуулсан, сүрлэг бөгөөд сүнслэг гэмээр. Үүний дараа тус тоглолтын ерөнхий продюссер, гоцлол бүжигчин соёлын тэргүүний ажилтан Г.Бурмаа “Содон уялга” бүжгийг шамисэн хөгжимчин Андо Тацүмасагийн хуурдах аялгуунд тайзан дээр анх удаа бүжиглэлээ.

Энэ бүжгийг соёлын тэргүүний ажилтан Б.Норовбанзад дэглэж, шудрага хөгжмийн найруулгыг “Улаанбаатар” театрын шанз хөгжимчин Б.Гэрэлтуяа бүтээжээ. Бас Японд тэр болгон үзэх боломжгүй, нэгэн онцгой үзүүлбэр “Агаар, уран нугаралтын хослол” байлаа. Монголоос анх удаа хилийн дээс алхаж байгаа залуу уран нугараач Б.Ариунгоогийн агаарын үзүүлбэр үзэгчдийг алмайруулан, гайхшируулав. Таазнаас унжсан хөвсгөр туузан дээр эргэлдэн нугарч, туузан дээрээсээ доош огцом унах мэт эрс доошлон эргэлдэн туузнаасаа зүүгдэхэд үзэгчид цочин, дуу алдах нэгэн ч байв. Энэ завсар Япон улсын уран нугараач Шибата Эри нум сумтай нугаралт үзүүлэв. Хорин наснаасаа уран нугаралтаар хичээллэж эхлэн Монголд очин дадлага туршлага хуримтлуулан, уран нугаралтын талбарт Япондоо тэргүүлэх нэгэн болж, багш дасгалжуулагч, урлагийн фитнесс модел гэнэ. Усны бэлгэдэл хөх өнгө тодруулж, “Найрын хөг” бүжиг чуулав. Үзэгчдээс тайзан дээр урьж, үндэсний идээ, ундаагаа өргөн барьж, хөөрөг зөрүүлэн мэндчилээд, хамт бүжиглэдэг тул гадны үзэгч, жуулчдын нэн дуртай үзүүлбэр билээ. Мөн “Тосонгийн орой” бүжиг эхлэхэд ан амьтан жигүүртэн шувуудын жиргээ, хөөмий, морин хуурын олон татлагат аялгуунд мөнх цаст хайрханы эзэн савдаг, эрэлхэг баатарлаг, эрэмгий хүч чадал, онгод хийморийг дуудах мэт, тэнгэрийн салхи сэвэлзэн сүрлэг уулс өөд тэмүүлэх мэт санагдах онцгой нэгэн сэтгэгдэл төрүүлэв. Тайз модон махбодын ногоон өнгөөр гэрэлтэж, Япон, Монголын өндөр оргил уулс ханхайхад ардын үндэсний бүжгийг найман настай балчраас наян настай буурал хүртэл бүжиглэдэг дэлхийн соёлын өв-бие биелгээнд нэгдэж, Япон дахь “Наран цацал” хамтлаг, “Агсал хулай” сургалтын төв, “Миний монгол” сургуулийн сурагчид шамисэн, морин хуурын хосолсон аянд биелэж, “Уухай” бүжгийн ая эхлэхэд бүх уран бүтээлч тайзнаа гарч ирэн, монгол бүжгийн энгийн хөдөлгөөнийг зааж өгөөд хамтран бүжиглэхэд үзэгчид сэтгэл нь хөөрч, суудал дээрээ биелэж байв. Тоглолтыг нэрт орчуулагч Рио Оцүка хөтөлж, тайзны дуу техникийг “Токио онкен” компаний Мөнгөн-Од хариуцан ажиллажээ. Монгол-Япон уран бүтээлчдийн хамтарсан тоглолтын өвөрмөц найруулга, ая дан, тавилт, зохиомж сонин содон шийдэл ихтэй нь ерөнхий найруулагч, МУГЖ Д.Энхгэрэлтэй яахын аргагүй холбогдоно. Тэрбээр “Хүн төрөлхтөн орчлон ертөнцийг танин мэдэхийн тулд таван махбод, арга билгийн сургаалд тулгуурлаж байсан гэдэг өгүүлэмжээр агуулгаа илэрхийлсэн. Монгол бүжгийн уламжлалт суурийг хадгалан, орчин үеийн урсгал, төрлөөр баяжуулж, хурд нэмсэн хосолмол бүжгүүдийг хөтөлбөртөө багтаалаа. Ардын жүжигчин Д.Нанжид багшийнхаа үндэсний язгуур зарчмаа хэзээд эрхэмлэн нандигнах захиасыг үргэлж хэлж сануулж, үзүүлж явна” хэмээсэн юм. Үзэгчдийн сэтгэл хөдлөн, оргилон огшсон тоглолтын дараа олон хүн “Дахиад үзмээр байна. Ганцхан удаа юм уу” гэж асууцгааж байлаа. Зарим япон, монгол үзэгч ирэх зун Монгол явж, заавал “Хүн” театрын тоглолтыг зорин очиж үзнэ гэлээ. Ийнхүү Монгол-Япон улсын найрамдалт харилцаанд бүжгийн урлагийн нэгэн салаа нэмэгдлээ. Урган цэцэглэх болтугай!

Манай сонины Япон дахь сурвалжлагч Х.Эрдэнэцэцэг

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг туслах-ангилал

Б.Оюунгэрэл: “Шелкунчик”-ийн хөгжмөөс тачигнасан өвлийн үдэш, гялтганасан цас, сэнгэнэсэн агаар, жавар мэдрэгддэг DNN.mn

УДБЭТ-ын төгөлдөр хуурч, дуурийн концертмейстр Б.Оюунгэрэлтэй ярилцлаа.


-Урлагтай хэрхэн холбогдож байсан бэ. Багш тань ямар хүмүүс байсан бэ?

