Category: нүүр-хуудасны-онцлох

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Б.Дэлгэр: Манай 400 гаруй ажилтны үндсэн хуулиар олгогдсон ажил хөдөлмөрөө эрхлэх эрх ноцтой зөрчигдсөөр байна DNN.mn

Монполимет ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Дэлгэртэй ярилцлаа.

-Монполимет группийн үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжавыг цагдан хорьж, буцаан суллаж, танай компаниудын дансыг хаасан гэхчлэнгээр өнгөрсөн хугацаанд Монполимет групптэй холбоотой учир нь мэдэгдэхгүй олон үйл явдал өрнөлөө. Тиймээс яг юу болсон, яагаад ийм хэрэг гарсан талаар цэгцтэй мэдээлэл өгөхгүй юу?

-2024 оны тавдугаар сарын 28-нд Монполимет группт АТГ-аас гэнэтийн нэгжлэг шалгалт хийж байна гэсэн шалтгаанаар АТГ-ын 40-50 ажилтан гэнэт дайран орж ирсэн.

Яагаад ийм шалгалтыг манай байгууллагад хийж байгаа талаар тухайн үед тодруулахад Хөгжлийн банкны зээлд авлига албан тушаалын хэрэг байж болзошгүй гэсэн үндэслэлээр танай байгууллагыг шалгаж байна. Хөгжлийн банктай холбоотой бүх баримт материалыг авна. Нотлох баримтыг устгаж болзошгүй учраас бид гэнэтийн нэгжлэгийг ийнхүү хийж байна гэсэн. Тухайн үед манай байгууллагын зүгээс Хөгжлийн банктай холбоотой санхүүгийн нотлох баримтуудыг сайн дураар өгөх хүсэлтээ илэрхийлсэн. Гэвч тэр боломжоор хангаагүй. Нэгжлэгээ үргэлжлүүлсэн. Ингэхдээ бүхэл бүтэн 10 жилийн өмнө болсон үйл явдлын нотлох баримтыг авч ир, устгаж магадгүй гэсэн үндэслэл хэлж байгаа нь маш гайхмаар байгаа юм.

Хэрвээ шалгах байсан бол тухайн үед шалгалгүй, яагаад 10 жилийн дараа нотлох баримт устгах эрсдэлтэй байна гэж үзэж гэнэтийн нэгжлэг хийх болов. Тэр өдөр цочирдом олон үйлдэл ар араасаа өрнөсөн. Манай оффисын болон үүсгэн байгуулагч, зарим захирлуудын гээд нийт тав, зургаан объектод нэгэн зэрэг нэгжлэг хийсэн.

Ингэхдээ манай үүсгэн байгуулагчийн хөгжлийн бэрхшээлтэй охины гэрт нь очиж хүргэнийг нь айлган сүрдүүлж авч явна гэж дарамталж, заналхийлсэн. Тиймээс үүсгэн байгуулагч маань охиных руугаа очсон. Яагаад хүргэнийг маань авч явах гээд байгаа юм бэ гэж тодруулахад “За тэгвэл оронд нь танаас юм тодруулъя” гээд прокурорын ямар ч тодорхойлолтгүйгээр авч явсан.

Өөрөөр хэлбэл, Ц.Гарамжав гуайд өмнө нь урьдчилж мэдээлэл өгөөгүй байж юм тодруулъя гээд шууд авч явснаа шөнийн 00 цагийн үед шууд сэжигтнээр баривчлах тогтоол танилцуулж 461 дүгээр хорих ангид 48 цаг баривчилсан. Ингэхдээ тасралтгүй найм, есөн цаг мэдүүлэг авах өрөөнөөс гаргалгүй хоол унд өгөлгүй суулгаснаас болж эрүүл мэндийн байдал нь муудсан. Холбогдох хуульд дөрвөн цаг байцаалт аваад нэг цаг амраах ёстой гэж заасан байдаг. Гэвч үүнийг зөрчсөн, хүнлэг бус үйл ажиллагаа явуулсан.

Тухайн үед олон нийтийн зүгээс энэ асуудлыг хүчтэй шүүмжилж, үндэсний үйлдвэрлэгчдээ хамгаална хэмээн дуу хоолойгоо нэгтгэсэн. Үүнд манай групп компанийн хамт олон талархалтай байгаа. Энэ дашрамд танай сониноор дамжуулж хувийн хэвшил, чөлөөт эдийн засаг, хүний эрхийн төлөө хүчтэй дуугарсан иргэд та бүхэндээ маш их баярлалаа. Олон нийтийн дэмжлэг байсан тулдаа л шударга бус, хууль бус гэнэтийн тэр баривчилгааг таслан зогсоож, буцаан сулласан болов уу гэж бодож байгаа.

-Өнөөдөр танай нөхцөл байдал ямар байгаа вэ. Хэвийн байдалд шилжсэн үү?

-Үгүй. Үүнээс хойш тавдугаар сарын 31-нд манай байгууллагын бүх дансыг хаасан. Ингэхдээ ямар үндэслэлээр данс хаасан талаарх прокурорын тогтоол, үндэслэлийг бидэнд тайлбарлаагүй. Өөрөөр хэлбэл, энэ талаар бид мэдэх эрхтэй боловч бидэнд огт мэдээлээгүй. Данс хаасан гэсэн аман тайлбарыг л прокуророос өгсөн.

Үүний дараа зургадугаар сарын 5-нд Тосон үйлдвэрийн үйл ажиллагааг зогсоосон.Тосон үйлдвэрийн үйл ажиллагааг хаахдаа прокурорын тогтоолыг бидэнд танилцуулсан. Уг прокурорын тогтоолд Хөгжлийн банкинд учирсан хор хохирлыг арилгах, нөхөн төлүүлэх талаар иргэн Ц.Гарамжавын үүсгэн байгуулсан Тосон үйлдвэрийн үйл ажиллагааг хааж байна гэж тайлбарласан байна лээ.

Олон нийт сайн мэдэж байгаа байх. 2014 онд Хөгжлийн банкнаас Монполимет групп 126 тэрбум төгрөгийн зээл авсан. Авсан зээлээ 2023 онд 260.3 тэрбум төгрөг болгож төлсөн. Үүний 100 орчим тэрбум төгрөг нь ханшийн алдагдал. Бид зээл аваад хэнийг хохироосон, ямар хохирол учруулсан юм бэ гэдэг нь тогтоогдоогүй.

Хохирол тогтоох процесс явагдаагүй байхад Хөгжлийн банкинд учруулсан хохирлыг барагдуулна гээд зээлд ямар ч хамааралгүй Тосон үйлдвэрийн үйл ажиллагааг зогсоож байгаа нь илт үндэслэлгүй хууль бус үйлдэл.

Хоёрдугаарт, үнэхээр хэн нэгнийг хохироосон гээд хохирогч хайж байгаа бол хохирогч нь бид нар. 100 тэрбум орчим төгрөгийн ханшийн хохирлыг бид дангаар дуугүй үүрсэн. Төгрөгийн ханшийг тогтвортой барих үүрэг хүлээсэн Төв банк, Засгийн газар үүргээ биелүүлээгүй шүү дээ. Ам.долларын ханш 1400 төгрөгөөс 3700 төгрөг болж бүхэл бүтэн 2300 төгрөгөөр нэмэгдчихээд байна. Үүнийг яагаад ярихгүй байгаа юм бэ. 2017 онд УИХ-ын ажлын хэсгийн шалгалтаар Төв банкны буруутай үйл ажиллагаанаас болж төгрөгийн ханш 80,8 хувь хүртэл суларсан гэсэн дүгнэлт гарсан. Үүнийг ярихгүй шууд үйлдвэрлэгч рүүгээ дайрах нь үндэслэлгүй. Үүнд бид туйлын гомдолтой байгаа. Төр засаг асуудлыг бодитоор харах ёстой.

-Мөрдөн шалгах процесс буруу явж байгаа талаар танайх холбогдох байгууллагад хандсан байх. Ямар тайлбарыг та бүхэнд хэлсэн бэ?

-Өнгөрсөн хоёр сарын хугацаанд бид 100 гаруй удаа хүсэлт өгсөн. Манай 400 гаруй ажилтан цаанаа бусдын л адил өрх гэрээ тэжээж байгаа шүү дээ. Тэд ажилгүй, орлогогүй болсноор өрхийн амьжиргаанд нь сөргөөр нөлөөлнө. Тэдгээр хүмүүс ажлын байраа алдаж, хэзээ ажил эхлэх нь тодорхойгүй байдалд байгаа учраас 100 гаруй удаа прокурорын байгууллагад хүсэлт өгсөн. Харамсалтай нь прокурорын байгууллага бүгдэд нь шийдвэрлэхээс татгалзсан хариу өгсөн.

Хоёрдугаарт, бид хуулийн байгууллагын бие даасан хараат байдалд нөлөөлөх гэж оролдоогүй. Гэхдээ хуулийн дагуу шалгуулъя. Хамгийн гол нь үйл ажиллагаа, данс хаахгүйгээр шалгаад өгөөч гэсэн хүсэлтийг тавьсан. Гэтэл прокурор болоод төрийн байгууллагууд “Та нар хууль шүүхийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс оролцох гэж байна. Хэн нэгэн үүнийг зохион байгуулж байна” гэсэн хардлага сэрдлэгийн шинж чанартай үг урдаас хэлдэг.

Уг нь үйлдвэрийн үйл ажиллагааг нээснээр хуульд харшлах зүйл байхгүй. Дээрээс нь мөрдөн шалгах үйл ажиллагаанд саад учрахгүй. Энэ мэт үндэслэлгүй үйлдлээс харахад таны хэлсэнчлэн улс төрийн ямар нэгэн зорилго байгаа юм болов уу. Манай аж ахуйн нэгжийг дампууруулах гэсэн санаа байна уу гэсэн хардлага төрж байгаа.

-Монполимет групп бол Монголын томоохон татвар төлөгч, топ аж ахуйн нэгж шүү дээ. Тиймээс танай үйл ажиллагааг зогсоох нь эдийн засаг талаас нийгэмд ямар үр нөлөөг үзүүлэх бол?

-Үе үеийн Засгийн газар, УИХ үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ. Хэрэглэгчээс үйлдвэрлэгч улс болно гэхчлэнгээр олон уриа лоозонг хэлдэг. Монголд хөгжлийн бодлогын 252 бодлогын баримт бичиг бий. Гэтэл нэг нь ч уялдаа холбоогүй, хэрэгждэггүйгээс болоод аж ахуйн нэгжүүдэд дэмжлэг болохоос илүүтэй ойлгомжгүй байдлыг бий болгодог. Нийгэмд үзүүлж байгаа нөлөөлөл гэвэл нэгдүгээрт, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын Монгол Улсад итгэж хөрөнгө оруулах итгэл нь буурч байна.

Монцемент Билдинг Материалс ХХК-ийн том хөрөнгө оруулагч нь Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банк. Саяны үйл явдалтай холбоотойгоор Монцемент Билдинг Материалс ХХК-ийн арилжааны банкин дахь данснуудыг хаасан. Энэ нь хэвийн үйл ажиллагаанд нь шууд нөлөөлсөн. Үүнийг хараад гадаадын хөрөнгө оруулагчид гайхаж, цочирдсон. Монгол Улсад итгэх итгэл нь буурсан. Цаашид ч үүнийг олон улс ажиглаж байгаа. Тухайн улсын төр засаг гадаадын хөрөнгө оруулагчдад таатай нөхцөлийг хэрхэн бий болгож байгаа, хэрхэн үйлдвэрлэлийг дэмжиж, улс төрийн тогтвортой байдлыг яаж бий болгох бодлогыг гаргаж байна гэдгийг анхааралтай ажиглаж байгаа. Тиймээс бидний туулж байгаа энэ кейс гадаадын хөрөнгө оруулагчдад ихээхэн болгоомжлол төрүүлж байгаа болов уу.

Нөгөө талаар, өнөөдөр маш олон залуус эх орноо орхиод гадаадад ажиллахаар явж байна. Бүх салбарууд ажиллах хүчний хомсдолд орж байна.

Гадагшаа явж байгаа энэ урсгалыг үндэсний томоохон аж ахуйн нэгжүүд ажлын байрны таатай нөхцөлийг бий болгож байж тогтоон барьж байгаа. Гэтэл энэ мэтээр ажлын байр бий болгож байгаа аж ахуйн нэгжүүдээ буланд шахаж, иргэдийн ажлын байрыг булаагаад байвал иргэд амьдрахын тулд гадагшаа явахаас өөр сонголтгүй болно шүү дээ. Бодит байдал дээр ийм л нөхцөлийг бий болгож байна.

Жишээ нь, Тосон үйлдвэрийг хааснаас болж манай нийт ажилчдын 20 орчим хувь нь ажлын байраа орхисон. Хэзээ нээгдэх нь тодорхойгүй байгаа учраас тэд гадагшаа явж ажиллах сонголтыг хийж байна. Гадагшаа яваагүй хэсэг нь Монголд ажлын байргүй болж үлдэж байна.

Хэдийгээр манай үйл ажиллагаа зогссон ч бид ажилчдынхаа өмнө хариуцлага хүлээсний хувьд, мөн хүнд цаг үеийг туулж яваа хэдий ч тодорхой хэмжээнд ажилчдынхаа цалинг тасалдуулалгүй боломжийнхоо хэрээр шийдвэрлээд явж байгаа. Хэзээг хүртэл ингэж явахаа бид мэдэхгүй байна. Энэ хугацаанд бид эдийн засгийн хувьд маш том хохирлыг хүлээж байгаа. Зээлийн хүү, торгууль, алдангийн төлбөрт гэхэд л хоног тутам 40 орчим сая төгрөгийн хохирол хүлээж байна.

-Ингэхэд Монполимет групп улсад хэр хэмжээний татвар төлдөг вэ?

-Манай компани үүсгэн байгуулагдсанаас хойших өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд 500 гаруй тэрбум төгрөгийн татвар, бусад төрлийн хураамжийг улсад төвлөрүүлсэн.

