АНУ-ын Стэнфордын их сургуулийн магистр, боловсрол судлаач Э.Сүндарьтай Баялгийн сан болон Боловсролын сангийн талаар ярилцлаа.
-Сүүлийн үед Баялгийн сангуудын талаар нэлээд яригдаж байна. Хууль ч батлагдлаа. Боловсролын сангийн асуудал яаж далийс ныг хүмүүс мартаагүй. Ер нь энэ олон сан улс орны хөгжилд ямар хэрэгтэй байдаг юм бэ?
-Улс орны хувьд чухал сангууд бий ч яг зорилтдоо хүрч чадах уу, тэгж төлөвлөсөн үү гэдэг нь маш чухал. Би боловсролын салбарын хүн учраас энэ чиглэлд ярья л даа. Тухайлбал, Боловсролын зээлийн сан байна. Монголд ч гэлтгүй маш өндөр хөгжсөн улс орнуудад боловсролд хөрөнгө оруулалт хийх зориулалтаар сан үүсгэн байгуулж, энэ хөрөнгө оруулалтуудыг оюутнуудад зориулдаг жишиг бий. Энэ жишгээр олон улс орнууд сүүлийн 100-гаад жил дотоодын хүний нөөцөө бэлдсэн байдаг. Ингэж салбарынхаа хөгжлийг дэмжсэн олон жишиг байгаа. Монгол Улсад ч гэсэн, ялангуяа манайх шиг хүн ам цөөнтэй, технологи инновацийн өсөлт шууд явагдахад бэрхшээлтэй улс оронд боловсролыг дэмжих сан зайлшгүй байх ёстой гэж би хардаг.
-Сангийн зорилго чиглэл нь тодорхой байдаг ч хэн нь мэдээлэл, эрх мэдэлд ойр байна тэр нь түрүүлж ашигладаг болчихсон нь тогтолцооны гажиг уу?
-Манайд боловсролын зээлийн сантай холбоотой нэг алдаа гарсан. Боловсролын зээлийн сангаас зээл авч байгаа хүмүүс Монгол Улсын хөгжлийн ямар салбаруудад, ямар үүрэгтэйгээр оролцохыг нь анхнаасаа тусгаж өгөөгүй. Үүнийг тодорхойлж өгөөгүй учраас боловсролын зээлийг хэнд өгөх нь тодорхойгүй байсан. Сан байдаг, мөнгө нь байдаг. Сүүлдээ дэлхийн шилдэг 100 сургуульд тэнцсэн хүүхдийг тэтгэлгээр сургая гээд тэтгэлэг олгодог болсон. Гэхдээ энэ хүмүүс ямар мэргэжлээр сурах уу, эх орондоо ирээд ямар салбарт ажиллах вэ. Улс эх орныхоо хөгжилд яаж хувь нэмрээ оруулах талаар төлөвлөгөө, зорилт нь тодорхой байгаагүй. Угтаа Монголд ямар мэргэжилтнүүд хэрэгтэй байгаа, тэд суралцаж ирээд ямар бүтцүүдэд ажиллаж, ямар өөрчлөлтүүдийг хийх вэ гэдгийг төлөвлөөд хүүхдүүдээ явуулах байсан. Өөрөөр хэлбэл, боловсролын зээлийн сангийн зарцуулалт хөгжлийн бодлоготойгоо уялдаагүй гэсэн үг.
Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэдэг дээ. Энэ бол нэг том асуудал.
-Таны харж байгаагаар өөр ямар алдаа дутагдал боловсролын санд байсан бэ?
-Дараагийн зүйл нь тодорхой хэмжээний тооцоолол хийж үзээд, нэг оюутанд хэдий хэмжээний мөнгийг зарцуулбал үр өгөөж нь өндөр байх вэ гэдийг бодох ёстой. Жишээ нь, нэг оюутныг 100.000 ам.доллараар сургах уу, эсвэл арай олон оюутныг бага өртөг, богино хугацаагаар сургах уу. Заавал маш өндөр өртөгтэй дэлхийн шилдэг гэгдэх сургуулиудад сургах уу, эсвэл боловсролын чанар сайтай ч өртөг арай багатай Азийн орнуудад сургах уу гэдгийг тооцоолох байсан. Өртөг багатайгаар илүү өгөөжтэй сургах боломжийг ашиглаж чадаагүй. Дэлхийн шилдэг 100 их сургууль бол голдуу амьдралын өртөг өндөртэй улсуудад байдаг. Тухайлбал АНУ, Канад, Англи, Азийн өртөг өндөртэй Сингапур гээд. Тэгэхээр нэг хүний зардал өндөр, үр шим багатай хөрөнгө оруулалт болсон гэж ойлгож болно.
-Та тэтгэлгээр Стэнфордын их сургуульд суралцаж ирээд удаагүй байгаа. Таныг явах үед сангийн бодлого ямар болж өөрчлөгдсөн байсан бэ?
-Би 2022 оны зургадугаар сард Боловсролын зээлийн сангаас зарласан Ерөнхий сайдын нэрэмжит тэтгэлэг буюу дэлхийн шилдэг 50 их дээд сургуульд суралцах магистрын оюутнуудад зориулсан тэтгэлэгт хамрагдах болж, батламжаа хүлээж авсан. Тэр үед Боловсролын зээлийн сан журмын өөрчлөлт оруулаад, яг улс орны тэргүүлэх чиглэлд сонгон шалгаруулалт хийж байсан. Надтай хамт тэтгэлэг авсан хүмүүсийн дунд боловсролын чиглэлээр 3-4 хүн, анагаахын, усны чиглэлийн гээд манай улсад яг хэрэгтэй салбараар хүмүүсээ сургасан. Бакалаврын зэргээр суралцахад тэтгэлэг олгох нь өөрөө эрсдэлтэй. Төгсөөд мэргэжлээрээ ажиллах уу, ажиллахгүй юу гэдэг нь тодорхойгүй байдаг. Олон хүн бакалавраа төгсөөд мэргэжлээ сольдог. Магистрт харьцангуй карьераа төлөвлөсөн, эх орондоо юу хийх үү гэдгээ ойлгочихсон хүмүүс явдаг. Уг нь сурч мэдсэнээ эх орныхоо хөгжилд, боловсролын салбарт гаргах ёстой даалгаврыг явахад хэлж байсан, ирэхэд ямар байдлаар сурсан мэдсэнээ гаргах тал дээр эргэх холбоо байхгүй байна. Нэгэнт энэ сангийн хөрөнгөөр сургаж байгаа бол ирээд хаана, хэдэн жил ажиллах ёстойг анхнаас нь журамлах нь зөв санагдаж байгаа.
