Category: гадаад

Украины Зэвсэгт хүчин энэ сарын 13-нд Сумы хотыг буудах ажиллагаанд оролцсон Оросын Зэвсэгт хүчний 448 дугаар пуужингийн бригадын Курск муж дахь байнгын байршилд цохилт өгөв.Украины Жанжин штабын мэдэгдэлд дурдсанаар, Курск муж дахь Сумыд болсон халдлагатай холбоотой нийт хэд хэдэн объект” цохилт хийж, 448 дугаар бригадын байршилд цохилт өгөх үеэр бөмбөг, пуужингийн агуулахад дэлбэрэлт болсон, цохилтын үр дүнг тодруулж байна гэжээ. Харин ОХУ-ын Батлан хамгаалах яам энэ мэдээлэлд тайлбар хийгээгүй байгаа бөгөөд “Курск мужид урд шөнө 109 Украины дроныг сөнөөж, дроны хэлтэрхийд нэг хүн амиа алдаж, есөн хүн шархдан, 24 орон сууцны барилга, олон арван машин эвдэрсэн” гэж мэдээлэв.
Энэ сарын 13-ны өглөө Оросын цэргийн хүчин Сумы хотын төвд хоёр баллистик пуужингаар цохилт өгч, 35 хүн амиа алдсаны хоёр нь хүүхэд, 129 хүн гэмтэж бэртсэний 17 нь хүүхэд байсан юм. ОХУ-ын Батлан хамгаалах яам Сумы хотын төвд цохилт өгснөө баталж, “Бай нь Сумы хотын төвд байрлах театр дотор болсон Украины оператив-тактикийн “Северск” бүлгийн команд штабын хурал байсан гэж мэдэгдсэн билээ. Үнэхээр ч Украины хэд хэдэн улстөрч “Уг цохилт болох ажил хаях үеэр тус хотод Украины Зэвсэгт хүчний 117 дугаар бригадын дайчдад шагнал гардуулах ёслол болж байсан” гэж мэдээлж “Цэргийн захиргааны дарга Володимир Артюхийг уг арга хэмжээг зохион байгуулсан” гэж буруутгасан. Украины Батлан хамгаалах яам засгийн газар Артюхийг албан тушаалаас нь огцруулсан билээ. Иймээс Сумы хотын төвд цохилт өгсөнд Москваг буруутгах аргагүй болов. Энэ явдал Украины армийн хувьд цэрэг жагсааж, эсвэл цуглуулан Оросын цохилтод өртөж ихээхэн хэмжээний хохирол амсаж буй гурав дахь тохиолдол болж байна.
Оросууд олон удаа цэрэг жагсааж хохирол амссаны дараа олон цэрэг нэг дор цуглуулахаа зогсоогоод удаж байна. Гэтэл манай генералууд Цэргийн баяраар өдөр тутмын сонинд “Монголын цэргүүд жагсахаас гадна буудаж сурах ёстой” гэсэн ярилцлага өгөөд сууж байна. Та манай генерал, хурандаа нарын бие хаа, хувцас хунарыг дайтаж буй Украин, Израилийнхтай харьцуулаад хар даа! Украины дайн гэх хоёр армийн тулалдаан цэргийн шинжлэх ухаанд цэрэг жагсаадаг явдлыг таслан зогсоож, их хүчээр бус цөөн тооны цэрэг, техникээр бүр 3-5 цэргээр довтолдог болгов. Дэлхийн II дайнаас хойш анх удаа болж буй хоёр армийн тулалдаан сүүлийн ганц жилд л гэхэд нэг цэрэг, нэг хэсэг цэрэг, хуягт, танк, нисэж байгаа дрон, гүүр, бэхлэлт устгах зориулалттай янз бүрийн дронууд бий болгож “дайны бурхан” гэгддэг байсан их буунуудыг “төмрийн хог” болгож эхлэв.
Сонирхолтой нь эдгээрийг зэвсгийн алдартай том, том компаниуд бус хэдхэн хүнтэй жижиг стартапууд угсарч байна. Ганц жишээ авахад, Пентагоны дрон үйлдвэрлэх тендерт гарааны “Firestorm Labs” компани Америкийн батлан хамгаалах салбарт дрон нийлүүлдэг алдарт “Lockheed Martin” компанийг ялж, дрон үйлдвэрлэх гэрээ байгуулав. Бас Украины дайн улсын зардлаар хугацаат цэргийн алба хаасан хүмүүс хөлсний цэрэг болсон ч байлдах чадваргүй байдгийг нотолж, барууны улсууд хувийн мэргэжлийн цэрэгтэй болох зүг хөдөлж эхлэв. Энэ бүхэн биднийг Батлан хамгаалах яамыг татан буулгаж, зардлаар нь хувийн мэргэжлийн хөдөлгөөнт цэрэгтэй болж, олон жижиг стартапуудаар янз бүрийн дрон угсруулж, хилээ хамгаалах цаг болсныг баталж байна. Гэхдээ гарааны компаниудын дунд өнөөгийн дронуудын үндсэн хоёр алдааг засаж угсрах тендер зарлах хэрэгтэй. Нэгдүгээрт, дроныг дуу чимээ гаргаж, түлш зарцуулдаг моторын оронд сэнснийхээ эргэлтээр зайгаа цэнэглэж дуртай газартаа нисэж хүрдэг болгох. Хоёрдугаарт, өндөр зардалтай бас нисэж байхдаа хол зайнаас амархан илрэх гол шалтгаан болдог дроны долгион ойлгодог металл их биеийг цаас,хаягдал хуванцар сав ашиглан 3D-принтерээр хийдэг болох. Тэгээд эдгээр технологийг барууны дроны компаниудад нийлүүлж, валютын тогтмол орлоготой болох хэрэгтэй байна.
Үнэндээ гарааны компаниудын олон дрон дайн гэхээсээ энх цагт илүү хэрэг болно. Ганц жишээ гэхэд, өнөөдөр нийслэлд сүндэрлэсэн өндөр барилгуудын оройд хүрдэг шаттай галын машин худалдаж авснаас өндөрт усны хоолой гаргаж гал унтраадаг дрон өөрсдөө угсарсан нь дээр. Тэгээд ч шуурганд төөрсөн малчдыг дрон л хурдан олж халуун цай, эм тариа, хувцас хунар хүргэж чадна. Ядаж л Хөвсгөлийн Худалдааны төвд гарсан гал, ой, хээрийн түймрийг дроноор цаг алдалгүй унтраадаг болцгооё. Энэ ажлыг манай төр, засаг эхлүүлнэ гэдэгт итгэх хэцүү. Иймээс чадвартай нь цаг алдалгүй энэ ажлыг эхлүүлж, өөрийн гэсэн технологи бий болгож авцгаая. Харин таны технологи маш нууц байх учиртай тул оюуны өмчийн гэрчилгээ авах огт хэрэггүй, зүгээр л бүтээгдэхүүнээ л барууныханд үзүүлж гэрээ хий. Учир нь болгож чаддаггүй хүмүүс л гэж байдаг болохоос болохгүй юм гэж байдаггүй юм.