-Монполимет группийн үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжав гуайд үүсгэсэн эрүүгийн хэргийн үндэслэл нь тодорхой болсон уу. Өмгөөлөгчөөс нь ярилцлага авч байхад үндэслэлгүй байна гэсэн мэдээллийг өгч байсан л даа?

-Яг одоогийн байдлаар манай компани болоод үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжавыг ямар хэрэгт холбогдуулан шалгаж талаарх тодорхой мэдээллийг өнөөг хүртэл бидэнд өгөөгүй байгаа. Ганцхан тодорхой байгаа зүйл нь Хөгжлийн банкны хэрэгт холбоотойгоор хатгагчаар оролцсон гэдэг үндэслэлээр хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татсан. Ингэхдээ прокурорын байгууллагаас ч тэр, АТГ-аас ч тэр бидэнд мэдээлэл өгдөггүй. Шалтгаан нь биднийг хэргийн оролцогч биш хэмээх тайлбарыг өгдөг.

Гэхдээ АТГ-аас сар гаруйн өмнө Монполимет группийг таван асуудалд холбогдуулан шалгаж байгаа гэж мэдээлсэн. Бид энэ үеэр л мэдээлэл авсан. Гэхдээ одоог хүртэл яг энэ үндэслэлээр эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн гэх албан ёсны бичиг баримтыг бидэнд танилцуулаагүй байгаа.

2014 онд Монполимет групп зээл авахдаа авлига, албан тушаалтанд авлига өгсөн гэж байгаа бол хэн гэдэг хүнийг хатгаж гэмт хэрэг үйлдэхэд хүргэсэн бэ гэдэг нь тодорхойгүй. Өөрөөр хэлбэл, гэмт хэрэгтэн нь тодорхой болж байж тухайн хүнийг хатгасан гэдэг хэрэг үндэслэлтэй болно шүү дээ. Гэтэл гэмт хэрэгтэн нь тодорхойгүй байхад хатгагч гэж үзэж байгаа нь хуулийн үндэслэлгүй. Мөн Засгийн газрын 164 дүгээр тогтоолын дагуу Хөгжлийн банкнаас зээл авсан бөгөөд тухайн үед цементийн гурван үйлдвэрт зээл олгосон байдаг.

Хоёрдугаарт миний санаж байгаагаар, 2016 оноос хойш УИХ, Засгийн газрын 10 гаруй ажлын хэсэг Хөгжлийн банкны үйл ажиллагааг шалгаж дүгнэлт гаргасан. Дүгнэлтийн үр дүнд маш олон болохгүй төсөл байгааг илрүүлсэн байдаг. Мөн хамгийн үлгэр жишээ хэрэгжсэн төслөөр Монцементийн төслийг үргэлж нэрлэж ирсэн.

Хөгжлийн банкны нотлох баримтыг шинжлэн судлах нээлттэй сонсголыг УИХ-аас өнгөрсөн жил зохион байгуулсан. Үүнд нэлээд олон компани оролцсон. Уг сонсголд манайх сайн дураараа оролцож мэдээлэл өгсөн. Тэр үед зориулалтын дагуу зарцуулж цементийн үйлдвэр байгуулчихсан юм байна гэж дүгнэсэн. Хөгжлийн банкны үе үеийн удирдлагууд ч хамгийн сайн төслийг Монцемент төсөл гэж хэлцгээдэг.

Үүний дараа Хөгжлийн банкы хэрэгт холбогдуулж 82 шүүгдэгчийг олон нийтэд нээлттэйгээр шүүсэн. Хэрвээ Монполимет буруутай байсан юм бол яагаад тэр үед шүүгээгүй юм бэ. Яагаад сонгуулийн өмнөх ороо бусгаа цаг үед Хөгжлийн банкны хэрэгт холбоотой гэж гаргаж ирж байгаа юм бэ. Тиймээс улс төрийн ямар нэгэн санаа зорилготой болов уу гэсэн хардлагыг өөрийн эрхгүй төрүүлж байгаа.

-Мөн мөнгө угаасан гэж үзсэн байсан. Үүнд тайлбар өгөөч?

-Эрүүгийн хуулийн 18.6 дугаар зүйлд Гэмт хэргийн улмаас олсон хөрөнгө, мөнгө, орлого гэдгийг мэдсээр байж түүнийг авсан, эзэмшсэн,…… мөнгө угаах гэмт хэрэг гэж заасан байгаа.

Гэтэл Монцемент төсөлд зориулж Хөгжлийн банкнаас авсан зээл бол хууль бус мөнгө биш шүү дээ. Хөгжлийн банк мэдээж хууль бусаар бий болгосон мөнгөө манай компанид зээлдүүлээгүй нь ойлгомжтой. Хэрэв Хөгжлийн банкны зээлийг мөнгө угаасан гэвэл зээлийн эх үүсвэр нь өөрөө гэмт хэрэг үйлдэж бий болсон хөрөнгө байж, түүнийг нь манай компани цэвэршүүлэх арга хэмжээ авсан байж энэ төрлийн гэмт хэрэг болно гэж ойлгож байгаа. Тиймээс ямар ч үндэслэлгүй байгаа юм.

Энэ бүхнээс харахад процессын хувьд Монполимет компани юм уу, эсвэл үүсгэн байгуулагчийг хэрэг нь байхад хүн нь олдоно гэгчээр ямар нэгэн байдлаар яллаж буруутгах гэсэн оролдлого байна гэж хардаж байгаа.

Үүнээс гадна манай бүх компаниудад татварын шалгалт орсон. Хувийн хэвшлийн татварын шалгалтыг шалгах үүрэгтэй тусгай субьект АТГ биш шүү дээ.

-Таны ярианаас анзаарахад Хөгжлийн банкнаас авсан зээлийг Тосон үйлдвэрт ашиглаагүй юм байна шүү дээ. Гэтэл яагаад Тосон үйлдвэрийг хааж байгаа юм бэ?

-Тийм, ашиглаагүй. 2014 онд авсан Монцементийн зээл Тосон үйлдвэрт ямар ч хамаагүй. Гэтэл Тосон үйлдвэрийг хаасан. Хөгжлийн банкны зээлээс учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх гэхээр хохирол, хохирогч байхгүй. Өрөөр хэлбэл, юу төлүүлэх гээд хайгаад байгаа нь ойлгомжгүй байгаа юм.

Монполиметийн Тосон үйлдвэр уурхайн ашиглалт, олборлолтын чиглэлээр 1996 оноос хойш Тосонгийн хөндийд үйл ажиллагаа явуулж байна. Ингэхдээ Монгол Улсад мэргэжлийн бөгөөд хариуцлагатай уул уурхайн жишгийг салбартаа тогтоож 22 удаагийн тэргүүний нөхөн сэргээгчээр шалгарсан. Тиймээс ч манай нөхөн сэргээлтийн сайн туршлагыг судлахаар Канад, Африк, Япон, Солонгос, Мьянмар зэрэг улсаас хүмүүс ирж байсан.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Д.Уламбаяр: Энтони Блинкений айлчлал Монголын ардчиллын хөгжилд чухал дэмжлэг болно DNN.mn

АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Ж.Блинкен 2024 оны наймдугаар сарын 1-нд Монгол Улсад албан ёсны айлчлал хийх гэж байгаатай холбогдуулан ХИС-ийн профессор, Шинжлэх ухааны доктор Д.Уламбаяртай ярилцлаа.

-Удахгүй АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Ж.Блинкен Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэгийн урилгаар Монгол Улсад айлчлах гэж байна. Та хоёр орны харилцааны онцлог, өнөөгийн хүрсэн түвшинг хэрхэн үнэлж байна вэ?

-Геополитикийн үүднээс авч үзвэл Монгол Улс, АНУ-ын харилцаа нь далайн хүчний ба эх газрын хүчний хооронд амжилттай хөгжиж буй хэт их гүрэн, бага жижиг орны, цаашилбал хоёр их гүрний дунд хашигдсан, далайд гарцгүй ч холболтын байршилтай, цөмийн зэвсгээр хүрээлэгдсэн ч нутаг дэвсгэрээ цөмийн зэвсэггүй бүс болгон зарласан, монгол угсаатнаар хүрээлэгдсэн онцлогтой, Евразийн төвд орших стратегийн ач холбогдол бүхий газарзүйн давтагдашгүй онцлог байршилтай ардчилсан улс болон дэлхийд тэргүүлэх хөгжингүй, ардчилсан их гүрэн хоёрын харилцааны жишээ юм.

Шинэ Мянганы эхний хоёр арван жилд хоёр орны харилцаа бүх салбарт амжилттай хөгжиж байна. Монгол Улс 2004, 2005 онд АНУ-тай “Хамтын үнэт зүйлс, стратегийн нийтлэг эрх ашигт тулгуурласан хамтын ажиллагаа, Иж бүрэн түншлэл”, 2018 онд “Хамтын үнэт зүйлс, стратегийн нийтлэг эрх ашигт тулгуурласан хамтын ажиллагаа, Өргөтгөсөн Иж бүрэн түншлэл”, 2019 онд

“Стратегийн түншлэл”-ийн харилцааны эрх зүйн суурь үндсийг тус тус тавьсан. 2023 оны наймдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн АНУ-д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр хоёр орны харилцааны хүрсэн түвшинг шинээр тодорхойлсон “Монгол Улс, АНУ-ын хоорондын Стратегийн гуравдагч хөршийн Түншлэл”-ийн Хамтарсан Мэдэгдэлд Вашингтон хотноо гарын үсэг зурсан.

АНУ Монгол Улсыг ардчилал, хүний эрх харьцангуй хязгаарлагдмал, чөлөөт хэвлэл хяналттай, авторитар дэглэмтэй хоёр хөршийн дунд “ардчиллын баянбүрд”хэмээн онцолдог.

-Хоёр орны худалдаа-эдийн засгийн харилцаа ямар түвшинд хөгжиж байна вэ?

-Дээр дурдсан Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн АНУ-д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр хоёр орны дипломат албаны тэргүүн Б.Батцэцэг, Энтони Блинкен нар “Монгол Улсын Засгийн газар, АНУ-ын Засгийн газар хоорондын Стратегийн гуравдагч хөршийн түншлэлийн Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны тухай Замын зураглал”-д гарын үсэг зурсан. Түүнчлэн энэ үеэр олон жил яригдаж байсан “Агаарын тээврийн тухай Монгол Улсын Засгийн газар, АНУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-т эцэслэн гарын үсэг зурсан. Үүнтэй холбогдуулан АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Антони Блинкен, “Нээлттэй тэнгэрийн хэлэлцээр”-т гарын үсэг зурснаар энэ нь хүн хоорондын улам олон солилцоог хөнгөвчлөх, илүү олон зочинтой болох, илүү олон жуулчин, илүү олон оюутан, илүү олон бизнесийн удирдагчид нааш цааш явах болно

Түүнчлэн бидний гарын үсэг зурж буй Эдийн засгийн Замын зураглал нь цэвэр эрчим хүчний шилжилтийн тухай, тэр дундаа чухал ашигт малтмалын талаарх худалдаа, хөрөнгө оруулалтын харилцааг улам бэхжүүлнэ гэж бодож байна” гэсэн байдаг. Мөн энэ оны хоёрдугаар хагаст хоёр орны хооронд шууд нислэгийг эхлүүлэхтэй холбоотой техникийн хийгээд менежментийн асуудал үлдэж байгаа болов уу. Дурдсан Замын Зураглалд Монголын дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэхийн чухлыг тэмдэглэсэн нь цаашид ялангуяа уул уурхай, ХАА-н салбарт дижитал технологи нэвтрүүлэхэд чухал түлхэц болох учиртай.

Одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байхдаа 2018 оны есдүгээр сард АНУ-д хийсэн айлчлалын үеэр “Мянганы сорилтын корпораци”-тай 350 сая ам.долларын буцалтгүй тусламжийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх хоёр дахь Компакт гэрээнд гарын үсэг зурсан. Энэхүү гэрээнд гарын үсэг зурснаар гурван том төсөл хэрэгжиж байна. Үүнд Нэгдүгээрт, Улаанбаатар хотын ус хангамжийг газрын доорх ус ашиглан нэмэгдүүлэх; Хоёрдугаарт, Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарсан бохир усыг гүн боловсруулалт хийж, цэвэршүүлэн дулааны цахилгаан станцын хөргөлтөд ашиглах, Гуравдугаарт, Усны засаглалыг бэхжүүлэх зэрэг болно. Гэрээ 2021 оны гуравдугаар сарын 31-ний өдөр хүчин төгөлдөр болж, Ус гүн цэвэршүүлэх үйлдвэрийн барилгын шав тавих ёслол мөн оны наймдугаар сард болсон байдаг.Үйлдвэр 2026 оны гуравдугаар сард бүрэн ашиглалтад оруулах хүлээлттэй байна. Энэхүүэко гэж хэлж болох төслийн хүрээнд ус гүн цэвэршүүлэх болон хаягдал усыг дахин боловсруулах үйлдвэр барьж, гэр хорооллын 180 гаруй ус түгээх байрыг автоматжуулан, үйлдвэрийн бохирдлыг бууруулах, хянах дэвшилтэт технологи бүхий лаборатори байгуулна. Тухайлбал, Хаягдал усыг дахин боловсруулах үйлдвэр шинэ Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарах цэвэрлэсэн усыг дахин боловсруулж ДЦС-д нийлүүлэх юм. Чингэснээр жилдээ дөрвөн Буйр нууртай тэнцэх хэмжээний гүний цэвэр ус хэмнэх бөгөөд цаашид саарал гэгдэх усыг олон салбарт ашиглах боломж бүрдэж байгаа юм.

Тухайн үед АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Майкл Клечески хэлэхдээ: “Өнөөдөр бид ус ярьж, Улаанбаатар хотын цэвэр усны асуудлыг шийдэхээр хөндөж буй ч энэ гэрээ нь эдийн засгийн өсөлтөөр ядуурлыг бууруулах зорилготой гэдгийг мартах учиргүй” хэмээн онцолж байсан. Төслийн хэрэгжилтэд Монгол Улсын Засгийн газар 111.8 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж байна.

