Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Р.Даваадорж: ОХУ-д АИ-92, 95 шатахууны үнэ огцом өслөө. Манай Засгийн газар найр наадмаа хойш тавьж одооноос л арга хэмжээ авахгүй бол оройтно шүү DNN.mn

Эдийн засагч Р.Даваадоржтой ярилцлаа.


-Үндэсний статистикийн хорооноос энэ оны эхний зургаан мэдээгээр Монгол Улсын экспортод гаргаж буй нүүрсний үнэ унасан хэмээн мэдээлсэн.Хэдийгээр биет хэмжээ өндөр байгаа ч уул уурхайгаас хараат манай улсын эдийн засагт нүүрсний үнэ унасан нь хэр зэрэг нөлөө үзүүлэх бол?

Хэд хоногийн өмнө Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдлыг харуулах хагас жилийн хугацааны статистик гарсан. Гадаад худалдаа маш сайн байгаатай холбоотой төсвийн гүйцэтгэл сайн гарч, инфляци зорилтот түвшиндээ байгаа, цалин хөлс, тэтгэвэр, тэтгэмж өссөн гэсэн эерэг үзүүлэлтүүд харагдсан. Манай улсын эдийн засаг гадаад худалдаа ялангуяа нүүрс, зэсний үнээс шууд хамаардаг. Монгол Улс 2024 оны эхний 6 сарын байдлаар экспорт 7.9 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Гэтэл дөрвөн жилийн өмнө 2020 оны хагас жилээр нийт экспортын хэмжээ 2.8 тэрбум ам.доллар байсан гэхээр бараг 3 дахин их валют олдог болжээ гэсэн үг. Энэ оны хагас жилийн импорт 5.4 тэрбум ам.долларт хүрч, тэнцэл 2.5 тэрбум ам.долларын ашигтай гарчээ. Энэ бол дээр дурдсан макро үзүүлэлтүүд эерэг гарах гол шалтгаан юм.

Нүүрсний хувьд манай улсын эдийн засаг бараг дан ганц нүүрснээс хараат болсон гээд хэлчихэд нэг их буруудахгүй. Гаднаас олж буй арван долларын зургааг дан ганц нүүрснээс олж байгаа тул ингэж хэлэхэд хэн ч гайхахгүй. Тэгэхээр нүүрсний үнэ дэлхийн зах зээл дээр унах, өмнөд хөрш нүүрсний худалдан авалтаа багасгах агшинд манай эдийн засаг хүндэрнэ гэж ойлгож болно. Хятадын зах зээл дээрх коксжсон нүүрсний ханш 230 орчимд хэлбэлзэж байна. Энэ нь Ковидын дараа Хятадын эдийн засаг эрчимжиж байсан үеийнхтэй харьцуулбал бараг хоёр дахин буурсан дүн. Манай Монголын нүүрс бусад улстай харьцуулахад хямд, зах зээлдээ ойр учраас ойрд айхтар үнэ унаад хямрахгүй байх гэж бодож байна. Дэлхийн гангийн холбоо 2024 онд дэлхийн гангийн эрэлт өнгөрсөн оныхоос буурахгүй, бага зэрэг нэмэгдэнэ гэсэн таамаглал байсан. Тэгэхээр энэ ондоо гайгүй болов уу. Яахав өнгөрсөн 2023 онтой харьцуулахад нүүрсний үнэ буурсан тул хэдийгээр биет байдлаар өмнөх оны мөн үеэс 10 сая тн илүү экспортолсон ч үнийн дүн ойролцоо байсан.

-Алтны үнэ ямар учраас өсөж байна вэ. Сонгуулийн дараа ам.долларын ханш өсөх вий гэсэн болгоомжлол олон нийтийн дунд байсан. Харьцангуй гайгүй байх шиг байна. Алтны үнэ өссөнтэй холбоотой юу, Ер нь цаашид яах бол?

Алтны дэлхийн зах зээл дээрх үнэ яг жилийн өмнөөс өсч эхэлсэн. 2024 оны хоёрдугаар хагаст алтны үнэ нэг унци нь 2500 ам.долларт хүрч, 6-18 сарын дараа 3000 ам.доллар болж өснө гэж Citigroup-ийн мэргэжилтнүүд дөрөвдүгээр сард таамаглаж байсан.Тэдний мэдээллээр 2024 онд энэ үнэт металлын дундаж өртөг нэг унци нь 2350 доллар, 2025 онд 2875 доллар болно гэдэг таамаг эхнээс биелэгдээд явж байна. Янз бүрийн орны мэргэжилтнүүд янз бүрийн таамаглал дэвшүүлж байгаа. Гэхдээ өснө гэдэг дээр бүгд санал нэг байгаа.

Алтны үнэ өссөн нь хэд хэдэн шалтгаан бий.

Ковидын дараахь үеийн улс орнуудын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд буурч, инфляцийн түвшин өссөн, Дэлхийн геополитикийн нөхцөл байдал (Ойрхи Дорнод ба Зүүн Европ дахь зэвсэгт мөргөлдөөн), газрын тосны үнэ, эрэлт, нийлүүлэлтийн хамаарал гэх мэт олон шалтгаан дурдагдаж байна. Долларын хөрөнгө оруулалтын ашиг орлого буурч инфляци нэмэгдэхийн хэрээр илүү ашигтай, найдвартай хөрөнгө оруулалтын объект байхгүй бол алтны ханш нэмэгддэг гээд олон шалтгаан бий.

Манай улсын хувьд алтны энэ өсөлт валютын ханшид тийм сүрхий нөлөөлөөгүй болов уу. Би түрүүн дурдсан, манай эхний хагас жилийн гадаад худалдааны тэнцэл 2.5 тэрбум ам.доллар байгаа нь ханш тогтвортой байх гол шалтгаан. Хэрэв гадаад худалдаа алдагдалтай болоод эхэлбэл ханш өснө. Мөн хагас жилийн статистикээс харвал экспорт өнгөрсөн жилийн мөн үеэс 330 сая ам.доллар, импорт 1.1 тэрбум ам.доллараар тус тус өсч тэнцэл 770 сая ам.доллараар буурсан нь анхаарал татаж байна. Өөрөөр хэлбэл, гадагшаа урсах валютын хэмжээ огцом өсч байгаа явдал. Энэ нь төсөвийн тэлэлттэй холбоотой гэж би үзэж байна. Иймээс анхаарах асуудал бол байгаа. Нүүрс, зэсийн борлуулалт, үнэ ханшдаа дулдуйдаж орхих асуудал огт биш.

-Цаасан дээр инфляцийн түвшин буурсан үзүүлэлттэй байгаа ч өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний үнэ өндөр, иргэдийн амьдралд дарамт болсон хэвээр байна. Бодитоор инфляцийг бууруулах гарц нь юу вэ?

Инфляцийг зөвхөн нэг бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөр хэмждэггүй, иргэдийн голчлон хэрэглэдэг бараа, үйлчилгээний үнийн дундаж түвшний өсөлтөөр хэмжинэ. Иймд өргөн хэрэглээний гол нэрийн бараа, үйлчилгээнээс сонгож үнийн дундаж өөрчлөлтийг тооцдог. Сонгон авсан эдгээр бараа, үйлчилгээг хэрэглээний сагсны бараа, үйлчилгээ гэнэ.Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний сагсанд нийт 410 нэр төрлийн бараа, үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын хэмжээнд 404 нэр төрлийн бараа, үйлчилгээний үнийг судалдаг. Нийт 410 нэр төрлийн бараа, үйлчилгээний 221 нь импортын бараа байгаа бөгөөд энэ нь нийт жингийн 46 хувийг эзэлдэг. Валютын ханш тогтвортой байгаа нь импортын барааны үнийн өсөлтийг хазаарлаж байгаа. Мөн зуны дэлгэр цагт мах, сүүний үнэ буурч инфляци жилийн хамгийн доод түвшиндээ очдог зэрэг шалтгаан нөлөөлсөн. Гэхдээ инфляци цаашид өсөх хэд хэдэн асуудал бий. Сонгуулийн өмнө төсвөөс гадуур 5 их наядын хөтөлбөр зарласан. Монголбанктай ипотекийн хөтөлбөр эхлүүллээ л гэсэн. Шинэ хоршоо гээд багагүй хөрөнгө мөнгө зарцуулах хөтөлбөрүүд зарласан. Манай улсын мөнгөний нийлүүлэлт 10 их наядаар ганц жилийн дотор нэмэгдсэн байсан. Үүний үр дүн 4-6 сарын дараа үнийн өсөлтөөр мэдрэгдэнэ. Дээр нь гадаад зах зээл дээр маш муу мэдээ байгаа. ОХУ-д АИ-92, 95 шатахууны үнэ огцом өслөө. Манай Засгийн газар одооноос л арга хэмжээ авахгүй бол оройтно шүү гэдгийг сануулмаар байна. Найр наадмаа хойш тавьж ажлаа хиймээр байна.

-Шинэ Засгийн газар бүрдсэн. Хамтарсан Засгийн газраас нэн тэргүүнд ямар бодлого хэрэгжүүлбэл улс орны эдийн засагт чухал нөлөөтэй гэж та харж байна вэ?

Гурван нам хамтарч шинэ Засгийн газар бүрдүүлсэн. Одоо өөр өөрийнхөө мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ гээд гурван тийш чангаавал бодит утгаараа эдийн засгийн хямрал эхэлнэ дээ. Гадаад өрийн асуудалдаа анхаарах цаг болсон. Мөн нийгэм, эдийн засгийн хагас жилийн статистикт байгаа хоёр тооноос Шинэ Засгийн газар ажлаа эхлээсэй гэж бодож байна. Нэгд, нийт иргэдийн арилжааны банкнаас авсан зээл ганц жилийн дотор 14 их наядаас 19.7 их наяд буюу даруй 5.7 их наяд төгрөгөөр нэмэгджээ. Монгол бүх өрх ганц жилд 5.7 сая төгрөгийн өр арилжааны банкуудад тавьсан гэсэн үг. Ломбард, ББСБ, хоршоо энэ тэрийг оруулбал ямар тоо гарахыг би мэдэхгүй байна. Энэ бол ноцтой тоо шүү. Хоёрт, Статистикийн бизнес регистрийн санд 2024 оны эхний хагас жилийн байдлаар бүртгэлтэй 245 мянган хуулийн этгээдийн 40 хувь нь үйл ажиллагаа явуулж, 60 хувь нь үйл ажиллагаа явуулаагүй байна. Үйл ажиллагаа явуулаагүй хуулийн этгээдийн 94.5 мянга буюу 65 хувь нь үйл ажиллагаагаа зогсоожээ. 10-аас дээш, 50-иас дээш хүн ажилладаг аж ахуйн нэгжүүдийн тоо 2021 онтой харьцуулахад цөөрч байгаа нь төсвийн бодлого оновчгүй байгааг харуулах үзүүлэлт шүү. Төр ийм хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ, тийм бүтээн байгуулалт хийнэ гэдгээ зогсоож хувийн хэвшилдээ орон зай үлдээхгүй бол удахгүй улс орны эдийн засаг хүндэрнэ шүү. Бодит статистик тоо нь байна, шийдлийг нь Шинэ Засгийн газар хамгийн түрүүнд шүүрч авах ёстой.

-Сонгуультай холбоотойгоор ч тэр үү төсөвт төлөвлөгдөөгүй зардал нэлээд туссан. Жишээ нь, шинэ хоршоо хөдөлгөөнөөр дамжуулж малчдад зээл олгох гэхчлэн. Энэ нь төсөвт яаж нөлөөлөх бол, тодотгол хийхэд хүргэх болов уу?

Монгол улсын төсвийн нийт зарлага 2021 онд 14 их наяд төгрөг байсан бол 2024 онд 27.4 их наяд боллоо. Ердөө гурван жилд 13.5 их наяд төгрөг буюу хоёр дахин нэмэгдлээ. Одоо хангалттай. Төсөвт суусан 6.2 их наядын хөрөнгийн зардал валют болж гадагшаа урсана. 21.3 их наядаар тооцсон урсгал зардлын ихэнх нь валют болж гадагшаа гарч байгаа. Энэ нь валютын ханш огцом өсөх, инфляциа нэмэх үр дагавар дагуулна. Мөн дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн ханш унахад төсөв бүрдэхгүй болох олон эрсдэл өмнө хүлээж байгаа гэдгийг сануулмаар байна. Найман сарын төсвийн тодотголоор шинэ кабинетынхаа нэмэгдсэн бүтцийн санхүүжилтийг нэмэхэд л хангалттай. Одоо элдэв зардал нэмэх аваас хувийн хэвшил чинь бодит утгаараа сөхөрнө шүү гэж анхааруулмаар байна.

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Олон тоглогчоос долоо дахь Ерөнхийлөгч тодрох 2027 оны сонгууль айсуй… DNN.mn

Саяхан л “Ямар ч эсэргүүцлийг сөрж Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөнө” гэж байсан АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо Байден сонгуулийн сунгаанаас нэрээ татлаа. Өөрийнхөө оронд дэд ерөнхийлөгчөө зүтгүүлэхээр болжээ. Уг нь тус улсын Ерөнхийлөгчийн сонгууль гурван сар хагасын дараа болох юм. Жо Байдены намын чуулган ч сар хүрэхгүй хугацааны дараа хуралдаж, нэр дэвшигчийг зарлахаар товлогдсон юм.