Бэлтгэсэн Г.АМАРСАНАА

АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп Сальвадорын ерөнхийлөгч Наиб Букелетэй хамтарч Цагаан ордны Зууван танхимд хийсэн хэвлэлийн бага хурал дээр Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленскийг “чадваргүй” хэмээн шүүмжилж “Хэрэв та дайн эхлүүлбэл дайнд ялж чадна гэдгээ мэдэж байх ёстой. Чамд пуужин өгнө гэж найдаж чи өөрөөсөө 20 дахин том хүний эсрэг дайн эхлүүлж болохгүй” гээд “Би Украинд хамгийн түрүүнд “Жавелин” пуужин өгсөн” гэж мэдэгджээ. Мөн Доналд Трамп “ОХУ-ын ерөнхийлөгч Владимир Путин болон өмнөх ерөнхийлөгч Жо Байден нар энэ дайн гарахыг хэзээ ч зөвшөөрөх ёсгүй байсан. Тэд энэ дайнд хариуцлага хүлээх ёстой хүмүүс” гээд “Байден, Зеленский хоёр энэ дайныг дуусгаж болох байсан, харин Путин үүнийг хэзээ ч эхлүүлэх ёсгүй байсан. Гурван эрэгтэйгээс болж сая сая хүн үхэж байна. Үүнд гэм буруугаараа Путин нэгд, юу хийж байгаагаа ч мэдэхгүй Байден хоёрт, Зеленский гуравт орно” гэж онцлоод “Би Путинд Украинд гал зогсоох тодорхой хугацаа өгсөн” гэж мэдэгдэв.

Түүний энэ мэдэгдлийн өмнө энэ сарын 11-нд Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский CBS телевизийн “60 минут” нэвтрүүлэгт ярилцлага өгөхдөө Трампыг Украинд урьж, эндхийн сүйрлийг өөрийн нүдээр үзэхийг хүсч “Бид таны байр суурийг хүндэтгэж байгаа учир таныг энд ирж үзээсэй гэж хүсч байна. Та энд ирээд юу болоод байгааг ойлгож авна. Ямар нэгэн шийдвэр гаргахаасаа өмнө, ямар нэгэн хэлэлцээр хийхээсээ өмнө ирж, ард түмэн, энгийн иргэд, цэргүүд, эмнэлэг, сүм хийдүүд, хүүхдүүд, сүйрсэн эсвэл үхсэн хүмүүсийг хараарай. Ир, хар, тэгээд … Та хэнтэй тохиролцсоноо ойлгох болно. Путин юу хийснийг ойлгох болно. Үүний дараа дайныг зогсоох төлөвлөгөөгөө урагшлуулъя” гэж хэлсэн билээ.