-Боловсролын салбарын өөрчлөлтийн талаар их ярьдаг. Таныхаар ямар өөрчлөлт нэн түрүүнд хэрэгтэй байгаа вэ?
-Манай улсын боловсролын систем бол харьцангуй ололттой тал ихтэй систем гэдгийг хэлмээр байна. Иргэд голдуу дутагдалтай, асуудалтай талуудыг нийгмийн сүлжээнд өргөнөөр шүүмжилдэг ч бусад оронд байхгүй зүйлс манайд бий гэдгийг өөрөө сурах хугацаандаа ойлгосон. Жишээ татаад хэлэхэд, цэцэрлэгийн тоог харахад 2018 онд 500 хувийн цэцэрлэг байсан бол одоо 400 болж, улсын цэцэрлэг 700 байснаа 1000 болсон байна. Улсын сургууль, цэцэрлэгийн хувьсах зардлыг нэмсэн зэргээр боловсролын системд бүтэц зохион байгуулалт, захиргаа, санхүүжилт талаасаа ахиц гарч байна. Үнэ төлбөргүй улсын цэцэрлэгүүд байна гэдэг нь хөгжилтэй орнуудад ч байдаггүй нийгмийн хөгжлийн үйлчилгээ юм. Үүнийг бид улам сайжруулах, цаашдаа чанар, хүртээмж тал дээр шаардлага тавьсаар байх нь чухал.
-Боловсролын шинэчлэл хийх шаардлагатай гэж хэлээд байна уу?
-Энэ жил боловс ролын шинэчлэлийг хийх жил ба бид дэлхий нийтийн чиг хандлагыг дагах нь ч зүй ёсны асуудал. Гэхдээ боловсролын шинэчлэлийг хийгээд явахад оролцож буй бүх талуудад хүндрэл, бэрхшээл тулгарах нь гарцаагүй. Багш нарын ажил үүрэг өөрчлөгдөж, эцэг эх, асран хамгаалагчид өөрчлөлтөд дургүйцэж, цаашлаад сурагчдад ч амар байхгүй. Өөрчлөлт, шинэчлэлт, ялангуяа хүн бүрийн амьдралд өдөр тутам, шууд нөлөөлдөг с албарын өөрчлөлт гэдэг үргэлж хүндрэл, бэрхшээлийг дагуулдаг гэдгийг бид санах хэрэгтэй. Харин өөрчлөгдсөний дараахь үр өгөөжийг хүртэх үед тэдгээр бэрхшээл нэгэнт ард хоцорсон байдаг.
-Манай улсын өнөөгийн боловсролын систем ямар байдлаар явагдаж байна гэж та харж байгаа вэ?
-Манай улс өргөн уудам нутагтай, хүн ам цөөтэй тул тархай бутархай буюу бусад орнуудаас их өөр бүтэцтэй. Нэг улс хэдий ч сумын, аймгийн, хотын төвийн, захын сургуулиуд хоорондоо өөр өөр нийгэм, эдийн засгийн нөхцөлтэй тул манай улсын боловсролын систем дотроо маш олон өөр төрлийн боловсролын үйлчилгээ үзүүлдэг гэж харж болно. Иймд боловсролын шинэчлэлийг хийх явцдаа уян хатан бүтэцтэй, олон өөр сонголт бүхий, тухайн суралцагчийн амьдарч буй нөхцөл, бодит байдалд нийцсэн суралцахуйн системийг бүтээх хэрэгтэй. Цаашдаа дунд, ахлах ангиас мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, илүү цөөн хичээлийг чанартай судлах, суралцагчийн хүсэл сонирхлыг хүндэлсэн сонголттой боловсрол олгох хэрэгцээ шаардлага нэгэнт үүссэн. Боловсролын шинэчлэл гэдэг энэ том ажлыг хийхэд төрийн зүгээс хийж буй ажил, өөрчлөлтөө иргэдэд зөвөөр танин мэдүүлэх, үндэслэл бүхий судалгаа, үзэл баримтлалыг ойлгомжтой байдлаар таниулах, хүргэх ажил нэмэгдэж байгаа юм. Эс бөгөөс иргэд буруу ойлгож, өөрчлөлтийг хүлээн авахгүй байхыг үгүйсгэхгүй. Үүн дээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч чухал тоглогчийн үүрэг гүйцэтгэж, иргэдийг зөв мэдээ мэдээллээр ханган ажиллах хэрэгтэй байх.
-Боловсролын салбарт шинэчлэлт хийгдэх нь ямар ач холбогдолтой юм бэ?
-Боловсролын салбарт инноваци хийгдээд эхлэхээр бусад бүх салбарт өөрчлөлт орж байдаг. Хичээлийн цагийг нэг цагаар өөрчлөхөд л бусад ажлуудын цаг ч дагаад өөрчлөгддөг. Гарч ирэх өөрчлөлтүүдэд бэлэн бус байгаа ч хийхээс өөр аргагүй. Учир нь хорвоо ертөнц биднийг хүлээлгүй өдөр, цагаар өөрчлөгдөж байна. Манай хүүхдүүд зөвхөн Монголд төрснийхөө төлөө дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдөх, үнэлэгдэх ур чадвартай, хандлагатай болж чадахгүй байна. Энэ нь “PISA” шалгалтын үр дүнгээр ч батлагдсан.