-Би төгөлдөр хуурч мэргэжилтэй. Монгол Улсын консерватори буюу хуучнаар “Хөгжим бүжиг” гэж байхад нь суралцаж төгссөн. СУИС-д мөн мэргэжил дээшлүүлсэн. Төгөлдөр хуурч бол хамгийн олон жил суралцаж төгсдөг мэргэжил. 18 жил сурч байж энэ мэргэжлийн бүрэн дипломоо аваад ажилладаг. Миний анхны багш бол С.Наранцэцэг. Багш маань төрийн соёрхолт, ардын жүжигчин Ж.Чулуун гуайн бэр, Монгол улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, Ардын жүжигчин Ч.Чинбат багшийн гэргий сайхан багш байдаг. Дараа нь дунд сургуулиа Ц.Шаравцэрэн багшийнхаа удирдлагад төгссөн. Багш маань одоогийн Монгол Улсын консерваторийн захирал. Бакалаврынхаа боловсролыг СУИС-д ардын жүжигчин Т.Цолмон багшийнхаа удирдлагад төгссөн. Магистраа Монгол улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Н.Ганчимэг багшийнхаа удирдлагад суралцаж төгссөн. Багш нартайгаа ганцаарчилж хичээллэдэг болохоор насан туршийн холбоо харилцаатай байдаг онцлог мэргэжил.

-Та балетын төгөлдөр хуурчаар хэдэн жил ажилласан бэ?

-Би 1998 онд 16 настайдаа ДБЭТ-т балетын төгөлдөр хуурчаар орж байлаа. Балетын төгөлдөр хуурч бол балетийн бүх хөгжмийг тоглоно гэсэн үг. Балет тоглох хүртлээ маш их бэлтгэл сургуулилт шаардлагатай байдаг. Тэр олон бэлтгэл дээр симфони найрал хөгжмийн дөч, тавин хүн шууд орж ирээд бүжигчдэд хөгжмийг тоглож өгөх боломж байхгүй. Бичлэгээр сургуулилт хийх боломж байхгүй. Оркестрын хөгжмийг нь төгөлдөр хуурч орж ирээд тоглож өгөөд сургуулилт, бэлтгэлээр хангаж өгдөг.

Театрын төгөлдөр хуурч гэдэг бол нэн чухал, бараг ховордсон шахуу мэргэжил болчхоод байна. Балетын төгөлдөр хуурчаараа 10 жил ажилласан. 1998-2008 онд ажиллаж байх хугацаанд тоглогдсон бүх балет дээр би ажилласан. “Хунт нуур”, “Жизель”, “Шелкунчик”, “Ромьёо Жулетта”, “Уран хас”, “Үйлийн гурван толгой” гэх мэт тухайн үед тоглогдож байсан бүх балет дээр ажиллаж байсан. Тайзан дээр гарахгүй мөртлөө миний уран бүтээлийн жагсаалтад зайлшгүй орох шаардлагатай бүтээл болж байгаа юм. 2008 оноос хойш Монгол Улсын консерватори, СУИС дээр бас хөгжмийн болон дуулаачийн концертмейстрээр ажиллаж байсан. Тэр хоорондоо хувийн уран бүтээл тоглолтуудаа хийж байгаад 2016 оноос хойш БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ы Урлагийн дээд сургуульд багшилж байгаад 2020 онд ирээд, 2022 оноос хойш ДБЭТ-таа буцаж ажилдаа орсон, дуурийн концертмейстрээр ажиллах саналыг надад тавьсан. Сүүлийн хоёр жилд театрт тоглогдсон бүх дууриуд дээр ажилласан байна. Одоо театрын урын санд байгаа бүх дуурийг гүйцээхэд хоёр гуравхан дуурь үлдээд байна.

-Балетын концертмейстр байхдаа П.И.Чайковскийн “Шелкунчик” буюу “Цөмөөхөй” балет дээр ажиллаж байсан гэсэн. Зул сарын баяраар хамгийн их тоглогддог балетын нэг. Одоо УДЭТ-т тоглогдож байгаа. “Цөмөөхэй”-балетын хөгжмийг тоглож байхад ямар мэдрэмж төрдөг байсан бэ?

-Энэ саржингаа театр маань “Шелкунчик”-ээр амьсгалж байна. 12 дугаар сард нэг ч дуурь байхгүй, дан “Шелкунчик” байгаа мөртлөө билет нь зарагдсан байна. Хүмүүс дахиад тоглохгүй юм уу гээд маш эрэлттэй байна. Ингэж эрэлттэй байгааг харахад сайхан байна. “Шелкунчик” бол тэр чигээр шинэ жил байдаг. Ямар ч хөгжмийг нь сонссон шууд гялтганасан цас, тачигнасан өвлийн үдэш, сэнгэнэсэн агаар, жавар мэдрэгддэг. П.И.Чайковскийн балетуудаас дэлхийн оргил гурван балет нь “Шелкунчик” буюу “Цөмөөхэй”, “Нойрссон гүнж”, “Хунт нуур” юм. Бүх балет нь нэг хөгжмийн зохиолчийн балет мөртлөө тус тусдаа өөрийн гэсэн онцлогтой. “Шелкунчик” бол миний хамгийн хайртай, тоглох дуртай балетуудын нэг. Ялангуяа “том адажио, цэцгийн вальс” гэж ярьдаг хөгжим хэзээд сэтгэлийн минь утсыг хөндөөстэй, аз жаргалыг мэдрүүлдэг. Хөгжим, гоо зүй, бүжиг, дуу гээд хүний амьдралдаа мэдэрч, таашааж болох хамгийн дээд зэрэглэлийн мэдрэмж бол балет, дуурийн хөгжимд байдаг. Стресс ихтэй хотод ийм сайхан ажил хийж байгаа тулдаа сэтгэл өөдрөг амьдардаг байх даа гэж боддог.

-Бие даасан ямар концерт, тоглолтыг хийж байв. Уран бүтээлээс гадна тэмцээн уралдаан чухал байдаг байх?

-2007-2014 оны хооронд бие даасан концертуудаа идэвхтэй тоглож байсан. Энэ жилүүдэд ганцаарчилсан болон хамтарсан 10 гаруй концертыг зохион байгуулж тоглохдоо гадаадын болон дотоодын уран бүтээлчдийг урьж тоглож байсан. Тоглолтоо УДБЭТ-ын симфони найрал хөгжимтэй, Улсын филармонийн симфони найрал хөгжимтэй гээд том хэмжээний концертуудыг тавьж байсан. Уран бүтээлч хүний хувьд өөрөө зардлаа гаргаад идэвхтэй үедээ том тоглолтуудаа хийсэндээ баяртай байдаг. Бидний хувьд уран бүтээлээс гадна тэмцээн уралдаан чухал байр суурь эзэлдэг. Хамгийн чухал тэмцээнээсээ дурьдвал төрийн соёрхолт, ардын жүжигчин С.Гончигсумлаа гуайн нэрэмжит мэргэжлийн төгөлдөр хуурчдын уралдаанаас 2009 онд тэргүүн байрыг хүртэж байсан. 2014 онд зохиогдсон “Ф.Шопен ба XXI зууны Монгол” нэртэй олон улсын төгөлдөр хуурчдын II уралдаанд тусгай байр эзлэж байлаа.