Г.АМАРСАНАА

Сонгуульд цахилгаан хөрөө барьж орон ялалт байгуулсан Аргентины ерөнхийлөгч төрийн албан хаагчдыг эрс цомхотгож үр дүнд нь улсын төсвөө алдалгүй баталж, инфляцийг эрс бууруулж, нам гэх зүйлээс гарч ирээд сонгуулиар байгуулагддаг төр, засаг бол үнэндээ сайнаар хэлбэл худалч, луйварчид, муугаар хэлбэл ард иргэдийнхээ эсрэг террорист үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага болсныг дэлхий нийтэд баталж орхив. Үүнийг анзаарсан АНУ-ын шинээр сонгогдсон хуучин ерөнхийлөгч Дональд Трамп тэрбумтан Илон Маскаар богино хугацаанд төрийн цомхотгол явуулж, улсын төсвийн олон тэрбум ам.долларыг хэмнэж амжив.

Үүнийхээ ач тусаар эдийн засгаар тэргүүлэгч АНУ 186 улсад худалдааны дайн зарласан ч дэлхийн эдийн засаг шууд хямарсангүй. Худалдааны энэ дайнаар АНУ-ын ерөнхийлөгчийг хэдийд өндөр тариф зарлаж, хэдийд буулгахыг яг таг мэдэж байсан хүмүүс Хөрөнгийн бирж дээр богинохон хугацаанд санаанд багтамгүй маш их ашиг олж, бусад нь энэ хэмжээгээр хохирсон байх магадлал өндөр болов. Энэ бол том гэмт хэрэг бөгөөд бие даасан тусдаа асуудал. Хэргийн гол учир нь нэг ерөнхийлөгчийн шийдвэр дэлхийн эдийн засгийг шууд саажуулж байгаа явдал юм. Өөрөөр хэлбэл, төр бүхнийг зохицуулдаг болсон байна. Энэ бол сүйрэл учир удахгүй ардчилсан улсуудад дэвшилтэт шинэ тогтолцоо бий болох болно. Хөгжлийн тулгуур чөлөөт эдийн засаг та хаачив аа?! Үүний учрыг энгийн үгээр тайлбарлавал ийм юм. Хөрөнгийн бирж дээр засгийн газруудын найдвартай гэгддэг бонд ч хувийн компаниудын хувьцааны үнэ ч байнга дээш, доош хөдөлж байдаг. Харин 5-10 жилийн хугацаанд харвал бүгд өссөн байдаг. Энэ бол инфляцийн нөлөө юм. Инфляц нь “хөөргөдөл” гэсэн латин үг. Талхны үнэ нэмэгдэхээр давс, хөөлгөгч, гурил гээд талх үйлдвэрлэхэд оролцогчид бүгд үнээ нэмнэ. Ашиг олохгүй ч хохирдоггүй гэсэн үг. Харин талх худалдан авч байгаа хүн л зөрүү үнээр нь хохирно.

Хамгийн гол нь талх үйлдвэрлэхэд ордог бүх хүмүүсийн орлого нэмэгдэх учир тэдний улсад төлөх татвар нэмэгдэж улсын төсөв зузаарна. Иргэд хохирч, нам дамжиж төр засагт гарсан хүмүүсийн өөрийн дураар зарлагадах мөнгө ихэсдэг гэсэн үг. Инфляци буюу “хөөргөдөл” гэх зохиомол луйврын үнэн учир нь ердөө л энэ. Жишээ нь, 1980-д оны үеэр баррель нь 30 ам.доллар байсан түүхий нефтийн үнэ 11-12 ам.доллар болж ЗХУ-ын анхны бөгөөд сүүлийн ерөнхийлөгч М.Горбачёв валютгүй болж, энэ улс задарсан. Тэгвэл тэр үеийн 30 ам. доллар инфляцийн ач тусаар өнөөдөр 120 орчим ам.доллартай тэнцэж байна. Энэ нь ам.долларын ханшны зөрүүгээр энэ хугацаанд дөрөв дахин их мөнгийг чинь ардчилсан гэгддэг төр засгийнхан таны түрийвчнээс хулгайлж авсан гэсэн үг. Инфляци гуай тэр үед 140 мөнгө байсан талхыг өнөөдөр 2900 төгрөг болгож үнэ нь 2070 дахин нэмэгдсэн аж. 1990 оноос манай улсын ДНБ 20 дахин өссөн, харин таны орлого хэд дахин өссөн байна даа. Гэтэл манай төр засгийнхан алдагдалтай төсөв баталж, өөрсдөө дураараа үрж, биднийг өрөнд оруулсаар л байна. Өөрөөр хэлбэл, төр засгийн инфляци буюу зориудын хөөрөгдөл гэх луйвар нь хөрөнгийн бирж дээр хөөсөн мөнгө буюу хоосон орон зай үүсгэж байдаг. Эдийн засаг улстөрчдийн бий болгосон энэхүү хоосон орон зай руу унахыг эдийн засгийн хямрал гэдэг. Одоо Аргентины ерөнхийлөгч Хавьер Милэй яагаад өөрийн төр засгийг ард иргэдийнхээ эсрэг террорист байгууллага гэж нэрлэн цахилгаан хөрөө барин сонгуульд оролцон ялалт байгуулсныг та ойлгосон байх.Тэгвэл энэ бүхний цаад учир ийм юм.