-Ингэж хувирган өөрчлөлт, шилжилт хийхэд хамгийн эхэнд ирэх сорилт нь юу байх бол?
-Мэдээж багш нарт өөр арга зүй эзэмших, өөр арга барилаар ажиллах шаардлага үүснэ. Багш нар маш их бичиг цаасны ажил хийхийн оронд хүүхдүүдтэйгээ тулж ажиллах, шаардлагатай өгөгдөл цуглуулах, боловсруулах ажлыг цахимжуулах, эцэг эхчүүдэд сурагцагчдын талаар тухайлсан мэдээлэл өгч, зөвлөн чиглүүлэх үүрэгтэй болж ирнэ. Багш ангийг бүхэлд нь удирдаж, нэг хөтөлбөрөөр явдаг байсан бол илүү хүүхэд төвтэй, тухайн хүүхдийн чадамж, түвшинд тохирсон уян хатан хөтөлбөрийг заах арга зүй эзэмших шаардлагатай нүүр тулах байх. Хүүхэд нэг бүрт ганцаарчилсан хөтөлбөр гаргахгүй ч хүүхэд бүр өөрийн суралцахуйн замналыг тодорхойлж, шийдвэр гаргаж, бие даасан байдалтай суралцахуйн процесст оролцоно. Өнөөгийн байдлаар эцэг эхчүүдийн хувьд маш их гэрийн даалгавар хийлгэдэг. Хэрвээ энэ шинэчлэл зөв явбал хүүхдүүд сургууль дээрээ баяр хөөртэй сурч ирээд, гэртээ тодорхой хэмжээний даалгаврыг бие даан хийж чаддаг болно. Гэрийн даалгавар хийхэд заавал асран хамгаалагчийн дэмжлэг, оролцоо их шаарддаг нь эргээд олон сөрөг талуудтай. Асран хамгаалагч нь хичээл дав туулах боломжгүй, амьдралын хэрэгцээ шаардлагаар амждаггүй, асран хамгаалагчаасаа хол байдаг зэрэг хүүхдүүд боловсролын өгөөж бага хүртэж байдаг (олон улсад ч, Монголд ч). Харин боловсролын шинэчлэл зөв явж чадвал хүүхдүүд сургууль дээрээ үндсэн боловсролын үйл ажиллагаанд хамрагдаж, бие даан суралцах чадварт суралцаж,гэртээ ирээд өөрөө бие даагаад суралцдаг болно гэж найдаж байна.
-Боловсролын шинэчлэлт хийгээд эхлэхэд хүүхдүүдэд ч бас амар байхгүй нь ойлгомжтой болов уу. Үүнд угтаа эцэг, эхчүүдийн оролцоо чухал байх, тийм үү?
-Хүүхдүүд өөрсдөө бие даан шийдвэр гаргах, шийвэрээ эргэцүүлэх, түүндээ тулгуурлаад дараа дараагийн шийдвэрээ гаргах чадамж дутмаг байдаг. Эцэг эхчүүд хүүхдээ сургахад оролцоогүй байна гэдэг шүүмж их байдаг. Үүнийг залруулах ёстой. Аав ээж бол хүүхдэд анхаарал халамж өгөх ёстой. Сэтгэл зүйн хүмүүжилд нь анхаарах ёстой. Сурлагад нь анхаарах ёстой. Эцэг эх, асран хамгаалагчаас боловсролын чанар 100 хувь хамаардаг бол боловсролын тэгш бус байдал арилах боломжгүй гэдгийг Финланд улс эртнээс судлан тогтоож, хүүхэд сургууль дээр бүх агуулга, ур чадвараа эзэмших системийг боловсруулсан юм билээ. Сумын төвд хүүхэд нь байрлаж сурдаг эцэг эхчүүд бий. Түүнчлэн хүүхдээ дагаад явах боломжгүй хүмүүс ч суурин газарт хүүхэдтэйгээ хамт ирэх шаардлага үүсдэг. Саяхныг хүртэл дэлхий даяар заавал төв суурин газар очоод нэг хөтөлбөрөөр сур гэдэг шаардлагыг тавьдаг байсан бол одоо хүн болгон байгаа газраа суралцъя. Ялангуяа малчдын хүүхэд есөн нас хүртлээ аав ээжийнхээ дэргэд гэрээр суралцах багийн сургуулийг байгуулах хэрэгтэй. Одоо Дорнод аймагт Лхагваа гээд хүн багийн сургууль байгуулах гээд явж байна. Энэ бол хамгийн сайн жишиг. Багийн бага сургууль цомхон бүтэц, цөөхөн суралцагч, бага төсөвтэйгөөр балчир насны хүүхдүүдийг халуун ам бүл, мал аж ахуй, нүүдэлчин соёл уламжлалаас таслахгүйгээр дэлхий нийттэй хөл нийлүүлэн алхах суурь боловсролыг олгох боломжийг өгнө. Энэ шинэчлэл бол боловсролын, цаашлаад хүн амын төвлөрлийг бууруулах потенциалтай нь харагдаж байгаа биз. Гэхдээ шинэчлэл хийх тийм амархан биш. Нарийн судалгаатай явах ёстой асуудал.