Гэвч Жо Байден ингээд мэдэгдэл хийчихлээ. Энэ нь АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн түүхэнд сүүлийн хагас зуун жилд тохиогоогүй үйл явдал бөгөөд олон улсын анхаарлыг ч татаж байна.

Жо Байден намынхаа болоод улс орныхоо эрх ашгийг бодож ийн шийдсэнээ мэдэгдсэн. Үүнээс нарийн тайлбар хэлээгүй байна. Харин эх сурвалжууд түүний шийдвэрийг “CNN” агентлагийн зохион байгуулсан мэтгэлцээнд тааруухан оролцсон, ер нь нэр хүнд нь сайнгүй байгаатай холбож байна. “Жо Байден нэрээ татах нь ойлгомжтой байв. Учир нь түүнийг олон нийт хүлээн зөвшөөрөхгүй болчихоод байсан” гэх дүгнэлт хүчтэй тарж байна.

Ертөнцөд ийм сонин хачнаар дүүрэн байгаа бол Монголд гурван жилийн дараа болох Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хөдөлгөөн оржээ. Нэр дэвших магадлалтай эрхмүүдийн нэр, ус ч яригдаад эхэлжээ. Олны дунд таран түгж буй 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөөр зэхэж буй тэр эрхмүүд дунд хэн хэн байна вэ. Илүү ихээр яригдаж байгаа эрхмүүдийг товч танилцуулъя.

Үндсэн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 2-т “Ерөнхийлөгчөөр 50 нас хүрсэн, сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан, Монгол Улсын уугуул иргэнийг зургаан жилийн хугацаагаар зөвхөн нэг удаа сонгоно” гэж заасан. Энэ хэсгийг 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 14-нд нэмэлт, өөрчлөлтөөр оруулсан. Энэ дагуу анхны сонгууль 2021 онд явагдаж Монгол Улсын зургаа дахь Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх сонгогдсон. Түүний бүрэн эрх 2027 онд дуусна. Одоо яг талдаа орж байна. Гэхдээ саяхан болж өнгөрсөн УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгуулийн өмнө хийгээд түүний дараа болж буй үйл явдлууд 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль нэгэнт эхэлснийг харууллаа.

2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгууль нэг том онцлогтой. 2024 оны УИХ-ын сонгуулийн дүнгээр улс төрийн таван нам, эвсэл УИХ-д суудалтай болсон. Тэгэхээр 2027 оны сонгуульд таван нэр дэвшигч Монгол Улсын долоо дахь Ерөнхийлөгчид өрсөлдөнө гэсэн үг. Гэхдээ үүнээс өмнө их олон үйл явдал өрнөнө.

Нам, эвсэл бүрт сунгаа явагдана.

Нэг эрхийн төлөө нэлээд хэдүүлээ өрсөлдөх бололтой байна.

АН-аас тус намын дарга Лу.Гантөмөр 2027 онд Ерөнхийлөгчид нэр дэвших хамгийн боломжтой эрхэм юм. Задрах дөхсөн намаа нэгтгэсэн гавьяа түүнд бий. Хоёр бүрэн хугацаанд эрхийн найман жилийн турш үргэлжилсэн ялагдлыг зогсоосон. Засгийн газарт хамтрах түвшинд хүргэсэн. Хамгийн гол нь ингэж тэр АН-ынхаа гишүүдийн унтарсан итгэлийг асаасан. Энэ бүхний ард эв нэгдэл яваа. Эв нэгдэл бол Ерөнхийлөгч болох гол нуруу л даа. УИХ-ын гишүүн “босоо” С.Ганбаатар 2017 онд өрсөлдөөд 400 гаруй мянган санал авсан. УИХ-ын сонгуульд ч, Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийн сэтгэхүйтэй өрсөлддөг нэгэн. Сая тангараг өргөхдөө сунаж мэхийж байгаа нь ч 2027 онд сунайтал өрсөлдөнө гэсэн биеийн хэлэмж гэх сонин тайлбар явж л байна. Саяын сонгуульд МАН-ын хүчтэй өрсөлдөгч Г.Занданшатар, Д.Тогтохсүрэн нарыг даваад гараад ирсэн. Олон нийтийн дунд одоо үедээ хамгийн өндөр рейтингтэй явна. Энэ утгаар нь АН-ынхан түүнийг Ерөнхийлөгчид дэмжих магадлал өндөр. Тэр ч ялж мэдэх улстөрч.

УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг бол АН-ын чансаатай дүрүүдийн нэг. “Топ 10” улстөрчид багтдаг. Ерөнхийлөгчид нэр дэвшвэл амжилт үзүүлэх магадлал их. Сонгогдвол “хонгил”-оо нураах хүсэл түүнд байгаа нь тодорхой.

Нэр хүнд өндөртэй. СХД-ийн тэр битүү сүлжээ дундаас сонгогдсон нь баргийн улстөрч барахгүй ажил. Н.Алтанхуягт ард түмний дэмжлэг байна л гэсэн үг.

УИХ-ын дэд дарга Б.Пүрэвдорж Ерөнхийлөгчид нэр дэвших магадлалтай. 2027 онд 54 нас хүрэх түүнд ийм боломж бололцоо хангалттай бий. УИХ-д гурав дахиа сонгогдсон Б.Пүрэвдорж АН-ынхаа квот дээр сайд бололгүй үлдсэн. Тэрээр УИХ-ын дэд дарга болж, Ерөнхийлөгчид нэр дэвших бууриа засаж буй гэх юм билээ.

УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин нэр дэвшээд, тэгээд сонгогдвол ийм цагт хэрэгтэй Ерөнхийлөгч болж мэдэх юм. Тэрээр эрх зүйн, олон нийтийн шилдэг дүр. Түүний улс төр, хууль, эрх зүйн туршлага Монгол Улсын долоо дахь Ерөнхийлөгчийн имиж, илэрхийлэл болоход тун зохино. Х.Тэмүүжин прокурорын тогтолцоо, шүүхийн системийг өөрчлөх талаар ярьдаг. Үүнийг тэр санаандгүй яриад байдаггүй нь лавтай. Яагаад гэвэл үүнийг УИХ-ын гишүүн биш Ерөнхийлөгч л хийж чадах ажил юм. Дахин хэлэхэд, Х.Тэмүүжин нэр дэвшвэл сонгогдох магадлалтай. Сонгогдвол ярьснаа хийж чадна. Тийм үнэлгээтэй улстөрч байгаа юм.

МАН-ын эрх мэдлийг атгаж буй наяад оныхон гэгддэг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан нар 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцох боломжгүй. Санаа нь байвч нас нь хүрэхгүй. Энэ сонгууль тэдэнд хүртээл багатай өнгөрнө. Харин далаад оныхон нь олноороо өрсөлдөнө. Тэднээс УИХ-ын дарга асан Г.Занданшатар бараг л бэлэн нэр дэвшигч. Улс төрийн туршлага, сонгодог парламентын мэдлэг, мэдрэмж өндөр. Айлгаж ичээхгүй, аюулгүй Ерөнхийлөгч болох магадлалтай.

ХХААХҮ-ийн сайд Ж.Энхбаяр бол ҮАБЗ-ийн нарийн бичгийн дарга, Батлан хамгаалахын сайдаар ажиллаж байсан. Үеийнхээ улстөрчид дунд нөлөөтэй. Намаасаа ч дэмжлэг авах боломжтой.

Батлан хамгаалахын сайд С.Бямбацогт ч намдаа, Засгийн газарт хамгийн их хөрвөж байгаа улстөрч. Олон жил энэ тогоонд чанагдаж, бизнесмэн байсныг нь олон нийт бараг мартсан. Тэрээр асуудалд хүч түрж ханддаггүй, гэсэн атал зорилгоосоо ухарч няцаж харагддаггүй. Улсын эв нэгдэл ярих цаг нь ч, нас нь ч болсон. ХЗБХ-ны дарга Д.Цогтбаатар бол яахын аргагүй шилээний улстөрч. Түүнийг Ерөнхийлөгчөөр сонгоод гадаад харилцаагаа атгуулахад МАН байтугай Монгол амар болно. Тэр тусмаа дэлхий ертөнц ийм байхад гадаад харилцааны нэрийн хуудас болсон Д.Цогтбаатар чухам л төрд хэрэгтэй зайран байгаа юм. Сангийн сайд Б.Жавхлан бас л Ерөнхийлөгчид өрсөлдөхөд яахнав гэхээргүй эр бяр нь жагсчихсан улстөрч. Хий алга. Хэл амнаас хол. Банкираас улс төрд амжилттай нутагшсан.

ХҮН намаас УИХ-ын гишүүн, Шадар сайд Т.Доржханд нэр дэвших боломжтой байна. 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар яг 50 нас хүрч, хуульд заасан насны шаардлагыг давна. Улс төрийн шаардлага бол түүний хувьд хангагдсан. Гуравдагч хүчнийг бодитоор гаргаж ирсэн. ХҮН нам хотод дэмжлэг сайтай. Тус намаас Т.Доржханд үгүй бол Датаком Д.Энхбат, Де Факто Д.Жаргалсайхан нар дээр хувилбарууд яригдаж байна. Бас л эерэг, сайхан Ерөнхийлөгчийн дүрүүд л дээ. Д.Энхбат 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөж байсан. Суурьтай. Д.Жаргалсайхан үйл ажиллагаагаараа улс орны, олон нийтийн төлөө дуугарч ирсэн. Буурьтай.

ИЗНН-аас намын дарга Б.Батбаатар нэр дэвших бололцоотой. Түүний улс төрийн туршлага сэлтийг ярих нь илүүц. Ялалт, ялагдлыг үзсэн. Улс төрийн эр зориг ялалтад хүргэдгийг сая ИЗНН-ыг УИХ-д суудалтай болгож харуулсан. Хэрэв Б.Батбаатар нэр дэвшихгүй бол С.Оюун өрсөлдөөнд орж ирж болзошгүй байна. С.Оюун нэр дэвшвэл сонгууль ихээхэн сонирхолтой болно. Сонгогдох магадлал өндөртэй. УИХ-д анх удаа эмэгтэйчүүдийн квот 25 хувь давсан. Энэ нөлөөлнө. Үүнээс гадна ардчилал, олон улсын харилцаа гэсэн давуу талууд С.Оюунд бий. Мөн С.Зориг агсны дүү, олон жилийн өмнөх хэргийн учир зангилааг тэр тайлах нь дамжиггүй. С.Оюун сонгогдвол Монгол Улс анх удаа эмэгтэй Ерөнхийлөгчтэй болох юм.

Үндэсний эвслээс эрэмбээрээ УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаярт Ерөнхийлөгчид нэр дэвших эрх нь бий. Гэхдээ 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөд нас нь хэдхэн хоногоор дутна. Харин тэр эрх түүний аав Б.Нямтайширт ирж мэдэхээр байна. Угаасаа Б.Нямтайширыг Ерөнхийлөгчид нэр дэвших нь гэж 2013 оноос хойших сонгууль бүрээр ярьж ирсэн. Хуучин “нэр дэвшигч” гэсэн үг. Тэгээд ч тэр нэр дэвшиж, Монгол Улс тийм Ерөнхийлөгчтэй болж чадвал чухам л энэ цаг үедээ монголчууд тэнгэрийн умдаг атгах нь тэр. Учир шалтгаан нь тун тодорхой. Аж үйлдвэржилтийн томоохон бодлогыг тэр л хийж чадна. Б.Нямтайшир олон нийтээс ч, улс төрөөс ч ирэх дэмжлэг ихтэй. Зөвхөн Үндэсний эвсэл гэлтгүй үндэсний хэмжээний дэмжлэгийг авах чадалтай. МАН-аас гэхэд л Хотын фракц, Сү.Батболдынхон хоёр гараа өргөөд дэмжинэ. Яаж ч харсан Б.Нямтайшир яг энэ цаг үед Монголд хамгийн хэрэгтэй Ерөнхийлөгч болно шүү.

Ингэж 2024 оны УИХ-ын сонгуулийн тоос бууж, 2027 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн их сунгаа эхэлжээ. Уг сонгуульд олон тоглогч оролцоно. Ил яригдаж байгаа хэд нь л энэ. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-д суудалтай АН, МАН, ХҮН нам, ИЗНН, Үндэсний эвсэл олон эрхмээс нэр дэвшигчээ тодруулна.

Гэхдээ сонгууль хүртэл хугацаа байна. Хэн нь хэн бэ гэдгийг ялгах боломж нам эвслүүдэд ч, бидэнд ч хангалттай олдоно. Чансаатай, чанга нэр дэвшигчидтэй, тачигнасан, начигнасан сонгууль болох дог.

