Month: November 2023

Эрүүгийн цагдаагийн албанаас улсын хэмжээнд хууль бус мөрийтэй тоглоом зохион байгуулж буй гэмт хэргүүдийг илрүүлэн шалгаж байна.

Тухайлбал, энэ оны 11 дүгээр сарын 2-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн 1 дүгээр хорооны нутагт дэвсгэрт “Б” гэгч нь нэр бүхий 6 иргэний дунд хууль бус мөрийтэй покер тоглоом зохион байгуулсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.17 дугаар зүйлд заасан гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлийг илрүүлж, мөрдөн шалгах ажиллагааг явуулж байна.

Мөрийтэй тоглоомд донтсон иргэд эд хөрөнгө, орон сууц, автомашин, хадгаламж, бэлэн мөнгөө алдах цаашилбал өрөнд орж, сэтгэл санаагаар унаж, амиа хорлох, улмаар гэр бүл салах, хэвийн амьдрах бүх боломжоо алдах хор уршиг дагуулж байгаа нь гэмт хэргүүдийн шалтгаан нөхцөлөөс харагдаж байна.

Иймд цахим мөрийтэй тоглоомд мөнгө төгрөг, эд хөрөнгө, амьдрал, цаг хугацаа, гэр бүлээ алдаж байгааг ойлгон ухамсарлаж, энэ төрлийн хууль бус үйлдлээс татгалзахыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.

Монгол Улсын Зөрчлийн тухай хуулийн 5.7 дугаар зүйлд “Олон нийтийн газар ашиг олох зорилгоор шоо, хөзөр, бусад эд зүйл ашиглан үр дүнг нь урьдчилан төсөөлөх боломжгүй, аз туршиж тоглодог мөрийтэй тоглоом тоглосон бол зөрчил үйлдэхэд ашигласан эд зүйл, хэрэгсэл, хууль бусаар олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж хүнийг нэг зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасан хуулийн зохицуулалттай байна.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн Эвлэрүүлэн зуучлагчдын зөвлөл болон Монголын хуульчдын холбоо хамтран Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хуулийн талаарх иргэдийн ойлголт, мэдлэгийг нэмэгдүүлэх, эвлэрүүлэн зуучлах үйл ажиллагааны үр нөлөөг дээшлүүлэхтэй холбоотой санал, санаачилгыг дэмжих, эвлэрүүлэн зуучлалын чиглэлээр тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлох зорилгоор эрдэм шинжилгээний илтгэлийн болон хөдөлгөөнт дүрс (видео), дүр бүтээх (анимэйшн) шторк бичлэгийн уралдааныг 2023 оны есдүгээр сарын 14-ний өдөр зарласан.

Судлаач, хуульч, эрх зүйч, иргэдээс тус уралдаанд ирүүлсэн 23 бүтээлээс ажлын хэсэг 8 бүтээлийг хоёрдугаар шатанд шалгаруулж, 10-р сарын 30-нд хэлэлцүүллээ.

Хоёрдугаар шатны шалгаруулалтаар эрдэм шинжилгээний илтгэлийн уралдааны тэргүүн байранд судлаач Б.Баасансүрэн, Н.Мөнхтуяа нарын “Төрийн болон төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбооны дэргэдэх эвлэрүүлэн зуучлалын механизмыг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж буй асуудал” сэдэвт илтгэл, дэд байранд эрх зүйч Б.Ариунзаяагийн “Төрийн болон төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбооны дэргэдэх эвлэрүүлэн зуучлалын механизмыг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж буй асуудал” сэдэвт илтгэл, гутгаар байранд судлаач Э.Баасандэмбэрэл, Д.Ганчимэг нарын “Цахим эвлэрүүлэн зуучлалыг хөгжүүлэх эрх зүйн зохицуулалтын асуудал ба олон улсын туршлага” сэдэвт илтгэл тус тус шалгарчээ.

Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хуулийн талаар иргэдэд энгийн хялбар байдлаар ойлгуулах дүрст хөдөлгөөнт зураг (контент), дүр бүтээх (анимэйшн) бичлэг, шторкийн уралдааны тэргүүн байранд Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн Тамгын газрын үйлчилгээний хэлтсийн дарга Э.Цолмонгийн бүтээл, дэд байранд Баянгол, Хан-уул дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн эвлэрүүлэн зуучлагчдын хамтын бүтээл,  гутгаар байранд Өвөрхангай аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн Эвлэрүүлэн зуучлагч Я.Долгормаагийн бүтээл тус тус шалгарсан юм.

Шилдэг бүтээлийн шагналыг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүн Д.Зүмбэрэллхам, Монголын хуульчдын холбооны ерөнхийлөгч П.Одгэрэл, Эвлэрүүлэн зуучлагчдын зөвлөлийн дарга Т.Болормаа, Монголын Хуульчдын холбооны зөвлөлийн гишүүн,  Эвлэрүүлэн зуучлалыг дэмжих асуудал эрхэлсэн хорооны тэргүүн Д. Түмэнжаргал нар гардуулав.

“Сорхун” эх, нярайн сувилахуйн төвийн үүсгэн байгуулагч, алдарт эх, лус дархалсан бэр Д.Оюунцэцэгтэй ярилцлаа.

– Эх, нярайн сувилахуйн “Сорхун” төвийн талаар ма­най ээжүүд их л ам сайтай байдаг.Ингэхэд танай төв дөнгөж амаржсан эх, нярайд ямар үйлчилгээ үзүүлдэг юм бэ.Үйл ажиллагааныхаа талаар эхлээд манай уншигч­дад сонирхуулахгүй юу?

– Манайхаар үйлчлүүлээд гарсан ээжүүд ихэнхдээ л сэтгэл хангалуун байдаг.Энэ нь манай хамт олны энхрий бяцхан үрс хийгээд нялх биетэй ээжүүдийгээ өөрийн юм шиг хайрлан хамгаалж, асарч сувилдаг чин сэтгэлийн үр дүн гэж боддог.Ер нь “Сувилахуйн төв” гэдэг ойлголт, тэр дундаа төрсний дараах эх нярайн сувилахуйн тусламж үйлчилгээ гэдэг бол манай улсын эрүүл мэндийн салбартаа хамгийн залуу салбар юм.Учир нь 2016 онд батлагдсан Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний тухай хуульд анхлан “Сувилахуйн дагнасан тусламж үйлчилгээ” гэсэн ойлголт туссан л даа.Уг хуулийн 12 дугаар зүйлд сувилахуйн дагнасан тусламж үйлчилгээний талаар тусгайлан зааж өгсөн байдаг. Сувилахуйн дагнасан тусламж, үйлчилгээг тусгай зөвшөөрөл бүхий өмчийн бүх хэлбэрийн хуулийн эт­гээд үзүүлж болох бөгөөд Сувилахуйн төвийг байгуулах журам, үзүүлэх тусламж, үйл­чилгээний жагсаалт зэргийг багтаасан эрүүл мэндийн сай­дын журам тушаал 2017 онд батлагдан гарсан. Гэвч дагал­дан гарах стандарт нь удаан хүлээгдэн байж 2019 оны хавар эцэслэн гарсан байдаг.Энэ үеэс манай улсад сувилахуйн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх хууль эрх зүйн орчин нөхцөл бүрдсэн гэж үзэж болно.Манай “Сорхун” сувилахуйн төв нь энэ чиглэлээр тусгай зөвшөөрөл авч үйл ажиллагаа явуулж буй анхдагч байгууллага гэдгээрээ бахархаж явдаг даа.