2023 оны тавдугаар сард Улаанбаатар хотноо Монгол Улс, АНУ, БНСУ-ын гурван талт хамтын ажиллагааны шинэ форматын үндэс суурь тавигдаж, Хамтарсан Мэдэгдэл гаргасан. Дээрх Хамтарсан Мэдэгдлийн дагуу АНУ, Монгол Улс, БНСУ гурван талын чухал ач холбогдолтой ашигт малтмалын асуудлаарх анхны яриа хэлэлцээ 2023 оны зургадугаар сард Улаанбаатар хотноо болж, АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн даргын орлогч Хосе В.Фернандес оролцож байв.

Мөн 2023 оны наймдугаар сарын сүүлчээр Улаанбаатар хотноо хуралдсан Монгол-Америкийн Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын Хамтарсан Зөвлөлөөс дээрх баримт бичгийн чухлыг дахин онцолж, Монголын эдийн засгийг ил тод байдал, эрх зүйн зохицуулалтын сайн туршлага, хөрөнгө оруулалтын орчин, оюуны өмчийн эрхийг хамгаалал ба хэрэгжүүлэх, эдийн засгийг төрөлжүүлэх, бүс нутгийн санаачилга, худалдааг хөхиүлэн дэмжих зэрэг хоёр талын худалдаа, хөрөнгө оруулалтын өргөн хүрээний асуудлыг хэлэлцсэн юм.

2018 оноос хойш гурав дахь удаагаа АНУ-ын Конгресст өргөн баригдаад буй “Гуравдагч хөршийн худалдааны хууль” ойрын ирээдүйд батлагдвал хоёр талын худалдааны харилцаанд шинэ хуудас нээгдэж, Монголд үйлдвэрлэсэн ноос, ноолууран оёмол, сүлжмэл, нэхмэл бүтээгдэхүүн Америкийн зах зээлд татваргүйгээр гаргах эрх зүйн орчин бүрдэх юм. Ийм төрлийн хуулиуд батлагдах хүртлээ Конгресст наад зах нь 10 жил хүлээгддэг байна.

2017 онд Монгол Улс нийт 9400 тонн түүхий ноолуур буюу дэлхийн зах зээлийн 50 орчим хувийг бэлтгэсний ердөө 1100 орчим тонныг дотооддоо боловсруулан эцсийн бүтээгдэхүүн хийж, үлдсэн 8300 тонн ноолуурын дийлэнхийг нэмүү өртөг шингээлгүйгээр түүхийгээр нь БНХАУ руу экспортолж байжээ. АНУ ноолууран бүтээгдэхүүнийхээ ихэнхийг БНХАУ-аас худалдан авдаг байна. Монголд үйлдвэрлэсэн оёмол, нэхмэл, сүлжмэл бүтээгдэхүүнийг АНУ-д татваргүй экспортлох боломжийг олгосноор хоёр улсын худалдааг нэмэгдүүлэх, Монгол Улсын экспортын нэг улс, нэг салбарын бүтээгдэхүүний хамаарлыг багасгах, эдийн засагт уул уурхайн бус экспортыг нэмэгдүүлэх боломжийг бий болгож тогтвортой өсөлтийг хангах боломжтой. Энэ хуулийн төсөл батлагдвал Монгол Улсад 30-50 мянган ажлын байр шууд утгаараа бий болохоос гадна 200 гаруй мянган малчин өрхийн орлого дээшлэх боломжтой гэж мэргэжилтнүүд үздэг.

-Саяхан Вашингтон хотноо Монгол Улс, АНУ-ын анхдугаар Иж бүрэн стратегийн яриа хэлэлцээ зохион байгуулагдлаа. Энэ удаагийн яриа хэлэлцээгээр ямар асуудлууд хөндөгдсөн бэ?

-Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг АНУ-д хийж буй айлчлалынхаа хүрээнд АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкентэй 2024 оны долдугаар сарын 23-нд албан ёсны уулзалт хийж, уулзалтын үеэр хоёр тал Монгол Улс, АНУ-ын Стратегийн гуравдагч хөршийн түншлэлийг улам бэхжүүлэх хүрээнд Иж бүрэн стратегийн яриа хэлэлцээний механизмыг нэвтрүүлж байгааг харилцан тэмдэглэж, Монгол Улсын эдийн засгийн сөрөн тэсвэрлэх чадавх, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, аялал жуулчлал, иргэдийн солилцоог дэмжих, нэн чухал эрдэс баялаг, эрчим хүч, хот байгуулалтын чиглэлээрх хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар санал солилцож, англи хэлний монгол багш нарыг бэлтгэхээр тохиролцсон байна. Мөн өдөр Mонгол Улс, АНУ-ын анхдугаар Иж бүрэн стратегийн яриа хэлэлцээ Вашингтон хотноо эхэлж, яриа хэлэлцээг Монголын талаас Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг, Америкийн талаас Төрийн нарийн бичгийн даргын орлогч Курт М.Кэмпбэлл нар тэргүүлж, хоёр талаас нийт зургаан байгууллагын 40 орчим төлөөлөгч оролцжээ. Энэхүү яриа хэлэлцээ нь хоёр улсын харилцаа Стратегийн гуравдагч хөршийн түншлэлд хүрснээс хойш Иж бүрэн стратегийн яриа хэлэлцээний механизмыг нэвтрүүлж байгаагаар онцлогтой бөгөөд хоёр талын харилцан сонирхсон асуудлаар сэдэвчилсэн долоон хуралдааныг зохион байгуулжээ. Хоёр тал Монгол Улс, АНУ-ын Стратегийн гуравдагч хөршийн түншлэлийн хүрээнд улс төр, батлан хамгаалах, худалдаа, боловсрол, соёл, хүмүүнлэгийн харилцаа, иргэд хоорондын хэлхээ холбоог улам гүнзгийрүүлэх, цаашид нэн чухал эрдэс баялаг, эрчим хүч, агаарын тээвэр, сансар судлал, цахим хөгжил зэрэг салбарт эдийн засаг, хөгжлийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, мөн энхийг сахиулах чиглэлээрх олон талт хамтын ажиллагаагаа улам бэхжүүлэхийн төлөө буйгаа харилцан нотолж, дэлгэрэнгүй санал солилцжээ.

-Энтони Блинкен энэ удаа Монголоос гадна Зүүн Азийн таван улсад айлчилж байгаа юм байна. Эдгээр айлчлалын үеэр ямар асуудлууд хөндөгдөж буй талаар тодруулна уу?

-АНУ-ын Төрийн департментын мэдээлснээр ноён Энтони Блинкен долдугаар сарын 24-нөөс наймдугаар сарын 3-ны хооронд Монгол Улсаас өмнө Вьетнам, Лаос, Япон, Филиппин, Сингапурт айлчлал хийж байгаа юм байна. Тэрбээр одоогийн эрхэлж буй албыг хашиж эхэлснээсээ хойш Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутагт 18 дахь удаагаа айлчлал хийж байгаа ажээ. Энтони Блинкен энэ удаагийн айлчлалаараа энх тайван, хөгжил цэцэглэлт, чөлөөт, нээлттэй бүс нутгийг цогцлоохын төлөөх хамтын зорилтыг дэмжихийн тулд АНУ-ын үүрэг амлалтыг чухалчилж байгаа юм байна.

-АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкенийн айлчлал Монгол Улсын гадаад харилцаанд ямар ач холбогдолтой вэ?

-2010 онд шинэчлэн батлагдсан “Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал”-д “Гуравдагч хөрш”-ийн бодлогын хүрээнд өндөр хөгжилтэй ардчилсан улсуудтай улс төр, эдийн засаг, соёл, хүмүүнлэгийн салбарт хоёр болон олон талын харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ, харин 2011 онд шинэчлэн батлагдсан “Гадаад бодлогын үзэл баримтлал”-д “АНУ, Япон, Европын Холбоо… зэрэг өрнө, дорнын улс, холбоотой “гуравдагч хөрш”-ийн бодлогын хүрээнд түншлэлийн харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх”-ээр анх удаа бодлогын хэмжээнд тус тус заасан.Монгол Улсын “гуравдагч хөрш”-ийн бодлого бол хоёр хөршийн эсрэг чиглэсэн бодлого биш, харин хоёр хөрштэй тэнцвэртэй харилцах бодлогын логик үргэлжлэл юм. Монгол Улс хоёр хөрштэйгөө иж стратегийн түншлэлийн харилцааг тогтоосон бөгөөд урт хугацаанд найрсаг харилцаатай байх агуулгатай. Монгол Улс үндэсний аюулгүй байдлаа улс төр-дипломатын аргаар хангахаас гадна эдийн засгийн аргаар хангах чиглэлд хөгжингүй орнуудын нэгд, мөнгө санхүү, хоёрт, технологи, гуравт, хүний нөөц, дөрөвт, менежмент, тавд, маркетинг нэн чухал болно. Хамтран ажиллаж, хоршин хөгжих, хамтаар хожих, хамтдаа ашиг хүртэх зарчим нь үйл ажиллагааны үндэс юм. Үүнийг “зөөлөн тэнцвэржүүлэхүй” хэмээн тэмдэглэж байгаа юм. Монгол Улс өөрийн хүрээлэн буй геополитикийн глобал орчинд “гуравдагч хөрш”-тэй болж, түүний эрхзүйн үндсийг тавьсан. Одоо тэдгээрийг эдийн засгийн агуулгаар баяжуулах явдал чухал байгаа билээ. Түүнчлэн Монгол Улсын ардчиллын хөгжилд чухал дэмжлэг болж байна.

–Энтони Блинкений улс төрийн карьерын тухайд…

-Энтони Блинкен Харвардын их сургуулийг дүүргэж, Колумбын их сургуульд олон улсын эрх зүйгээр докторын зэрэг хамгаалсан мэргэжлийн дипломатч, франц хэлийг чөлөөтэй эзэмшсэн, хобби нь рок хөгжим юм билээ.Түүний эцэг Дональд М.Блинкен Унгарт суугаа АНУ-ын Элчин сайдаар ажиллаж байсан бол авга ах Алан Блинкен Бельгид суугаа АНУ-ын Элчин сайдаар ажиллаж байжээ. Энтони Блинкен АНУ-ын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, Сенатын Гадаад харилцааны хороо, Стратеги болон олон улс судлалын тинк танк Төв, АНУ-ын дэд ерөнхийлөгчийн Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх, АНУ-ын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөхийн орлогч, Төрийн нарийн бичгийн даргын орлогч зэрэг алба хашиж байжээ.

Хувийн сайн харилцаа улс хоорондын харилцааг хөгжүүлэхэд чухал түлхэц үзүүлдэг. Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг, Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкен нарын хооронд тогтсон сайн харилцаа хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны хөгжилд чухал дэмжлэг болж байгааг тэмдэглэх хэрэгтэй болов уу.

Ч.Отгонсүрэн

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“Муу жаал” гээд үхэхэд гарзгүй гэж хэлж болохгүй л дээ… DNN.mn

Хорих ангид бие нь муудаж, нас барсан талийгаач О-ийн амь насаа алдсан хэрэг шуугиан тарьж байна. Цэл залуухан дөнгөж 21 настай хүүхдээрээ шахуу залуу яагаад хорих ангид нас барав гэдгийг мэргэжлийн болоод хууль хяналтын байгууллагаас нарийн шалгалтын ажлыг үргэлжлүүлсээр л байх шиг байна. Ер нь ялтан, хоригдол ч бай жирийн иргэн, ард ч бай хүний амь нас гэдэг халдашгүй дархан байх ёстой. Шоронд байхдаа амь насаа алддаг, эрүүл мэнд нь мууддаг тохиолдол өмнө олон гарч байсан. Тэр болгонд яг юунаас болов, иргэний амь насаа алдах суурь шалтгаан нь юу байв гэдэгтэй холбоотойгоор янз бүрийн хардлага, хууль бус асуудлууд яригдаж ирсэн.

Тэгэхээр иймэрхүү асуудлыг баримттайгаар тодорхой болгох ёстой гол байгууллага бол Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар. Гэтэл энэхүү 21 настай хүүгийн амь насаа алдсан хэргийн талаар ШШГЕГ-аас өмнө Цагдаагийн байгууллага гэнэт гарч ирэн яаран сандран мэдээлэл хийж байгаа нь цаанаа ямар нэгэн хууль бус үйлдэл явагдсан юм биш байгаа гэсэн иргэдийн хардлагыг улам сэдрээлээ. Учир нь талийгаач О-ийн хувьд энэ оны эхээр цагдаагийн алба хаагчид эрүүдэн шүүсэн талаарх гомдлоо Авлигатай тэмцэх газарт хүргүүлсэн байсан. Улмаар АТГ-аас мөрдөн шалгах ажиллагааг явуулж байх үеэр гомдол гаргасан иргэн О амь насаа алдлаа. Үүнээс болоод зарим иргэд болон талийгаачийн ар гэрийнхэн, найз нөхөд нь эрүү шүүлтээс болоод миний хүү, миний найз амь насаа алдлаа гэдэг зүйлийг хэлэх болсон. Тиймээс О-ийн амь насаа алдсан асуудал тодорхой болоогүй байхад Цагдаагийн байгууллага яагаад яаран сандран мэдэгдэл хийв гэж гайхах хүмүүс олон байна. Ер нь цагдаагийн алба хаагчтай холбоотой ёс зүйн зөрчил, хууль бус үйлдэл, аливаа гэмт хэрэгт холбогдох тохиолдол нийгэмд олон гарах болсон. Юуны өмнө Монголын цагдаа аливаа хэрэгтэй холбоотой, тэр дундаа хүний амь нас эрсэдсэн асуудлаар мэдээлэл хийхдээ ёслол, хүндэтгэлийн дүрэмт хувцастай гарч ирдгээ одоо болих хэрэгтэй. Та бүхэн иргэний амь насыг хамгаалах тангараг өргөсөн хүмүүс. Та нарыг ард түмэн Монгол төрийн цагдаа хэмээн хүндэтгэдэг. Харин та нарт иргэдээ хүндэтгэх наад захын ёс зүй гэж байна уу.