Ажиглагч А.Батболд

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Сэтгүүлчийг ялласан асуудлаар нээлттэй хэлэлцүүлэг хийе, гишүүд ээ DNN.mn

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн шүүх хурал өнгөрсөн долоо хоногт болж, түүнд 4.9 жилийн хорих ял өгч, нээлттэй хорих ангид эдлүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Өмгөөлөгчид нь давж заалдана гэдгээ мэдэгдсэн. Гэвч ямар ч хамаагүй хугацаагаар түүнийг хорихоор зүтгэж байгаа юм шиг олон жилийн ял өгчихлөө. Давах шатнаас ялын хугацааг багасгахаас бус ялгүй болгох боломжгүйгээр тооцоолж яллалаа гэж үзэж байгаагаа ойр дотныхон болон гэр бүлийнхэн нь хэлсэн. Жил орчмын өмнө түүнийг цагдан хорьж, дараа нь гэрийн хорионд байлгаж, гэрийн хориог нь цуцалж, хэд хэдэн удаа шүүх хурал нь хойшилсон. УИХ-ын ээлжит сонгуулиас өмнө болохоор товлогдсон шүүх хурлууд ямар нэгэн байдлаар хойшилсоор байсан нь нийгэмд хардлага төрүүлээд байсан. Учир нь түүнийг сонгуулийн өмнө шүүгээд ял өгчихвөл сонгуулийн үр дүнд нөлөөлж мэднэ хэмээн тооцоолсон байхыг үгүйсгэхгүй. Үүнийг батлах мэт өнгөрсөн долоо хоногт шүүх хурал хоёр өдөр үргэлжилж, шийдвэрээ гаргасан нь олны дургүйцлийг хүргэсэн. Шийдвэр гарсны дараа иргэд шүүхийн гадаа цуглаж, эсэргүүцлээ илэрхийлж байсан бөгөөд тэд шударга үнэний дуу хоолой болсон сэтгүүлчийг ингэж болохгүй хэмээн үзэл бодлоо илэрхийлж байна лээ. Үнэхээр ч сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг шударга үнэний дуу хоолой болж, эрх баригчид, дарга нарын олон булхайг илчилж байсан. Тиймдээ ч дайсан олонтой болсон биз. Мэдээж түүнд алдаа дутагдал бий юу гэвэл бий. Гэвч тэр нь ийм хэмжээний ял авахаар биш гэдэг дээр олон хүн санал нэгдэж байгаа юм. Түүнийг дөрвөн зүйл ангиар буруутгасан боловч тэдгээр нь ял өгөхөөр хэмжээний биш гэдгийг хуульч, өмгөөлөгчид, учир мэдэх хүмүүс хэлээд байгаа. Мөн түүнийг улсын нууцыг хадгалсан гэж буруутгасан мөртлөө тухайн нууцыг харж хамгаалж байх ёстой албан тушаалтан хариуцлага хүлээхгүй байгаад олон дургүйцлээ хүн илэрхийлээд буй. Тэрхүү нууцыг өмнөх Засгийн газарт сайд хийж байсан одоогийн УИХ-ын нэгэн гишүүн Za­rig.mn сайтын сэтгүүлчид өгсөн гэсэн мэдээлэл ч олон нийтийн сүлжээгээр тарж, тухайн хүн нь хэн болох тухай таамаг өрнөж байна. Сонгуулийн өмнө Н.Өнөрцэцэг Ардчилсан намд гишүүнээр элссэн. Харамсалтай нь эцсийн мөчид түүнийг Их хурлын сонгуульд нэр дэвшүүлээгүй нь мөн л хардлага төрүүлсэн. Нэр дэвшүүлнэ хэмээн амлаж, бусад нам, эвслээс өрсөлдөх боломжгүй болгож байгаад эцсийн мөчид нэр дэвшүүлсэнгүй гэж үзэх хүмүүс ч тухайн үед гарч байсан юм. Үнэн ч байж мэднэ. Угаас улс төрд үүрдийн найз, мөнхийн дайсан гэж байхгүй. Гагцхүү эрх ашиг бий гэсэн үг байдаг шүү дээ.

Ингээд сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг нэр дэвшүүлээгүй ч Ардчилсан нам сүүлийн хоёр сонгуульд гаргаагүй амжилт үзүүлж, энэ удаад 43 суудал авсан. Улмаар эрх баригчид санал тавьсны дагуу хамтарсан Засгийн газарт орж, найман сайдтай болчихоод байгаа. Маргаашийн Засгийн газрын хуралдаанаар 100 өдрийнхөө төлөвлөгөөг батлаад, гэрээгээ байгуулчих юм бол үндсэндээ асуудал шуударч, тэд ажилдаа орно. Нэг үгээр бол энэ удаагийн сонгуульд Ардчилсан нам ялалт байгуулсан гэсэн үг. Харин тэдний ийм амжилтын гол хүч нь ард түмний итгэл. Иргэд шүүх болоод нийгэмд бий болсон шударга бус явдлыг үгүй хийнэ. Шударга ёсыг тогтооно. Хүн бүр эрх тэгш амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлнэ гэсэн тэдний амлалтыг нь дэмжсэн. Гэвч Ардчилсан нам засагт орохтой зэрэгцээд ардчилсан Монгол Улсад нэгэн сэтгүүлч шоронгийн хаалга татчихаад байгаа нь харамсалтай. Тус намаас мэдэгдэл гаргаж, “…Ардчилсан намын бүлгээс сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн хууль ёсны эрхийг хангуулах асуудлаар Хүний эрхийн үндэсний комисст хандаж, УИХ-ын нэгдсэн чуулганы хуралдаанд тайлбар гаргуулан ажиллах болно…” гэсэн байна лээ уг нь. Гэвч намрын чуулган эхлээд, тайлбар гаргахыг хүлээгээд суух цаг өнөөдөр биш. Сэтгүүлчдэд хамгийн их хэрэгтэй Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон Шүгэл үлээгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг эрх баригчид батлалгүй явсаар өнөөдрийг хүрсэн. Харин ч Эрүүгийн хуульд тусгай заалт оруулж өгсөн нь сэтгүүлчийг буруутгахад амар болсон гэдгийг салбарынхан хэлдэг.Тэгэхээр эрх баригчдаас энэ тал дээр нааштай шийдвэр, хариу хүлээгээд нэмэргүй. Тиймээс энэ асуудлыг Ардчилсан нам бодитойгоор хөндөж, Их хурлын гишүүдээ уриалж, шүүхийн ил тод байдал болон, хараат бус байдал дээр нээлттэй сонсгол, хэлэлцүүлэг хийх хэрэгтэй. Тэгж байж олон нийт шүүх засаглалын сайн, муугийн тухай ойлголттой болно. Алдаа дутагдал нь хаана байгааг олж мэднэ. Үүний үр дүнд хэрхэн засаж сайжруулах арга эв олдоно.

Эцэст нь шороотой хутгалдчихсан шүүхэд итгэх олон нийтийн итгэл эргэн сэргэнэ. Энэ бол зөвхөн нэг сэтгүүлчийн асуудал огт биш болчихлоо.

Н.Өнөрцэцэгийн өгсөн тайлбараар бол “Ямар зорилгоор энэ мэдээг бэлтгэсэн бэ” гэдэг асуултыг л хоёр өдрийн турш тавьсан гэж байгаа. Үнэн бол яг ийм байдлаар дараа дараагийн сэтгүүлчдийг буруутгана. Улмаар дөрөв дэх засаглал болсон сэтгүүл зүй арчигдаж, хэвлэлийн эрх чөлөө бүрэн нурснаар ардчилсан гэдэг тодотголоо манай улс алдаж ч мэднэ. Зүй нь бол тухайн мэдээлэл үнэн бодит байсан уу. Хэрэв үнэн бол буруу зүйл хийсэн эрх мэдэлтэн, эрхэм дарга нарыг шалгах ёстой юм.

Өнөөдөр дарга нарын гомдлоор цагдаагийн үүд сахиж, прокурор дээр хэрэг нь боогдож байгаа сэтгүүлчдийн цуваа улам уртассан. Нийгэмд сэтгүүлч гэдэг мэргэжлийг гутаах, буруу ойлголт төрүүлэх даалгавартай юм шиг цөөн хэдэн нөхөр байгааг үгүйсгэхгүй. Тэдний буруу. Улстөрчид ч тэднийг сайтар хөөргөддөг нь нууц биш. Гэвч эрх зүйн орчныг нь сайжруулаад, орой дээрээ залж явах хуулийг нь олигтойхон болгочихсон байсан бол сэтгүүл зүйн салбарт ийм асуудал үүсэх ч үгүй байсан биз.

Харамсалтай нь сэтгүүл зүйг, сэтгүүлчдийг муухай харагдуулах сонирхол улстөрчдөд байгаа учраас хуулийн орчин нь сайжирч өгөхгүй байна. Баримт гаргаж тавьсан сэтгүүлчийг баримтаа хаанаас олж авсан бэ хэмээн асуугаад яллаад байх юм бол ардчилсан тогтолцооны амин чухал тулгуур багана болсон хараат бус хэвлэл мэдээлэл алга болох аюултай. Тийм болохоор хүнийэрх, эрхчөлөөгхамгаалдаг улс төрийн намын хувьд Ардчилсан нам үүнд онцгой анхаарал хандуулж, сэтгүүлчийг өмгөөлөгчгүй, хаалттайгаар шүүж ял өгсөн асуудлаар нээлттэй сонсгол, хэлэлцүүлэг хийх шаардлагатай гэж хэлээд байгаа юм.

Т.ДАРХАНХӨВСГӨЛ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

О.Чулуунбилэг: Гурван нам хамтарсан засаг байгуулсан хүндэт шалтгаанаа тодорхой тайлбарлаж чадахгүй байгаа учраас дэмжлэг сул байна DNN.mn

Улс төр судлаач О.Чулуунбилэгтэй ярилцлаа.


-Ингэхэд танай Ардчилсан намыг ингэж өндөр санал авна гэж бодоогүй шүү?

-Яаж харахаас л болно. Найман жил гудамжинд байсан АН-ыг жижиг нам гэж харвал таны бодол зөв. ХХ зууны хамгийн том хувьсгалыг хийсэн, засгийн эрх барьж байсан нам гэж харвал ялаагүй учраас хамаагүй чамлалттай дүн харагдана. Ялах боломж байсан ч түүнийгээ ашиглаж чадаагүй, эсвэл ашиглахыг хүсээгүй л гэж бодож байна. Эрхбиш эрх чөлөө, ардчилалд хайртай олон зуун мянган монголчуудын дэмжлэг, намын эгэл жирийн гишүүд, нэр дэвшигчдийн зүтгэлээр органикаараа 42 суудал авлаа. Түүний 16 нь жагсаалтаас буюу шууд АН-ыг дэмжсэн сонгогчдын хүчээр гэхээр ямар их дэмжлэг байгаа нь харагдаж байна. Орон нутгийн сонгуулиар зоригтой байж хичээвэл илүү үр дүнд гарцаагүй хүрнэ.

-Гурван намын хамтарсан засаг байгуулагдчихлаа. Ер нь хамтрах зайлшгүй шаардлага байсан уу?

-Шулуухан хэлэхэд, хамтарсан засаг байгуулах эсэх нь ялсан намын Ерөнхий сайдын бүрэн эрх. Гагцхүү МАН, АН, ХҮН гэсэн гурван нам яагаад хамтрах ёстой вэ гэсэн хүндэт шалтгаанаа намууд ард иргэддээ бодитой, дэмжлэг авахуйцаар тайлбарлах ёстой. Намын дарга нарын хамтрах мэдэгдлийг харахад тэрийгээ илүү сайн тодорхойлж чадаагүй байгаа юм байна гэж харсан. Сонгуулийн холимог систем нь хамтрахыг шаарддаг, татварын дарамтыг бууруулахын тулд, эрчим хүчний шинэчлэл хийхийн тулд гэсэн ярианууд нь дэндүү энгийн. Хамтрах шаардахгүйгээр стандарт олонхын Засгийн газар л зайлшгүй хийх ёстой өдөр тутмын зорилтууд байна. Ядаж Хамтарсан Засгийн 100 хоног баяр наадмын урт өдрүүдтэй давхцаж байгаа нь тийм ч сайн зүйл биш. Амарч ирсэн сонгогчид гэнэт л ажил нэхээд унана шүү дээ. Гэтэл одоогоор 100 хоногийн төлөвлөгөө нь гараагүй байгаа сураг байна лээ. Хүний намынхан яаж байгаа юм бүү мэд. Манай намынхны ажлын хэсэгт бол мөрийн хөтөлбөрт ажилласан хүмүүс цөөхөн байгаа дуулдсан.

-Дуулдсан гэж та чинь мөрийн хөтөлбөр бичилцсэн бас ҮБХ-ны гишүүн биз дээ. Энэ асуудлаа нам дотроо нээлттэй ярилцдаг суваг байхгүй юм уу?

-АН инститүүцийн хувьд 2016 оны ялагдлаас хойш тогтмол уруудсаар байна. АН-ын Үндэсний бодлогын хорооны гишүүдэд ирдэг мэдээлэл нь татвараа хэзээ төлөх, ямар нэгэн даргыг томилохыг баталгаажуулах гэсэн хоёрхон төрлийн мессэжээр хязгаарлагддаг. Бид АН-ын байр суурь, улс төрийн үйл ажиллагааг сошиал орчноос л уншиж мэддэг болоод удлаа. Бүр генсекээ солигдсон, шинээр томилогдсон эсэхийг яг таг мэдэхгүй, нэгнээсээ асуусан улстөрчид л байна. Өнөөдрийн АН бол намын нэр барьж, эрх баригчидтай уулздаг гурван дарга, яахаа мэдэхгүй ч нам засагт орж байгаад хүлээцтэй байгаа 500 ҮБХ-ны гишүүн, АН-ын гишүүн байсныхаа төлөө эрх баригчдад адлуулж, ажил амьдралгүй чонын амьдралаар амьдарч яваа 120.000 гишүүнээс бүрдэж байна. Үүнийгээ одоо дүрэмдээ бичээд оруулсан нь илүү амар.