Манай төвийн үзүүлдэг тус­ламж үйлчилгээг товчхон илэрхийлбэл дөнгөж төрсөн нялх биетэй ээж болон нярай хүүхдийг төрөх эмнэлгээс шууд хүлээн аваад 10-21 хоног асран сувилж төрсний дараа эх бо­лон нярайд үүсдэг бүхий л асуудлуудыг мэргэжлийн түвшинд шийдэж өгдөг гэж хэлж болно.Нялх биетэй ээжид зориулсан шим тэжээлээр бая­лаг эрүүл хоол хүнсээр үйлчилж, мөн шаардлагатай нарийн мэргэжлийн эмч су­вилагчийн үзлэг эмчилээг цаг алдалгүй хийнэ.Нярай хүүхдийн хувьд тусдаа нярайн тасагт шаардлагатай бүхий л асаргаа сувилгааг хийдэг.Усанд оруулах, иллэг массаж хийх, хамар, чих, хүй цэвэрлэх, угжиж хооллох гэх мэт бүхий л ээжүүд аавуудын гэрийн нөх­цөлд хийдэг асаргаа сувилгааг мэргэжлийн сувилагч, асрагч ээж нар хийдэг.

– Шинэ төрсөн ээжүүдийн сэтгэл зүй мэдээж эмзэг бай­даг.Тэгвэл “Сорхун” төв ээжүүдэд сэтгэл зүйн зөв­лө­гөө өгдөг нь их талар­хууш­тай санагдлаа.Сүүлийн үед ойрхон төрсөн юм уу гэртээ хүүхдээ хараад суудаг ээжүүд их деф­ресст орох болсон тухай мэдээллүүд харагдах болжээ.Ийм ээжүүддээ зо­риулж юу гэж зөвлөх вэ?

– Төрсний дараа 10-28 хоногийн хугацаанд ээж болж буй бүсгүйчүүдэд тохиолддог үндсэн асуудлуудын нэг бол сэтгэл санааны тогтворгүй бай­дал юм.Төрсний дараах сэтгэл гутрал гэж тусдаа бие даасан сэтгэл зүйн суд­лагдахуун байна.Ялангуяа анх­лан төрөгсдөд ихээр үүсдэг энэхүү сэтгэл санааны тогт­воргүй байдлыг манай төвд амарч байх хугацаанд нь шийдээд гаргах үүднээс бид мэргэжлийн туршлагатай сэтгэлзүйчийг ажиллуулдаг. Шинээр ирсэн ээжүүдийг сэтгэл зүйчтэйгээ уулзуулж анхан шатны асуумж авч сэтгэл зүйн байдал болон ямар тусламж зөвлөгөө шаардлагатай  байгааг тодорхойлоод үйлчлүүлж байх хугацаанд нь тулж ажилладаг. Хүүхэд төрүүлнэ, ээж болно гэдэг чинь асар их хариуцлага хийгээд хүний амьдралд гардаг эрс өөрчлөлт шүү дээ.Бүх зүйл өөр болдог үе гэх үү дээ.Энэ үед нь түүнийг ойлгож дэмжих, түшиг тулгуур болох ханийн үүрэг хамгаас чухал байдаг шүү гэдгийг л аавууддаа захиж хэлмээр байна.

– Ээжүүдийн алжаал ядар­гааг тайлахад амралтаас гад­на шим тэжээлтэй хоол маш чухал байдаг тухай та дээр дурдлаа.Хоолны хувьд та­найх ямар стандарт барим­талдаг вэ?