Г.БАЛГАРМАА

 

Categories
мэдээ соёл-урлаг

“Цөмөөхэй” балет 11 дахь жилдээ тоглогдоно DNN.mn

“МУГЖ, МУ-ын Соёлын элч Д.Алтанхуягийн найруулсан “Цөмөөхэй балет” ид шидийг амилуулахад хоёр  хоног үлдлээ. “Цөмөөхэй балет” анх тоглогдож эхэлснээсээ хойш ийнхүү 11 дахь жилдээ УДБЭТеатрын тайзнаа тоглогдох гэж байна. Тус балетад, балетаар хичээллэдэг хүүхэд багачуудыг сонгон шалгаруулж,  тоглуулдаг уламжлалтай. Энэ жил 150 гаруй хүүхэд багачууд тоглолтод оролцож байгаа аж.

Жил бүрийн арванхоёрдугаар сард тоглогддог “Цөмөөхэй балет” мартагдсан ид шид, хүсэл мөрөөдлийг эргэн авчирдаг. Мөн айл гэр бүхэнд халуун дулаан уур амьсгал бүрдүүлж, хүүхэд насны дурсамж үлдээж, сайхан сэтгэл ямагт ялна хэмээх итгэлийг түгээх нь тус балетын зорилго юм. “Цөмөөхэй балет”-ыг үзсэн хүн бүхний царайнд гэрэл тодорч, зүрхэнд нь аз жаргалыг бий болгохоос гадна сонгодог урлагийг тайзнаа сэтгэл догдлуулам түүхийг бүтээж өгдөг онцлогтой.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

МУАЖ Э.Амартүвшин Сан Франциско хотын дуурийн театрт дуулж байна DNN.mn

Монгол Улсын Ардын жүжигчин, дуурийн дуучин Э.Амартүвшин алдарт Сан Франциско хотын дуурийн театрт урилгаар хоёр дахь удаагаа дуулж байна.

Тэрбээр энэ удаа Ж.Вердийн “Бал Маскарад” дуурийн Ренатод гоцолж буй аж. Түүний хувьд энэ сарын 27-нд тус театрын тайзнаа сүүлийн тоглолтоо хийх бөгөөд үүнээс өмнө дөрвөн удаа дуулсан байна.

Э.Амартүвшин үндэсний болон олон улсын цөөнгүй тэмцээнд шагналт байр эзэлж байсны дунд П.И.Чайковскийн нэрэмжит дуурийн дуучдын уралдааны дэд байр, “Plаcido Domingo’s Operalia” олон улсын дуурийн дуучдын уралдааны гранпри буюу шилдэг дуурийн дуучин, “BBC” телевизээс хоёр жил тутамд зохион байгуулагддаг дуурийн дуучдын алдарт “Cardiff Singer of the World” тэмцээний үзэгчдийн нэрэмжит шагналыг хүртсэн.

Алдарт “Риголетто” дуурийн гол дүрийг амилуулан дуулдаг Э.Амартүвшинг италичууд “Дуурийн маэстро” хэмээн нэрлэдэг юм.

Categories
мэдээ соёл-урлаг цаг-үе энтертаймент-ертөнц

“Big show” хойшлогдож, тасалбар авсан иргэдийн мөнгийг 100 хувь буцааж олгохоор болжээ DNN.mn

Flash, Татар, Noname, 4 зүг, Мөнхийн реп хамтлаг хамтарсан “Big show” тоглолтоо өнөөдөр буюу есдүгээр сарын 20-нд  хийхээр зарласан билээ.

Тэгвэл “Big show” тоглолт тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулсан талаар цахим хуудастаа нийтэлжээ. Гэхдээ төлбөрийг 100 хувь буцаан олгоно гэжээ.

Мөн өнөөдөр OUTLAW хамтлагийн 20 жилийн ойн “Зүрхэн тэнгэрийн наран” тоглолт болно.

 

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Улаанбаатар хотын бүжгийн спортын аварга шалгаруулах тэмцээн энэ сарын 20-нд болно DNN.mn

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагчийн ивээл дор нийслэл Улаанбаатар хотын 385 жилийн ойн хүрээнд “Улаанбаатар хотын бүжгийн спортын аварга шалгаруулах XX дахь удаагийн тэмцээн”-ийг “Буянт-Ухаа” спорт ордонд маргааш буюу есдүгээр сарын 20-нд зохион байгуулахаар боллоо.

НЗДТГ, нийслэлийн Соёл, урлагийн газар, Монголын Бүжгийн спортын холбоо хамтран зохион байгуулж буй уг тэмцээн нь хүүхэд, өсвөр үе, залуучууд, иргэдийг бүжгийн спортоор дамжуулан төлөвшүүлэх, гоо зүйн мэдлэг олгох, хамт олонч байдал, багаар ажиллах болон тамирчдын ур чадварыг нэмэгдүүлэх зорилготой. Мөн энэхүү тэмцээнд нийслэлийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй бүжгийн спортын клубын тамирчид, ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид, их, дээд сургуулиудын оюутнууд, төрийн болон төрийн бус байгууллагын албан хаагч оролцох боломжтой. Тодруулбал, тэмцээн дараах үе шаттай болно.

  • Хүүхэд нас /1/: 9 болон түүнээс доош нас
  • Хүүхэд нас /2/: 10-11 нас
  • Өсвөр нас /1/: 12-13 нас
  • Өсвөр нас /2/: 14-15 нас
  • Залуучууд: 16-18 нас
  • Насанд хүрэгчид: 19-с дээш нас
  • Сеньор: 35-с дээш нас

Тэмцээнийг Монголын бүжгийн спортын холбооны дүрмийн дагуу, скейтинг системийг ашиглан шүүх бөгөөд Тэмцээний ангилал тус бүрд финалистуудыг шалгаруулан медаль, өргөмжлөл гардуулна. Мөн энэ удаагийн “Улаанбаатар хотын бүжгийн аварга шалгаруулах тэмцээн”-ийг Дэлхийн бүжгийн спортын холбооны А зэрэглэлийн шүүгчид шүүх юм. Тухайлбал, БНХАУ-ын улсын шүүгч Марко Лю, БНСВУ-ын улсын шүүгч Хана Тү Транг, ОХУ-ын Буриад улсын бүжгийн спортын холбооны тэргүүн, шүүлтийн системийн мэргэжилтэн Александр Зубенко нар шүүнэ.