324 replies on “Э.Сүндарь: Боловсролын зээлийн сангийн зарцуулалт хөгжлийн бодлоготойгоо уялдаагүй явж ирсэн DNN.mn”
Mexican Easy Pharm: Mexican Easy Pharm – Mexican Easy Pharm
п»їbest mexican online pharmacies https://mexicaneasypharm.shop/# mexican pharmaceuticals online
mexico drug stores pharmacies
buying from online mexican pharmacy https://mexicaneasypharm.com/# purple pharmacy mexico price list
mexico pharmacies prescription drugs
https://cytpharm.com/# buy cytotec
can you buy prednisone in canada
http://semapharm24.com/# buy rybelsus online
prednisone pill 20 mg
https://cytpharm.shop/# buy cytotec
prednisone 2.5 mg tab
https://semapharm24.com/# buy rybelsus online
prednisone 10mg buy online
https://dappharm.com/# dapoxetine online
steroids prednisone for sale
http://predpharm.com/# Pred Pharm
cost of prednisone
http://dappharm.com/# priligy
where to buy prednisone in australia
https://cytpharm.shop/# п»їcytotec pills online
prednisone over the counter cost
https://dappharm.shop/# dapoxetine online
buy prednisone 10mg
http://dappharm.com/# Priligy tablets
prednisone for sale online
http://dappharm.com/# cheap priligy
buy prednisone online india
http://semapharm24.com/# buy semaglutide
prednisone for sale in canada
https://kamapharm.com/# Kama Pharm
generic prednisone for sale
https://kamapharm.shop/# Kamagra Oral Jelly
prednisone 50 mg tablet canada
http://farmabrufen.com/# FarmaBrufen
farmacia online senza ricetta
https://farmabrufen.shop/# FarmaBrufen
farmacia online piГ№ conveniente
https://farmatadalitaly.shop/# farmacie online affidabili
migliori farmacie online 2024
https://farmatadalitaly.shop/# comprare farmaci online con ricetta
comprare farmaci online all’estero
farmacie online affidabili https://farmaprodotti.com/# Farmacia online miglior prezzo
migliori farmacie online 2024
win chile [url=http://winchile.pro/#]win chile[/url] Las redes sociales promocionan eventos de casinos.
https://winchile.pro/# Hay reglas especГficas para cada juego.
п»їCasinos in the Philippines are highly popular.
Gambling regulations are strictly enforced in casinos.: phmacao casino – phmacao
Los jackpots progresivos atraen a los jugadores.: jugabet – jugabet.xyz
The thrill of winning keeps players engaged. https://phtaya.tech/# Entertainment shows are common in casinos.
The thrill of winning keeps players engaged.: phmacao com – phmacao.life
Muchos casinos ofrecen restaurantes y bares.: jugabet.xyz – jugabet casino
http://phtaya.tech/# Gambling can be a social activity here.
Players must be at least 21 years old.
taya365 login [url=http://taya365.art/#]taya365[/url] The poker community is very active here.
Some casinos have luxurious spa facilities. http://jugabet.xyz/# Los jugadores disfrutan del pГіker en lГnea.
Casinos often host special holiday promotions.: phtaya casino – phtaya casino
Players enjoy a variety of table games.: taya365 com login – taya365.art
taya777 [url=https://taya777.icu/#]taya777[/url] Many casinos host charity events and fundraisers.
Responsible gaming initiatives are promoted actively.: taya777 login – taya777 app
The thrill of winning keeps players engaged.: taya777 login – taya777 login
https://winchile.pro/# Los jackpots progresivos atraen a los jugadores.
Live music events often accompany gaming nights.
A variety of gaming options cater to everyone.: phtaya.tech – phtaya
Las reservas en lГnea son fГЎciles y rГЎpidas.: winchile casino – winchile.pro
phmacao [url=https://phmacao.life/#]phmacao.life[/url] The casino experience is memorable and unique.
Promotions are advertised through social media channels.: taya777 app – taya777 app
Slot tournaments create friendly competitions among players.: phmacao com – phmacao club
https://phmacao.life/# High rollers receive exclusive treatment and bonuses.
The Philippines has a vibrant nightlife scene.
The ambiance is designed to excite players.: phmacao club – phmacao
Many casinos have beautiful ocean views.: phtaya.tech – phtaya login
jugabet casino [url=https://jugabet.xyz/#]jugabet.xyz[/url] Los jugadores deben conocer las reglas.
The casino experience is memorable and unique.: taya777 – taya777
La adrenalina es parte del juego.: jugabet.xyz – jugabet casino
Cashless gaming options are becoming popular.: taya365 – taya365 login
phmacao com login [url=http://phmacao.life/#]phmacao casino[/url] The casino industry supports local economies significantly.
Security measures ensure a safe environment.: taya365 login – taya365 com login
Live dealer games enhance the casino experience.: phtaya – phtaya.tech
phtaya login [url=https://phtaya.tech/#]phtaya casino[/url] Online gaming is also growing in popularity.
The casino atmosphere is thrilling and energetic.: taya777 – taya777 app
Security measures ensure a safe environment.: phmacao com login – phmacao club
taya777 [url=https://taya777.icu/#]taya777 login[/url] Loyalty programs reward regular customers generously.
The casino atmosphere is thrilling and energetic.: phtaya casino – phtaya
Las apuestas mГnimas son accesibles para todos.: jugabet casino – jugabet.xyz
jugabet casino [url=http://jugabet.xyz/#]jugabet[/url] Los jugadores disfrutan del pГіker en lГnea.
The casino atmosphere is thrilling and energetic.: phtaya login – phtaya casino
Las estrategias son clave en los juegos.: jugabet casino – jugabet casino
Some casinos feature themed gaming areas.: phmacao com login – phmacao casino
The Philippines has several world-class integrated resorts.: taya777 register login – taya777
phmacao club [url=https://phmacao.life/#]phmacao com[/url] Slot tournaments create friendly competitions among players.
Las aplicaciones mГіviles permiten jugar en cualquier lugar.: jugabet chile – jugabet chile
Las apuestas mГnimas son accesibles para todos.: winchile – winchile
jugabet chile [url=https://jugabet.xyz/#]jugabet[/url] Muchos casinos tienen salas de bingo.