Аль ч төр засгийнхан өнөөдөр иргэдтэйгээ адил маргаашийн ямар ч баталгаагүй байгаа учир албан тушаалаа ашиглан татвар төлөгчдөөс цугласан төсвийн мөнгийг хууль бусаар завшиж байгааг бид авлигал гээд байгаа юм. Энэ нь бүх иргэд маргаашдаа итгэх итгэлтэй болж байж л бид авлигагүй болж, хөгжил дэвшилд хүрнэ гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, персональ компьютер бидний ширээн дээр тавигдаж, Аж үйлдвэрийн IV хувьсгал эрчээ авангуут манай төр засаг оюуны өмчийг инновац болгон амьдралд нэвтрүүлж, үүн дээрээ үндэслэн гадны хөрөнгө оруулалтыг татаж төгрөгийг валют болгон хувиргадаг болох ёстой байв. Учир нь бүх зүйл бүр дэлхийн эдийн засаг хүртэл өөрийн гэсэн хэмжээтэй. Биднийг малтайгаа ноцолдож байх хооронд энэ хэмжээ аль хэдийн дүүрчихсэн.

Иймээс гадны хөрөнгө оруулалтын гол ач холбогдол нь тэдний нэгэнт эзэлчихсэн орон зайнаас бид бага ч гэсэн валют олж авах явдал юм. Бас гадны хөрөнгө оруулагчдын төр засаг нь тэднийхээ хөрөнгийг хамгаалах гэж манай улсыг давхар хамгаалах болно. Хамгийн гол нь төр засгийнхан маань улсынхаа валютын нөөцөөр тив дамнасан компаниудын хувьцаа худалдан авч татвар төлөгчдийн мөнгийг арвижуулдаг болох ёстой байв. Ингэж татвар авч ард түмнээ шулах биш гадна дотны хөрөнгө оруулагчидаас бас гадаадын сангуудаас мөнгө босгож байсан бол манай улс дундаж давхарга гэгддэг хангалттай орлоготой иргэдтэй болж, тэтгэвэр тэтгэмж ч зөв шийдэгдэн, зөвхөн оюуны өмчийг инноваци болгодог, татвар төлөгчдийн мөнгийг үрдэг бус үржүүлдэг хүмүүсээс бүрдсэн цомхон, чадварлаг төр засаг оршиж байх ёстой байсан.

Судлаачид эхлээд таамаг, дараа нь энэ таамгаа цэгцэлж онол болгож нийтэд зарладаг. Харин бусад нь судалгаа явуулж энэ онолыг бүрэн баталж байж сая шинжлэх ухаан болдог. Тэгвэл эрдэмтэд таамаг, онол хоёрын дунд дураараа сэлгүүцэх философийг яг шашинтай адил шинжлэх ухаан гэж үздэггүй юм. Гэтэл өнөөдөр бидний нийгмийн шинжлэх ухаан гээд байгаа бүх салбарын үндэс нь философи. Өөрөөр хэлбэл намуудын үзэл баримтлал төдийгүй тэдний ярьдаг элдэв “…изм” нь бүгд философилог буюу объектив бус субьектив гэгддэг бодит бус хоосон, шинжлэх ухаан бус зүйлс юм. Төр засгийнхан баяжаад иргэд ядуураад байдгийн бодит, гол шалтгаан нь энэ! Маш товчоор нийгмийн ухааны эдгээр салбаруудыг шинжлэх ухаан болгохоос өөр аргагүй болсон тул өнөөдөр элдэв төрлийн дайн дэгдэж байгаа хэрэг. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн нийгмийн тогтолцоо тэр чигээрээ өөрчлөгдөнө. Үүнийг бид хувьсгал гэдэг. Харин энэ хувьсгал аль болох тайван замаар явагдах ёстой.

Харин жирийн иргэдийн хувьд өөрийн оюуны өмчтэй болж авах, оюуны өмчид хөрөнгө оруулж хувьцаа гэх зэрэгтэй болж авах хэрэгтэй. Учир нь өнөөдрийн бидний хөгжил дэвшлийг улс төрчид, төр засгийнхан бус аж үйлдвэрийн он оны хувьсгалууд бий болгосон юм. Харин эдгээр хувьсгалын үндсийн үндэс нь оюуны өмч билээ. Өнөөдрийн дэлхийн тэрбумтнууд бүгд оюуны өмчийг инновац болгосон хүмүүс байдаг. Иймээс сайн цаг буюу гаалийн татвар гэх мэт авлигын элдэв янзын “уул уурхай”-гүй, хөгжил дэвшлийн тулгуур чөлөөт эдийн засаг удахгүй өөрөө бидэнд дээр ирнэ.