Түүнчлэн холбогдох мэдээллийг Монголын бүжгийн спортын холбоо фэйсбүүк хуудас, Монголын бүжгийн спортын холбоо фэйсбүүк бүлгээс хүлээн авах боломжтой.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг

У.Минжин: “Ихэр тавилан” кинонд таван сартай нялх хүүтэйгээ тоглож байлаа DNN.mn

Жүжигчин У.Минжинтэй ярилцлаа. Тэрбээр саяхан “Алдарт ээжүүдийн ажил хаялт” кинонд гол дүр бүтээсэн юм.


-“Алдарт ээжүүдийн ажил хаялт” киноны санал ирэхэд хэрхэн хүлээж авсан бэ?

-Киноны зохиолыг уншихад өмнө нь хөндөгдөж байгаагүй асуудал учраас олзуурхаж хүлээж авсан. Хоёрдугаарт, ганц бие ээжүүдийн тухай уран сайхны хэтрүүлэг бий. Гэсэн хэдий ч амьдрал дээр би өөрөө алдарт ээж болоогүй ч өөрийгөө алдарт эгч гэж боддог. Би таван дүүтэй. Ээж болсныг ч хэлэх үү, ээж хүн гэртээ байхаар ямар ачаалалтай байж стресстдэг, энэ бүхний арыг яаж даадаг вэ гэх мэт зүйлсийг зах зухаас нь тодорхой хэмжээнд мэдэрдэг. Тиймээс үүнийг бусдад хүргэж ойлгуулах гэж киноны саналыг баяртайгаар хүлээж авсан.

-Та киноны дүртэйгээ удаан ажилладаг уу?

-Дүр дээр ажиллах талаасаа бүх жүжигчид л сүүлийн үед энгийн тоглохыг зорьдог болсон байх гэж боддог. Энгийн үг сонгож дүрдээ ажиллахыг илүүд үздэг. Хүн чанарын хувьд өөрийгөө үнэнч, зарчимч, шударга гэж боддог. Үүндээ ч бат зогсдог.

-Анх үлгэр жишээ авч байсан уран бүтээлчдээсээ нэрлэвэл?

-МУГЖ И.Одончимэг эгч байна. Багаасаа л хошин урлагийн шоу, киног нь үзэж өссөн. Надад алгассан шоу, тоглолт байдаггүй байх аа. Үзэх бүрдээ Одноо эгч шиг хүн болох юмсан гэж боддог байлаа. Жүжигчин болно гэж шийдчихээд түүн шиг уран бүтээлч болно гэж боддог байсан юм. Мөн СУИС-д сурч байхдаа Х-ТҮЦ продакшнд орох юмсан гэж хүсдэг байлаа. Хүсэл минь биелж сургуулиа төгсөөд 2015 онд Х-ТҮЦ-д орсон. Есөн жилийн хугацаанд ажиллажээ. Бас өөрийнхөө хүсэл мөрөөдлөө биелүүлээд явж байгаадаа баярладаг.

-Хамгийн дурсамжтай, хөгжилтэй киноныхоо талаар хуваалцахгүй юу?

-Хамгийн жаргалтай бүх зүйл бүрдсэн кино баг гэвэл “Нийслэл хүүхэн” гэж боддог. Гоё хүмүүсээс бүрдсэн. Хошин урлагийн жүжигчид тал талаас цугласан болохоор ажлаа хийхдээ хүртэл инээлдэж, жаргаж хийдэг байсан.

Тэр утгаараа сэтгэлд тод үлдсэн. Дурсамжтай гэвэл “Ихэр тавилан” кинонд таван сартай хүүтэйгээ хамт тоглосон. Дурсамжтай, хайрламаар санагддаг. Үзэх бүрдээ хүүгийнхээ балчир байсан үеийг эргэж дурсаад энерги нь цаанаасаа л гоё байдаг.

-Та шантарсан үедээ юунаас урам зориг авдаг вэ?

-Хүүхэдтэй болохоосоо өмнө аав, ээж дээрээ байнга очдог байсан. Айлын том, бас аав, ээж маань нээлттэй залуу сэтгэлгээтэй байсан учраас хүүхдүүдээ их сонсдог байсан. Тийм болохоор ярилцаад урам зориг өгдөг. Ээж болсны дараа амьдралыг илүү ойлгож хүүгээ хараад энэ зүйл дээр шантраад яах вэ дээ гэж боддог болсон. Жаахан өвдөхөөрөө ч гэсэн өвдөж болохгүй шүү, хүүхэд минь байхад гэдэг ч юм уу. Хүүхдээ нялх байхад нь шөнө хөхүүлээд сууж байхдаа гэрэлтэй цонх хараад надтай адилхан ээж байгаа даа гэж бодно.  Ганцаараа төрчихсөн юм шиг ингэж аашилж болохгүй гээд хүүхдээ л боддог юм байна лээ.

-Анхны уран бүтээлийнхээ талаар ярихгүй юу?

-“Мааз” гээд хамтлагт дуулдаг байсан. “Би дурламаар байна” миний анхны дуу. Киноны хувьд 2015 онд “Сайн уу амьдрал минь” кинонд дуучин А.Хишигдалайтай хамт тоглож байлаа.

-Хэрэв жүжигчин биш бол өөр ямар мэргэжил сонгох байсан бэ?

-Арван жилдээ Хүүхдийн ордны хийлийн дугуйланд явдаг байлаа. Телевизороор хийлч Дээгий эгчийг үзэх дуртай.  Цоглог, гоё харагддаг байсан юм.

Тэгсэн дугуйлангийн багш маань СУИС-ийн багш байж таарсан. Тэгээд сургууль дээр нь очиж дугуйландаа сууна. Сургууль руу ороход энд тэндгүй дуулсан, хөгжим тоглосон, жүжиглэсэн, шалгалтаа өгөх гэж байгаа оюутнууд.  Тэднийг харахад шар үс босч эрч хүчтэй болоод л улам дүрэлзмээр санагддаг байлаа.