Las reservas en lГnea son fГЎciles y rГЎpidas.: jugabet.xyz – jugabet chile
Los casinos organizan noches de trivia divertidas.: jugabet – jugabet
Slot tournaments create friendly competitions among players.: taya365 com login – taya365.art
win chile [url=https://winchile.pro/#]winchile casino[/url] Los bonos de bienvenida son generosos.
discount drug pharmacy [url=https://discountdrugmart.pro/#]discount drug mart[/url] drug mart
best no prescription pharmacy https://megaindiapharm.shop/# Mega India Pharm
easy canadian pharm: canada pharmacy reviews – cheap canadian pharmacy
mexican mail order pharmacies: mexico pharmacies prescription drugs – buying prescription drugs in mexico online
easy canadian pharm: easy canadian pharm – canadian pharmacy world
Best online pharmacy: family pharmacy – online pharmacy delivery usa
rxpharmacycoupons [url=https://discountdrugmart.pro/#]drugmart[/url] discount drug pharmacy
prescription drugs online http://discountdrugmart.pro/# drug mart
canadian pharmacy world: easy canadian pharm – easy canadian pharm
Mega India Pharm: Mega India Pharm – MegaIndiaPharm
easy canadian pharm [url=https://easycanadianpharm.com/#]onlinepharmaciescanada com[/url] canadian pharmacy
offshore pharmacy no prescription: family pharmacy – canadian pharmacy no prescription
pharmacy online 365 discount code: drug mart – discount drugs
mexico drug stores pharmacies: buying prescription drugs in mexico – xxl mexican pharm
Online pharmacy USA: Best online pharmacy – Online pharmacy USA
xxl mexican pharm [url=https://xxlmexicanpharm.shop/#]mexican mail order pharmacies[/url] xxl mexican pharm
discount drug mart pharmacy: discount drug pharmacy – drug mart
easy canadian pharm: online canadian drugstore – easy canadian pharm
international pharmacy no prescription https://discountdrugmart.pro/# discount drug mart
mexican mail order pharmacies: п»їbest mexican online pharmacies – mexican pharmaceuticals online
canadian pharmacy meds reviews: easy canadian pharm – canada drugs online reviews
cheapest pharmacy to fill prescriptions with insurance [url=https://discountdrugmart.pro/#]discount drugs[/url] discount drug mart pharmacy
easy canadian pharm: online canadian pharmacy – best online canadian pharmacy
canadian pharmacy world coupon: Online pharmacy USA – online pharmacy delivery usa
mexican drugstore online [url=https://xxlmexicanpharm.com/#]п»їbest mexican online pharmacies[/url] xxl mexican pharm
drug mart: cheap pharmacy no prescription – discount drug pharmacy
online pharmacy non prescription drugs https://megaindiapharm.shop/# best india pharmacy
discount drug mart pharmacy: drug mart – discount drug mart pharmacy
discount drug mart pharmacy: drugmart – discount drug mart pharmacy
online pharmacy no prescription https://xxlmexicanpharm.com/# xxl mexican pharm
Cheapest online pharmacy: canada pharmacy not requiring prescription – online pharmacy delivery usa
canadian pharmacies not requiring prescription: online pharmacy delivery usa – Online pharmacy USA
Best online pharmacy: online pharmacy delivery usa – legit non prescription pharmacies
reputable indian online pharmacy [url=http://megaindiapharm.com/#]п»їlegitimate online pharmacies india[/url] cheapest online pharmacy india
purple pharmacy mexico price list: mexican border pharmacies shipping to usa – xxl mexican pharm
xxl mexican pharm: mexican mail order pharmacies – xxl mexican pharm
cheapest pharmacy prescription drugs http://easycanadianpharm.com/# reliable canadian pharmacy
best canadian pharmacy online: easy canadian pharm – easy canadian pharm
mexican rx online: medicine in mexico pharmacies – medication from mexico pharmacy
Cheapest online pharmacy: family pharmacy – Best online pharmacy
Best online pharmacy [url=https://familypharmacy.company/#]canadian prescription pharmacy[/url] online pharmacy delivery usa
MegaIndiaPharm: top online pharmacy india – MegaIndiaPharm
xxl mexican pharm: buying prescription drugs in mexico online – buying prescription drugs in mexico online
pharmacies in mexico that ship to usa: xxl mexican pharm – mexican online pharmacies prescription drugs
online pharmacy prescription: family pharmacy – Online pharmacy USA
canada pharmacy not requiring prescription https://xxlmexicanpharm.com/# xxl mexican pharm
Mega India Pharm: Online medicine home delivery – Mega India Pharm
mexican online pharmacies prescription drugs: xxl mexican pharm – xxl mexican pharm
Beberapa kasino memiliki area khusus untuk slot http://garuda888.top/# Banyak pemain mencari mesin dengan RTP tinggi
http://slot88.company/# Banyak pemain berusaha untuk mendapatkan jackpot
slot demo [url=https://slotdemo.auction/#]slot demo[/url] Permainan slot bisa dimainkan dengan berbagai taruhan
Banyak pemain menikmati bermain slot secara online: garuda888.top – garuda888
Slot dengan bonus putaran gratis sangat populer http://slotdemo.auction/# Slot memberikan kesempatan untuk menang besar
http://bonaslot.site/# Slot modern memiliki grafik yang mengesankan
Slot menjadi daya tarik utama di kasino: slot 88 – slot88.company
http://bonaslot.site/# Slot dengan fitur interaktif semakin banyak tersedia
Slot dengan tema budaya lokal menarik perhatian: garuda888 – garuda888 slot
bonaslot.site [url=https://bonaslot.site/#]bonaslot[/url] Banyak pemain berusaha untuk mendapatkan jackpot