Бэлтгэсэн

Г.АМАРСАНАА

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трамп утас, компьютер болон бусад цахилгаан бараануудыг гаалийн татвар ногдуулах бараануудын жагсаалтаас хассан байна. Энэ нь импортын бүтээгдэхүүнд тулгуурлан үйл ажиллагаа явуулдаг “Apple” зэрэг технологийн компаниудын хувьд сайн мэдээ юм. Тус компани iPhone-оо БНХАУ-д үйлдвэрлэдэг билээ.

Тус улсын Гааль, хил хамгааллын агентлаг компьютер, зөөврийн компьютер, ухаалаг утас гэх мэт 8471 баркод бүхий 20 бүтээгдэхүүнийг гаалийн татвараас чөлөөлж буйгаа мэдэгдсэн байна. Энэхүү арга хэмжээ нь Трампын оноосон суурь 10 хувийн татвараас хүртэл тэдгээр цахилгаан бараануудыг чөлөөлөх юм. Ингэснээр БНХАУ-аас орж ирэх ухаалаг утаснаас гадна Тайванийн хагас дамжуулагч, Энэтхэгт үйлдвэрлэсэн “Apple”-ийн бүтээгдэхүүнүүдийг оруулж ирэх үнэ хэт өсөхгүй.

Трампын анх БНХАУ-д тавьсан 54 хувийн гаалийн татварын улмаас хамгийн сүүлийн үеийн iPhone-ийн үнэ 1,599 ам.доллароос 2,300 ам.доллар болж нэмэгдэнэ гэж шинжээчид үзэж байсан. Одоо Трамп БНХАУ-ын бараанд тавих татвараа 145 хувь болгосон. Энэ нь iPhone гэх мэт БНХАУ-д үйлдвэрлэдэг цахилгаан барааны үнийг тэнгэрт тулгах байв. Тэгвэл Трампын захиргаа ийнхүү орж ирж буй ухаалаг утас, компьютерт татвар ногдуулахаа зогсоох боллоо.

Эх сурвалж: Reuters

АНУ-ын Төрийн департаментын хэвлэлийн төлөөлөгч Тэмми Брюс хэвлэлийн бага хурлын үеэр “Украин дахь цэргийн ажиллагаанд Хятадын иргэд Оросын талд оролцож байгаа мэдээлэл АНУ-д түгшүүр төрүүлж байна. Украин Оросын талд тулалдаж байсан Хятадын хоёр иргэнийг олзолж авсан гэх мэдээллийг бид авсан. Хятад улс Украины эсрэг Оросын дайныг дэмжих гол эх сурвалж хэвээр байна. Орос улс дайнаа үргэлжлүүлэхэд шаардлагатай навигацийн төхөөрөмж, хагас дамжуулагч, онгоцны эд ангиуд гэх мэт давхар хэрэглээний барааны бараг 80 хувийг Хятадаас авдаг” гэж мэдэгдэв. Тэрээр мөн “АНУ-ын ерөнхийлөгч цөмийн зэвсэгтэй Орос, Хятад хоёр гүрний хамтын ажиллагааг үргэлжлүүлэх нь олон улсын тогтворгүй байдлыг улам гүнзгийрүүлж, АНУ болон бусад улс орны аюулгүй байдал, хөгжил цэцэглэлтийг бууруулна” гэж мэдэгдэж байсныг онцлов.

Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский Украины зэвсэгт хүчин Донецк мужийн фронтод Оросын талд тулалдаж байсан хоёр хятад иргэнийг баривчилсан тухай мэдээлж “Украинд 155 хятад иргэн Оросын армид байлдаж байгаа тухай батлагдсан мэдээлэл байна. Тэднийг БНХАУ-ын иргэн болохыг батлах бичиг баримт, банкны карт, хувийн мэдээлэл бидэнд байгаа. Энэ нь Оросын талд үүнээс олон хятад иргэн тулалдаж байгааг баталж байгаа явдал” гэж мэдэгдсэн юм. Мөн олон нийтийн сүлжээнд эдгээр баривчлагдсан хүмүүс Хятадын мандарин хэлээр мэдүүлэг өгч байгаа бичлэг тавигдсан. Мөн Украины Гадаад хэргийн сайд Андрей Сыбига “Украины Донецк мужид БНХАУ-ын хоёр иргэнийг баривчилсантай холбогдуулан Киев Бээжингээс тайлбар өгөхийг шаардсан. Украины эсрэг түрэмгий дайнд хятад иргэд Украины цэргүүдийн эсрэг цэргийн ажиллагаанд оролцож байгааг бид эрс буруушааж байна. Бид Украин дахь Хятадын хэргийг түр хамаарагчийг ГХЯ-нд дуудаж, энэ баримтыг үзүүлэн буруушааж, тайлбар өгөхийг шаардсан. Учир нь Украин дахь Оросын түрэмгийлэгч армийн бүрэлдэхүүнд тулалдаж буй Хятадын иргэд энх тайвны талаарх Хятадын байр суурийг эргэлзээнд оруулж, НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын гишүүн Бээжинд итгэх итгэлийг алдагдуулж байна” гэж мэдэгдсэн. Учир нь Хойд Солонгосын цэргүүд Оросын Курск мужид тулалдаж байгаа бол хятад цэргүүд Украины нутагт байлдаж байгаа нь тэднийг олон улсын дүрэм, журмын дагуу бусдын нутгийг эзлэн түрэмгийлэгчид гэдгийг нотолж байгаа хэрэг юм. Украинд байлдаж буй хойд солонгос, хятад цэргийн гол ялгаа нь энэ. Иймээс Хятадын ГХЯ-ны албан ёсны төлөөлөгч Лин Зянь “БНХАУ-ын төр засаг өөрийн иргэдийг зэвсэгт мөргөлдөөний бүсээс аль болох хол байх, аливаа хэлбэрээр оролцохгүй байх, ялангуяа аль нэг талын цэргийн ажиллагаанд оролцохгүй байхыг үргэлж шаардсаар ирсэн. Иймээс Хятадын засгийн газар Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленскийн хэлсэн Донецк мужид хятад иргэдийг баривчилсан гэдэг мэдээллийг шалгаж байна” гэж мэдэгдэв.