Аравдугаар ангид орох зун хийлийн хичээлдээ явдаг байсан. Тэр үед аав, ээждээ би жүжигчин болмоор байна гэхэд “Төгсөх болоогүй байна. Сайн бод” гэсэн. Дуулна, бүжиглэнэ, жүжиглэнэ бүгдийг хийдэг болохоор жүжигчин мэргэжил эзэмшихээр шийдсэн юм. Ингээд 2011 онд СУИС-д шалгалт өгөөд тэнцэж байлаа. Жүжигчнээрээ явна гээд шалгалт өгөхдөө зөвхөн СУИС-д өгөөд 2011 онд орж байсан.

-Дуулах, жүжиглэхээс өөр сонирхолтой авьяас бий юү?

-Байхгүй байх аа. Лаг дуулж чадахгүй ч эвийг нь олоод дуулчихна. Усанд сэлэх, морь унах гээд монгол ахуйд дуртай. Бас үнээ, гүү саагаад цагаан идээгээ боловсруулчихна.

-Цаашдын төлөвлөгөө, уран бүтээлийнхээ талаар бидэнтэй хуваалцаач?

-Тоглохыг хүсдэг дүрээ ямар ч жүжигчин хүсэж мөрөөднө. Миний хувьд яг л хөрсөн дээрээ буугаад сэтгэж амьдрах дуртай. Зогсолтгүй ажиллана. Х-ТҮЦ маань “Show time”-аа есдүгээр сарын 3-наас эхлэн орон нутгийн үзэгчдэдээ толилуулах гэж байгаа. Бэлтгэл ажил эхэлсэн. Энэ жилдээ багтаагаад 2-3 дуу хийнэ гэсэн бодолтой байна.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг

Дуучин Д.Отгонжаргал: Бидний өмнөх үеийнхэн юмыг төгс хийдэг байсны тод жишээ нь “Миний ээж тэмээчин” дуу юм DNN.mn

Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дуучин Д.Отгонжаргалтай ярилцлаа.


-Монгол төрийнхөө наадмын нээлтэд ая дуугаа өргөлөө. Наадмын нээлтэд оролцсон сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу?

-Баярлалаа. “Өдрийн сонин” маш олон уншигчидтай. Би захиалж уншдаг. Миний хувьд жил бүрийн наадмын концертын тоглолтод оролцдог. Наадмынхаа нээлтэд дуулаад ард түмэндээ уран бүтээлээ хүргэнэ гэдэг ямар ч уран бүтээлчийн хувьд нандин сайхан мөрөөдлүүдийнх нь нэг байдаг. Наадмын бэлтгэл гэдэг нүсэр том ажил байдаг. Монгол түмэн төрийнхөө наадмыг хэдэн зуун жилийн өмнөөс тэмдэглэж ирсэн. Тийм ч учраас асар их хүндэтгэл, үүрэг хариуцлага гэж боддог. Энэ жилийн наадмын нээлтэд оролцож, ая дуугаа өргөсөндөө маш их баяртай байна.

-“Миний ээж тэмээчин” дууг тань мэдэхгүй хүн гэж үгүй. Дууны клипээ бодит түүхээс сэдэвлэсэн гэж сонссон?

-Манайх Баянхонгор аймгийн төвд, ээж маань цэцэрлэгийн ахлах тогоочоор ажилладаг байсан. Тухайн үед улсын цэцэрлэгүүд өвөл, хавартаа хүүхдүүдийнхээ дархлааг дэмжих, цагаан идээг бэлтгэхээр тогооч нар нь зундаа хөдөө гарч, зусдаг байсан. Манай ээжийн цэцэрлэгийн тогооч нар дандаа говь руу гардаг байлаа. Ээж маань жинхэнэ тэмээчин айлын охин учраас таван хошуу малыг маллаж, саадаг байсан. Тэр үүднээс надад дуулахад маш ойрхон байсан. Бодит түүхээс сэдэвлэж хөгжмийн зохиолыг нь Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Ч.Сангидорж бичсэн, шүлгийг нь П.Пүрэвсүрэн гуай өмнө нь зохиочихсон байсан юм билээ. Клипний хувьд ч зохиол нь говьд дээхнэ үед мэр сэр тохиолдож байсан бодит түүхээс сэдэвлэсэн. Клипний зохиолтой төстэй түүхүүдийг өгүүллэг, туужийн номноос би өмнө нь уншиж байсан. Клипэндээ монгол өв соёл, тэр дундаа мал аж ахуй, гээгдээд байгаа уламжлалыг сэргээе гэж ботгоо голсон ингэ, ингэний нуруун дээр морин хуур өлгөөд, тэр нь салхины исгэрээнээр өөрөө чавхаддаг. Энэ маш гоё аялгуу үүсгэж, түүнд нь ингэ өөрөө уясаад ботгоо авдаг байсан, тэр уламжлалыг гаргаж өгсөн.

Хоёр жилийн хугацаанд зурагт авалт хийгдсэн клип гэдэг утгаараа цаг хугацаа шаардсан. “Миний ээж тэмээчин” дууны клипэнд Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин П.Цэрэндагва, Д.Мэндбаяр, дэлхийд топ амжилт үзүүлсэн мисс А.Баярцэцэг, найз н.Чойжоо, би өөрөө тоглосон. Олон хүмүүсийн хүч хөдөлмөрөөр бүтсэн болохоор цэнхэр гариг дээр тархан суурьшсан монголчуудын маань сэтгэл зүрхэнд хүрсэн юм болов уу гэж боддог. Гадаадад явж байхад зөвхөн энэ дуугаар маань намайг мэддэг маш олон гадаад хүмүүс надтай танилцаж, зургаа авахуулж байсан. Эхийн сэдэв гэдэг хэдийгээр хэл нь өөр ч гэсэн дэлхий дээр цор ганц юм гэдгийг үзүүлж чадсан дуу болсон юм болов уу гэж боддог.

XX зуунд Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Төрийн шагналт П.Пүрэвсүрэн гуай шүлгийг нь бичээд, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Ч.Сангидорж багш аялгууг нь зохиож, СТА, эмч Г.Сарантуяа энэ дууг хамгийн анх дуулсан байдаг. Монголын ард түмэнд энэ дууг өмнө нь маш гайхамшигтайгаар хүргэсэн учраас дахин дуулагдахад хүмүүст хүрч байгаа юм. Дуу нь үнэхээр агуу, дуулсан дуучин нь үнэхээр хайрлам гоё хоолойтой, бүх юм нь зохицно гэдгээр бидний өмнөх үеийнхэн юмыг төгс хийдэг байсны жишээ бол “Миний ээж тэмээчин” дуу юм л даа.