https://slotdemo.auction/# Kasino menyediakan layanan pelanggan yang baik
Jackpot besar bisa mengubah hidup seseorang: preman69 – preman69
https://preman69.tech/# Pemain harus memahami aturan masing-masing mesin
Mesin slot digital semakin banyak diminati: BonaSlot – bonaslot
slot88 [url=https://slot88.company/#]slot88[/url] п»їKasino di Indonesia sangat populer di kalangan wisatawan
http://slot88.company/# Kasino memiliki suasana yang energik dan menyenangkan
Pemain bisa menikmati slot dari kenyamanan rumah: garuda888.top – garuda888.top
https://slotdemo.auction/# Slot menjadi daya tarik utama di kasino
Pemain sering berbagi tips untuk menang: bonaslot – bonaslot.site
https://bonaslot.site/# Banyak pemain menikmati jackpot harian di slot
Pemain bisa menikmati slot dari kenyamanan rumah: preman69 slot – preman69.tech
Pemain sering mencoba berbagai jenis slot: bonaslot.site – BonaSlot
https://slotdemo.auction/# Pemain harus memahami aturan masing-masing mesin
bonaslot [url=http://bonaslot.site/#]bonaslot.site[/url] Slot menawarkan berbagai jenis permainan bonus
Kasino di Bali menarik banyak pengunjung: slot 88 – slot88.company
Slot memberikan kesempatan untuk menang besar: garuda888 slot – garuda888
http://garuda888.top/# Mesin slot dapat dimainkan dalam berbagai bahasa
Pemain sering berbagi tips untuk menang https://slotdemo.auction/# Slot menjadi daya tarik utama di kasino
Mesin slot digital semakin banyak diminati: BonaSlot – bonaslot.site
slot demo [url=http://slotdemo.auction/#]slotdemo[/url] Slot dengan tema budaya lokal menarik perhatian
Banyak kasino memiliki program loyalitas untuk pemain: slot88 – slot88
Permainan slot bisa dimainkan dengan berbagai taruhan: bonaslot – bonaslot.site
https://bonaslot.site/# Kasino sering mengadakan turnamen slot menarik
slot demo rupiah [url=https://slotdemo.auction/#]demo slot pg[/url] Banyak pemain berusaha untuk mendapatkan jackpot
Slot menjadi bagian penting dari industri kasino: preman69.tech – preman69 slot
Mesin slot digital semakin banyak diminati: garuda888 – garuda888.top
http://slot88.company/# Kasino sering memberikan hadiah untuk pemain setia
Kasino sering mengadakan turnamen slot menarik: slot88.company – slot 88
http://slot88.company/# Kasino di Jakarta memiliki berbagai pilihan permainan
Kasino di Jakarta memiliki berbagai pilihan permainan https://preman69.tech/# Slot menawarkan berbagai jenis permainan bonus
Slot menjadi daya tarik utama di kasino: slot demo rupiah – demo slot pg
https://garuda888.top/# Slot memberikan kesempatan untuk menang besar
Mesin slot sering diperbarui dengan game baru https://slot88.company/# Mesin slot sering diperbarui dengan game baru
bonaslot.site [url=http://bonaslot.site/#]BonaSlot[/url] Slot klasik tetap menjadi favorit banyak orang
https://doxhealthpharm.shop/# where to buy doxycycline in singapore
cheapest doxycycline without prescrtiption: DoxHealthPharm – doxycycline 20 mg capsules
buy amoxicillin online without prescription: Amo Health Pharm – amoxicillin online pharmacy
https://zithropharm.com/# zithromax
zithromax 500 tablet [url=https://zithropharm.shop/#]zithromax 500 without prescription[/url] zithromax 500 price
can you buy generic clomid without a prescription: ClmHealthPharm – order generic clomid pill
where to get zithromax: Zithro Pharm – zithromax azithromycin
http://clmhealthpharm.com/# clomid price
clomid: ClmHealthPharm – where can i buy generic clomid pills
order clomid without dr prescription: how can i get clomid without rx – can i purchase cheap clomid without insurance
amoxicillin 500 mg tablets: AmoHealthPharm – amoxicillin 500mg capsules price
http://clmhealthpharm.com/# cost cheap clomid without dr prescription
where can i buy amoxicillin online: AmoHealthPharm – buy amoxicillin
https://zithropharm.shop/# zithromax 500mg price
buying doxycycline uk [url=https://doxhealthpharm.com/#]DoxHealthPharm[/url] doxycycline pills over the counter
https://amohealthpharm.shop/# amoxicillin azithromycin
zithromax antibiotic: Zithro Pharm – can i buy zithromax online
ampicillin amoxicillin: buy amoxicillin canada – amoxicillin for sale
https://clmhealthpharm.shop/# where to buy cheap clomid without dr prescription
can you get generic clomid pills: ClmHealthPharm – how to buy cheap clomid prices
doxycycline 100mg price: doxycycline 50 mg – doxycycline cost in mexico
price doxycycline [url=https://doxhealthpharm.shop/#]doxycycline hyc 100 mg[/url] can i buy doxycycline in india
https://doxhealthpharm.com/# purchase doxycycline online uk
amoxicillin 500 capsule: amoxicillin price canada – amoxicillin medicine
how to get zithromax: zithromax for sale us – order zithromax without prescription
https://doxhealthpharm.com/# doxycycline order online uk
can you buy amoxicillin over the counter: AmoHealthPharm – amoxil generic
http://zithropharm.com/# zithromax 1000 mg pills
doxycycline cost in mexico: Dox Health Pharm – doxycycline 100mg price 1mg
amoxil pharmacy: order amoxicillin 500mg – buy amoxicillin 500mg capsules uk
zithromax generic cost [url=http://zithropharm.com/#]Zithro Pharm[/url] buy zithromax online australia
buy amoxicillin 500mg uk: AmoHealthPharm – medicine amoxicillin 500
http://clmhealthpharm.com/# can i order cheap clomid without a prescription
zithromax prescription online: Zithro Pharm – cheap zithromax pills
http://zithropharm.com/# buy zithromax no prescription