Хятадын засгийн газрын энэхүү албан мэдэгдлийн дараа АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп “БНХАУ дэлхийн зах зээлийг үл хүндэтгэж байгаагийн хариуд би АНУ Хятадаас импортолдог барааны татварыг 104-өөс 125 хувь болгон өсгөж байна. Бусад улс орнуудын хувьд бидэнтэй хэлэлцээр хийх гурван сарын завсарлага олгож байгаа бөгөөд энэ хугацаанд АНУ-ын импортын татварыг бүгдэд нь адил 10 хувь болгож байна. АНУ-ын татварыг 125 хувь болгон өсгөж байгаа нь Хятад улсад АНУ болон бусад улсыг булаан авах гэсэн тэдний хүсэл цаашид хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй гэдгийг ойлгуулах болно. Энэ шийдвэр нэн даруй хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлнэ. АНУ-тай тарифын хэлэлцээ хийх хүсэлтээ 75 гаруй улс бидэнд ирүүлээд байна” гэж мэдэгдэв. Мөн Цагаан ордны хэвлэлийн нарийн бичгийн дарга Кэролайн Левитт “Одооноос эхлэн 10 хувийн татварыг Хятадаас бусад бүх улсад хэрэглэж эхэлнэ” гэж тодотгож мэдээлэв. АНУ-ын эдгээр мэдэгдлийн дараа Америкийн гол индексүүд шууд өсч эхлэв. Уолл Стритийн Хөрөнгийн биржийн арилжаа хаагдахын өмнөхөн Dow Jones индекс 7.9, S&P 500 индекс 9.5, Nasdaq индекс 12.2 хувиар өсөв.

АНУ-ын ерөнхийлөгчийн энэхүү шийдвэр Путины дэглэмийн “бие”-ийг нэвт буудчихсантай адил зүйл болов. Учир нь нефтийн татвар ОХУ-ын төсвийн 1/3-ийг бүрдүүлдэг. Гэхдээ Орос улсын төсөв рублиэр бүрддэг. Харин барууны улсуудын хоригоос болж Оросын валютын орлого нь бараг тэр чигээрээ түүхий нефтийн экспортын орлогоос хамаардаг болсон. Гэтэл дэлхийн хоёр дахь эдийн засаг бас Оросын нефтийн гол худалдан авагч Хятад улс 125 хувийн татварт өртсөнөөр Путины дэглэм валютгүй болох нь тодорхой болов. Улсын төсөвтөө баррелийг нь 70 ам.доллар байна гэж тооцсон Оросын Urals маркийн нефтийн фьючерс үнэ өчигдөр гэхэд л 2.27 нэгж буюу 3.35 хувиар бууж 65 ам.доллар болов. Энэ улсын түүх оросууд их валюттай болохоороо дайн өдөөж, валют нь дуусахаар дайнаа зогсоож байсныг нотолдог. Харин үүн дээр иргэдийнхээ дунд армийнх нь нэр хүнд унахаар энэ улс задардаг онцлогтой. Энэ нь өнөөдрийн ОХУ Оросын эзэнт гүрэн, ЗХУ-ын араас “явж байна” гэсэн үг юм.

Бэлтгэсэн

Г.АМАРСАНАА

Доминиканы Бүгд Найрамдах Улсын нийслэл Санто-Доминго хотын шөнийн клубийн дээвэр нурсны улмаас 124 хүн амиа алдаж, 150 гаруй хүн гэмтэж бэртжээ. Аврагчид амьд үлдсэн хүмүүсийг олоход 24-36 цагийн хугацаа үлдээд байна гэж аврах албаны дарга Хуан Мануэль Мендес мэдээлсэн байна.

Доминиканы Ерөнхийлөгч Луис Абинадер ослын газарт очиж, амиа алдсан хүмүүсийн гэр бүлд гүн эмгэнэл илэрхийлжээ.