Энгэрээрээ дүүрэн шагнал, одон медалиа гялалзуулчихаад амь насаа алдсан иргэний ар гэрийнхэнд сэтгэлээсээ эмгэнэл илэрхийлэх нь битгий хэл “Наадах чинь ер нь муу жаал байсан шүү дээ. Муу хүн юм чинь үхэхэд гарз байхгүй” гэх маягийн хандлагатай байж болмооргүй байна. Яг ингэж хэлээгүй ч та нарын байгаа байдал, хийж байгаа мэдэгдлээс чинь ийм хүнлэг бус хуучин нийгмээс үлдсэн хандлага тодорхой харагдлаа. Олон хүн энэ хандлагыг чинь шүүмжилж сошиалд сэтгэгдлээ үлдээн бичиж байна. Цагдаагийн байгууллага хүний хувийн мэдээлэл хариуцагчийн үүрэг хүлээдэг. Гэтэл та нар хэрэгт ямар ч ач холбогдолгүй хохирогчийн эмзэг мэдээллийг олон нийтэд зарлалаа. Магадгүй талийгаач О энэ оны нэгдүгээр сард үнэхээр цагдаагийн алба хаагчдад зодуулж, зодуураасаа гэмтэл авч, улмаар нас барах суурь шалтгаан нь болсон байхыг үгүйсгэхгүй.

Нөгөө талдаа О-ийн хувьд эрүүл мэндийн шалтгаантай ч байсан байж болно. Уг асуудал нь тодорхой болоогүй байхад Цагдаагийн байгууллагаас иргэн О өмнө нь тийм тийм ял шийтгэл авч байсан, сая Эрүүгийн хуулийн тэдэн заалтаар буруутгагдаж хоригдон шалгуулж байсан. Ер нь хулгайч, танхай этгээд гэх зэргээр хэлэх ямар шаардлага байв.

Спортоор, тэр дундаа хөлбөмбөгөөр хичээллэдэг, гадаад, дотоодын олон тэмцээнд оролцож явсан 21-хэн настай эрүүл саруул хүүгээ яагаад гэнэт амиа алдах болсон шалтгааныг Монголын цагдаагаас ар гэрийнхэн нь асуулаа. Та нар хуулийн дагуу шалгалтын ажлаа явуулаад шалтгаан нөхцөлөө баримттайгаар ар гэрийнхэнд нь хэлэх үүрэгтэй.

Гэтэл тэр хүүг өмнө нь ял шийтгэл эдэлж байсан зэргээр нийгэмд “муу жаал” болгон харлуулах ямар зорилго байсан юм бэ гэж ард түмэн та нараас хоолойгоо сөөтөл асууж байна. Амиа алдсан иргэний ял шийтгэлтэй байсан эсэх буюу хувийн эмзэг мэдээллийг гагцхүү ар гэрийнх нь зөвшөөрөлтэйгөөр л та нар баримт болгож ярих ёстой байх.

Иймэрхүү арьсаа хамгаалах гэсэн олон удаагийн үйлдлээс чинь болоод цагдаад, цаашлаад Монголын төрд итгэх хүн ховордсоор байна. Бүх насаараа хорих ял авсан ялтан ч амьд явах эрхээ та нараар хамгаалуулах хуультай. Хоригдол гэхээр хүн биш гэж боддог. Үүнийгээ Монголын цагдаа засах хэрэгтэй. Өнөөдөр Монголын цагдаа нараас колоничлогч орны эрх баригчдыг хамгаалсан ийм хуучин цагийн хандлага, зан авир илт цухалцах болсон. Энэ бол социализмын үеийн зан авир шүү. Тэр үеийн буюу ЗХУ-ын колони орнуудын цагдаа нар эрх баригчдынхаа эрх ашгийг хамгаалсан, зөвхөн тэдний талд л үйл ажиллагаа явуулдаг байсан. Яг ийм хандлага, зан авир өнөөгийн Ардчилсан Монгол Улсын цагдаа нарын хандлагаас ил тод гарах боллоо. Угтаа тэр үетэй өнөөг харьцуулбал бүх зүйл 180 хэм өөрчлөгдчихсөн. Гэтэл ийм хандлага байсаар байгаа нь тогтолцооны гажиг гэлтэй. Тиймээс үүнийг засах хэрэгтэй.

Цагдаа гэдэг бол бидний адил ард түмний л нэг хэсэг. Цагдаа гэдэг бол мэргэжил болохоос эрх мэдэл огт биш. Манай цагдаагийн хандлага нийгмийг зөвхөн гэмт үйлдэл хийхийг эрмэлзэж байдаг олонхын бөөгнөрөл. Тийм учраас дарж байх ёстой гэсэн итгэл үнэмшилтэй болчихсон. Яаж ч дарсан хамаагүй гэсэн сургаалтай аж.

Тийм учраас л тэр чинь тийм “муу жаал” гэх зэргээр асуудалд хандаж өөрсдийгөө өмгөөлж чадаж байна. Ингэж мэдэгдэл хийсэн цагдаагийн алба хаагч болон ийм агуулгаар нийгэмд мэдээл гэж үүрэг өгсөн дарга нарт хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Ямар нийгэмд амьдарч, хэний төлөө тангараг өргөснөө цагдаагийн зарим алба хаагчид одоог хүртэл мэддэггүй бололтой. Мэддэггүй алба хаагч нартаа мэдүүл, ойлгуул. Хуулийг шүтүүл.

Э.МӨНХТҮВШ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

ТОЙМ: Нэрт нийтлэлч Баабарын “Монгол хэлэнд нэвтэрсэн зээлдмэл үгс” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ DNN.mn

“Өдрийн сонин”-ы лхагва гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт Монполимет ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Дэлгэртэй ярилцлаа.  Тэрбээр “Үнэхээр хэн нэгнийг хохироосон хэмээн хохирогч хайж байгаа бол хохирогч нь Монполимет ” хэмээн ярилаа. Энэ талаар  V нүүрээс уншаарай.

Улс төр судлаач  Б.Эрдэнэбулгантай ээлжит бус чуулган болон Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн талаар ярилцлаа

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт Нэрт нийтлэлч Баабарын “Монгол хэлэнд нэвтэрсэн зээлдмэл үгс” хэмээх нийтлэл хэвлэгдлээ

Биндэр суманд шүдний тусламж, үйлчилгээнд хамрагдсан иргэдий

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Франц Улсын Элчин сайдыг хүлээн авч уулзлаа

Т.Сүхболд “Прокурорын байгууллагын зөвшөөрсөн хэмжээнээс давсан хүний эмзэг мэдээлэл тараасан байвал бид хариуцлага хүлээхэд бэлэн” гэлээ.

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаараас уншаарай.

 

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

 

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

 

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

 

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

 

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Монголын гайхамшигт эмэгтэйчүүд DNN.mn

Монгол төрийн далбаа “хүн төрөлхтний тэнгэрт”дарцаглан мандлаа. Сайхан байна. Бахдалтай байна. Монгол түмэн олон омогшиж байна. Энэхүү омогшлыг 24-хөн настай, турьхан Монгол эмэгтэй бадрааж чадлаа.

Тив дэлхийд эв нэгдлийн бэлгэдэл хэмээн хэдийнэ хүлээн зөвшөөрөгдсөн олимпийн жүдо бөхийн эмэгтэйчүүдийн 48 килограммын жинд Б.Баасанхүү гэх охин мөнгөн медаль хүртэв. Үнэхээр иртэй, уран байлаа. Дайчин, зоримог байлаа. Сайхан ч барилдлаа.

Ийн хөх Азийн цээжин дэх гуравхан сая Монгол олимпийн 12 дахь мөнгөн медальтнаа өлгийдөж авлаа. Булган сүүлтэй байг, охин минь. Уу-хай, уу-хай. уу-хай, Хурай, хурай. хурай.

Ер нь монгол эмэгтэйчүүд гайхамшигтай юм. Монголын нийгмийн эгзэгтэй хүнд цаг үеийг тэд л нуруун дээрээ үүрч босгож ирсэн байдаг. Жишээ нь, хүн төрөлхтний түүхэн дэх тод улс Их Монгол Улсыг байгуулахад Өэлүн Үжиний гавьяаг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Бага хаадын задралын үед Монгол төрийг сэргээсэн Мандухай сэцэн хатны гавьяаг монголчууд мартахучиргүй. Мөн Ану хатан, Сорхутан Бэхи гэхчлэнгээр Монголын түүхэнд гавьяатай эмэгтэйчүүдийн түүх олон бий.

Ер нь монгол эмэгтэй ямар эрэмгий, эр зоригтой, цог жавхаатай, дайчин болох нь Монголд зочилсон олон орны сэхээтнүүдийн аян замын тэмдэглэлээс тод томруун харагддаг.

Тухайлбал, алдарт Марко Пологийн тэмдэглэлд“ Монгол эмэгтэйчүүд нум сумаар харваж чаддаг. Моринд гарамгай. Эрчүүд нь дайнд мордсон үед ар талын бүхий л үүргийг тэд гүйцэтгэдэг” хэмээн бичсэн байдаг. Мөн Гильям Де Рубрукийн 1253-1255 онд Монголоор жуулчлахдаа бичсэн тэмдэглэлд “Тэд ачаа бараа зөөж, гэрээ ачаалдаг. Үнээгээ саадаг. Ааруул хурууд хийдэг. Арьсыг боловсруулж шөрмөсөөр нь утас хийж гутал, хувцас оёдог. Эсгий хийж гэр бүрдэг” зэргээр монгол эмэгтэйчүүдийн ажилсаг байдал, зориг хатуужлыг тодорхойлон бичсэн тэмдэглэл олон бий.

1989 онд нийгэм солигдоход ч тэр. Социализм, коммунизмын үеийн дараахь ядуурсан нийгэм, туйлдсан эдийн засгийг монгол эмэгтэйчүүд л босгож ирсэн. Тэр үед нийгмээ чирээд явчих хувийн хэвшил байсангүй. Эмэгтэйчүүд л хойшоо, урагшаа явган нүцгэн ганзагын наймаанд явсан юм шүү дээ. Одоо бол хэн ч тоож харахгүй тарваганы арьсыг тэр үед үнэд оруулж байлаа. Үнэд оруулах оруулахдаа Монгол дахь цөөн хэдэн валютыг тэд авч ирж байсан юм. Монголын хөдөөд байгаа өрхийг ганзагын наймаанд явж байсан эмэгтэйчүүд орлоготой болгож, давснаас өөр бараагүй дэлгүүрийг тэд бараагаар хангаж байсан юм шүү дээ. Үнэндээ шилжилтийн тэр хүнд үеийг ганзагын наймаанд халуун хүйтнийг үл хайхран зүтгэсэн монгол эмэгтэйчүүдийн ач гавьяагаар л даван туулж ирсэн дээ. Ингэж үеийн үед Монголын ороо бусгаа цаг үеийг монгол эмэгтэйчүүд л нуруун дээрээ үүрч ирсэн.

Өнөөдөр ч эмэгтэйчүүдийн нуруун дээр л тогтож байна. Улс орон өрх гэрээс тогтдог. Тэр өрх гэрийг хэн авч явж байна гэхээр өнөөх эмэгтэйчүүд. Гэр бүлийн эрүүл мэнд, хоол хүнс, хувцас хунар, хүүхдүүдийн сургууль соёл, ажил төрөл, сэрэхээс унтах хүртэлх айл гэрийн бүхий л асуудлыг эмэгтэйчүүд зохицуулж байна. Нийгэмд ажил хөдөлмөр хэн эрхэлж байна мөн эмэгтэйчүүд.

Монголын хөдөөд өнөөдөр охид эмэгтэйчүүд алга. Шалтгаан нь монгол эмэгтэйчүүд ерөөс хөдөлмөрч, манлайлагч байгаатай холбоотой. Бусад орны эзэгтэй нар шиг тэд гэртээ хүүхдээ хараад суухыг хүссэнгүй. Сурч боловсрох, нийгэмд ажиллаж хөдөлмөрлөх тэдний сонирхол эрэгтэйчүүдээсээ хол тасраад байна. Тиймээс цаашид ч Монголын нийгмийн ачаа эмэгтэйчүүдийн нуруун дээр төвлөрөх бололтой.

Гайхамшигт монгол эмэгтэйчүүдийн нэг тод дүр өнөөдөр олимпийн шинэхэн мөнгөн медиальт Б.Баасанхүү байлаа. Тэр дөрвөн уулын дунд тортог, нерв, асуудал бүрт дарлагдаж, тэрэндээ нэгийгээ дүүжилчих шахам суугаа монголчуудыг сэрээж, бадрааж чадлаа. Чиний баярт монголчууд магнай хагарах шахлаа, охин минь.

Хэдэн сар жилийн өмнө түүхэн 100 жилийнхээ хөтөлбөрийг баталчихсан аймаг, сумд хөтөлбөрөө зогсоож нийтээрээ чиний уран барилдааныг харлаа. Бахархлаа. Тэнд байсан олон хүнд чи урмын оч асаалаа. 24-хөн настай охин дэлхийд Монголын нэрийг дуурсгаж байхад миний тэр асуудал ч яамай байна, юухан байхав гэсэн зориг, хүчийг чи өглөө. Чиний амжилт хэзээ ч тасардаггүй олимпийн бамбар шиг олон хүнд урмын оч, итгэлийг галыг сэргээсэн шүү, охин минь. Илүү том амжилт хүсье. Чи чадлаа.

Р.ЖАРГАЛ

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

Өмгөөлөгч Г.Анхбаяр: Талийгаач О “Зодуулснаас хойш дотор эрхтэн болон хэвлийн хэсгээр өвддөг болчихсон” гэж ярьдаг байсан DNN.mn

Цагдан хорих 461 дүгээр хаалттай ангид хоригдож байсан иргэн О нь 2024 оны долдугаар сарын 22-ны өдөр П.Н.Шастины нэрэмжит III төв эмнэлэгт хүргэгдэн ирж, нас барсан харамсалтай хэрэг гарсан билээ. Тэрээр АТГ-т цагдаа нар өөрийг нь мэдүүлэг авна гэж дуудаад зодсон хэмээн гомдол гаргаж, төд удалгүй Цагдан хорих 461 дүгээр хаалттай ангид цагдан хоригдож байсан юм. Бид түүний өмгөөлөгчөөр ажиллаж байсан “Өмгөөллийн Эн Энд Би Эдвокэйтс ХХН” ХХК-ийн өмгөөлөгч Г.Анхбаяртай ярилцлаа.