doxycycline over the counter uk [url=https://doxhealthpharm.shop/#]doxycycline 100mg capsules cost[/url] 20 doxycycline
pharmacie en ligne http://pharmaciemeilleurprix.com/# trouver un mГ©dicament en pharmacie
https://pharmaciemeilleurprix.com/# п»їpharmacie en ligne france
Pharmacie en ligne livraison Europe
Pharmacie en ligne livraison Europe: acheter kamagra site fiable – п»їpharmacie en ligne france
Sildenafil teva 100 mg sans ordonnance [url=https://viagrameilleurprix.com/#]viagra sans ordonnance[/url] Viagra homme prix en pharmacie sans ordonnance
trouver un mГ©dicament en pharmacie http://tadalafilmeilleurprix.com/# vente de mГ©dicament en ligne
https://pharmaciemeilleurprix.com/# vente de mГ©dicament en ligne
pharmacie en ligne sans ordonnance
https://viagrameilleurprix.com/# Viagra sans ordonnance livraison 48h
pharmacie en ligne livraison europe
pharmacie en ligne france livraison belgique [url=http://pharmaciemeilleurprix.com/#]pharmacie en ligne pas cher[/url] п»їpharmacie en ligne france
Quand une femme prend du Viagra homme: viagra en ligne – Viagra sans ordonnance 24h suisse
https://kamagrameilleurprix.shop/# п»їpharmacie en ligne france
pharmacie en ligne pas cher
https://tadalafilmeilleurprix.shop/# pharmacie en ligne pas cher
pharmacie en ligne france fiable
acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance [url=https://tadalafilmeilleurprix.shop/#]Tadalafil sans ordonnance en ligne[/url] pharmacie en ligne france pas cher
Pharmacie en ligne livraison Europe: cialis prix – pharmacie en ligne france pas cher
http://tadalafilmeilleurprix.com/# pharmacie en ligne sans ordonnance
pharmacies en ligne certifiГ©es
Viagra en france livraison rapide: viagra sans ordonnance – Viagra Pfizer sans ordonnance
Pharmacie sans ordonnance https://viagrameilleurprix.com/# Viagra pas cher paris
pharmacie en ligne france pas cher [url=https://tadalafilmeilleurprix.shop/#]Tadalafil sans ordonnance en ligne[/url] trouver un mГ©dicament en pharmacie
http://kamagrameilleurprix.com/# Pharmacie Internationale en ligne
п»їpharmacie en ligne france
pharmacie en ligne pas cher https://viagrameilleurprix.com/# Viagra sans ordonnance pharmacie France
https://kamagrameilleurprix.shop/# Pharmacie sans ordonnance
trouver un mГ©dicament en pharmacie
Viagra pas cher livraison rapide france [url=https://viagrameilleurprix.shop/#]Viagra sans ordonnance livraison 24h[/url] Acheter Sildenafil 100mg sans ordonnance
pharmacie en ligne https://tadalafilmeilleurprix.com/# Pharmacie en ligne livraison Europe
https://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacie en ligne avec ordonnance
pharmacie en ligne avec ordonnance
pharmacie en ligne france livraison internationale https://kamagrameilleurprix.shop/# pharmacie en ligne livraison europe
https://viagrameilleurprix.com/# Quand une femme prend du Viagra homme
Pharmacie Internationale en ligne
Pharmacie Internationale en ligne [url=https://tadalafilmeilleurprix.com/#]Cialis sans ordonnance 24h[/url] pharmacie en ligne france fiable
Viagra en france livraison rapide: viagra en ligne – Prix du Viagra 100mg en France
pharmacie en ligne france livraison internationale https://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacies en ligne certifiГ©es
http://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacie en ligne france pas cher
acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance
pharmacie en ligne france fiable https://tadalafilmeilleurprix.com/# pharmacie en ligne avec ordonnance
acheter mГ©dicament en ligne sans ordonnance [url=https://kamagrameilleurprix.com/#]kamagra oral jelly[/url] pharmacie en ligne livraison europe
http://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacie en ligne fiable
pharmacie en ligne
pharmacie en ligne france pas cher https://pharmaciemeilleurprix.shop/# pharmacie en ligne france fiable
https://kamagrameilleurprix.com/# pharmacie en ligne pas cher
pharmacie en ligne pas cher
pharmacie en ligne pas cher [url=http://tadalafilmeilleurprix.com/#]pharmacie en ligne france livraison belgique[/url] pharmacie en ligne france fiable
https://tadalafilmeilleurprix.shop/# Pharmacie en ligne livraison Europe
pharmacie en ligne france pas cher
pharmacie en ligne france livraison belgique http://kamagrameilleurprix.com/# pharmacie en ligne fiable
http://viagrameilleurprix.com/# Viagra 100mg prix
Pharmacie Internationale en ligne
pharmacie en ligne avec ordonnance http://kamagrameilleurprix.com/# pharmacies en ligne certifiГ©es
pharmacie en ligne livraison europe [url=http://pharmaciemeilleurprix.com/#]Pharmacies en ligne certifiees[/url] pharmacie en ligne france livraison belgique
http://kamagrameilleurprix.com/# pharmacies en ligne certifiГ©es
pharmacie en ligne france livraison belgique
vente de mГ©dicament en ligne https://tadalafilmeilleurprix.shop/# Pharmacie sans ordonnance
Achat mГ©dicament en ligne fiable [url=https://kamagrameilleurprix.shop/#]trouver un mГ©dicament en pharmacie[/url] pharmacie en ligne france pas cher
https://viagrameilleurprix.shop/# п»їViagra sans ordonnance 24h
pharmacie en ligne france livraison internationale
https://pharmaciemeilleurprix.shop/# pharmacie en ligne pas cher
pharmacie en ligne pas cher
pharmacies en ligne certifiГ©es [url=https://kamagrameilleurprix.com/#]kamagra en ligne[/url] Pharmacie sans ordonnance