Уг нь Хамтарсан Засгийн газрын хамгийн либерал шинэчлэлүүд АН-аас л гарах ёстой юм. Хамтарсан засгийн нийт ажлын 40 хувь ядаж АН-ын мөрийн хөтөлбөрөөс орох ёстой. Гэтэл тэр ажлыг нь хийх ёстой, намын даргын тушаалаар байгуулагдсан ажлын хэсэгт орсон трансформистууд тун цөөхөн. Одоо АН-аас засгийн хөтөлбөрт юу орох вэ гэдгийг Ванга шиг хэлье. Нөгөө л өргөн царигийн босоо хэвтээ төмөр зам, Оросын хийн хоолой, аж үйлдвэрийн парк нэмээд баахан төсөл, ТЭЗҮ, татвар төлөгчдийн мөнгөөр хийх монгол мөрөөдлийн мега төслүүд. МАН тэрийг нь машид баяртайгаар хүлээж авна. Хоёр жилийн дараа АН-ын гэсэн баахан хэргүүд парламентын сонсголоор хөвөрнө. Ийм л юм болно.

Намын даргадаа танай сониноор дамжуулж хэдэн үг хэлье. Ямар мань мэтийн залуучуудтай тоож уулзах биш. Засгийн хөтөлбөрт АН-аас оруулах ажлын хэсгээ өргөтгөөч ээ. Ядаж мөрийн хөтөлбөр дээр ажилласан хүмүүсээ дуудаач. Ийм боломжийг Л.Оюун-Эрдэнэ Ерөнхий сайд олгосон гэж хэвлэлээс уншиж ойлгосон. Хувьдаа дэмждэг, дараа нь ажилд томилно гээд дотроо шийдсэн хэдэн хүнээрээ хязгаарлахаа болиоч ээ. Нэгэнт л хамтрах гэж байгаа бол итгэл үнэмшил, үзэл баримтлалынхаа дагуу чөлөөт нийгмийг байгуулах суурь шинэчлэлүүдээ төрийн бодлого болгомоор байна. Жишээ нь: үндэсний аюулгүй байдал, батлан хамгаалахтай холбоотой бодлогуудаа оруулахын тулд би цаас бариад дарга даргын үүд сахиад сууж байх жишээтэй. Дөрвөн жилийн дараа АН хамтарсан засагт орсноор юу хийсэн бэ гэж сонгогчид асууна. Хийсэн ажлын ялгарал асууна. Хэдэн ТЭЗҮ, төмөр зам яриад зогсож баймааргүй байна. АН 2028 онд дөрөв дэх удаагаа ялагдмааргүй байна. Тэгвэл өртөг нь дарангуйлал гэдгийг ойлгож хариуцлагатай хандаасай.

АН засагт хамтарсны үр дүн найман гишүүн сайдын ажилтай болсноор зогсож байвал бушуухан гарсан нь бодитой.

– Дотроо ингэж төлөвшиж чадахгүй байгаа танай нам Хамтарсан засагт ороод ажил хийх үү. Танайхан сая дэд сайд нэхсэн гэсэн мэдээлэл сошиал орчинд тархсан?

-Хамтарсан Засгуудын түүхийг харахаар уг нь хамгийн их ажил хийсэн, гол шинэчлэлүүдээ явуулсан нь АН байдаг юм. Энэ уламжлал энэ удаа тасрах магадлалтай байгаа шалтгаан нь Ардчилсан намд МАН-тай тулах стратеги базаж, хүний нөөцийн бодлого гаргаж байгаа лидер алга. Нэгэнт хамтарч байгаа бол АН-ын ямар шинэчлэлийн бодлогууд явах юм бэ, тэр бодлогуудаа төрийн албанд ямар хүний нөөцөөрөө хэрэг-жүүлэх юм гэдгээ МАН-тай тулж ярилцаж нөлөөлж чадах төлөөний хүн байхгүй найман сул сайд л байгаад эрсдэлтэй байна. Тодруулбал, АН-ын найман сайд Засагт хамтрагчийн эн тэнцүү хэлэлцэх байр сууринаас биш, ажил олгогчтойгоо харилцаж буй ажилтны сул байр суурь дээрээс ажиллаж байна. Ямар сайндаа л найман сайд нэг зөвлөх, туслах, жолооч гээд 32 хүн л хуулиараа АН-аас ажилд авч чадах юм байна гээд өөрсдөө итгэчихсэн сууж байхав. Ядаж байхад тэр 32 азтаны ихэнх нь нэг бол сонгуульд нь ажилласан, үгүй бол өөр нэг гишүүний “өгсөн” үл мэдэх нэгэн байх жишээтэй. Намын бодлого, намын мөрийн хөтөлбөрөө ойлгож очиж ажил хийх гэсэн менежерүүд гэхээсээ засгийг тогтвортой байлгах гэсэн УИХ-ын гишүүдийн сүлжээ угсраад сууж байна. Үр дүнд нь ажил нь явахгүй, АН ажил хийсэнгүй гэж нийгмээсээ шүүмж тасрахгүй байх тийм л төлөв рүү орох эрсдэл харагдаад байна. АН засагт хамтарсны үр дүнд найман гишүүн сайдын ажилтай болсноор зогсож байвал бушуухан гарсан нь бодитой.

Та сая хэллээ. Танайх дэд сайд нэхсэн гэж. Дэд сайд гэх АН-ын яриа, парламент хариуцсан эрхэлсэн сайд гэх нэрээр жагсаалтын гишүүдээс дэд сайд тавих МАН-ын хувилбар хоёрт зарчмын ямарч ялгаа байхгүй. Эрх ашгийн л ялгаа бий. Гагцхүү нийгэмд ойлгуулах тал дээр АН-ын пиарчид муу учраас бид буруудаж байгаа юм. Бид өөрийн сайдгүй яаманд АН-ын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ёстой дэд сайд яагаад тавьж болохгүй гэж. МАН-ын сайд нар өөрийн яам дээр, эсвэл хэн нэгэн төрийн албан хаагч АН-ын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр идэвхтэй ажиллана гэвэл жишээ нь та итгэх үү.

-МАН намар парламентаас эрхэлсэн сайдууд гэж яамдууд дээр тавих тухай та ярьж байна уу. Шинэ Зеландын туршлага гэсэн шүү дээ? 

-Тийм. Монгол бол эх газрын буюу Ром Германы эрх зүйтэй улс. Англи саксоны тийм систем манайд ажиллахгүй. Засгийн Газар эргээд Их хурлынхаа нөлөөнд орно. Тэгээд ч нийгмийн эсэргүүцлээ дийлэхгүй гэж би харж байгаа. Засаг огцрох яриа руу явчихна. МАН-ын хууччуул, гомдогсод энийг л хүлээж байгаа.

– Хууччуул гэснээс хамтарсан засаг байгуулагдсан нь зөв гэж С.Баяр Ерөнхий сайд жиргээнд дэмжсэн байсан. Та ч дэмжсэн байсан харагдсан биз дээ?

-Хамтарсан засаг зөв өө. Гэхдээ яагаад хамтарч байгаа, юу хийхээ ард иргэддээ бодитой, хүлээн зөвшөөрөхүйц бодлогоо гаргахгүй бол энэ нийгэм хаос төлөв рүү явна. Парламент дэмий юм байна, бүх намууд адилхан хэрэггүй, ганц мундаг удирдагч тэжээе гэдэг гадна дотныхоос шидсэн мессэжийг иргэдийн олонх дэмждэг болвол тун эрсдэлтэй. Дахин эвсэхэд ч хүнд болно. Уг нь хамтарсных 15 тэрбум ам.долларын савыг хоёр жилд 40 тэрбум болгоно гээд гол зорилтоо зарлаад тэндээсээ наашаа бодлогуудаа өрөөд явчихмаар байгаа юм. Үндэстнийхээ шанаганы хэмжээгээ томруулахыг иргэд бүгд л хүсч байгаа шүү дээ. Түүнээс “Болор цом”-ын тайз шиг утга уянга одоо орохгүй.

С.Баяр гуайн хувьд одоо МАН-ын хуримын генерал болсон шиг. Эрх баригчдыг шүүмжилсэн үеийнхэнтэйгээ засгийн өмнөөс “хэрэлдэж” өгдөг үүрэгтэй гэж харддаг. Би л хувьдаа С.Баяр гуайн жир- гээнээс засгийн байр суурийг харчихдаг.

-Хэрвээ АН инстүүцийн хувьд төлөвшихгүй бол ямар эрсдэл байх вэ?

-Хэрвээ АН инстүүцийн хувьд чанаржихгүй бол хамтарсан засгийн эмзэг цэг АН болж хувирна. Өөрөөр хэлбэл, АН-ын хаос төлөв Засгийн газрын асуудал болж хувирна. Нэгдсэн институци стратегигүй, үндэсний лидергүй учраас фракц бүр, сайд бүр тусдаа Warlord-ууд л болж клубүүдийн нэгдэл хэвээрээ үргэлжлэх эрсдэлтэй. Эцэст нь МАН-ын гомдсон хэсэгтэй нийлээд төрийн тогтворгүй байдал руу ч шилжинэ дээ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ТОЙМ: Нэрт нийтлэлч Баабарын “Эдийн засагчдад хорлогдсон эдийн засаг” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ DNN.mn

“Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт Улсын Их хурлын гишүүн Ц.Мөнхтуяатай ярилцлаа.  Тэрбээр “Өнөөдөр ЭШ-д 20 хувь авсан хүүхэд 400, 60 хувь авсан нь 800 оноо авч байгаа” хэмээн ярилаа. Энэ талаар  V нүүрээс уншаарай.

Эдийн засагч Р.Даваадорж “ОХУ-д АИ-92, 95 шатахууны үнэ огцом өслөө. Манай Засгийн газар найр наадмаа хойш тавьж одооноос л арга хэмжээ авахгүй бол оройтно шүү” гэлээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт Нэрт нийтлэлч Баабарын “Эдийн засагчдад хорлогдсон эдийн засаг”” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ

МУИС-ийн профессор, Ой судлалын ухааны доктор Начингийн Баатарбилэгтэй ярилцлаа.

Бизнес эрхлэгчид тулгамдаж буй асуудлаа ярилцлаацаашлаад

ДЭЛХИЙН МЭДЭЭ: Жозеп Боррел: Будапешт хотноо болох уулзалтыг дэмжихгүй

АРЫН НҮҮР: Сумдынхаа тэгш ойг бүсчилж хийвэл яасан юм бэ


Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

 

 

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

С.Цэнгүүн: Улстөрчид зориггүй, шийдвэр гаргахгүй удаан явснаас болж эрчим хүчний хямрал үүссэн DNN.mn

Улсын Их хурлын гишүүн С.Цэнгүүнтэй ярилцлаа.


-Таны хувьд анхны 126 гишүүнтэй парламентын хамгийн залуу гишүүнээр сонгогдсон. Ажил, үүрэгтэйгээ танилцаж амжив уу. Ойрын өдрүүдэд ямар ажил дээр төвлөрч байна вэ?

-Намайг ярилцлагадаа урьсанд баярлалаа. АН, ХҮН, МАН гэсэн гурван нам хамтарсан засаг байгуулахаар болж, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ кабинетаа бүрдүүлэх үйл явц одоо ч үргэлжилж байна. Ингэснээр Монгол Улсад арай өөр Засгийн газар бүрдэх юм болов уу гэж харж байгаа. Гэсэн хэдий ч энэ нь хоёр талтай. Мэдээж хэрэг сөрөг хүчний байр суурийг сайн хадгалж үлдэх тал дээр бид анхаарах ёстой. Нөгөө талдаа хэт их улстөржилтөөс болоод гацчихсан том төслүүдийг хөдөлгөж чадах болов уу гэсэн горьдлого найдвар байгаа. Тийм ч учраас энэ хоёрыг бид аль аль талдаа анхаарч харах ёстой байх.

-Танай нам хамтарсан Засгийн газарт орсонд иргэд хоёр талтай хандаж байна. Үүн дээр та ямар байр суурь илэрхийлэх вэ?

-Ардчилсан намаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд Засгийн газарт хяналт тавьж ажиллах байх. Миний хувьд ч гэсэн найман жил дангаараа засагласан МАН-д хариуцлага тооцох, өмнөх жилүүдэд явагдаагүй ажлуудад хяналт тавьж ажиллах нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгаа. Ардчилсан намын хөгжлийн бодлого хариуцсан нарийн бичгийн хувьд сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр боловсруулж ажилласан учраас засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт манай намын баруун төвийн үзэл баримтлалын дагуу бодлогууд ороход анхаарч ажиллана.

-Та эрчим хүчний салбарын талаар байр сууриа илэрхийлсэн байсан. Ер нь гадны улсаас эрчим хүчний хараат байгаа байдлыг болиулах боломж ойрын жилүүдэд бий болов уу?

-Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдахад Ерөнхий сайд хамгийн эхэнд 30 жилийн турш хүлээгдсэн эрчим хүчний салбарын реформыг хийнэ гэж хэлсэн. Бид эрчим хүчний либералчлалыг хийх ёстой. Яагаад энэ реформ 30 жил хүлээгдсэн бэ гэхээр бид үндсэндээ үнэ тарифын талаар л ярьдаг. Гэхдээ энэ нь иргэдээс өндөр үнэ авахын тулд биш. Бид шинэ эх үүсвэр олохын тулд хөрөнгө оруулагч нартайгаа үнэ тарифаа зайлшгүй тохиролцох шаардлагатай учраас үүн дээр илүү анхаарах ёстой. Эрчим хүчний салбарт маш олон зохицуулалт хийж, хууль эрх зүйн орчныг нь боломжийн болгосон ч улстөрчид маань улс төрийн зориггүй, шийдвэр гаргахгүй удаан явснаас болж өнөөдрийн эрчим хүчний хямрал үүссэн. Үнэ чөлөөлнө гэдэг нь үе шаттайгаар зах зээлийн хөвөгч үнийн тарифт шилжүүлэх тухай юм. Мөн ганц үнэ тариф нэмэгдүүлээд асуудал шийдэгдэхгүй. ТӨК менежментийг сайжруулж, алдагдалгүй, ашигтай ажиллах бололцоотой бол-гож нээлттэй хувьцаат компаниуд болгох хэрэгтэй. Ер нь 2024 ондоо багтааж энэ реформын асуудлыг хөдөлгөхгүй бол бид цаашдаа маш хүнд өвлүүдийг туулахаас өөр аргагүй нөхцөл байдал үүсчихсэн байгаа. Тийм учраас шийдвэр гаргах түвшинд байгаа бүх хүн үүний төлөө хөдлөх ёстой.

-Өмнөх Эрчим хүчний сайд энэ удаад улирч томилогдсон дээр та юу хэлэх вэ?

-Ерөнхий сайд өөрийнхөө кабинетыг бүрдүүлэх нь хуулиар олгогдсон эрх байдаг. Харин улирч томилогдсон Эрчим хүчний сайдын тухайд гэвэл өмнө нь яагаад ажлууд хийгдээгүй юм. Одоо хэрхэн яаж хурдтайгаар өөрчлөлтийг хийх вэ гэдэг дээр шахаж ажиллана гэж бодож байна.

-Та бол залуучуудын төлөөлөл болж Их хуралд сонгогдсон. Тиймээс үе тэнгийнхнийхээ төлөө ямар, ямар ажлууд хийхээр төлөвлөж байгаа вэ?

-Сүүлийн жилүүдэд хүн амаа залуучууд, хүүхдүүд, ахмадууд, эмэгтэйчүүд гээд хувааж ярих нь их болсон. Гэхдээ бодит байдал дээр нэг бүлгийн хүмүүст давуу тал олгож хууль батлаад нөгөө бүлэгт нь сул тал болох байдал ажиглагддаг. Нас хүйсээс үл хамаарч Монгол Улсдаа сайхан амьдрах орчин, бололцоог бүрдүүлэх хэрэгтэй. Сүүлийн жилүүдэд социол демократ үзэл баримтлалтай МАН засаг барьснаас хойш бүх бүлгүүдийг тусгайлан бодлого хэрэгжүүлэх нэрийдлээр маш олон төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж, асар их үргүй зардал гаргасан. Үүний үр дүнд татвар төлөгчдийн мөнгө л салхинд хийссэн болохоос биш иргэдийн амьдрал бодитойгоор сайжраагүй. Тэгэхээр амьдрах орчинг сайжруулах, эх орондоо аз жаргалтай амь-дарч, ажиллаад өөрийнхөө ирээдүйг бүтээж чадах нийгмийг бий болгохын тулд хамгийн чухал нь макро эдийн засгийг сайжруулах юм. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд сайжрахгүй бол бид хамгийн сайн боловсон хүчинээ гадагш нь алдаад дуусна. Хүн амьдралыг босгохын төлөө хөдөлмөрлөж хичээдэг. Гэтэл манайд яаж ч хичээгээд амьдрал нь дээшлэхгүй байна шүү дээ. Бид гадны хөрөнгө оруулалтуудыг дэм-жиж, томоохон төслүүдээ хөдөлгөх зайлшгүй шаардлагатай. Ингэж байж илүү үр өгөөжтэй ажлын байр нэмэгдэнэ. Залуучуудад орон зай нэмэгдэнэ.

-Залуучууд гадагшаа явах сонголт хийж байгаад өөр ямар зүйлс нөлөөлж байна вэ. Татварын орчин, хэт өндөр зэрэг дээр юу хэлэх вэ?

-Яагаад гадагшаа явах шийдвэр гаргасан бэ гэсэн залуучуудаас авсан судалгаан дээр тэд хамгийн түрүүнд амьдрах орчныг хэлж байгаа. Хүүхдүүдээ ийм утаатай, аюултай хотод өсгөхийг хүсэхгүй байна. Бид ингэж өссөн ч гэсэн хүүхдээ эрүүл, аюулгүй орчинд амьдруулахыг хүссэн гэж ихэнх нь хэлж байгаа юм. Үүнээс харахад хүн амынх нь дийлэнх нь амьдарч байгаа Улаанбаатар хотын амьдралын чанарын асуудлыг хөндөж гаргах цаг нь болсон. Ингэхийн тулд бид ус, дулаан, цахилгаан гээд хэрэглээний суурь зардлыг ярих ёстой. Одоо болтол социализмын үеийнх шигээ алдагдалтай үнийн тарифаар тооцдог. Улаанбаатар хотод амьдрах, өөр жижиг хотод амьдрах ямар ч ялгаагүй. Нийгмийн үйлчилгээ, хүртээмж нь хүрэлц-дэггүй. Хүмүүст хэцүү сонсогддог ч гэсэн хэрэглээний суурь үнийг чөлөөлж өгснөөр иргэдэд сонголт гаргаж өгч байгаа юм. Зах зээл сайтай том хотод их зардлаар амьдрах уу. Бага зардал төлөөд жижиг хотод амьдрах уу гэдгээ өөрсдөө шийдэх сонголт гаргаж өгч байгаа хэрэг. Бидний төлдөг төлбөр зах зээлийнхээ зарчмаар дэд бүтцийнхээ өртөгт нь нийцдэг байх ёстой. Тэгж байж бид утаа, нүхэн жорлонгийн асуудлыг бодитоор шийднэ. Түүнээс биш татварын бодлого, Улаанбаатар хотод хүн оруулах-гүй гэсэн хавчиж боосон байдлаар ажиллаж болохгүй. Хэрэглээний суурь үнийг чөлөөлөөд бусад улсуудын том хотуудын жишгээр Улаанбаатар хот маань дэд бүтэцдээ мөнгө зарцуулдаг, инженерингийн дэд бүтцийн сайжруулалтуудыг хийж чаддаг хот болчих юм бол энэ байдал өөрчлөгдөнө .Гэхдээ нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Иргэд маань маш хурдан шийдлүүдийг хүсдэг. Нэг уулзвар янзалж, сургууль шинээр барьснаар асуудал шийдэгдэхгүй. Хэрэглээний суурь үнийн чөлөөлөлтийг хийснээр магадгүй ойрын 10 жилдээ нүдэнд харагдах өөрчлөлт гарахгүй. Гэвчт үүнээс цааш үнэхээр бодитой өөрчлөлтүүд гарна. Тиймээс бид дунд болон урт хугацаагаа харж, илүү ирээдүй рүү чиглэсэн бодлогыг гаргах хэрэгтэй.

-Та ямар, ямар Байнгын хороодод харьяалагдаж байгаа вэ. Хамгийн түрүүнд санаачлан өргөн барих, ажлын хэсэгт  нь  орж ажиллах хууль тань аль салбарынх байх бол?

Би Эдийн засгийн болон Инноваци, цахим бодлогын байнгын хороодод орсон. Инноваци, цахим бодлогын байнгын хороон дээр маш сонирхолтой ажлууд хийгдээсэй гэсэн хүлээлттэй байгаа. Цомхон төрийг бүтээх гол хэрэгсэл маань дижитал шилжилт. Дижитал шилжилтийг бид хэдий хэр сайн хийж чадна, төдий хэмжээгээр улсын төсвийн зардлыг бууруулах боломжтой. Ингэж зардлаа бууруулж чадах юм бол татварын орчныг сайжруулж, иргэдэд ирж байгаа татварын дарамтыг бууруулах боломжтой болно. Харин Эдийн засгийн байнгын хороонд эрчим хүчний асуудал орж явдаг. Тийм ч болохоор эрчим хүчтэй холбоотой асуудлууд дээр нэлээд анхаарч ажиллана. Анхны хуулийн төсөл санаачлах тал дээр гэвэл ямар ч байсан эрчим хүчтэй холбоотой зохицуулалтууд дээр анхаарна. Гаргасан зөв зүйтэй журмуудыг хүчингүй болгосон тохиолдлууд байгаа. Тухайлбал, 2012 – 2016 онд Ардчилсан нам эрх барьж байхдаа Эрчим хүчний салбарт баримтлах бодлогыг 2015 онд гаргасан. Үүн дээр зах зээлийн өртөгт нийцүүлж үнийг тооцохоор тусгасан байсан. Харамсалтай нь үүнийг МАН хүчингүй болгосон. Мөн хэрэгждэггүй олон хуультай байх уу. Эсвэл хэрэгждэг цөөн хэдэн хуультай байх гэсэн зарчимд хуулийн нийцэл талаас нь харж, хэрэгжилт дээр нь илүү анхаарч явах нь чухал боловуу гэж бодож байгаа.

 

 

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Ард иргэдээ татварын дарамтаас салгана гэж гарч ирсэн гишүүд одоо хэлсэн үгэндээ хүрч ажлаа эхлүүл DNN.mn

Сонгуулиар иргэдийг гоё сайхан үгээр хуурч байгаад саналыг нь авдаг. Аваад төрд гарч ирээд хулгай, луйвар хийж, хийж буудаг хуучин улс төрийн бохир арга ард хоцорсон. Энэ системээр явах л юм бол хоёр алхахгүй баригдаж, шоронд орно. Ийм хүнийг монголчууд дахиж хэзээ ч сонгохгүй нь ойлгомжтой. Сонгох битгий хэл дахиж төрд ажиллах, түмэн олонтой уулзах эрхгүй болтол нь иргэд, сонгогчид тэр хүнийг “нүд үзүүрлэнэ”. Ард түмний энэхүү хариуцлагаас хэн ч айдаг болсон цаг. Тиймээс юу хийнэ гэж гарч ирсэн. Юуг амлаж саналыг нь авсан. Тэр бүхнээ та бүхэн хийхээс өөр аргагүй.

Сая ес дэх удаагийн УИХ-ын сонгууль болж, анхны гэх тодотголтой 126 гишүүнтэй парламент бүрдлээ. УИХ-ын даргаа томиллоо. Засгийн газрын тэргүүнээ сонголоо. Ерөнхий сайд нь танхимын сайдуудаа, бүтцээ ч тодорхой болгоод ажлаа эхлүүллээ. Наадам болоод дууслаа. Одоо бүгд ажлаа хийж эхлэх цаг. Ард түмэн амралт зугаалга, найр наадам гээд явж болно. Харин анхны 126 гишүүнтэй парламент болон хамтарч Засгийн газар байгуулсан нам, улстөрчдөд амрах эрх үнэндээ байхгүй. Та нарын төр барих хугацаа богино. Тиймээс сонгуулиар юу юу амлаж байлаа, тэрийгээ одооноос хийж эхэлмээр байна. Та нарын ихэнх нь аж ахуйн нэгжүүдийн бизнес хийх орчинг сайжруулна, иргэдээ татварын дарамтаас салгана, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг бууруулна гэж амласан. Бизнесийн эрх чөлөөг бодитой бий болгоно гэсэн амлалт сонгуульд оролцсон бүх нам, эвслийн мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан байсан. Тиймээс та нарын зорилго, хийх ажил чинь тодорхой байна. Хийхээс өөр гарцгүй ажлаа хойш тавьж байхаар одооноос бодлогын хувьд цэгцлэх ажлуудаа эхлэх хэрэгтэй. Жилийн орлого нь 50 саяас дээш орлоготой аж ахуйн нэгж байлаа гэж бодъё. Тэгвэл тэр байгууллага НӨАТ-ын 10 хувиа төлнө.

Энэ оны эхнээс үйлчилгээний салбарын ААН-ийн нийслэлийн татварын борлуулалтын буюу зах зээлийн үнийн хоёр хувь хүртэл нэмэгдүүлсэн. Монгол Улсад хөдөлмөр эрхэлж цалингийн орлоготой иргэн бүр хүн амын албан татвар цалингийн 10 хувь төлдөг байсан. Харин 2019 оноос татварыг шаталсан байдлаар зохицуулах болж цалингийн 20 хувь хүртэл төлдөг болсон. Нийгмийн даатгалын шимтгэлд 26 хувийг, хадгаламж бүрээс 10 хувь, бараа үйлчилгээ авах бүрт 10 хувийн нэмүү өртгийн албан татвар төлж байна. Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсад иргэн ажиллаж амьдарсныхаа төлөө дээрх татваруудыг төлж байгаа. Манайд татварын дарамтаас болж найман мянга гаруй аж ахуйн нэгж хаалгаа барьсан гэсэн судалгаа байдаг. Нөгөөтэйгүүр манай улсын жил бүрийн төсвийн татварын орлого хэд дахин хувиар нэмэгдэг. Тухайлбал, өнгөрсөн онд

татварын орлого 18 их наяд төгрөгт хүрсэн. Энэ нь өмнөх оноосоо бараг 50 хувиар нэмэгдсэн үзүүлэлт юм. Татварын орлого нь

ингэж огцом нэмэгддэг улс манайхаас өөр байхгүй л болов уу гэдгийг эдийн засагчид хэлж байна.

МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн профессор М.Саруултөгс “Монголын

татварын өнөөгийн байдлыг тодорхойлохын тулд сүүлийн 30 жилд хэрэгжүүлж буй татварын бодлогын нөлөөллийг тодорхойлох

ёстой. Энэ хугацаанд долоон удаа татварын шинэчлэл хийж. Уг нөлөөллөөр Монгол Улсын төсвийн 80 гаруй хувийг татварын орлого бүрдүүлдэг болсон. Өөрөөр хэлбэл, ААН-ийн албан

татвар, НӨАТ, хувь хүний орлогын албан татвар, НДШ төсвийн гол орлого болдог. Эдгээр татвар нь бизнес эрхлэгчдэд мөнгөн урсгалд нөлөөлөхүйц татвар болсон. Иймээс татварын бодлогоо тогтвортой байлгаж бизнес эрхлэгчдээ дэмжих хэрэгтэй” гэж хэвлэлд ярилцлага өгч. Үүнээс харвал татварын дарамт асар их байгаа. Энэ дарамт бизнес эрхлэгчдийн мөнгөний урсгал буюу үйл ажиллагаанд нь шууд нөлөөлдөг болсныг илтгэж байна. Хар ухаанаар бодоход хүн ажиллаж, хөдөлмөрлөж мөнгөтэй болно. Тэрхүү мөнгөө бизнестээ эргэлдүүлнэ. Ингэж байж ашиг хүртэнэ.

Харин тэрхүү ашгийнхаа багахан хувийг төрд өгдөг. Өөрөөр хэлбэл, ашгаасаа татвар төлнө гэсэн үг. Гэтэл манай улсад ашигтай ч бай, ашиггүй ч бай үйл ажиллагаа явуулсан л бол татвар төлдөг бодлого үйлчилж байгааг л татварын дарамт гээд байгаа юм. Тиймээс эдгээр асуудлыг шийднэ, иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг татварын дарамтаас салгаж, бизнес эрхлэх боломжийг чөлөөтэй болгож өгнө гэж амлаж, ярьж гарч ирсэн гишүүд та бүхэн одоо хэлсэндээ хүрч ажлаа эхлүүлэх цаг болсон. Саяны сонгуулиар Ардын намын мөрийн хөтөлбөрт ААНОАТ-ыг таван хувь болгож бууруулна гэж зааж. Мөн НӨАТ-ын хуулийн шинэчлэлийг олон улсын жишигт нийцүүлнэ гэсэн. Харин Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрт мөн НӨАТ-ын хуулийг шинэчлэнэ гэжээ. Түүнчлэн ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах гэрээнд нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдуулахгүй гэсэн байна. Ерөнхийдөө саяны сонгуульд өрсөлдсөн нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөрт татвартай холбоотой заалтууд адилхан байна. Тиймээс та бүхний зорилго нэг байна гэсэн үг. Зорилго нь тодорхой байхад татварын дарамтаа хазаарлах эрх зүйн орчноо нэн яаралтай боловсруулахад яг юу саад болоод байна вэ. Хэнийг хараад, ямар цаг үеийг хүлээгээд сууна вэ, гишүүд ээ. Та нарт хууль санаачлах бүрэн эрх бий. Хуулийг өөрчлөх ч эрх бий. Хууль тогтоох гол ажлаа хийцгээ. Хэдий болтол ордоныхоо сандал суудал, өрөө, цонхтойгоо ноцолдох вэ. Хэдий болтол гишүүн болсон баяраа тэмдэглэж, үүгээр, түүгээр найр наадамд оролцож явах вэ. Та нарын амласан татварын амлалт ард түмэнд ус агаар мэт хэрэгтэй байна.

Цаг хугацааны хувьд нэг хоногийн өмнө ч болтугай татварын дарамтаас салах гэж ард түмэн чинь тэсгэл алдаж хүлээж байна. Тиймээс энэ намрын чуулганаар татвартай холбоотой, бизнес эрхлэгч нараа дэмжсэн, ажил хийх хүн бүрийн урам зоригийг бадраасан хуулиа батлаад явцгаа. Тэгвэл ард түмэн та нарыг амласнаа биелүүлдэг гэж итгэнэ. Ард түмэн улстөрчдөд, улс төрийн намд итгэснээр төрд итгэх итгэл нэмэгдэнэ. Төрөө хүндэтгэнэ. Энэхүү хүндэтгэл олшрох тусам хуулиа мөрддөг болно. Хуулиа хэрэгжүүлдэг болно. Хуулийг хүн бүхэн хэрэгжүүлж эхэлснээр нийгэмд шударга ёс тогтоно. Шударга ёсны цаана тэгш эрх, эрх чөлөө, нөгөө ардчилал бодитой сэргэнэ. Үүнийг л улс орны цэцэглэн хөгжилт гэж хэлээд байгаа биз дээ. Нэгнээсээ цэцэглэн ургасаар хөгжлийн замналдаа орно. Тиймээс эрхэм УИХ-ын гишүүд ээ ажлаа хийцгээ. Амласнаа яг одооноос хэрэгжүүлцгээ. Та нарын шийдвэр, өөрчлөлтийг хүлээсэн амь тэмцсэн аж ахуйн нэгжүүд Монголд олон байна шүү…

Э.МӨНХТҮВШИН

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Ж.Золжаргал: Улс төр, эдийн засгийн тогтолцоо эрүүлжиж байж эрчим хүчний хараат байдлаасаа бид сална DNN.mn

Баянгол дүүргээс хамгийн олон санал авч парламентад сонгогдсон УИХ-ын гишүүн, инженер Ж.Золжаргалтай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.


 

-Таны хувьд нийслэлийн Баянгол дүүргээс хамгийн олон санал авч УИХ-д сонгогдсон. Өмнө нь энэ тойргоос хуучин улс төрчид л тэргүүлж гарч ирдэг байсан. Харин өнгөрсөн сонгуулиар улс төрийн өөр хүчин, өөр хүнийг баянголчууд сонголоо. Таны хувьд энэ тойргоос нэгээр гарч ирэх байх гэсэн итгэл, хүлээлт ямар байсан бэ?

-Миний ялалт гэж хэлэхээс илүүтэйгээр иргэний ардчилал байж болдог гэдэгт итгэсэн хүмүүсийн хамтын ялалт гэж хэлмээр байна. Иргэдийн хүлээлт, хүсэлтэйгээ нийцсэн учраас ялалт гарсан гэж бодож байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Баянгол дүүрэгт энэхүү шинэ хөрс бүрдчихсэн байсан гэсэн үг. Учир нь Баянгол дүүрэгт Монголын сонгодог дундаж давхарга оршсоор ирсэн. Тухайлбал, гурав, дөрөвдүгээр хороолол, СОТ-2, эрчим хүчнийхэн гээд инженер, техникийн чиглэлийн иргэд олонтой ийм онцлогтой дүүрэг. Мөн төсвөөс, дарга нараас хамаарал бус буюу жижиг, дунд бизнес эрхэлдэг хүмүүс олон байдаг. Энэ утгаараа Баянгол дүүрэгт шинэ сонголт хийх эхлэлийн цэг байсан гэдэгт анхнаасаа итгэлтэй байсан. Харин таны асууж байгаа шиг нэгээр үү, эсвэл сүүлээр үү гэдэг дээр тодорхой таамагласан зүйл байгаагүй. Дараагийн нэг зүйл бол таны хэлдгээр иргэдийн өөр хүлээлт их байсан. Юу гэхээр нэг нам сүлжээгээ мөнгөөр баздаг байдлыг болих гэсэн хүлээлт баянголчуудад их байсан нь мэдрэгдсэн. Тиймээс энэ ялалт асар олон зүйлийн тайлал мэт болсон гэж ойлгож байгаа.

Энэ асар итгэлийг даасан шиг дааж, хүлээсэн шиг хүлээж ажиллана гэдэгтээ би итгэлтэй байна. Нөгөөтэйгүүр эрх чөлөөт хүмүүсийн сонголт бодитой болоосой гэсэн хүлээлт их байсан. Үүнд нь зориулж бид сурталчилгаа, зарчмаа барьж ажилласанд ялалтын үнэ цэнэ нэмэгдсэн болов уу гэж бодож байна.

-Нийслэлээс инженер хүн сонгогдон төр түшилцэж байгааг олон хүн ам сайтай хүлээн авч байна. Учир нь нийслэл хотын асуудал уул овоо мэт их. Бодитой шийдэгдэж байгаа асуудал бараг байхгүй гэж хэлэхэд болох юм шиг. Ийм цаг үед инженер хүний бодлого, тооцоолол асар дутагдаж байгааг баянголчууд харж, таныг сонгосон болов уу гэж бодож байна. Тэгэхээр танаас шууд асууя. Нийслэлийн утааны асуудлыг яаж шийдэх ёстой вэ. Өдийг хүртэл явж ирсэн бодлогод ямар алдаа байна. Цаашид яаж өөрчлөх вэ?

-Шууд асууж байгаа бол шуудхан л хариулъя. Утаагүй болох шийдэл бол түлш огт биш. Шийдэл нь дулаан байшин. Үндсэн асуудал нь түлш биш, харин эсрэгээрээ орон байр. Орон байрны асуудал шийдэгдсэн бол утаа бараг байхгүй байх байсан. Тиймээс янз бүрийн түлш, нарны халаагуур гэх мэт аахар шаахар зүйлд мөнгө зарахгүйгээр дулаан сууцтай болоход л анхаарчих. Яагаад ингэж итгэлтэй хэлж байна вэ гэхээр миний хувьд уг асуудал дээр сүүлийн арав гаруй жил ажилласан. Түлшний мэргэжилтэн хүн. Түлшийг яаж сайжруулбал утаа буурах вэ гэдгийг бодитоор хэлэх хүн нь би. Гол нь сайн түлш хэрэглээ ч утаатай л байна.

Үүнийг бууруулах гол зүйл бол дулаан байшин. Дулаан байшинтай байснаараа түлшний хэрэглээгээ хоёр дахин бууруулна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, өдөрт хоёр уут түлш хэрэглэдэг байсан бол нэг уутыг, бүр хагас уутыг хэрэглэдэг болно гэсэн үг. Энэ л утааны ойрын гол шийдэл. Нөгөөтэйгүүр дулаан байшинтай болчихвол цахилгаанаар халаах өртөг багасна. Асар их хэмнэлт гарч ирнэ. Дулааны алдагдал ихтэй бол хэдэн уут түлш, хэдэн мВт цахилгаан зарцуулсан ч хэрэглээнд нийцэхгүй. Тиймээс хамгийн эхэнд анхаарах зүйл бол дулаан байшин юм.

-Дулаан алдагдалгүй байшин гэж олон жил ярьсан, хэрэгжүүлсэн. Бодитой үр дүн гарсан нь ховор шүү дээ…?

-Яагаад дулаан байшингийн төсөл олигтой явдаггүй вэ. Дэд бүтэцгүй газар хашаандаа байшин барихад ипотекийн зээл олгодоггүй. Нэгдүгээрт, үүнийг өөрчлөх хэрэгтэй. Хүн хаана ч байшин барьсан тодорхой эдийн засгийн хөнгөлөлт эдэлж байх учиртай. Үүнийг алагчлах хэрэггүй гэсэн үг. Гол нь эрчим хүчний хэмнэлттэй зураг төсөлтэй байшин хашаандаа барихад тодорхой хөнгөлөлтөд хамрагдах эрх зүйн орчинг бий болгох хэрэгтэй. Үүнээс л утаагүй болгох зорилт эхэлж байгаа юм. Үүнийг хийх санхүүжилт дотоодын болон, гадны эх үүсвэрээс татах боломж бий. Олон ч төсөл яригдаж байгаа. Тэгэхээр миний хувьд энэхүү өөрчлөлтийг л хийхийг зорьж байгаа. Энэ зорилт биелбэл айлууд илүү тохитой сууцтай болохооос гадна нийтээрээ утаагаа бага зардлаар бодитой бууруулж чадна.

-Зун, намрын зургаан сардаа нийслэлчүүд бид урьд өмнө хэзээ ч утаатай байгаагүй юм шиг л утаагаа мартдаг. Нэг талдаа иргэдийн хандлага сул байна уу. Утаагүй болох хамгийн бодитой арга бол цахилгаан халаагуур. Гэтэл нийслэлийн гэр хорооллын айлууд бүгд цахилгаан халаагууртай боллоо гэхэд эрчим хүчний асуудал гарч ирнэ. Одоо ч нийслэл хот эрчим хүчний асуудалтай байгаа. Энэ намар, өвөл яаж эрчим хүчний асуудлаа шийдэхээр байх шиг байна вэ. Цаашид эрчим хүчний хараат байдлаасаа бид салахын тулд богино, дунд хугацааны ямар шийдэл гаргах ёстой вэ?