–  Мэдээж төрсөн ээжид тохи­рох зөв хоолыг өгөх нь туйлын чухал.Манай монголчууд дөн­гөж төрсөн бэрдээ, охиндоо шинэ хонь гаргаж шинэхэн махаар шөл хийж уулгадаг соёл­той ард түмэн.Энэ нь нялх биетэй ээжид аль болох шинэ­лэг, шүүслэг махаар амттай хийгээд шим тэжээлтэй хоол хийж өгөхийг хичээж буй хэрэг юм л даа.Манай “Сорхун” Эх нярайн сувилахуйн төв нь мэргэжлийн хоолзүйч болон эмнэлгийн тогооч нарийнхаа тус­ламжтай зөвхөн төрсөн ээжид зориулсан хоолны жор боловсруулан үйлчилж байна.Манайх Монголдоо анхдагч төрсний дараах сувилахуйн төвийн хувьд шинэлэг энэхүү үйлчилгээг эх орондоо нэвт­рүүлэхдээ энэ төрлийн үйл­чилгээ хамгийн өргөн хөгжсөн БНСУ-ын туршлагыг олон жил судалж байлаа.Хоол нь ямар байдаг юм бол.Бариа массаж нь юу юу хийж байна.Үүнээс манайд таарах тохирорх нь юу байна.Бас эсрэгээрээ манай соёл, уур амьсгалд тохирохгүй нь юу юу байна гэхчлэн маш их судалж байлаа даа.Тэр явцад хоол зүйн тал дээр нэг зүйл ойлгож авсан нь ээжүүдэд өгөх хоолыг аль болох давс султай, жигнэж чанаж болгосон, элдэв амтлагч гэхээс илүү шим тэжээл чанартай хүнсний материалаар өөрөөр нь амталж хийх нь зөв юм байна.Тэгээд шим тэжээлээр баялаг байхын зэрэгцээ илчлэг буюу калор багатай нэг үгээр хэлбэл эрүүл хоол байх ёстой.Мөн орц найр­лага талаасаа ээжүүдийн идэж байгаа хоол нь сав агшаах, ха­ван хөөхийн зэрэгцээ хөхөнд сүү сайн оруулах үйлчилгээтэй байх ёстой байдаг.Иймд адил­хан хоол боловч орц найр­лагын хувьд энгийн тусгай тийм найрлагуудыг заавал хийх жи­шээтэй.Манайх амарч су­вилуулж буй ээжүүддээ өдрийн гурван удаагийн хоол, хоёр удаагийн зууш өгөхийн зэрэгцээ сүүтэй цай гэх зэрэг уух зүйлээр хангалттай үйлчилдэг.Ингэж сайн хооллоод л байхад ээжүүд маань сувиллаас гарах үедээ дунджаар 5-10 кг жин хаяад галбиржаад л гардаг байгаа.

– Манай монголчууд төрс­ний дараа гам барихыг их чухалчилдаг.Харин гадаад эмэг­тэйчүүдэд тийм ойлголт бай­даг­гүй Ингэхэд гам ба­рихын ач холбогдол юу вэ?

-Төрсний дараах гам барих гэдэг ойлголт ази тивд, тэр дундаа хүйтэн ширүүн эрс тэс уур амьсгалтай төв Азийн хэдхэн улсад л байгаад байх шиг.Адилхан ази хүмүүс боловч харьцангуй халуун дулаан уур амьсгалтай Япон, Хятад, Зүүн өмнөд Азийн улсуудад бол тийм ойлголт бас байхгүй.Харин бидэнтэй энэ гам барих ёс заншил, соёл маш ижил улс бол БНСУ юм л даа.Тиймдээ ч энэ улсад хамгийн сайн хөгжсөн, эрүүл мэндийн тусламж үйл­чилгээний нэг биеэ даасан салбар болтолоо хөгжөөд байгаа юм.Бараг Ази тивийн тусгаар улсууд дундаас ийм гам барих ёс заншилтай улсууд гэвэл Монгол, Солонгос хоёр л улс байгаа байх шүү.Эмэгтэй хүн хэвлийдээ ургаа арван сарын турш тээх явцад аарцаг, нуруу, хавирга, цээж гээд бүх үе мөчинд ачаалал ирдэг.Үүний зэрэгцээ эмэгтэй хүний бие махбодь маань төрөх үйл явцад бэлтгэн дааврын нөлөөгөөр бүхий л үе мөч холбогч эдүүд сунаж зөөлөрч байдаг.Ингэж сунаж зөөлөрсөн үе мөч хол­богч эдүүд олон сарын турш хүнд ачаалал авсанаар эмэгтэй хүн өөрөө их ядарна.Араг яс үе мөчид зарим төрлийн өөрчлөлтүүд үүсдэг.Энэ бүх өөрчлөлтүүд төрсний дараа 40-100 хоногийн дотор буцаад хэвийн байдалдаа шилждэг.Энэ үеийг бидний өвөг дээдэс эрт дээр үеэс гам барьж биеэ энхрийлэх ёстой хамгийн чухал хугацаа гэж үзэж хүйтэн усанд гар хөлөө дүрэхгүй, салхи савир авч даарахгүй байх, хамаагүй хүнд юм өргөхгүй байх зэргээр анхааруулж ирсэн уламжлалтай шүү дээ.Дээрээс нь сайн унтаж амраад элдэв санаа сэтгэл зовоосон зүйлгүй тайван бай­хыг захиж хэлдэг байлаа.Эр­гээд бодоод үзэхэд манай өвөг дээдэс үнэхээр л анагаах ухааны үндэслэлтэй л зүйлүүдийг захиж хэлдэг байж л дээ.Эмэгтэй хүн энэ­хүү чухал үе буюу 40-60 хонгийг л өөртөө анхааралтай, өөрийгөө хайрлаж өнгөрөөх юм бол цаашдын олон жилийн амьдралдаа эрүүл саруул эрч хүчтэй байх нөхцөл бололцоо бүрддэг юм шүү гэж захиж хэлмээр байна.Мэдээж энэ үед ээж, аавууд болон халамжит ханийн үүрэг хамгаас чухал. Миний үед бол ханьтайгаа хамт ээжийгээ дуудаад л гэртээ гам бариад л үзэж тардаг байлаа шүү дээ(инээв). Одоо нийгэм өөрчлөгдөж, хүн амын дийлэнх нь суурин иргэншилд шилжсэн энэ их завгүй амьдралын урс­галд гэрийн нөхцөлд гам барих, асаргаа сувилгаа хий­нэ гэдэг амаргүй болсон.Иймд мэр­гэжлийн хүмүүст нь даатгаад сэтгэл амар байх нь хаа хаанаа хэрэгтэй зүйл гэж боддог.