https://kamagrameilleurprix.shop/# pharmacie en ligne livraison europe
Achat mГ©dicament en ligne fiable
pharmacie en ligne fiable http://tadalafilmeilleurprix.com/# pharmacie en ligne france pas cher
pharmacie en ligne avec ordonnance [url=http://kamagrameilleurprix.com/#]kamagra livraison 24h[/url] п»їpharmacie en ligne france
https://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacie en ligne avec ordonnance
pharmacie en ligne
https://tadalafilmeilleurprix.com/# Pharmacie Internationale en ligne
vente de mГ©dicament en ligne
http://viagrameilleurprix.com/# Viagra 100mg prix
trouver un mГ©dicament en pharmacie
pharmacie en ligne livraison europe http://pharmaciemeilleurprix.com/# vente de mГ©dicament en ligne
https://tadalafilmeilleurprix.shop/# pharmacie en ligne avec ordonnance
vente de mГ©dicament en ligne
pharmacie en ligne sans ordonnance https://pharmaciemeilleurprix.shop/# Pharmacie sans ordonnance
Pharmacie sans ordonnance [url=https://tadalafilmeilleurprix.com/#]Cialis sans ordonnance 24h[/url] pharmacie en ligne france livraison belgique
https://kamagrameilleurprix.shop/# pharmacie en ligne france livraison internationale
pharmacie en ligne pas cher
pharmacie en ligne pas cher [url=https://kamagrameilleurprix.com/#]kamagra gel[/url] Achat mГ©dicament en ligne fiable
pharmacie en ligne livraison europe https://viagrameilleurprix.com/# Viagra sans ordonnance pharmacie France
http://viagrameilleurprix.com/# Sildenafil teva 100 mg sans ordonnance
п»їpharmacie en ligne france
pharmacie en ligne france pas cher https://pharmaciemeilleurprix.shop/# Pharmacie sans ordonnance
https://viagrameilleurprix.com/# Viagra prix pharmacie paris
pharmacie en ligne sans ordonnance
Achat mГ©dicament en ligne fiable https://pharmaciemeilleurprix.com/# Pharmacie sans ordonnance
https://viagrameilleurprix.shop/# Viagra gГ©nГ©rique sans ordonnance en pharmacie
Pharmacie sans ordonnance
Pharmacie en ligne livraison Europe http://pharmaciemeilleurprix.com/# pharmacie en ligne livraison europe
https://pharmaciemeilleurprix.shop/# Achat mГ©dicament en ligne fiable
pharmacie en ligne sans ordonnance
Pharmacie sans ordonnance: pharmacie en ligne avec ordonnance – Achat mГ©dicament en ligne fiable
https://kamagrameilleurprix.com/# pharmacie en ligne livraison europe
Pharmacie sans ordonnance
pharmacie en ligne sans ordonnance https://viagrameilleurprix.shop/# Viagra pas cher livraison rapide france
http://pharmaciemeilleurprix.com/# Pharmacie Internationale en ligne
pharmacie en ligne fiable
Achat mГ©dicament en ligne fiable http://kamagrameilleurprix.com/# pharmacie en ligne france livraison internationale
Achat mГ©dicament en ligne fiable: kamagra oral jelly – Pharmacie sans ordonnance
pharmacies en ligne certifiГ©es [url=https://pharmaciemeilleurprix.shop/#]pharmacie en ligne pas cher[/url] pharmacie en ligne livraison europe
https://tadalafilmeilleurprix.shop/# pharmacie en ligne france livraison internationale
pharmacie en ligne avec ordonnance
vente de mГ©dicament en ligne https://viagrameilleurprix.shop/# Viagra femme ou trouver
https://pinco.legal/# pinco.legal
plinko erfahrung [url=http://plinkodeutsch.com/#]plinko ball[/url] plinko erfahrung
https://plinkodeutsch.com/# plinko germany
http://plinkocasi.com/# Plinko game
plinko game [url=https://plinkofr.com/#]plinko game[/url] plinko game
https://plinkofr.com/# plinko
https://pinco.legal/# pinco
Plinko games: Plinko games – Plinko-game
plinko ball: PlinkoDeutsch – plinko game
https://plinkocasinonl.com/# plinko casino
https://pinco.legal/# pinco casino
Plinko [url=http://plinkocasi.com/#]Plinko online game[/url] Plinko
plinko: plinko – plinko nederland
Plinko-game: Plinko-game – Plinko casino game
http://plinkofr.com/# plinko ball
PlinkoFr: plinko game – avis plinko
https://plinkocasi.com/# Plinko app
Plinko game: Plinko game – Plinko online game
pinco [url=https://pinco.legal/#]pinco casino[/url] pinco
http://plinkodeutsch.com/# Plinko Deutsch
Plinko games: Plinko games – Plinko app
https://plinkofr.com/# plinko ball
https://plinkodeutsch.shop/# Plinko Deutsch
pinco casino [url=https://pinco.legal/#]pinco[/url] pinco
https://plinkocasi.com/# Plinko-game
http://plinkocasinonl.com/# plinko
pinco: pinco slot – pinco.legal
pinco [url=https://pinco.legal/#]pinco slot[/url] pinco legal
https://plinkofr.shop/# plinko
plinko game: plinko casino – plinko argent reel avis
https://plinkocasinonl.com/# plinko spelen
pinco [url=http://pinco.legal/#]pinco[/url] pinco casino
https://plinkocasi.com/# Plinko online
plinko fr: plinko casino – plinko fr
https://plinkocasinonl.shop/# plinko nederland
https://plinkofr.shop/# plinko argent reel avis
https://plinkocasi.com/# Plinko online game
http://pinco.legal/# pinco legal
http://plinkodeutsch.com/# plinko casino
plinko ball: plinko ball – plinko geld verdienen
http://plinkofr.com/# plinko fr
Plinko Deutsch: plinko wahrscheinlichkeit – plinko game
plinko wahrscheinlichkeit [url=http://plinkodeutsch.com/#]plinko game[/url] plinko game
plinko argent reel avis: plinko argent reel avis – plinko argent reel avis
https://pinco.legal/# pinco legal
plinko geld verdienen: plinko game – plinko germany
https://plinkocasinonl.shop/# plinko spelen
https://plinkodeutsch.com/# plinko ball
plinko casino [url=https://plinkocasinonl.com/#]plinko nederland[/url] plinko spelen