-Та дууг гурван жигүүртэй гэж боддоггүй гэсэн. Энэ нь ямар учиртай вэ?

-Хүмүүс дуу гурван жигүүртэй, хөгжмийн зохиолч, яруу найрагч, дуучин гээд ярьдаг л даа. Одоо үед дуу олон жигүүртэй болсон шиг санагддаг. Хөгжмийн найруулга гэдэг их чухал. Эхлээд зөвхөн нотоороо, хоолойг нь бичээд өгсөн дууг бид шууд дуулаад хүмүүст хүргэдэггүй. Хөгжмийн найруулга тэр дууг ямар болох вэ, хүмүүст хүрэх үү, үгүй юу гэдгийг маш сайн шийдэж өгдөг. Хөгжмийн найруулга хийдэг хүмүүс хамгийн гол нэг жигүүр нь мөн. Бичлэгийн студийн инженерүүд мөн чухал үүрэгтэй. Энэ утгаар нь хэлж буй юм.

-Уран бүтээлээ хийхдээ та юуг түлхүү анхаардаг вэ?

-Миний хувьд нэгдүгээрт дууныхаа сонголтыг маш сайн хийхийг зорьдог. Маш их цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр, мөнгө санхүү зарж байгаа учраас хариуцлагатай хандахыг хичээдэг. Надад эдийн засгийн эргэлтэд орохоор, хүмүүсийг доргиодог уран бүтээл бараг байхгүй. Ихэвчлэн шүлэг яруу найргийн хувьд гүн утга агуулгатай, боловсролын чиглэлээр хүүхдэд маш сайн сургаал болох, аялгууг нь хүн сонсоод тайтгарч чадах, уянгын талын уран бүтээл хийдэг. Эх орон, ээж аавын тухай дуу надад маш их бий. Өөрөө хүмүүстэйгээ ярилцаж, уран бүтээлээ хийхийг зорьдог. Хүмүүст уран бүтээл маань яаж хүрэх вэ гэвэл клипжүүлж байж хүрдэг. Миний хувьд хийгдээд тав, зургаан жил болчихсон дуунууд, цомог гаргавал гурав, дөрвөн цомог болох бүтээл бий. Тэгэхээр уран бүтээлээ хүнд хүргэе гэвэл илүү их ажиллаж, клипжүүлэх хэрэгтэй байна.

-Та шүүмжлэлийг хэр хүлээж авдаг вэ?

-Хүн шүүмжлэлийг хүлээж авах хэрэгтэй. “Энэ чинь дандаа л хүний дуу дуулдаг ш дээ” гэж ч шүүмжлүүлсэн удаатай. Энэ нь нэг талаасаа зөв шүүмжлэл байхгүй юу. Гэтэл би дуулъя гээд дуулсан дуу надад ерөөсөө байдаггүй. Дандаа тухайн хөгжмийн зохиолчийн үр хүүхдүүд нь, уран бүтээл нь хамааралтай оюуны өмчийн эрх нь байгаа хүмүүс надад санал тавиад би тэрийг тодорхой хэмжээнд нэгээс хоёр жил бодсоны үндсэн дээр дуулсан бүтээлүүд байдаг. Ийм дуу надад дөрөв бий.

-Та уран бүтээлдээ их цаг хугацаа зарцуулж хийдэг юм шиг санагдсан. Түүхэн талаас нь судалгаа их хийх үү?

-Мэргэжлийн дуучин хүн дуундаа судалгаа, шинжилгээтэй хандахгүй бол болохгүй. Дараа нь миний үр хүүхэд тэр дууг үргэлжлүүлээд дуулахыг үгүйсгэхгүй. Тэгэхээр энэ чинь өөрөө маш том боловсрол, түүх болчихож байгаа учраас нухацтай ханддаг. Анхнаасаа уран бүтээлдээ нухацтай хандаад сурчихсан учраас хөнгөн хандаж чаддаггүй. Ямар нэгэн зүйлд гүн гүнзгий шумбаж ордог. Чадахгүй гэж бодох төдийд бүр оролддоггүй. Миний нэг клип найман жилийн дараа гарах гэж байна.
Сая СУИС-д Дуулах урлаг гэдэг мэргэжлээр магистраа дүүргэлээ. Бас л анх яаж 20 жилийн өмнө оюутан байсан шигээ гэр орондоо үзэгдэхгүй зөвхөн хичээлээ хийх жишээний. Сүүлийн жилүүдэд амьдралаас маш их зүйлийг мэдэрсэн. Маш их хандивын тоглолтод оролцож, дуулахаас гадна хувиасаа хандив өргөлөө. Бид олон түмэнд уран бүтээлээ өргөж, амьдралаа залгуулж буй учраас, хүнд хэцүү цагт нь хамт байх ёстой гэдгийг миний бие маш сайн ухамсарладаг.

– Уран бүтээлч хүмүүс цаг зав багатай байдаг. Амьдралдаа ямар зарчим баримталдаг вэ?

– Миний хувьд төлөвлөгөөгүй амьдарна гэдэг их хэцүү. Төлөвлөснөөр ар гэр, амьдралдаа, өөртөө ч гэсэн цаг зав гаргадаг. Үүний хажуугаар уран бүтээлдээ цаг зав гаргана гэдэг маш чухал.

– Зохиолч Б.Шүүдэрцэцэгийн зохиол “Ану хатан” түүхэн сэдэвт уран сайхны киноны гол дүрд та тоглосон шүү дээ. Тухайн киноны пробонд орох саналыг кино зохиолч нь өөрөө тавьж байсан гэл үү?

– Киноны зохиолч Б.Шүүдэрцэцэг эгч над руу утасдаж, энэ киноны пробонд орох саналыг тавьж, би пробонд орсноор тэнцсэн. Кинонд нийтдээ 600 гаруй хүн оролцож, тоглосон байдаг. Маш удаан, бүтэн жил гаруй хугацаанд зураг авалт нь хийгдсэн. Түүхэн кино учраас нүсэр том ажилтай уран бүтээл болсон. Монгол кинонуудаас анх удаа “Lines” гээд Холливудын компанид зарагдсан. Энэ киноны гол дүрд сонгогдож, тоглож чадсандаа маш их баярладаг. Энэ бол миний амьдралд тохиосон хувь заяаны хамгийн том бэлэг юм.
-Та уран бүтээлийн тоглолт хийхээр төлөвлөж байгаа юу?