-Та хэзээнээс талийгаач О-гийн өмгөөлөчөөр ажиллаж эхэлсэн бэ?

-Түүний өмгөөлөгчөөр ажиллах гэрээг албан ёсоор долдугаар сарын 20-нд ахтай нь байгуулсан. Учир нь долдугаар сарын 23-нд цаашид цагдан хоригдох эсэх нь шийдвэрлэгдэх шүүх хуралтай байсан. Харамсалтай нь ийм таагүй үйл явдал боллоо. Өмнө нь тавдугаар сарын эхээр уулзаж хууль зүйн зөвлөгөө, туслалцаа өгч байсан.

-Цагдан хоригдох хугацаанд нь та түүнтэй хэдэн удаа биечлэн уулзаж байсан бэ?

-Цагдан хоригдох хугацаанд нийт дөрвөн удаа уулзсан. Хэргийн бодит байдлыг бүгдийг нь надад амаараа үнэн зөвөөр, юуг ч нууж хаалгүй ярьж байсан.

АТГ-т гомдол гаргасан байдал, хэрэгт холбогдсон, цагдаа нарт зодуулсан тухайгаа, анх энэ хэрэгт яагаад холбогдсон зэрэг бүх зүйлсээ надад хэлсэн. Наадмын өмнө талийгаач О-той уулзах үед биеийн байдал нь хэвийн байсан.

Гэхдээ хэвлийгээр өвдөөд байгаа. Эмнэлэгт үзүүлэх ямар арга чарга байна гэж асууж байсан. Бие чинь өвдөөд байвал хорих ангийн эмчдээ хандаарай гэж зөвлөсөн. Хэрвээ хоёрдугаар шатлалын буюу хорихын эмнэлэгт эмчлэх боломжгүй байвал чамайг гуравдугаар шатлалын эмнэлэгт хүргэх боломжтой. Чи хорихын эмнэлэгт үзүүлэх боломжтой, ЭХО-д харуулаарай гэх мэт боломжтой зүйлсийг нь түүнд хэлсэн.

-Хорих 461 дүгээр хаалттай ангийн эмнэлэгт ЭХО байдаг уу?

-Түүнийг би мэдэхгүй байна. Гэхдээ хоёрдугаар шатлалын эмнэлэгт эмчлэх боломжгүй бол дээд шатны эмнэлэгт хүргэж эмчлэх арга хэмжээ авах ёстой.

-Тантай сүүлд уулзахдаа шүүх хурал хүртэл биеийн байдал гайгүй байх, шүүх хурлын дараа эмнэлэгт тухтай үзүүлнэ гэж ярьдаг байсан уу?

-Үгүй, огт эмнэлэгт үзүүлэх бодлоо хойшлуулсан зүйл ярьж байгаагүй. “Эмнэлэгт үзүүлмээр байна аа” гэж л ярьдаг байсан. Тэгээд яаж эмнэлэгт үзүүлэх, яах ийх талаар нь би хэлж өгч, зөвлөж байсан. Долдугаар сарын 11-13-нд хорих ангийн эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлж байсан. Гэхдээ бүгчимдээд, агаар дутагдаад байна гээд өөрийнхөө хүсэлтээр хоригдож байгаа камертаа байж байх хүсэлт гаргасан юм. Тухайн үед ажиллаж байсан эмч нар нь өөрөөр нь “Эмнэлгээс гарахад гомдолгүй, дараа нь ямар нэгэн гомдолгүй” гэсэн зүйлс бичгээр бичүүлж аваад гаргасан. Тухайн үедээ бие өвдөж эхэлж байсан гэж үзэж байгаа.

-Тантай уулзах үеэр юуны тухай ярьж байсан бэ. Биедээ өвчин зовиур байна гэж хэлдэг байсан уу?

-Нуруу, өгзөг, толгой зэрэг газрууддаа ил харагдах шархтай байсан. Тэдгээрийгээ баримтжуулаад АТГ-т гомдол гаргахдаа тухайн гомдолдоо хавсаргаад өгсөн байдаг. Одоо ч ар гэрийнхэнд нь тэдгээр зураг байгаа. Мөн зодуулснаас хойш дотор эрхтэн болон хэвлийн хэсгээр өвддөг болчихсон гэж ярьдаг байсан. Гэхдээ эцсийн дүгнэлт шүүх шилжилгээний хариугаар гарах юм. Яг юунаас болж гэмтэл учирсан байна гэдэг нь тогтоогдоно.

-Талийгаач О таны ажигласнаар түргэн зан авиртай хүн байсан уу, дөлгөөн тайван хүн байсан уу?

-Даруухан. Залуу хүн ямар байдаг билээ дээ, цовоо сэргэлэн байдаг шүү дээ. Гэхдээ түрэмгий бол биш. Соёлтой боловсон, даруу төлөв залуу байсан. Нүднээс харахад сэргэлэн залуу.

-Талийгаач О нь “Эрүүгийн хуульд заасан таван гэмт хэрэгт долоон холбогдогчтой, 53 хэргээс 10 үйлдэлд яллагдагчаар татагдан шалгагдаж байсан” гэх хүний эмзэг мэдээллийг олон нийтэд зарласан. Ингэж хүний хувийн мэдээллийг олон нийтэд зарлаж байгаа нь ёс зүйгүй үйлдэл байлаа?

-Хувь хүний эмзэг мэдээллийг олон нийтэд тараасан нь хууль зөрчсөн үйлдэл. Ар гэрээс нь ч зөвшөөрөл аваагүй. Олон нийтэд тэгж мэдээлж байгаа бол ар гэрээс нь зөвшөөрөл авах ёстой байсан. Нас барсан ч гэсэн аливаа хүний эмзэг хувийн мэдээллийг олон нийтэд зарласан нь ёс зүйн алдаа байлаа.

-Долдугаар сарын 22-нд эмнэлэгт хүргэгдсэн гэдгийг нь танд хэзээ мэдэгдсэн бэ?

-Би ар гэрээс нь олж мэдсэн. Харин ар гэрийнхэнд нь Улсын III төв эмнэлгээс мэдэгдсэн байсан. Долдугаар сарын 23-ны өглөө очиход ухаангүй байсан. III дугаар эмнэлгийн эмч нар бидэнд хэлэхдээ “Энэ хүнийг ганцхан хоногийн өмнө авч ирсэн бол амьдруулах бүрэн боломжтой байлаа” гэж хэлж байсан. Амин үзүүлэлтүүд нь уначихсан байсан. Нэг хоногийн өмнө, ядаж ухаан алдахаас нь өмнө авч ирсэн бол амьдруулах бүрэн боломжтой байсан гэж эмч нар хэлж байсан.

-Талийгаачийг гавласан байсан нь ямар учир шалтгаантай байсан бэ?

-Харгалзагч нар Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын албан журмынхаа дагуу л ажиллаж байгаа юм. Ажил үүргээ гүйцэтгэж байгаа хүмүүсийг буруутгах ёсгүй. Хууль, журмынхаа дагуу л ажлаа хийж байсан. Аав нь “та нар ядаж гавыг нь тайлчих” гэж хэлээд тайлуулсан. Ухаангүй хүргэгдэж ирэхдээ гавтай л байсан. Журам нь ийм байгаа юм.

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Р.Булгамаа: Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн хэргийг улсын яллагч буюу прокуророор олон жил ажилласан, шүүгч болоод удаагүй хүн шүүсэн юм билээ DNN.mn

Хүний эрхийн өмгөөлөгч Р.Булгамаатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Цагдаагийн алба хаагчдад нэг иргэн зодуулснаас нас барлаа гэдэг асуудал гарсан. Үүн дээр та хүний эрхийн өмгөөлөгчийн хувьд байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?

-Яг энэ асуудлаар би цахим орчноос хоёр ч мэдээллийг олж үзсэн. Нэгдүгээрт, амь хохирогчийн ар гэрийнхэн цагдаагийн байгууллагын гадаа хэвлэлийн хурал хийж, гомдолтой байгаагаа илэрхийлж байсан. Хоёрдугаарт, болсон нөхцөл байдлын талаар цагдаагийн байгууллагаас хийсэн мэдээллийг сонссон. Мэдээж хүний эрхийн чиглэл, тэр дундаа гэмт хэргийн хохирогч, холбогдогч нарын эрхийн хамгааллын асуудлаар ажилладаг хүний хувьд хуулийн байгууллагад шалгагдах явцдаа алтан амиа алдсан. Тэр дундаа эмнэлгийн орон дээр гавтайгаа байж байгаад нас барсан нь үнэхээр харамсалтай санагдсан. Олон жил ийм хэрэг дээр ажиллаж байгаагийн хувьд хэлэхэд, энэ бол ганц удаагийн тохиолдол биш. Нөхцөл байдлаас нь харахад тухайн хүний эрүүл мэндийн байдал дордсон байна. Цагдан хоригдож байгаа хүнийг дараагийн шатлалын эмнэлэгт үзүүлье гэхэд ямар их хүнд суртал, олон шат дамжлагатай тулгардгийг иргэд болон дарга нар тэр бүр мэддэггүй. Олон жилийн өмнөөс л 461 дүгээр цагдан хорих ангид хоригдож байгаа эмэгтэйчүүд эрүүл мэндийн үзлэг, үйлчилгээ авч чадахгүй байдлаас болоод эрсдэлт нөхцөлд орж, хүүхэд зулбах хүртэл тохиолдлууд гарч байсан. Тиймээс дөрвөн жилийн өмнөөс энэ асуудлыг хөндөж 461 дүгээр хорих ангид эмэгтэйчүүдийн жигүүр, эмэгтэйчүүд, хүүхдүүдээс мэдүүлэг авах өрөөг хүртэл тохижуулах, шаардлагатай тоног төхөөрөмжөөр хангуулах ажлыг зохион байгуулж байсан юм. Хүн ер нь хуулийн дагуу нийгмийн харилцаанд оролцож байх эрхээ хугацаатайгаар хязгаарлуулж, үйлдэл, эс үйлдлээ шалгуулж болно. Гэхдээ Үндсэн хуулиар олгогдсон хүний амьд явах, эрүүл аюулгүй орчинд байх, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах эрх нь тухайн иргэнийг цагдан хорьж байгаа хуулийн зохицуулалтаар бүрэн хангагдаж байх учиртай. Харамсалтай нь эдгээр эрх нь хуулиар биш, тухайн байгууллагын дотоод журам заавраар хангалтгүй зохицуулагдаж хүний эрх зөрчигдөөд байна. Цагдан хорих байгууллагыг Эрүүл мэндийн яам өөрийн харьяа биш гээд анхаардаггүй.

ХЗДХЯ болохоор цагдан хоригдож байгаа хүний эрхийн элдэв асуудлыг нь мэдрэмжтэйгээр олж хардаггүй байдалтайгаар явсаар өнөөдрийг хүрсэн. Цагдан хоригдож байгаа иргэдийн хүний эрхийн асуудлыг одоо ил гаргаж тавих, хууль тогтоомжуудад нь өөрчлөлт оруулж, хүний эрхийг зөрчих, хорихоор асуудлыг шийдвэрлэх цаг нь болсон гэж үзэж байна. Гэнэтийн асуудал үүсэхэд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх чадамж хүрэлцээ тааруу байгаагийн тод жишээ бол энэ. Дээрээс нь хүний бие муудлаа гэхэд хугацаа маш их алддаг. Тухайн хүнийг дараагийн шатлалын эмнэлэгт аваачихын тулд прокурор, мөрдөгчид танилцуулна. Нөгөөдүүл нь зөвшөөрөл өгөх гэж бөөн юм болдог. Миний хувьд энэ талын маш олон хүсэлт гаргаж байсан. Даанч маш бага хувьд нь л зөвшөөрөл өгсөн байдаг. Энэ мэт л шат дамжлагаас болоод эмнэлгийн нарийн мэргэжлийн тусламж авч болох цаг хугацаа алдсанаас амиа алдсан байхыг үгүйсгэхгүй. Түүнээс биш 21 настай хүүхдэд хууч өвчин гэж юу байх вэ дээ. Хууч өвчин нь сэдрээд амиа алдахад хүрчээ гэж өнгөц урьдчилсан дүгнэлт хийж байгаа бол хууль зөрчсөн төдийгүй ажил,мэргэжлийн хувьд асар ёс зүйгүй, хариуцлагагүй дүгнэлт болно.

-Ер нь сүүлийн үед ямар нэгэн асуудал болоход эхлээд тухайн хүнд л бурууг нь тохох гэж оролддог болчихсон мэт харагдаад байгаа?

-Хуулийн хэрэгжилтийг хангаж, хяналт тавих, хэрэгжүүлэх үүрэг бүхий төрийн албан хаагчдын үйлдэл, эс үйлдлээр хүний амь нас хохирсон, нэр төр, эрхэд нь халдсан байвал хариуцлага хүлээх гэдэг асуудал шат, шатандаа байхгүй болсон. Ерөөсөө төрийн ажил, төрийн албан хаагчдын хариуцлагагүйн зуд нүүрлэсний тод жишээ хууль, хүчний байгууллагын хүний эрхийн асуудалд хандаж байгаа байдал юм. Энэ удаад ч гэсэн цагдаагийн байгууллагаас ямар мэдээлэл хийх нь вэ гэдгийг анхааралтай ажиглаж байсан. Харамсалтай нь удаа дараа гаргаж байсан хүний эрхийн асуудлыг орхигдуулж ажилладаг үйлдлээ давтан гаргасан. Хохирогч 10 гаруй гэмт хэрэг үйлдэж шалгагдаж байсан, өвчтэй байсан гэх цагдаагийн байгууллагын мэдээлэл нь хүний эрхийг хүндэтгэж байна уу. Хохирогчийн гомдлыг хуулийн хугацаанд нь шалгаж хариу мэдэгдсэн, хохирогчийг зодсон цагдаагийн албан хаагчид арга хэмжээ авч шалгасан, хэрэг үүсгэсэн үр дүнг мэдээлсэн үү. Иймэрхүү зүйл өмнө нь мөн гарч л байсан. Зүүнбаянгийн цэргийн ангид нэг цэрэг амиа алдахад зодуулснаас үүдсэн хөхрөлт, толбоных нь зургийг олон нийтэд харуулж байгаад Цагдаагийн байгууллагын хэвлэлийн албаны даргаар ажиллаж байсан эмэгтэй “Энэ бол хүүрийн толбо” гэж урьдчилсан дүгнэлт хийж мэдээлж байсан. Харин тухайн амь хохирогчийн эрхийг хамгаалж, шат, шатны шүүхээр гадны нөлөөтэй нас барсан болох нь нотлогдож, холбогдох хүмүүс нь эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан. Яг л энэ асуудал давтагдаж байна. Манай цагдаагийн байгууллагаас болсон нөхцөл байдал дээр хүний эрхийн мэдрэмжгүйгээр урьдчилсан дүгнэлт хийдэг. Эсвэл амь хохирогчийг буруутгадаг. Хүний хувийн байдлын талаарх мэдээллийг хүндэтгэж үзэхгүйгээр дур зоргоороо мэдээлдэг. Энэ бол байж боломгүй зүйл. Үүнийг журамлан зохицуулах ёстой. Тухайн хүн ямар гэмт хэрэгт буруутгагдаж байгаагаас үл хамаарч аюулгүй л байх ёстой. Саяын амь хохирогч хүү бол төрийн хамгаалалтад байсан шүү дээ.

-Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг өмгөөлөгчгүйгээр шүүж 4.9 жилийн хорих ял өгсөн нь бас л маргаан дагуулж байна. Үүн дээр та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Энэ асуудлыг хүмүүс өөр өөрийнхөөрөө л дүгнэж байх шиг байна. Харин миний хувьд бол тэр хүн хэн байхаас үл хамаараад Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийн хэрэгжилт нь хэр байна вэ гэдэг дээр анхаарал хандуулж, хэд хэдэн удаа байр сууриа илэрхийлсэн. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 14 дүгээр зүйлд Монгол Улсын иргэн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна гэж заасан байдаг. Энэ эрх нь хангагдсан уу гэдэг дээр л бид нийтээрээ анхаарах ёстой. Яагаад гэвэл өнөөдөр Н.Өнөрцэцэгийн, маргааш таны асуудал, нөгөөдөр үр хүүхдийн тань эрх зөрчигдөх магадлал байж болохгүй шүү дээ. Тийм болохоор хүний эрх хаана зөрчигдөж байгааг байнга илэрхийлж, энэ талаар дуу хоолойгоо олон нийтэд хүргэж байхыг миний хувьд эрхэмлэдэг. Мөн Үндсэн хуулийн 55 дугаар зүйлд шүүгдэгч хууль зүйн туслалцаа авах, түүнийгээ мэргэжлийн хүнээр дамжуулан авах эрхтэй гэж заасан байдаг. Энгийн маргаан, зөрчил дээр хувь хүн өөрийгөө өмгөөлж чадна, болно гэсэн итгэл үнэмшил, чадвар байж болно. Гэтэл эрүүгийн гэмт хэрэг буюу хүний эрх хязгаарлагдаж, хувь заяа шийдэгдэх гэж байгаа үед мэргэшсэн өмгөөлөгчөөс мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө, туслалцааг авах зайлшгүй шаардлагатай. Энгийн иргэн хуульч, прокурор буюу улсын яллагчтай мэтгэлцэж чадах эрх зүйн хангалттай мэдлэггүй шүү дээ. Ийм нөхцөлд аваачиж байгаа нь л өөрөө хүний эрхийн зөрчил.

-Нэг өмгөөлөгч нь хуралдаан давхацсан. Нөгөөгөөс нь өөрөө татгалзсан буюу шүүхэд саад учруулах гэсэн гэдэг дээр та юу хэлэх вэ?

-Шүүхийн мэдээ гэдэг сайт дээр өмгөөлөгчөөр хангасан. Тэд нь татгалзсан гэсэн нэг талын байр суурьтай мэдээлэл гаргасан байна лээ. Харин энэ асуудал дээр би өөр байр суурьтай байгаа. Үйлчлүүлэгч өөрөө татгалзсан өмгөөлөгч бол зөвхөн нэг дээр нь буюу хөнгөн гэмт хэрэг дээр нь хууль зүйн туслалцааны гэрээ байгуулсан байдаг. Яг хүнд гэмт хэрэг буюу хавтас хэрэг дээр ажиллаж байсан. Нууцын материалтай танилцаж гарын үсэг зурсан өмгөөлөгч нарыг ирсэн ганц өмгөөлөгч нь орлож өмгөөлөх ямар ч боломж байхгүй. Тийм учраас өмгөөлөгч, үйлчлүүлэгч хоёр татгалзах нь зүйтэй гэж үзсэн байх. Мөн шүүх хурал давхацсан өмгөөлөгчийг манай шүүх хурлаас хойно тов нь гарсан шүүх хуралдаанд орсон гэсэн буруутгасан хандлагатай мэдээлэл байсан. Гэтэл анхан шатны шүүхүүд 14-30 хоногийн өмнө зарлагддаг бол давж заалдах шат болохоор ердөө долоо хоногийн өмнө л товлогддог. Ингэхээр сарын өмнө зарлагдсан хуралдаа орно гээд давж заалдах шатны шүүх хуралдаандаа орохгүй байж болохгүй шүү дээ. Мөн энд бас нэг өнцөг харагдаж байгаа.

-Тэр нь юу вэ?

-Шүүх хуралдаа ирж чадаагүй өмгөөлөгчийн үр дагаврыг шүүгдэгчид гаргаж хэрхэвч болохгүй. Тэр мэдээн дээр нь шүүн таслах ажиллагаанд саад учруулсан гэж бичсэн байсан. Гэтэл Н.Өнөрцэцэг саад учруулаагүй. Тэр хуралд ирчихсэн байсан. Харин шүүх хуралд ирээгүй өмгөөлөгчид сануулах, Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага тооцох боломжтой. Дээрээс нь хурлыг нэг удаа хойшлуулах дархан эрх нь шүүхэд бий. Тиймээс хүний хувь заяаг шийдэх гэж байж шүүх хуралдааныг хойшлуулж болох байсан. Үүнийг чинь л хүнлэг, энэрэнгүй нийгмийн үндэс гэж хэлээд байгаа юм. Мөн шүүх хурлаар татвараас зугтсан буюу 50 гаруй сая төгрөгийг улсад төлөх шаардлагатай гэж гарсан. Үүнийгээ төлж барагдуулах тав хоногийн завсарлага авах хүсэлтээ илэрхийлсэн ч шүүх хүлээж аваагүй гэж ээж нь ярьж байсан. Учирсан хохирлыг нөхөн төлөх хүсэлт гаргавал шүүх хуралдааныг завсарлуулж болно гэж заасан байдаг. Ингээд тухайн төлбөрийг барагдуулчихвал хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл болдог хуультай. Үүнийг амьдрал дээр шүүх байгууллага уг нь сайн ч хэрэгжүүлдэг. Гэтэл иргэн Н.Өнөрцэцэг дээр хүсэлтийг нь хүлээж аваагүй нь сонин санагдсан. Тэр шүүгч нь дүүргийн болон нийслэлийн прокурорт олон жил ажилласан туршлагатай ч шүүгчээр томилогдоод удаагүй юм билээ. Шүүгч хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 5.3 дугаар зүйлийн гурав дахь зохицуулалтыг хэрэглэсэн байх гэж үзэж байна.

-Ингэж болдог хэрэг үү. Энэ нь үнэхээр хэр зөв юм бэ гэдгийг танаас асуумаар байна?

-Хүний эрх, эрх чөлөөг шийдэж алх цохино гэдэг тийм амар хялбар ажил биш, асар хариуцлагатай алба. Ажил, мэргэжлийн хувьд өндөр шалгуур шаардлага тавигддаг байх учиртай. Манай прокурорууд цалингийн ялгаатай байдлаас шүүгчийн сонгон шалгаруулалтад их ордог. Тэр бүү хэл нийслэл, дүүргийн прокурорууд шүүгч болно гээд шалгалт өгөөд явж л байдаг. Төрийн өмнөөс хүнийг гэм буруутай гэж яллах гээд явж байсан хүн гэнэт нэг өдөр шүүгч болоод хүний хувь заяаг дэнслээд сууж байгаа нь хэр зохистой вэ. Үүнийг ер нь олж харж, анхаарах хэрэгтэй. Дээрээс нь прокурор буюу улсын яллагч гэж хэн юм бэ гэдэг шалгуур журмыг шинэ шатанд гаргах ёстой. Үүнийг би ч хэлээд байгаа юм биш. НҮБ-ын Хүний эрхийн комиссын шинжээчид манай улсад ирээд хоёр ч удаа зөвлөмж, анхааруулга өгсөн. Дээрээс нь шүүгчээр ямар хүн ажиллах ёстой вэ гэдгийг эргэж харах л ёстой. Хүний амьдралыг шийдэх гэж байгаа тэр хүн ядаж амьдрал таньсан, хуулийн салбартаа тодорхой дадал бий болгосон, хууль хэрэглээний өндөр чадвартай хүн байх хэрэгтэй. Өөрөө гэр бүл болоогүй байж бусдын гэр бүлийн маргааныг дэнсэлж, гэрлэлтийг нь цуцлах шийдвэр гаргаад сууж байгаа шүүгч байгаа шүү дээ. Анхан шатнаасаа нарийн бичиг, шүүхийн туслахаар ажиллаж байгаад шүүгч болсон хүмүүсийн хандлага арай өөр байдаг. Гэтэл хуулийн өөр байгууллагад ажиллаж байгаад ирсэн нь шүүх танхимаа зохион байгуулж байгаа байдал, хүнээс асуулт асууж байгаа хандлага, харизм нь ч өөр байдаг юм. Тиймээс л шүүгч болох хүмүүсийн шалгуур дээр хүний эрхийн мэдрэмжтэй байдлыг нь анхаарч үзэх шаардлагатай болжээ.

-Н.Өнөрцэцэгийг төрийн нууц хадгалсан гэж буруутгасан. Харин олон нийт болохоор тэгвэл төрийн нууцыг хамгаалж байх ёстой, дамжуулсан хүн нь яагаад хариуцлага хүлээхгүй байгаа юм бэ гэж байна. Энэ тал дээр та ямар мэдээлэлтэй байна вэ?

-Хүмүүсийн адил цахим орчин дахь мэдээлэлтэй л байна. Ер нь төрийн нууц гээд байгаа зүйл нь яг төрийн нууц байсан уу. Хүн бүрийн гар дамжаад, хэн нэгний машинд явж байдаг зүйл юм уу гэдэг чинь өөрөө асуудал дагуулж байна. Төрийн нууцад тамга тэмдэг дараад орчихсон л бол түүнийг хадгалж, хамгаалах төрийн нууцын ажилтан гэж бий. Хэн гэдэг хүн тэр мэдээллийг өгсөн юм гэдгийг тогтоосон уу. Дээрээс нь Н.Өнөрцэцэгийн хурууны хээ түүн дээр нь байна уу. Тэр мэдээллийг хадгалснаараа үр шимийг нь хүртэх гээд дараагийн алхамд бэлдэж байсан нөхцөл байдал тогтоогдсон уу гээд маш олон зүйлийг олж харах ёстой. Үүн дээр л өмгөөлөгч нарын чинь ур ухаан, мэдлэг боловсрол гарах ёстой байсан. Энэ гэмт хэргийн хариуцлага нь зургаан сараас гурван жилийн хугацаатай зорчих эрхийг хязгаарлах, эсвэл зургаан сараас гурван жилийн хорих ял оногдуулах хуультай. Тэр нууцыг хадгалснаараа үндэсний аюулгүй байдалд хор хөнөөл учруулсан ямар үйлдэл, эс үйлдэхүй бий болсон бэ гэдэг нь нотлогдсон байж энэ зүйлчлэлээр тухайн хүнийг буруутгах учиртай. Мөн хэргийн субьектив талыг нь сайтар тогтоосон байх ёстой. Гэтэл өөрөө ч мэдэхгүй, барааг нь хараагүй гэж мэдээлэгдэж байсан. Энэ мэтчилэн олон асуудал дээр өмгөөлөгчийн орон зай, мэтгэлцээний зарчим хэрэгжих байсан болов уу.

-Мөн хүний эмзэг мэдээллийг олон нийтэд мэдээлсэн гэж үзсэн юм шиг байсан. Гэтэл та яг энэ байдлыг хууль, хүчний байгууллагынхан өөрсдөө гаргаж, хүний эмзэг мэдээллийг ил болгодог. Гэсэн хэрнээ хариуцлага хүлээдэггүй талаар хэлсэн?

-Дорноговь аймагт 13 настай охины амь насыг хохироосон тухайн этгээдийн өмнө нь гэмт хэрэг үйлдсэн мэдээллийг олон нийтэд түгээсэн гэж хариуцлага хүлээлээ. Үнэхээр гомдолтой байна гэж ээж нь ярьж байхыг сонссон. Яг энэ мэдээллийг Н.Өнөрцэцэг түгээсэн өдөр нь аравдугаар сарын 7-ны өдөр гэнэ. Гэтэл манай цагдаагийн байгууллагын албанаас н.Гантулга гэж хүн холбогдсон байж болзошгүй тул эрэн сурвалжилж байна. Тэр нь ийм гэмт хэргүүдэд холбогдож байсан гэсэн хэвлэлийн хурлыг хоёр хоногийн өмнө хийсэн гэж ярьсан. Хэрвээ энэ үнэн бол хүний эмзэг мэдээллийг түгээсэн гэдэг эргэлзээтэй болоод ирж байгаа юм. Монгол Улсын эрх бүхий төрийн байгууллагын албан хаагчийн гаргасан мэдээллийг цахим орчинд мэдээлсэн нь хүн бүр хүний эмзэг мэдээллийг түгээсэн болох юм уу.