– Анхлан төрж байгаа ээжүүдэд элбэг тохиолддог асуудал бол хөхөнд сүү орохгүй байх, хөхний толгой нь хагарах зэрэг байдаг.Тэгэхээр танайх энэ тал дээр ямар арга хэмжээ авдаг вэ?

– Манай “Сорхун” сувилахуйн төв нь 20 гаруй жилийн турш­лагатай, зөвлөх зэргийн мэр­гэж­­лийн бариа засалчаар ах­­­­луулсан баг ажиллаж хөх­­­­­­ний бариа, асаргааг цаг алдал­­гүй хийдэг.Ингэснээр хөх зангирах гэх мэт зовиур үүс­­сэн үед шуурхай арга хэмжээ авч шийдэж байна.Мөн өрөө болгонд автомат сайн чанарын хөхний саалтуур байхын зэрэгцээ мэргэжлийн эмч сувилагч нар хөхөө зөв амлуулах, зөв хөхүүлэх дадлыг заан сургаж ажилладаг.Иймд ээжүүдэд хөхний толгой хагарах зэрэг асуудал бараг гардагүй.Гэрийн нөхцөл бол энэ мэт олон л бэрхшээл тулгардаг шүү дээ.Хүүхдийн шарлалтын асуудал байна, ээж өөрөө оёдол­той шархтай төрсөн бол түүнийгээ үзүүлж харуулах, цэвэрлэгээ боолт хийлгэх гээд л эмнэлэг рүүгээ хэд хэд очих ажил гардаг.Энэ тоолонд нөгөө л гам алдах үндэс болж байдаг.Манайх байнгын хүүхэд нярайн нарийн мэргэжлийн эмчтэй тул хүүхдүүн шарлалт хооллолт гэх мэт бүхий л зүйлүүдийг хянаад ээжүүддээ зөвлөгөө мэдээлэл тогтмол өгдөг.Бас эх барих эмэгтэйчүүдийн эмчтэй тул ээжүүдээ үзээд сав умайн агшилт, оёдол шарх зэргээ хянаад эмчилгээг тэр дор нь хийгээд өгдөг тул заавал гарч ороод гам алдаад байхгүйгээр сэтгэл амар тэнхэрдэг дээ.