-Ирэх намар тоглолтоо хийхээр төлөвлөж байгаа.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл соёл-урлаг туслах-ангилал

Ч.Батцэнгэл: ХХ зууны манлай дуурийн дуучдын гарын шавь болсондоо маш их талархаж явдаг DNN.mn

Монгол Улсын Консерваторийн Дуулаачийн тэнхимийн багш, МУСТА дуучин Чулууны Батцэнгэлтэй ярилцлаа.


-Та дуурийн театрт олон жил дуулсан. Багш нарынхаа талаар эхлээд дурсвал?

-Би багаасаа драмын жүжигчин болно гээд Дархан хотын “Залуучууд театр”-т анх 1994 онд драмын жүжигчнээр ороод гурван жил ажилласан байдаг. Тэр хугацаандаа Дархандаа тавигдаж байсан жүжгүүдэд тоглоод явж байсан. Жүжигчнээрээ СУИС руу шалгалт өгөх гэж яваад жүжигчнийхээ ангид орж чадалгүй дуулаачийн ангид орчихсон юм. Тэр цагаас хувь тохиолоор сайн багшийн гарын шавь болж таарсан. Тэр нь Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин Ц.Пүрэвдорж багш маань юм. 1997-2007 он хүртэл багшийнхаа амьдралынх нь хугацааны сүүлийн арван жилд ойр дотно байж тэр хүний зөвлөгөө, мэдлэг боловсролыг чадлаараа сурсан гэж хэлж болно. 2002 онд манай ангийнхан СУИС-ийг төгсөөд ангиараа 14 залуу дуурийн театрт уригдаж орж байсан. Тэр үед бодлогоор залуу боловсон хүчнээ сайн бэлдэж, “Дон Жуан, Чингис Хаан, Богема, Увдист лимбэ” том дууриудыг шинээр сэргээн тавихаас гадна хуучин тоглогдож байсан дууриудаа хийж эхэлсэн.

2012 онд СУИС-д магистр болоод Ардын жүжигчин А.Дашпэлжээ, Гавьяат жүжигчин Л.Халиунсүрэн багш нарынхаа удирдлагад магистр хамгаалсан. Урлаг гэдэг бол залуу насны юм, тийм учраас сайн багшийн юм чамд байж магадгүй багшил гэсэн учраас багшлах арга зам руугаа хандсан.. Хажуудаа их зүйл заасан хүн бол Х.Уртнасан багш маань. Одоо эргээд харахаар XX зууны манлай дуурийн эрэгтэй дуучны гарын шавь болоод, дараагаар нь XX зууны манлай дуурийн эмэгтэй дуучин Х.Уртнасан багшийн хажууд багшлах аргыг нь суралцсандаа маш их талархаж явдаг.

-Хөгжмийн зохиолч Ч.Сангидорж гуайгаас эхлээд олон сайхан хүнтэй та нөхөрлөж явсан гэсэн. Энэ тухайгаа яривал?

-Нөхөрлөнө гэхээр тэр хүмүүсийн шавь, дүү нь л болж байгаа юм. Сангиа багш, Халтарын Билэгжаргал, Бямбасүрэнгийн Шарав, Сайнцогийн Мөнхбат гээд сайхан хөгжмийн зохиолчид байна. Монголчууд цөөн гэлтгүй их авьяастай ард түмэн. Үнэхээр тэр хүмүүсийг бид өөрсдөө хайрлахгүй бол өөр хэн хайрлах вэ гэж боддог. Тэр ч утгаараа энэ хүмүүстэй ойр байж, өмнө нь хийчихсэн уран бүтээлээс нь дуулахыг хичээж, шинээр хийж байгаа бүтээлээс нь хамт дуулж уралдаан тэмцээнд оролцож явлаа. Х.Билэгжаргал багш маань хэлдэг байсан юм. Дуурьт хоолой, хөгжмийн онол, хэлний чадвар, өгөгдөл гээд олон юм жүжигчнээс шаардана. Багш маань надад чамд энэ дүрүүд илүү зохимжтой, алсдаа энэ дүрүүдийг хийгээрэй гэж захиж байсны нэг нь Ламбагуайн нулимс байсан. 2007 онд улсын тавдугаар уралдаанд ороод түрүүлж байсан. Театрын уран бүтээлчид маань намайг сайхан хүлээж авч, сэтгэлээсээ дүр гаргасан Лодон байж чадлаа гээд мэргэжлийнхээ хүрээнд үнэлгээ авч байсан.

-Таны нутаг ус Завхан аймгийн Шилүүстэй сум. Нутгийнхаа “Андиа гэгээн” гэж гэгээнтэнд зориулсан дуу хийсэн. “Очирваань уулын цагаан үүл, Ялгуусан хутагтын уул” гээд Очирваань хайрхны тухай олон сайхан дуунууд, концертууд хийсэн байдаг. Уран бүтээлийнхээ талаар дурсвал?

-“Очирваань уулын цагаан үүл”-ийг анх хийсний дараа Нарванчин гэгээн, Андиа гэгээн гээд нутгийнхаа хутагт хувилгаадын дуунуудыг дуулах тохироо бүрдсэн. Уран бүтээлүүд цуглаад ирэхээр цогц юм хийх шаардлага гардаг. 2012 онд “Зүрхэнд уяатай уул” гэж дан Отгонтэнгэр хайрхны дуунуудаар цомог гаргасан. Тэгээд олон найзууд маань энэ цомгийг ингээд орхиж болохгүй, багцалсан зорилтот төсөл хийх хэрэгтэй гээд зүтгэсэн. 2016 онд “Дорнын намуухан Отгонтэнгэр” гэсэн дуугаар нэрлэсэн телевизийн кино концерт хийсэн. Бавуудорж маань “Монголын, Азийн” гэж тэр уулаа хэлээгүй “Дорнын” том уул юм аа гэж хүндэтгэлтэйгээр хандсан. Тэр нь бас надад их сэтгэгдэл төрүүлж ингэж нэрлэсэн. Тэр төсөл маань олон түмэнд нэлээд өгөөжтэй байж, хүмүүст хүрсэн байдаг. Одоо харахад нэг өнцгөөсөө дуучин Батцэнгэл дандаа нутгийнхаа дуунуудыг дуулаад байгаа юм шиг. Нөгөө өнцгөөсөө залуучууддаа ийм онгон дагшин байгальтай шүү гэсэн үзүүштэй юм хийжээ гээд сэтгэл дүүрэн явдаг юм. Хамгийн олон дуу хамт хийсэн гэвэл Бавуудорж, Батсүх хоёр маань байх. Бид нэг нутгийн хүмүүс. Энэ хоёртойгоо нийлээд 40-өөд дуу болох байх. А.Эрдэнэ-Очир, Л.Ганзултайгаа бас олон дуу хийсэн.