-Тэгвэл ярилцлагын эхэнд дурдсан амь насаа алдсан залуугийн талаар цагдаагийн байгууллагаас 10 гэмт хэрэгт шалгагдаж байсан гэж мэдээлсэн. Энэ мэдээллийг нь дамжуулсан хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийнхэн хүний эмзэг мэдээллийг тараасан гэм буруутай болчих юм уу?

-Хэрвээ ингэж үзвэл эрх чөлөөт, хүмүүнлэг нийгэм мөн үү гэдэг асуулт гарна. Их л эвгүй байдал биднийг хүлээж байна аа даа. Амь хохирсон залуугийн хувьд авч үзвэл 18-21 насны хүнийг өсвөр насны шүүгдэгч гэж авч үздэг. Энэ бол зөвхөн манай улсын хууль гэлтгүй Хүүхдийн эрхийн конвенцид ч энэ талын заалт байдаг. Харамсалтай нь өнөөдөр манайд 18 нас хүрсэн л бол шууд 461 дүгээр ангид аваачаад тэнд байнга орж, гарч байдаг удаа дараа гэмт хэрэг үйлдсэн нөхдүүдтэй хамт нэг тасагт хийчихдэг. Хүний эрхийн мэдрэмжтэй байх гэдэг чинь үүнээс л эхэлнэ. Зайлшгүй нийгмээс тусгаарлах ёстой гэж үзэж байгаа бол өсвөр насны иргэдийг тусад нь хорьдог өрөө байр байх хэрэгтэй. Ер нь шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын талаар ярьвал олон асуудал бий. Анх удаа гэмт хэрэг үйлдэж, хорих ял авсан хүмүүс өөрийнхөө толгойг хагартал хана мөргөж, гар хуруугаа тултал цохидог. Үнэхээр хүнд цохилтод орсон энэ үедээ хүн юу ч хийж болно. Тиймээс хэрхэн яаж тохижуулсан ямар хамгаалалттай өрөөнд байлгахаас эхлээд хийх юм олон байна. Манайд ганцхан байдаг эмэгтэйчүүдийн хорих ангид халуун, хүйтэн ус байхгүй. Хоригдол эмэгтэйчүүд нарны илчинд жаврыг нь гаргасан болоод л хүйтэн усанд хувцсаа угаадаг. Олон хүүхэд ээжтэйгээ цуг хоригдсоор байна.Дөнгөж хорвоод мэндэлсэн тэр жаахан хүүхэд тэнд хоригдох ёстой юм. Яагаад эмэгтэйчүүд хорих ангид хүүхдээ төрүүлэх ёстой юм. Нөгөө зорчих эрхийг нь хязгаарладаг цахим гавыг хүүхдийг нь төртөл, мөөмнөөсөө гартал нь зүүлгэж болохоор хуульд өөрчлөлт оруулах нэн шаардлагатай байна. Ер нь хуульд тухай бүр нь хүний эрхийн дэвшилтэй зүйл заалтуудыг оруулж байх хэрэгтэй. Ингэснээр хуулийн зохицуулалт нийгмийн харилцааны хөгжлөөс хоцрохгүй болно шүү дээ. Дээрээс нь Шүүхээс хаалттай, нээлттэй гэж хорих ял эдлэх дэглэмийг зааж ял өгдөг ч тэр хоёр нь нэг дор байдаг. Багануурын хорих анги яг ийм. Хаалттай, чанга дэглэмтэй ангид ял эдэлж байгаа нөхдүүдтэй цуг л анх удаа ял эдэлж байгаа, нээлттэй хорихын хүмүүс нэг хашаанд нарладаг. Энэ мэтчилэн олон асуудлыг өөрчилж, хүний эрхийг хангасан мэдрэмжтэй зохицуулалтыг тус тусын хуульд нэн даруй оруулах шаардлагатай.

-Зарим нэгэн хүний эрхийн мэдрэмжгүй цагдаа, хууль хүчний байгууллагын ажилтнуудаас болоод нийтээрээ үзэн ядах хандлага гаргаад байна гэх хүмүүс ч байдаг?

-Хамгийн гол зүйл бол хууль, хүчний байгууллагын хуулиудад хүний эрхийн зохицуулалт бараг тусгагдаагүй. Тэдгээрт ажилладаг албан хаагч, ажилтнууд нь хүний эрхийн мэдлэг мэдрэмжгүйгээр ажил үүргээ гүйцэтгэж байгаагаас нийт иргэдэд бухимдал бий болж төр засагт итгэх итгэл нь алдарч, төрийн захиргааны болон улс төрийн өндөр албан тушаалтны нэр хүнд сайнгүй болсонд дүгнэлт хийж засах цаг нэгэнт болсон байна. Төрийн албаны шалгалт нь төрийн албанд ажиллах хүний эрхийн мэдлэг, мэдрэмж хэр юм бэ гэдгээс эхлэх ёстой юм. Хэдэн хууль цээжлүүлээд хуулийн заалтуудыг төсөөтэй зохицуулалт болгож хувиргасан асуултуудыг тааж бууддаг байдлаар нь оноо өгч шалгадгийг одоо халах цаг болсон шүү. Төрийн албаны зөвлөлүүд нь жинхэнэ төрд ажиллах хүн чанартай, ёс суртахуунтай, мэдлэгтэй хүн үү, хүнийг хайрладаг, хүний эрхийн мэдлэгтэй юу гэдгээр нь шалгаж төрийн албан хаагчдыг шилж сонгох ёстой. Одоо ажиллаж байгаа төрийн албан хаагчдаа хүний эрхийн сургалтад хамруулах гээд олон зүйлийг хийж болно. Хандлага гэдэг хамгийн чухал зүйл. Төрийн хувцас өмсөхөөрөө бяр хүч орчихдог. Хүмүүсийг үл хүндэтгэж ханддаг зарим нэг албан хаагчдын хандлага бүр андашгүй харагддаг. Үүнийг өөрчлөхийн тулд удирдлагууд нь хүний эрхийн асуудлаар сургалт явуулж албан хаагчаа таньж, ажилтан бүртэйгээ тулж ажиллах ёстой. Өөрчлөхийн тулд хуулиас нь биш эхлээд хүнээс нь эхлэх ёстой юм байна. Төрийн албан хаагчдын хүнтэй харьцах харилцаа хандлага чинь мянган сайн хуулийн зохицуулалтыг муу болгоод байна. Манай хуулийн байгууллагын удирдлагын хандлага хутга хавирч байгаа аятай хар яр болсон. Үүнийгээ ухаарч, удирдлагын багаа хүний эрхийн мэдрэмжтэй л болгох хэрэгтэй байна гэж үзэж байна. Хуулийн хяналт болон өдөр тутмын хяналт шалгалтыг хариуцсан албан тушаалтан, мэргэжилтэн, холбогдох хүмүүс ажлаа зохих ёсоор хийх нь хоцрогдоод байна. Бодит амьдрал дээр нэг баг хамт олон болчихоод нэгнийгээ хянана гэдэг нь зохицолдохгүй харилцаа юм.Иймд цагдаагийн байгууллагын дотоод хяналт шалгалтын газрыг өөрчилж, прокурорын байгууллагын шууд хяналтад оруулах цаг нь нэгэнт болсон байна. Мэдээж ажлаа үнэхээр чин сэтгэлээсээ, хүний эрхийг дээдэлж хийдэг мянга мянган албан хаагчид байгааг дурдах хэрэгтэй. Чадахгүй байгааг нь өөрчилж, чадаж байгаагийнх нь илүү цаг, нэмэгдлийг нь өсгөж, нийгмийн асуудал хийгээд аж амьдралынх нь чанарыг эрс сайжруулах шаардлагатай байна. Иймэрхүү хууль эрх зүйн шинэчлэлийг Хууль зүй, дотоодын хэргийн яамныхан сайн зоригтой хийгээсэй. Үргэлжлүүлэн ажиллахаар болсон Ерөнхий сайд иргэдийнхээ бухимдалтай байдлыг хүний эрхийн талаарх хууль тогтоомжуудыг шинэчлэх байдлаар арилгаасай, хүнийхээ хөгжил болон төрийн албан хаагчдын сэтгэлгээнд өөрчлөлт оруулаасай. Ерөнхийлөгч маань хүний эрхийн зөрчил дээр дүгнэлт хийж үгээ хэлж иргэдийнхээ анхаарлыг хандуулаасай гэж хүсч байгаагаа илэрхийлье.

Т.ДАРХАНХӨВСГӨЛ

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

ТОЙМ: “Муу жаал” гээд үхэхэд гарзгүй гэж хэлж болохгүй л дээ… ” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

“Өдрийн сонин”-ы мягмар гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн Д.Энхтуяа “Хүмүүнлэг, ардчилсан нийгмийг байгуулна хэмээн тунхагласан. Үүнийгээ хангаж чадаж байна уу гэдгээ эргээд харах цаг нь болжээ” хэмээснийг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

  • ХИС-ийн профессор, Шинжлэх ухааны доктор Д.Уламбаяр “Энтони Блинкений айлчлал Монголын ардчиллын хөгжилд чухал дэмжлэг болно” гэлээ.
  • Өмгөөлөгч Г.Анхбаяр: Талийгаач О “Зодуулснаас хойш дотор эрхтэн болон хэвлийн хэсгээр өвддөг болчихсон” гэж ярьдаг байсан” хэмээн ярилаа. Энэ тухай I болон III нүүрээс уншаарай.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт ““Муу жаал” гээд үхэхэд гарзгүй гэж хэлж болохгүй л дээ…” хэмээн өгүүллээ.

МУИС, ШУС-ийн багш  Г.Мөнхбаяр “Бага хугацаанд бэлтгэл хийж, Олон улсын физикийн олимпиадаас багаараа медаль хүртсэндээ баяртай байна” гэлээ.

  • Ирэх сарын 10-нд УИХ-ын ээлжит бус чуулган хуралдах товтой байна

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://tsahim.dnn.mn/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Тэд шударга ёсны сахиул уу, сахиус уу DNN.mn

Аливаа улсын нийгмийн харилцаанд оролцогчдыг тэгш байдлаар үнэлэхийг шударга ёс хэмээн ойлгоно. Энэ утгаараа тухайн нийгмийн субьектүүд хоорондын эдийн засаг, нийгэм, улс төр, эрх зүй, ёс суртахууны бодит, эрх тэгш, бие даасан харилцааг шударга ёс гэдэг. Гэхдээ үүнийг аль улс ямар нийгэмтэй байхаас хамаарч өөр өөрөөр томьёолно. Өөрөөр хэлбэл, нийгмийн харилцагчдын тэгш бус байдал хаана гажуудна, тэнд шударга ёс яригддаг. Монголд бол “Хүн бүр хуулийн өмнө эрх тэгш байх” буюу “Шударгаар шүүлгэх” хэмээх шударга ёсны эхний шаардлага яригдана. Ийм шударга ёсоор ангаж цангасаар өнөөг хүрэв. Ямар сайндаа сая хамтарсан Засгийн газар байгуулагдах үеэр ХЗДХЯ-ны нэршлийг “Шударга ёс” гэдэг үгтэй болох шахах вэ дээ.

Гэхдээ манай улс шударга ёсны хэмжүүр давагсдад тооцдог хариуцлагын тогтолцоо, хуулийн бололцоо сайтай. Гагцхүү түүний хэрэгжилт л муу. Үүнтэй бүгд санал нийлдэг. Тэгэхээр хуулийн хэрэгжилт нь шударга ёсыг хуулийн, төрийн нэрийн өмнөөс хамгаалдаг, сахиулдаг, хэрэгжүүлдэг хэдэн байгууллагаас шалтгаалах болчихож байгаа юм. Үүнд Үндсэн хуулийн Цэц, Шүүх байгууллага, Прокурорын байгууллага, АТГ, ЦЕГ, ШШГЕГ-ыг нэрлэж болно. Тамгыг нь атгаж буй даргаас тухайн байгууллагын үйл ажиллагаа шууд шалтгаална. Тэгвэл тэдгээрийг хэн хэн удирддаг вэ. Тэд шударга ёсны сахиулууд уу, сахиусууд уу?

Үндсэн хуулийн Цэц. Өнгөрсөн бүх хугацаанд улс төрийн байгууллага шиг ажилласан. Үндсэн хуульд бус эрх баригчид, албан тушаалтанд захирагдаж, үйлчилж ирсэн. Зарчмын хувьд төрд бус шүүхэд ажилласан туршлага л энэ байгууллагыг “Дээрээ Үндсэн хуулиас өөр даргагүй” ажиллах цор ганц гарц болсон. Гэтэл саяхан төрд олон жил ажилласан Г.Баясгалан Үндсэн хуулийн Цэцийн даргаар томилогдсон. Баянхонгор аймагт төрсөн тэрээр 1986-1999 оныг хүртэл прокурорт, 1999-2019 оны хооронд Ерөнхийлөгчийн зөвлөх, ЗГХЭГ-ын тэргүүн дэд дарга, дийлэнхэд нь ХЗДХЯ-нд газрын даргаас Төрийн нарийн бичгийн дарга хүртэл ажилласан. Түүний үйл ажиллагааг сайтар анзаарч, ажиглаж байх ёстой.

Шүүх байгууллага. Авлига, албан тушаалын хэрэг дээр голдуу “дабл стандарт” хэрэгжүүлдэг гэж шүүмжлэгддэг. Гэвч шүүгч энэ төрлийн, ер нь бүхий л хэрэг дээр шүүхэд ирүүлсэн хэрэг материалын хүрээнд л шийдвэр гаргах үүрэгтэй. Нэмэлт шаардах боломжгүй. Хууль нь ийм. Хэдий тийм ч сүүлийн үед шүүхийн хууль, зарчим, бодлогоос ангид зарим шийдвэр гарах болсон. Шүүмжлэл гэх үү, эсвэл шүүхэд ирж буй тэр галыг Улсын Дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч Д.Ганзориг авдаг.