Санто-Доминго хотын “Jet Set” шөнийн клубийн дээвэр дөрөвдүгээр сарын 8-ны мягмар гарагийн шөнө нэрт меренге дуучин Рубби Перезийн тоглолтын үеэр гэнэт нурсан байна. Дээвэр нурах үед шөнийн клубт мянга орчим хүн байсан байж магадгүй гэж хэвлэлүүд мэдээлж байна.

Амиа алдсан хүмүүсийн тоо нэмэгдэж магадгүй гэж аврах албаны дарга мэдэгдэж, нуранги дор олон хохирогч байсаар байгаа бөгөөд тэднийг аварч чадна гэж найдаж байгаагаа тэрбээр илэрхийлжээ. Эрэн хайх, аврах ажиллагаанд 400 орчим аврагч оролцож байгаа аж.

“Jet Set” бол Санто-Доминго дахь алдартай шөнийн клуб бөгөөд даваа гарагийн үдэш бүр урлагийн тоглолтуудыг зохион байгуулдаг аж. Рубби Перезийн тоглолтод тус улсын улстөрчид, тамирчид болон бусад нэр хүндтэй хүмүүс хүрэлцэн ирсэн байжээ. Хохирогчдын дунд Монте-Кристи мужийн захирагч Нельси Круз байсан бөгөөд тэрбээр эмнэлэгт хүргэгдсэнийхээ дараа нас барсан байна.

Доминиканы Бүгд Найрамдах Улс бол жуулчдыг хамгийн их татдаг Карибын тэнгисийн орнуудын нэг юм. Тус улсын эрх баригчдын мэдээлснээр, өнгөрсөн онд 11 сая орчим жуулчин иржээ.

Эх сурвалж:montsame.mn 

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп бусад улс орнуудад ногдуулсан татвар хэрэгжиж эхлэх хугацааг 90 хоногоор хойшлуулсан бол харин Хятадтай хийж буй худалдааны дайн улам өргөжжээ.

Америкийн 60 орчим худалдааны түнш улсад татвар ногдуулснаас хэдхэн цагийн дараа дээрх шийдвэрийг гаргасан байна. Д.Трамп хэлэхдээ “хэлэлцээ үргэлжилж байгаа тул харилцан ногдуулах татварын хувь хэмжээг нийтэд нь 10 хувь болгохыг зөвшөөрсөн” гэжээ.

Харин Хятадаас нийлүүлж буй бараанд ногдуулах татварын хэмжээг 125 хувь болгож нэмэгдүүлсэн бөгөөд Хятадын тал АНУ-ын импортын бараанд 84 хувийн татвар ногдуулахаар шийдвэрлэснээр биднийг “үл хүндэтгэсэн” гэж Трамп буруутгасан байна.

Тэрбээр АНУ-д нийлүүлж буй бүх бараанд импортын татвар ногдуулна гэдгээ мэдэгдсэнээс хойш олон улсын худалдаанд сүүлийн хэдэн арван жилд болж байгаагүй үймээн сандрал дэгдсэн билээ. Үүнээс долоо хоногийн дараа 90 хоногоор хойшлуулах шийдвэрийг гаргажээ.

Энэ шийдвэрийг зарласнаас хойш хэдхэн цагийн дараа АНУ-ын хөрөнгийн биржийн хувьцаанууд огцом өсөж, S&P 500 индекс үдээс хойших арилжааны явцад 7 хувиар өссөн байна. Улмаар арилжаа хаагдах үед 9.5 хувиар өссөн бол Dow Jones 7.8 хувиар өсжээ.

Д.Трамп Truth Social хаягтаа бичихдээ, татвар ногдуулах шийдвэрийн эсрэг хариу арга хэмжээ аваагүй орнуудын тарифыг 90 хоногийн хугацаагаар түр хойшлуулахыг зөвшөөрч байгаагаа мэдэгдсэн байна. Харин Бээжинд ногдуулах нэмэлт тариф тэр даруйдаа хүчин төгөлдөр болно гэлээ.

ЭХ СУРВАЛЖ: Э.Хулан

Америкийн Агаарын нислэг, сансрын уудмыг шинжлэн судлах НАСА агентлаг 2016 онд “Осирис- Рекс” сансрын автомат хөлгийг дэлхийгээс 120 сая километр зайд орших астероид гэх Бенну бага гаригийг судлах зорилгоор хөөргөсөн билээ. Уг хөлөг 2018 оны сүүлээр Беннуд хүрч очсон юм. Уг астероид нь нарыг 14 сард нэг удаа тойрон эргэдэг бөгөөд “Осирис- Рекс” төхөөрөмжийн илгээсэн гэрэл зургаас харахад, Бенну бага гараг нь хэлтгий шоо хэлбэртэй, чулуурхаг гадаргуутай, 500 метр урттай ажээ. Механик “гар”-аар тоноглогдсон “Осирис-Рекс” төхөөрөмж 2020 оны долдугаар сар хүртэл 18 сарын турш Бенну бага гаригийн элс болон чулууны дээжийг цуглуулан капсулд хийж, 2023 онд дэлхийд авчирсан юм. Эрдэмтэд Бенну бага гарагийн нийтдээ ердөө 120 грамм хөрсний тоосонцор хүлээн авсан билээ. Энэ нь тийм ч их биш юм шиг санагдаж болох ч судлаачдын хувьд уг дээж нь жинхэнэ эрдэнэсийн сан болж хувирсан юм. Сансар о г т о р г у й н ж и ж и г х э с г ү ү д и й г судалдаг профессор Рассел “Энэ тоосонцрын ширхэг бүр бидэнд Беннугийн тухай шинэ зүйлийг хэлж өгнө” гэж байв.