-Таны дууны урын санд олон түмэнд хүрсэн дуунуудаас Т.Сэр-Од гуайн бүтээл “Миний хүү аавыгаа битгий санаарай, ээжтэйгээ эрхлэн тоглоорой” гээд дуу хүмүүст их хүрсэн байдаг. Энэ дууныхаа түүхээс хуваалцаач?

-Тэр чинь их сонин шүү дээ. 2002 онд сургуулиа төгсдөг жил хийсэн дуу. Хөгжмийн зохиолч Т.Сэр-Од багш маань Шанхайд сураад төгсөөд ирсэн, бидэнд хичээл ордог байсан. Тэр үед манай доод талын ангийн Жавхлан, Баясгалан гээд нийтийн дуу руу оюутан байхаасаа хүчтэй ороод ирсэн залуучууд байсан. Тэгээд нэг дуу надад сонсгосон, тэрийг нь дуулсан. Манай ангиас бас нэг залуу “Хонхны нулимс” гээд дуу дуулсан. Сургуулиа төгсөхөд учиргүй нөгөө хоёр дуу маань хүнд хүрээд тэр үед радио цөөхөн байж, хуулж аваад оруулчихсан байсан. Тэр бол Т.Сэр-Од хөгжмийн зохиолч Энхманлай ахыг, хүүгээ санаад Шанхайд сурч байхдаа хийсэн дуу. Хөгжмийн зохиолч маань үгийг нь хийчихсэн учраас хүүгээ санаад, сэтгэлээс нь ундарч гарсан. Тийм учраас хүний зүрх сэтгэл рүү их очсон байх гэж боддог.

-Та 2012 оноос хойш одоог хүртэл Монгол Улсын Консерваторын Дуулаачийн тэнхимд багшилж байна. Шавь нартаа уран бүтээлчийн хувьд ямар зөвлөгөө, санамжийг голдуу өгдөг вэ?

-Миний гарын бэлдсэн шавь гэвэл 40 гаран залуучууд байна. Аймгийн театрын чуулгууд, төвийнхөө чуулгуудад залуус маань одоо л дуулж эхэлж байна. Өмнө жил Хятадад зохиогдсон А зэрэглэлийн том уралдаанд Монголоос гурван дуучин шалгарснаас хоёр нь миний шавь. Багш хүний гол зорилго бол шавь нар л амжилттай байх. Шавь нараа энэ нь илүү хоолойтой гэж ялгахгүй байх юмсан гэж боддог. Яагаад гэвэл аль ч байгаа газраа соёлын үрийг тарих гэж хичээж байгаа. Харин нийтлэг араншинг хүсдэг нь юу гэхээр маш уран бүтээлч хандлагатай байх хэрэгтэй. Уран бүтээлч хандлага нь сулраад ирвэл одоо шүүмжлэгдээд байгаа олон дуучид, адилхан дуунууд ихээр төрж байгаагийн нэг илрэл болно. Шавь нартаа олон зүйлийг хэлэхийг хичээнэ, битгий яар, наад үгээ өөрөө бичээд хуулаад суу, энэ үг нь ямар агуулгатай юм, тэр аялгууны энэ нугалааг ийм учраас ингэж хийсэн байна, тайтгарах хэсэг нь энэ юм байна гэдэг тал руу нь их ажиллавал уран бүтээлч хандлага өөрийн эрхгүй бүтээлд нь нөлөөлнө гэж хэлэхээр байна.

-Таны аав ээж тань урлагийн авьяастай хүмүүс байв уу?

-Багахан юм уламжлагдсан байж болно. Манай аав, ээжийн аль аль талд нь урлагийн авьяастан байсан. Гэхдээ тэр үед дандаа л ардын авьяастнууд байсан. Манай аав бол жолооч хүн, айлд хөдөө явахдаа хэнийд ч орсон баян хуур, гитар, аман хуур гээд ямар ч хөгжмийн зэмсэг байсан бариад тоглочихдог. Тэр хүнд хөгжмийн мэдрэмж байсан. Ялангуяа манай урд талын сумынхан “Оройн Чимэг” гэж Отгонтэнгэрийг магтсан сайхан дуу дуулдаг. Тэр дууг аав маань их сайхан, хуучин ая дангаар нь дуулдаг хүн байсан. Тэгээд би боддог. Цаанаасаа энэ олон шавьтай, түмэн олонд хайрлагдаад явж байгаа маань өөрийн юм бол биш, энэ хүмүүсийн түмэнд тусалж байсан буян нь яваа байх л гэж бодож явдаг.

Г.Балгармаа

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Төв талбайд “Учиртай гурван толгой” дуурь тоглоно DNN.mn

Үндэсний их баяр наадмын өдөрт зориулан өнөөдөр /2024.07.10/ төв талбайд 21:00 цагаас “Учиртай гурван толгой” дуурь тоглоно. Баяр наадмыг зохион байгуулах комиссын мэдээлснээр, энэ жил “Учиртай гурван толгой” дуурийн гол дүрүүдийг шинээр сонгон шалгаруулж, шинэчлэн тавьж буй.

“Учиртай гурван толгой” дуурийн найруулагчаар МУСТА С.Баттулга, удирдаачаар Ц.Тэлмүүн-Очир ажиллаж байна.

Юндэнгийн дүрд дуучин Э.Анхбаяр, Нансалмаагийн дүрд УДБУТ-ын дуучин Б.Энхнаран, Балганы дүрд УБДУТ-ын дуучин О.Хүрэлбаатар, Хоролмаагийн дүрд УБДЭТ-ын гоцлол дуучин Б.Одонзаяа, худалдаачны дүрд тус театрын гоцлол дуучин Э.Отгонбат, бүүвэйчийн дүрд гоцлол дуучин М.Дариймаа нар тоглохоор шалгарчээ.

Б.Дамдинсүрэн, Б.Смирнов нарын “Учиртай гурван толгой” дуурь нь Монголын анхны дуурь гэж тооцогддог. Анх 1934 онд дуулалт жүжгийн хэлбэрээр найруулан “Бөмбөгөр ногоон театр”-т жүжиг хэлбэрээр тавьж байсан түүхтэй.