-Явж, явж эрчим хүч гэдэг Монголын улс төр, эдийн засгийн тогтолцоотой шууд холбоотой асуудал. Тэгэхээр энэ тогтолцоо өөрчлөгдөж, эрүүлжиж байж эрчим хүчний хараат байдлаасаа бид сална л гэсэн үг. Юу гэхээр бүх үйлдвэрлэсэн эрчим хүчээ үйлдвэрлэсэн үнээсээ бага зардлаар бид зардаг. Нүүрсний уурхайнх нь олборлож байгаа өртгөөсөө бага үнээр борлуулалтаа явуулдаг. Энэ дунд гарч ирж байгаа зөрүү нь яадаг вэ гэхээр нэг бол татаас, нэг бол өр болж хуримтлагддаг. Үүнийгээ дараа нь гадаадын өр, зээлээр л төлдөг. Гаднаас авсан зээлээ буцаагаад татвар төлөгчдийнхөө кармаанаас л төлдөг, дардаг. Иймэрхүү тогтолцоогоор явж ирсэн. Эдгээрийг удирддаг, бодлогыг нь гаргадаг хүмүүс намын шахаагаар, эсвэл аль нэг эрх мэдэлтний цүнх баригчид байдаг. Тиймээс энэ хүмүүс энэхүү асуудал дээр зоригтой дуугарч чаддаггүй. Энэ утгаараа ийм байдлаар тогтолцооны хувьд өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй. Цаашлаад эрчим хүчний тарифт ухаалаг зохицуулалт хийх шаардлагатай гэж харж байгаа. Тарифыг чөлөөтэй болгоно гэдэг маань эрчим хүчийг үнэтэй болгоно гэсэн үг биш. Ийм хандлагаасаа болоод эрчим хүчний хараат бус байдлыг тогтоох, шинээр станц барих асуудлууд гацдаг. Тэгэхээр нүүрсний, эсвэл нарны, салхины байх нь хамаагүй. Бүгдийг нь бодлогоор дэмжээд өгвөл эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр баригдаж эхэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, эх үүсвэр бий болгохын тулд тарифын зохицуулалт л хэрэгтэй. Бид одоо импортоор цахилгаан авч байгаа. Гэтэл жилд зарлагадах энэхүү хөрөнгөөрөө бид нэг томоохон цахилгаан станц барьчихаж болж байна. Манайд нэг ийм хандлага байна. Олонх болсон нам нийтэд сайхан харагдах гэж хичээдгээс болоод нийтээрээ утаатай, түгжрэлтэй, ядууралтай, эдийн засгаа тэлж чаддаггүй ийм байдалд хүрсэн. Тэгэхээр эрчим хүчний салбараа эрүүлжүүлэхийн тулд хөрөнгө оруулалт тат. Тарифын бодлогоо өөрчил. Хэрэв ингэж чадвал эрчим хүчний олон эх үүсвэртэй болно. Олон эх үүсвэртэй болох тусам үнэ чөлөөлөх нөхцөл бүрдэнэ. Одоо шууд үнэ чөлөөлье гэхээр тийм техникийн боломж манайд байхгүй. Яваандаа эрчим хүчний хараат байдлаас гарахын тулд усан цахилгаан станц болон усан цэнэгт цахилгаан станцын төслүүдийг хэрэгжүүлэх, дэмжих бодлого бидэнд маш их хэрэгтэй байгаа.

-Хот түгжрэлтэй байгаа. Энэ намар хичээл эхлэхтэй зэрэгцээд хотын түгжрэл тэг зогсолт руугаа очих байх гэсэн тооцоолол бий. Түгжрэлийг бид олон жил ярьж байна. Уулзвар өргөсгөх, тэмдэг тэмдэглэгээ сайжруулах, чиглэл өөрчлөх зэрэг жижиг ажиллагааг л өдий болтол авч ирснээс биш бодитой том өөрчлөлт хийгдсэнгүй. Яармагийн түгжрэлийг бууруулна гээд гүүр барьж байгаа ч буух цэгийн ачааллыг улам ихэсгэхээр байна. Янз бүрийн зам тавьдаг ч нөгөө мухар төмөр зам гэдэг шиг нэг талын ачааллыг нөгөө талд нь нэмэх ийм бодлогоор өдий болтол явж ирлээ. Угтаа баруун, зүүн дөрвөн замын уулзвар дээр давхар зам барих, гүүрэн зам барих ажил хийчихвэл хотын түгжрэл эрс буурна гэж иргэд үзээд байгаа. Таны хувьд хотын түгжрэлийг яаж бууруулах ёстой гэж харж байгаа вэ?

-Түгжрэл үүсгэхгүй байхын тулд тухайн хөдөлгөөнийг зогсоохгүй байх шаардлагатай. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр аль болох уулзваруудад зогсохгүй шууд явдаг байхыг хэлээд байгаа юм. Ингэхийн тулд том уулзваруудад дээгүүр доогуур автомашинууд зогсолтгүй зөрдөг байх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, явган хүний гарц дээр автомашин бага зогсдог байх хэрэгтэй. Ингэхийн тулд гарц болгоныг гүүрэн болгох шаардлагатай. Гүүрэн гарц гэхээр заавал гоё өнгөтэй, үнэтэй материалтай, тав тух хангасан байх шаардлага уг нь байхгүй л дээ. Хамгийн чухал л нь аюулгүй зорчдог байх нөхцөлийг л хангасан байх хэрэгтэй. Бусдаар үзэмжийн хувьд анхаарах шаардлага огт байхгүй. Манайд баригдсан гүүрэн гарцуудаас арав дахин хямд өртгөөр барих олон гүүрэн гарцын шийдэл бий. Заавал үүнд хамгийн гоё тансагийг нь барих шаардлага байхгүй. Гүүрэн гарцад бид ямар тухалж суух гэж байгаа биш. Алхаж өнгөрөөд л бууна. Тиймээс аюулгүй байдлыг хангасан стандартын дагуу хийгдсэн гарц л хэрэгтэй. Түүнээс биш сүүлийн гишүүд тойрогтоо ийм гарц хийсэн гэж рекламдаад байгаа шиг зүйл бидэнд, хотын иргэдэд огт шаардлага байхгүй. Хоёрдугаарт, нийтийн тээврийн салбарыг хөгжүүлснээрээ түгжрэлээс гарсан салсан хотууд олон. Манайх сүүлийн үед метротой болъё гэж ярьж байна. Төслүүд ч явж байх шиг. Нэгэнт хэрэгжүүлээд эхэлсэн бол бодитой үр дүн гаргаад явах нь зөв. Зөв гэхээсээ илүү үнэхээр метротой болчихвол сайн л байна. Гэхдээ метротой болох төсвөөс арав дахин хямд зардлаар нийтийн тээврийг тултал хөгжүүлэх, шийдэх төслүүд бий. Энэ нь тусгай замын автобусны төсөл. Уг төслийг аль арав гаруй жилийн өмнө ярьж байсан. Бүр санхүүжилтийг нь ч шийдчихсэн байсан шүү. Гэтэл шийдчихсэн санхүүжилтээ авч хэрэгжүүлэхгүй байсаар байгаад Азийн хөгжлийн банк гэрээгээ цуцалчихсан. Гэхдээ одоо үүнийг сэргээгээд хийх боломж бий.

-Яг одоо ойрын хугацаанд баригдах цахилгаан станцууд юу байна вэ?

-Одоо баригдаж байгаа, удахгүй ашиглалтад оруулах хэд хэдэн төслүүд бий. Хамгийн түрүүнд Бөөрөлжүү-тийн цахилгаан станц ашиглалтад орно. Миний мэдэхийн 300 мВт-ын хүчин чадалтай станц баригдахаас эхний 150 мВт-ын блок удахгүй ашиглалтад орох байх. Чойбалсангийн 50 мВт-ын өргөтгөл ашиглалтад орсон. Завханы Тосонцэнгэлд баригдаж байгаа станц удахгүй ашиглалтад орох байх. Нарийнсухайт дээр Шивээхүрэнгийн нүүрсний цахилгаан станц бий. Нарны цахилгаан станц Хөвсгөлийн Мөрөнгийн ойролцоо баригдаж байгаа. Удахгүй ашиглалтад орчих байх.

-Эгийн гол, Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-аа барих, байгуулах асуудал тэмтэр тумтар яахав байна. Ер нь эдгээр эрчим хүчний төслүүд юунаас шалтгаалж удааширдаг юм бэ?

-Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ыг элдэв янзын эргэлзээгүйгээр түргэн барьж, ашиглалтад оруулах хэрэгтэй. Энэ бол гарцаагүй зүйл. Эгийн голын тухайд эргэлзээтэй байгаа. Том чадлын УЦС. Хоёрдугаарт, Оросын талаас байгаль орчны асуудал яригддаг. Нэгэнт асуудал яриад байгаа бол тэрийгээ шийдэх гэж явна гэхээс биш үүнээс болоод бусад төслүүдээ гацаах шаардлага огт байхгүй. Ер манай улсад 20-50 мВт-ын хүчин чадалтай УЦС барих газар маш олон байгаа. Тэр жижиг станцуудаа барьчихсан байхад өнөө маргаашдаа заавал Эгийн гол гэж яриад байх шаардлага байхгүй. Монгол төрийн шийдвэрийг монголчууд л гаргадаг. Зөв шийдвэр гаргахын төлөө ажиллах ёстой. Тэрнээс биш өөрсдөө алдаатай шийдвэр гаргах, эсвэл огт шийдвэр гаргахгүй байгаагаа бусад улс орнууд руу чихээд сууж байж болохгүй.

-Таны хувьд УИХ-ын Инноваци, цахим бодлогын байнгын хорооны даргаар сонгогдсон. Танай байнгын хорооноос гарах гол бодлого, чиглэл юу байгаа вэ. Ер нь инновац, цахим бодлого гэж юу юм бэ. Ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Төрийн үйлчилгээг цахимжуулснаар үйлчилгээг нь хүртээмжтэй, түргэн шуурхай болгохоос гадна хамгийн чухал нь авлига буурдаг. И-Монголиа систем нэвтрээд маш олон хүнд хүрсэн. Тиймээс энэ мэт цахимжуулалтыг цааш нь төгөлдөржүүлэх шаардлагатай. Цахимжуулалт бол салбар болгонд л тулгамдаж байгаа асуудал. Тухайлбал, тээврийн салбар байна. Өндөр хурдны хямд сүлжээг өрх бүрд. Бүх насны хүмүүс зайнаас сурч боловсрох, гэрээсээ ажиллах, харьяалал үл харгалзан ЭМД-аар үйлчлүүлдэг болохын тулд мэдээллийн технологийг ашиглах. Хил хязгаар үл хамааран дэлхийн зах зээл дээр программ хангамж, мэдлэгийн үйлчилгээ эрхэлдэг монгол залуучууд бишгүй олон болж байна. Тэднийг бүр олон болгож, оюуны экспортын орлогоо нэмэгдүүлэх бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. Хиймэл дагуул, сансар судлал, мэдээллийн аюулгүй байдлаа хангах хялбар, хямд технологийн шийдлүүд бий болсон. Монгол хиймэл дагуул, сансар судлалын бааз, олон улсад ажиллаж байгаа судлаачдаа дэмжих хэрэгтэй байна. Нисгэгчгүй онгоц, жолоочгүй гудамж цэвэрлэгч машин, кофе зөөгч робот, үйлдвэрийн автомат удирдлага зэргийг монгол залуучууд хөгжүүлж байна. Ийм инновацийг тусгайлсан бодлогоор дэмжих хэрэгтэй байна. Ковид мэтийн халдварт өвчний давтамж дэлхийн хэмжээнд ойртож байгаа. Монголчууд бүх эрүүл хүүхдээ вакцинд хамруулдаг хэрнээ Үндэсний вакцины хяналтын лаборатори байдаггүй. Цаашилбал малынхаа вакцинаа өөрсдөө үйлдвэрлэдэг болох хэрэгтэй байна. Монголын байгаль цаг уурын онцлогт үүсэн бий болсон ховор ургамал, малын гаралтай түүхий эдийн эм, гоо сайхны чиглэлээр ашиглах санаачилгууд бий, хүчтэй дэмжлэг хэрэгтэй. Генийн инженерчлэл, биотехнологийг бодлогоор дэмжих хэрэгтэй байна. Галт уулын чулуугаар базальт файбер хийх, нүүрсний гүн боловсруулалтын нийлэг мяндас үйлдвэрлэх, өндөр зэрэглэлийн нарийн ноолууран утас, ноосны боловсруулалт, арьс ширны боловсруулалт гэх мэт. Дандаа дэлхийд өндөр эрэлттэй бүтээгдэхүүн. Мэдээллийн технологи, эрчим хүчний бие даасан эх үүсгүүр, дотоодын түүхий эдээр хийсэн супер материал, хүний хөдөлмөрийг орлох автомат машин зэрэг эдгээр технологи инноваци бол Монголын ирээдүй. Орос, Хятад их гүрний дунд оршин тогтнохын тулд дэлхийн технологийг түрүүлж эзэмшихээс өөр зам бидэнд үгүй. Нэгэнт технологи бол хүн ам цөөн хэрнээ хурдтай монголчуудын онцлог учраас урт хугацаандаа үндсэн бүтцийн Технологи, инновацийн яам байгуулах шаардлагатай.

-Цаг үеийн асуулт танаас асууя. Эхнийх нь Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдлаа. Энэхүү Засагт улс төрийн гурван нам хамтарч байгаа. Та ХҮН намаас нэр дэвшиж гарч ирсэн хүн. Тэр утгаараа ХҮН намын Засагт хамтарсан зорилгыг та гишүүнийхээ хувьд ямар байдлаар дүгнэж байгаа вэ?