И х Б р и т а н и й н э р д э м т э д астероидын хөрсний тоосонцроос нэг жижиг халбагаас илүүгүйг авч судалжээ. Энэ нь Бенну бага гаригийн химийн найрлагад амьдралын үндэс болдог азот, нүүрстөрөгчөөр баялаг органик нэгдлүүд байгааг илрүүлэхэд хангалттай байв. Судалж тогтоосон бодисуудын дотор бүх амьд организмын эсүүд үүсдэг уургийн гол хэсэг болох эрдэмтдийн мэддэг 20 амин хүчлийн 14 нь, мөн ДНХ-г бүрдүүлдэг дөрвөн цагариг хэлбэртэй молекулууд- аденин, гуанин, цитозин ба тимин уг хөрсний тоосны жижиг хэсгүүдээс олдсон байна. Мөн шинжилгээгээр астероидод олон тооны давс, эрдэс бодис илэрсэн нь астероид дээр нэгэн цагт ус, мөн биохимийн урвалд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг аммиак байсныг баталсан байна. Эдгээр нэгдлүүдийн заримыг эрдэмтэд дэлхийд унасан солируудаас аль хэдийнэ олоод байсан боловч ихэнх бодис нь сансрын биетээс анх удаа олдож байгаа нь онцлох зүйл болжээ.

Лондонгийн Байгалийн түүхийн музейн сансрын эрдэс судлалын профессор Сара Рассел “Химийн ш и н ж и л г э э г э э р б и д н и й о л ж мэдсэн зүйл үнэхээр гайхмаар. Авчирсан дээж хэчнээн баялаг байсан нь үнэхээр гайхалтай. Энэ нь бидний өмнө солироос олж байгаагүй ашигт малтмал, хэзээ ч харж байгаагүй органик нэгдлүүдээр дүүрэн байсан. Иймээс дээжийг судлахад маш урамтай бас хөгжилтэй байсан. Энэ судалгаа ус болон органик бодисыг анх астероидууд дэлхий дээр авчирсан гэсэн санааг баталж байна” гэжээ. Мөн Байгалийн түүхийн музейн профессор Эшли Кинг “Эхэндээ манай нарны аймаг маш их үймээн самуунтай байсан бөгөөд Бенну шиг сая сая астероидууд хаа сайгүй нисч байсан. Тэд дэлхий дээр унахдаа далай тэнгисийг бүрдүүлж, амьдралын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг манай гаригт авчирсан гэдэгт бид итгэж байна. Гэвч дэлхий бол ийм чулуугаар бөмбөгдүүлсэн цорын ганц гариг биш юм. Астероидууд мөн бусад гаригууд дээр ч унасан. Гэхдээ дэлхий бол өнөөг хүртэл бидний амьдрал олсон цорын ганц газар гэдгээрээ өвөрмөц. Амьдрал бий болоход шаардлагатай бодисууд болох ус, нүүрстөрөгчийг нарны аймгийн астероидууд зөөвөрлөсөн гэдгийг бид баттай мэдэж чадлаа. Гэвч бидний одоо хариулахыг хичээж буй гол зүйл бол дэлхий дээрх амьдралын гарал үүсэл зайлшгүй байсан уу, бид нарны аймгийн бусад гарагаас амьдралын ул мөрийг олж чадах уу гэсэн асуулт юм” гэж тайлбарлав. Энэ бол эрдэмтдийн хариулж чадахгүй байгаа гол асуулт. Гэхдээ тэд энэ асуултын хариултыг үргэлжлүүлэн хайх болно. Иймд олохын тулд тэд одоо Беннугаас авчирсан дээжийг аль болох нарийвчлан судалж, манай гараг болон түүний хамгийн ойрын сансар огторгуйн хөршүүдийн түүхийн талаар ихийг мэдэж авахыг хичээх болно. Мөн үүнээс өмнө 2014 оны сүүлээр хөөргөсөн Японы “Хаяабуса-2” тандалтын төхөөрөмж “Бенну” гаригаас хоёр дахин том хэмжээтэй, дэлхийгээс 340 сая километр зайд орших “Рюгү” бага гаригаас 2020 онд авчирсан 5.4 грамм дээжнээс ус олдож, тухайн үедээ судлаачдын дунд шуугиан тарьж байсан билээ. Энэ удаа Беннугийн дээж бүр ч илүү шуугиан тарилаа.

Орчуулсан

Г.АМАРСАНАА