– Амаржсан эх, нярай төрөх эмнэлгээс шууд танайд ирж болдог байх нь ээ.Урьдчилж өрөөгөө захиалах ёстой юу?

– Манайх бол төрөөд л шууд төрөх эмнэлгээс ээж бо­лон нярайгаа хүлээн авдаг.Гэх­дээ заавал урьдчилан 1-2 сарын өмнө гэрээгээ хийж за­­хиал­гаа баталгаажуулсан байх шаардлагатай.Ингэсэн тохиол­долд бид таны төрөх өд­рийг тааруулаад таны захиал­сан өрөөг бэлэн байлгах болно.Манайх ачаалал ихтэй байдаг тул сонирхож байгаа ээжүүд байвал урьдчилан ирж үзээд бүхий л зүйлээ асууж тодруулж сайхан ярилцаад таалагдсан тохиолдолд гэрээгээ хийж за­хиалгаа баталгаажуулаарай л гэж хэлмээр байна даа.

– Жирэмсэн  ээжүүдэд ямар үйл­чилгээ үзүүлдэг вэ?

– Жирэмсэн ээжүүдийн  хувьд хорд­­лого, ачаалал зэргээс ха­­­маараад   ядрах  сульдах асуу­дал элбэг. Ялангуяа ойр ойрхон жирэмсэлж буй бүсгүйчүүд мөн тэр дундаа хожуу үеийн хордлоготой ээжүүдийн хувьд эмчилгээ асаргаа туйлын шаардлагатай байдаг. Гэвч тэглээ гээд эмнэлэгт хэвтэх хэцүү… Очих, үйлчилгээ авах газар байдаггүй байсан бол манай сувилахуйн төвд ирж хэвтээд өөрт тохирсон шим тэжээлтэй хоол цайгаар үйлч­лүүлэхийн зэрэгцээ унтаж амраад, алжаал тайлж хаван буулгах зөөлөн бариа массаж хийлгээд сайхан сувилуулах боломжтой юм.Магадгүй бас ийм үйлчилгээ хайж байгаа ээж аавууд байвал манайд хандаж болно.Бид төрсний дараах болон төрөхийн өмнөх үеийн бүхий л асаргаа сувилгааг цогцоор нь үзүүлдэг.

– Эмч, ажилтнуудынхаа ур чадварын талаар хуваал­цахгүй юу.Нэг эмч, сувилагч хэдэн эх, нярай хариуцдаг вэ?

– Манай сувилахуйн төв нь хүүхэд нярайн нарийн мэр­гэжлийн эмч, эх барих эмэг­тэйчүүдийн нарийн мэргэжлийн эмч, уламжлалт анагаах ухааны тэр дундаа бариа заслын зөв­лөх зэргийн бариач бага эмч, эх баригч, сувилагч, хоолзүйч, сэтгэлзүйч гээд нярай хүүхэд болон нялх биетэй ээжүүдийг асрах сувилахад хэрэгтэй мэргэжлийн боловсон хүчнийг бүрэн бүрдүүлж чадсан. Энэ нь “Сорхун” төвийн гол давуу тал юм.Манай хамт олон төрсний дараах эх нярайн сувилахуйн чиглэлээрээ ажиллаж бай­гаа Монголдоо хамгийн турш­лагатай хүмүүс гэдгийг заавал онцлон хэлмээр байна.Солонгос улсын мэргэжилтэн ирж манай үйл ажиллагаатай танилцах үедээ хүний нөөцийн хангамжийг үнэхээр их гайхан сайшааж байсан л даа.Тэр хүн “Манай Солонгос улсад төрсний дараах сувилахуйн төвд танайх шиг ийм байнгын нарийн мэргэжлийн эмч ажил­ладаггүй, сэтгэлзүйч байдаггүй” гээд биднээс сурах зүйл их байна гэж хэлж байсан шүү.Салбартаа анхдагч, таван жилийн туршлагатай хамт олон гэдгээрээ бид үргэлж бахархдаг.