-Энэ асуудлаар ХҮН нам дотроо маш их ярьсан. Битгий хамтраарай гэсэн мессэжүүд сонгогчдоос болон найз нөхдүүдээс олон ирсэн. Зарим нь орох нь зөв ч гэдэг зүйлийг хэлж байсан. Гэхдээ энэ бол ганц хүний шийддэг асуудал огт биш. Хамтаараа шийдэх ёстой асуудал. Энэ ч утгаараа олонхын саналаар шийдсэн асуудал. Нэгэнт шийдчихсэн асуудал дээр одоо буруу гэж ярих нь утгагүй. Учир нь бид нэг баг, институци гэдэг утгаараа асуудалд хандах хэрэгтэй. Ямартаа ч зөв үр дүнд хүргэхийн тулд хамтарч ажиллана.

-Саяны сонгуулиар сонгуульд өрсөлдсөн нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөрт аж үйлдвэржилтийн асуудал, тэр дундаа боловсруулах үйлдвэр барих чиглэлд олон санаачилгууд тусгагдаж өгсөн байсан. Таны хувьд аж үйлдвэржилтийн хувьсгалыг илүү тод дуугарч ярьдаг шүү дээ. Энэ парламент, энэ Засаг үнэхээр Монгол Улсыг үйлдвэржүүлсэн орон болгож чадах болов уу?

-Аж үйлдвэржилтийг дэмжих хамгийн том зохицуулалт бол татвар. Үйлдвэрлэл эрхэлж байвал, экспортод эцсийн бүтээгдэхүүн гаргаж байвал татварын хөнгөлөлт эдэлдэг байх хэрэгтэй. Үйлдвэр барих гээд тоног төхөөрөмж оруулж ирж байгаа бол гаалийн татвараас чөлөөлдөг болох хэрэгтэй. Үүнийг л хийхийн тулд УИХ-д гишүүн болж зорьж орж ирсэн. Энэ утгаараа энэ парламент зоригтой өөрчлөлтүүд хийх болов уу гэж найдаж байна.

-Байгалийн ховор элемент, уранаа гадагшаа буюу гуравдагч хөрш орнууд руу экспортлох асуудал яригддаг. Гэхдээ энэ асуудлыг ярих болгонд ОХУ-аас бидэнд ямар нэгэн байдлаар хориг хязгаарлалт тавьдаг гэх юм. Энэ яг ямар учиртай юм бэ. Монгол Улсын хувьд гуравдагч хөршүүдтэй томооохон төсөл дээр харилцан ашигтай хамтарч ажиллах эрх чөлөөтэй биз дээ.

-Чухал эрдэс, газрын ховор элемент бол Монголыг дэлхийн анхаарлын төвд оруулах боломж. Гуравдагч хөршийг эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтад татах сайхан боломж гэж харж байгаа. Үүнийг өнөөгийн эрх зүйн орчин нь царцаасан, боомилсон байдалтай болчихсон. Ураныг дагалдаж ихэнхдээ байгаль дээрээ оршдог газрын ховор элементийг цацраг идэвхт материалыг тооцох үндэслэл бол Цөмийн эрчим хүчний тухай хуулиар зохицуулагддаг. Цацраг идэвхт материал гэж тооцогдсон л бол хэмжээнээсээ үл хамаараад стратегийн ач холбогдолтой орд газарт ордог. Нөгөө нэг хууль нь Ашигт малтмалын тухай хууль байна. Сая сонгуулийн нэг өөрчлөлтийг сэмхэн хйичихсэн. Тэр нь стратегийн ач холбогдолтой ордод хөрөнгө оруулагч нь 3/1-ээс илүү эзэмшиж болохгүй гэж заасан. Тэгэхээр нэг чухал эрдсийн ордыг хайгуул хийж илрүүлээд ашиглахад бэлэн болгочихсон чинь тухайн хөрөнгө оруулалтынхаа ердөө 3/1-ээс илүүг эзэмшихгүй шүү гэдэг зүйлийг хуулиар гаргаж өгсөн. Үүнийг Засгийн газар үнэгүй эзэмшинэ гэсэн үг. Ингээд хөрөнгө оруулагчдад хуулиараа хатуу тулгачихаар энэ салбар луу том хэмжээний бизнес орж ирэхгүй гэсэн үг. Эсрэгээрээ үүнд Засагтай наймаалцаж чадах түвшний томоохон корпорациуд л орж ирнэ. Түүнээс биш бидний хүсээд байгаа чөлөөт бизнесийн хөрөнгө оруулалт орж ирэх боломжгүй. Тиймээс эрх зүйн орчноо бид засах хэрэгтэй байна.

-Таны хувьд хэвлэл мэдээллийн салбарт багагүй хугацаанд ажилласан хүн. Энэ салбарын асуудлыг мэдэрдэг хүний хувьд нэг зүйл асууя. Сая сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт 4.9 жил хорих ял шүүхээс оноолоо. Энэ асуудалд та хувьдаа ямар байр суурьтай байна вэ?

-Маш товч тодорхой хариулъя. Сэтгүүлчийн эрхийг хамгаалах эрх зүйн орчин байхгүй бол ардчилал байхгүй. Эрх зүйн орчинг сайжруулахын төлөө ажиллана. Н.Өнөрөөгийн хувьд улс төрийн том дохио өгч өөрчлөлт хэрэгтэй байгааг харуулж байна.

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ТОЙМ: “Сэтгүүлчийг ялласан асуудлаар нээлттэй хэлэлцүүлэг хийе, гишүүд ээ” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

“Өдрийн сонин”-ы  мягмар гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.


“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт Улсын Их хурлын гишүүн С.Цэнгүүнтэй ярилцлаа. Тэрбээр “Улстөрчид маань зориггүй, шийдвэр гаргахгүй удаан явснаас болж өнөөдрийн эрчим хүчний хямрал үүссэн” гэснийг  II нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

Улс төр судлаач О.Чулуунбилэг “Гурван нам хамтарсан Засаг байгуулсан хүндэт шалтгаанаа ард түмэнд тодорхой тайлбарлаж чадахгүй байгаа учраас дэмжлэг сул байна” гэлээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Сэтгүүлчийг ялласан асуудлаар нээлттэй хэлэлцүүлэг хийе, гишүүд ээ” хэмээн өгүүллээ.

Монголын сэтгүүлчдийн Нэгдсэн эвлэлийн мэргэжлийн ёс зүй, хууль эрх зүй хариуцсан дэд ерөнхийлөгч З.Боргилмаатай ярилцлаа

Хотын соёл гэж юу вэ. Хотын соёлтой байна гэж ямар байхыг хэлдэг тухайд ярилцахаар “Улаанбаатар хотын музей”-н Эрдэм шинжилгээний ажилтан Г.Очбаяр “Хотыг соёлжуулахын тулд иргэдийн оролцоо чухал” гэлээ.

ДЭЛХИЙН МЭДЭЭ: Ардчилсан намаас залуу хүн
ерөнхийлөгчид нэр дэвшинэ

АРЫН НҮҮР:  “Одооны хүүхдүүд үү, бидний
үед ийм байгаагүй…” гэх


Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы м гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

 

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“Бүх хэргийг шийддэг Бямбажаргал” гэж хэн бэ? DNN.mn

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг шүүх ажиллагаа Монголын шүүхийн түүхийг бас нэг хар хуудсаар зузааллаа. Ийм дүгнэлтийг энгийн иргэд, мэргэжлийн хуульчид, улс төрийн нам хүчнүүд, тэр байтугай шүүгчид хүртэл хийж байна.
Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгтэй холбоотой хэргийг СБД-ийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх энэ сарын 18, 19-нд хэлэлцсэн. Түүнд 4 жил 9 сарын хорих ял оноов.
Ингэхдээ тус шүүх Н.Өнөрцэцэгийг өмгөөлөгчгүйгээр, хаалттай шүүв. Энэ нь цаашид хүний эрхийн ноцтой асуудал болохоор байна.
СБД-ийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх уг хэргийг шийдсэн талаарх мэдээлэлдээ хаалттай шүүсэн тухайд тодорхой тайлбарласангүй. “Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэрэг нь төрийн нууц болон хүний эмзэг мэдээлэлтэй холбоотой тул хуульд зааснаар шүүх хуралдааныг бүхэлд нь хаалттай явуулсан болно” гэсэн нь эргэлзээг улам нэмэгдүүлж буй юм.
Улмаар энэ хэрэг удаа дараа хойшилсон, тэр дундаа 2024 оны долдугаар сарын 1-нд хойшилсон нь Н.Өнөрцэцэгээс болсон гэж ойлгогдохоор тайлбарлажээ. Гэтэл тус шүүхийн мэдээлэлд “Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэргийн гэм буруугийн шүүх хуралдааныг 2024 оны долдугаар сарын 1-ний өдрийн 09:00 цагт товлон зарласан боловч “Хохирогч н.Ундрах-Оргилын өмгөөлөгч Б.Бат-Ерөөлтийн зүгээс хэргийн материалтай танилцах боломжоор хангаж шүүх хуралдааныг хойшлуулж өгнө үү” гэх хүсэлтийг гаргасныг хүлээн авч шүүх хуралдааныг 2024 оны долдугаар сарын 18-ны өдрийн 13 цаг 30 минут хүртэлх хугацаагаар хойшлуулж шийдвэрлэлээ” гэсэн байх жишээтэй.
Ерөнхийдөө Н.Өнөрцэцэгийн хэрэг өнгөрсөн онд цэргүүдийн амь нас, эрүүл мэнд хохирдогтой холбоотойгоор БХЯ тойрсон томоохон хэлэлцүүлгийг өрнүүлж, зохион байгуулсны дараахнаас эхэлсэн гэж яригддаг, харагддаг. Яагаад ингэв гэдэг талаар Н.Өнөрцэцэгийн өөрийнх нь хэлсэн үгнүүд их сонин дүгнэлт рүү хөтөлдөг.
Тэрээр 2023 оны 12 дугаар сарын 1-нд “Миний эсрэг энэ бүх асуудлын ард Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх байна гэж хардаж байна. Яагаад гэхээр “Цэг.мн” гэдэг сайт дээр миний талаарх бичлэг, эвлүүлгүүд яваад байгаа. Харин тэр сайт нь Н.Учрал сайдынх. Н.Учрал сайд одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн хэвлэлийн албанд хэвлэлийн төлөөлөгч, дарга нь байсан. Тэгээд ингээд харахаар энэ бүхний ард Ерөнхийлөгч байна.
СХД-ийн шүүх дээр 19 цагаас миний хэргийг хэлэлцэнэ. Намайг буруутгах шийдвэр гарах юм бол гэрээс минь ирж баривчлах байх” гэсэн.
2023 оны 12 дугаар 13-нд Цагдан хорих байрнаас захидал бичихдээ “Би маш их гомдолтой байна. Эрх мэдэлтнүүдийн эсрэг зогсоход хэцүү, хүч тэнцүүгүй тулаанд ороход дэндүү том хохиролтой байна. Тиймээс эрүүл мэнд, амь насаараа дэнчин тавьж, өлсгөлөн зарлахаас өөр сонголт сэтгүүлч надад үлдсэнгүй. “Үгэнд ор, үгүй бол шоронд ор” гэх сүрдүүлгийг маш аймшигтайгаар шуурхай гүйцэтгэж буй шат шатны хууль хяналтын байгууллагуудын улайм цайм үйлдлийг Ерөнхий шүүгч, УЕП,ЦЕГ-ын дарга нар анхааралдаа авч, шударга ёсны талд зогсож өгнө үү” гэсэн. Мөн “Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ээ, ХЗДХ-ийн сайд Б.Энхбаяр аа, намайг уучлаарай. Би энэ шоронгоос чинь гармаар байна. Би сэтгүүлчээр ажиллахаа больё. Би хоёр хүү дээрээ очмоор байна, тэднийг харах хүнгүй байна” гэж бичсэн.
Эдгээрээс Н.Өнөрцэцэгийн хэрэгт улс төрийн оролцоо байгаа юм биш биз гэсэн хардлага нийгэмд төрөөд байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл, шүүх улс төрийн даалгавар биелүүлсэн үү. Ийм асуудал хөндөгдөж мэдэхээр болоод байна.
Учир нь ойрд шүүх хавиар нэг жигтэй хачин яриа гарчээ. Шүүгч нар ч хоорондоо ярьж байгаа зүйл. “Бүх хэргийг Бямбажаргал шийдэж байна”, “Бямбажаргал шүүх, прокурорт чиглэл өгч, хэргийн “зураг”-ийг зурж өгдөг болсон”, “Бямбажаргал шүүгч нарыг энд тэнд дууддаг. Чиглэл өгдөг. Томилгоонд оруулна гэдэг”, “Ер нь Бямбажаргал гэдэг хүн Ерөнхий шүүгч шиг болчихсон. Ерөнхий шүүгч мэдээгүй байхад хэргүүд доогуураа шийдэгддэг болсон” гэх мэтээр ярьж байна. Энэ маш ноцтой. Гэхдээ “Бүх хэргийг шийддэг Бямбажаргал” гэж хэн бэ. Ийм нэр л битүү яригдах боллоо. Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн шүүх хурал, шүүхийн шийдвэр ч энэ хүнээс гаралтай байж болзошгүй юм.

 

Ажиглагч А.Батболд