Тэр Өвөрхангайнх. Угаасаа шүүхийн хүн. 1998 онд МУИС-ийн ХЗС төгссөн. Төгсөөд шүүхэд ажилласан. 2013 онд Улсын Дээд шүүхийн шүүгч, 2020 онд тус шүүхийн ерөнхий шүүгч болсон. Гэхдээ дээр дурдсан “шүүхийн бус шийдвэр”-үүд түүнээс хамааралгүйгээр, хөндлөнгийн нөлөөгөөр гараад байж болзошгүй талаар сүүлийн үед яриад эхэллээ. “Ганзориг уу, Бямбажаргал уу” гэсэн ярианы тухай уншигчид мэдсэн л байх. Тэнд дурдагдаад байгаа Бямбажаргал нь шүүхийн анхан, дунд шатны нэр бүхий шүүгч нартай шууд холбогдож хэрэг маргааныг хүссэнээрээ шийдүүлдэг гээд байгаа юм. Ер нь тэгээд шүүхийн нэр хүнд, шүүхэд итгэх итгэлийг хиртүүлж, сэвтүүлж явдаг хэдхэн л шүүгч байдаг. Үеийн үед л тийм байсан. Тэгэхээр шүүхийнхэн дотроо “шүгэл” үлээж, цэвэрлэгээ чангалгаа хийх цаг нь тулсан бололтой.

Прокурор. Хууль хяналтын хамгийн том эрх мэдэл энэ байгууллагад бий. Мөрдөгчдийн ажилд хяналт тавьж, тухайн хэргийг ямар байдлаар шүүхэд шилжүүлэхийг шийддэг. Шүүхэд шилжүүлэх эсэх, мөрдөн шалгах явцад хэрэгсэхгүй болгох, түдгэлзүүлэх зэрэг бүх эрх мэдэл прокурорынх. Прокурорыг Өвөрхангайн Б.Жаргалсайхан толгойлдог. Тэрээр 1988 оноос Өвөрхангай аймгийн Прокурорын газар, Тээврийн прокурорын газар, УЕПГ-т ажилласан. 2019 оны дөрөвдүгээр сард Улсын ерөнхий прокуророор томилогдсон. Авлига, албан тушаалын асуудал ид хөндөгдөж, бараг буцалж байсан үе. Тиймээс М.Энх-Амгаланг Б.Жаргалсайханаар солих үед нийгэм “Авлигын хэргүүдийг машиндах нь дээ” гэж харж байсан. Энэ хүн ийм л хүлээлт дунд Улсын ерөнхий прокурор болсон. Гэвч томилогдоод таг. Сүүлийн үед бүр сураг тасрав. Дагаад байгууллага нь ч унтаж орхилоо.

Мэдээжийн хэрэг хуулийн дагуух үүргээ гүйцэтгэж байгаа нь ойлгомжтой. Харин авлигын дуулиант хэргүүд ар араасаа унтарч орхив. Хамгийн гол нь энэ бүхний бурууг мөрдөх байгууллагууд нь үүрдэг.

УИХ-ын сонгуулиас сарын өмнө Дорноговийн О.Машбат гэдэг залууг Ерөнхийлөгчийн саналаар Улсын ерөнхий прокурорын орлогчоор томилсон. О.Машбат нь 2003 оноос УИХ-ын Тамгын газарт туслах ажилтан, ХЗДХЯ-ны мэргэжилтнээр, НЗДТГ-ын Хууль зүйн хэлтсийн дарга, 2015 оноос УЕПГ-т хяналтын прокурор, 2017 оноос НПГ-т хэлтсийн дарга, ахлах прокурор, 2019 оноос УЕПГ-ын Тамгын хэлтсийн дарга, ахлах прокурор, 2020-2024 онд ЗГХЭГ-т Шадар сайдын зөвлөх, ЕТГ-т Хуулийн бодлогын газрын даргаар ажиллаж байсан. Түүнийг удахгүй Ерөнхий прокурор болж магад гэсэн мэдээлэл бий.

АТГ. Авлигачдын айдас, ард түмний шүүмж дунд ажилладаг. Хамгийн сүүлд “Авлигын индексээр ухарлаа” гэж шүүмжилсэн. Угтаа энэ бол авлига, албан тушаалын хэргийн илрүүлэлт өссөнтэй холбоотой. “5Ш” ажиллагаа зэрэг нөлөөлсөн. Авлигын хэргийн илрүүлэлт урагшлахад авлигын төсөөллийн индекс ухардаг. “Авлига бага байна” гэвэл авлигын индекс сайжирна. Урвуу хамааралтай гэсэн үг. АТГ-ын даргаар З.Дашдаваа ажиллаж байна. Хэнтийнх. Цагдаагийн хүн. ЦЕГ-ын дэд даргаар ажиллаж байсан тэрээр 2019 онд энэ албанд томилогдсон. Монголчууд нэрийг нь сонсож, барааг нь харахаас хэтэрдэггүй байсан “дээдсүүд”-ийн холбогдсон олон том хэргийг мөрдөн шалгаж шүүхэд, прокурорт шилжүүлсэн. Мэдээж зарим хэрэгт улс төрийн шинжтэй гацаа саад ажиглагддаг. Хэд хоногийн өмнө “З.Дашдаваа өргөдлөө өглөө” гэдэг мэдээлэл цахим сүлжээнд сэвэгдлээ. АТГ-аас “Үгүй” гэсэн тайлбар өгсөн. Энэ нэг талаас АТГ-ын дарга болох хүсэлтэй хууль хяналтын нэр бүхий хүмүүс, нөгөө талаас З.Дашдавааг явбал хэргээ аргалж магадгүй хэмээн горьдлого тээсэн этгээдүүд гэсэн хоёр талын ашиг сонирхол дээр сэвэгдсэн мэдээ болж таарсан.

ЦЕГ. Шүүмжлэлд байнга өртөж байдаг энэ байгууллагад шинэчлэх зүйлүүд бий. Сүүлд гарсан хүний амь хохирсон тухай мэдээлэл бол хүний эрхийн ноцтой факт мөн. Уг нь мөрдөгчид хуулийн дагуу хохирогч залууг саатуулж, прокурорын хяналт дор, шүүхийн шийдвэрээр ШШГЕГ-т хүлээлгэж өгсөн. Тийм хуультай. Гэвч ЦЕГ-аас харамсалтай явдлын дараа зориудаар уу гэж хардмаар мэдээлэл хийж олны бухимдлыг төрүүлсэн. ХЗДХ-ийн сайд “Цагдаагийн байгууллага цаашид мэдээлэл хийхдээ аливаа төрлийн хохирогч, тэр дундаа амь хохирогчийн хувийн, эмзэг мэдээллийг задруулахгүй байж, нэр төр, алдар хүндэд нь халдахгүй байхад анхаарч, мэдээлэл хийх журам боловсруулж хэрэгжүүлэн ажилла” гэсэн чиглэлийг өгөв.

Гэхдээ өдөр өнгөрөх тусам 21-тэй залуу амиа алдсан явдлыг албан тушаалын төлөөх ажиллагаа болгож хувиргах оролдлого хийж байсан нь тодорч байна. Цагдааг Бригадын генерал Т.Сүхболд удирддаг. Улаанбаатарт төрсөн. Нутаг ус яривал аав нь Сүхбаатар, ээж нь Дорноговийнх. ЭЦА-нд олон жил ажилласан. Өнгөрсөн жил ЦЕГ-ын даргаар томилогдсон. Сонгууль өнгөрсөн, солио холио явагдаж магадгүй гэсэн үүднээс үү, хэрэг явдлыг Т.Сүхболд руу чиглүүлж буй нь тодорхой ажиглагдав. Оронд нь суух гэсэн хүмүүсийн хүсэл, хэрэг түвэгийг нь ухаад орчихсон учраас салж санаагаа амраах гэсэн хэсэг бүлгийн сонирхол нийлж харагдлаа. Түүнийг ЦЕГ-ын дарга байхад яагаад ч замхрахгүй С.Зоригийн хэрэг, 49 хувь, нүүрсний хэрэг, бусад нийтэд ил зарлаагүй эдийн засгийн том гэмт хэргүүд бий.

ШШГЕГ. Энэ газар угаасаа эрсдэл ихтэй. Хоригдож буй этгээдийн хүн ёсны эрхийг хөдөлшгүй харгалзаж саатуулах үүрэгтэй. Гэвч энэ сарын 23-нд ШШГЕГ-ын Хорих 461 дүгээр ангид хоригдож байсан 21 настай залуу Улсын төв гуравдугаар эмнэлэгт гартаа гавтай нас барсан хэрэг гарлаа. Хаанаас нь ч харсан маш ноцтой асуудал. ХЗДХ-ийн сайд ч “Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага амь хохирогчийн бие муу байхад гавласан гэх асуудлыг нягтлан шалгаж, яаралтай эргэн танилцуул” гэсэн үүрэг, чиглэл өгөөд байна. ШШГЕГ-ын даргаар Хэнтийн Б.Нандинболор хурандаа хэдхэн сарын өмнө томилогдсон.

Тэрээр Хэнтий аймгийн Цагдаагийн газрын Цагдан хорих байрны хэв журмын тасагт цагдаа, тус Цагдаагийн газарт мөрдөн байцаагч, Чингэлтэй дүүргийн Цагдаагийн хэлтсийн Мөрдөн байцаах нэгдүгээр тасагт мөрдөн байцаагч, АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтэст мөрдөн байцаагч, Хэнтий аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар 419 дүгээр нээлттэй хорих ангийн дарга, ЦЕГ-ын Хяналт-шалгалт, дүн шинжилгээ, дотоод аудитын хэлтэст ахлах байцаагч, АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтэст ахлах мөрдөгч, ахлах комиссар, ШШГЕГ-ын харьяа Хорих ял эдлүүлэх албаны дарга, ШШГЕГ-ын Тэргүүн дэд даргаар ажиллаж иржээ.

Ажиглагч

А.БАТБОлд

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Олимпийн мөнгөн медальт Б.Баасанхүүгийн аав А.Бавуудорж: Охиныхоо олимпийн аваргын төлөөх барилдааныг гэр бүлээрээ сэтгэл догдлон үзсэн. Охиноороо бахархаж, баярын нулимстай огшиж хонолоо DNN.mn

2024 оны Ази тивийн болон Душанбе Их дуулга тэмцээний аварга, “Абудаби-2024” Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний алтан медальт, ШШГЕГ-ын Сүлд спорт хороо, Үндэсний шигшээ баг, “Импери” группийн тамирчин, ОУХМ Б.Баасанхүү “Парис-2024” зуны XXXIII олимпийн наадмын мөнгөн медальтан боллоо.

Тэрбээр эмэгтэйчүүдийн 48 кг-д С зоонд Мальтийн Е.Катринтатай учраа таарч цэвэр, хоёр дахь барилдаандаа Австрийн Кетрингийг цэвэр ялсан. Хэсгийн аваргын төлөө Парагвайн Нарваез Габрилатай барилдаж ялснаар зооны аваргын төлөө Испанийн Мартинез Абелендатай барилдаж, нэмэлт цагт ялалт байгуулсан. Улмаар Олимпийн наадмын алтан медалийн төлөө “Ханжоу-2022” Азийн наадмын аварга, “Доха-2023” Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний мөнгөн медальт Японы бөх Цунода Нацүмитай өрсөлдөж ялагдсанаар ийнхүү мөнгөн медаль хүртлээ. Б.Баасанхүүгийн хувьд олимпийн наадмаас жүдо бөхийн төрлөөр мөнгөн медаль хүртсэн Монголын жүдо бөхийн тав дахь тамирчин, жүдочдын олимпийн мөнгөн медальтай хоёр дахь эмэгтэй бөх болж буй аж.

Б.Баасанхүүгийн аав А.Бавуудоржтой ярилцлаа.

-Танд юуны өмнө нийт монголчуудынхаа өмнөөс дахин баяр хүргэе. Анхныхаа “Парис-2024”зуны XXXIII олимпоос таны охин Б.Баасанхүү мөнгөн медаль хүртлээ. Та сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу?

-Юуны өмнө охиндоо баяр хүргэе. Аав, ээж нь охиноороо маш их бахархаж байна. Улам их охиноо хайрлаж, үгээр хэлэхийн аргагүй баяр цэнгэлийг эдэлж байна. Энэ жил охин минь дөрөв дараалан түрүүлсэн амжилт үзүүлснээс гадна олимпийн мөнгөн медаль хүртсэнд үнэхээр их сэтгэл хөдөлж, маш их баяртай байна.

Улсын шигшээ баг, “Сүлд” спорт хороо,“Импери” групп зэрэг тусалж дэмжсэн бүх хүмүүст бүгдэд нь баяр хүргэе. Охиныг минь гардаж бэлтгэл сургуулилт хийлгэсэн Монгол Улсын гавьяат тамирчин М.Бундмаа багшид нь тусгайлан баяр хүргэе.

Мөн анх охиныг минь бөхийн спортод чиглүүлж, дурлуулсан эрхэм хүмүүс болох Дэлгэрмөрөн цогцолбор сургуулийн биеийн тамирын багш, Алтан гадас одонт, Монгол Улсын шилдэг багш А.Даваадорж, Биеийн тамир спорт хорооны багш Б.Очирбат нартаа баярлалаа. Бидэнд баяр хүргэж буй хүн бүрд танай сониноор дамжуулан талархлаа илэрхийлье.

Охиныхоо олимпийн алтан медалийн төлөөх барилдааныг гэр бүлээрээ сэтгэл догдлон үзсэн. Олимпийн мөнгөн медаль хүртсэний дараа нь бид нутаг усаараа Мөрөнгийнхөө төв Чингүнжавынхаа талбай дээр цугласан. Манай Хөвсгөлийнхөн бүгд тэнд очсон байсан. Бид хамтдаа шөнөжингөө олимпийн мөнгөн медаль хүртсэн охиныхоо баярыг тэмдэглэж, баярын нулимстай огшиж хонолоо. Өөрийн сонирхол, дуртай зүйлээрээ хичээллэж энэ их амжилтад хүрсэн охиноороо бахархаж, сэтгэл огшин баярлаад л сууна. Охин минь энэ жил бэлтгэл сургуулилт сайтай, олимпийн бэлтгэлээ ч сайн хийсэн болохоор энэ удаа олимпдоо амжилттай оролцох байх гэж бодож байсан.Би охиндоо итгэж байсан.

Монголын ард түмэн их сайхан юм. Бүгд л манай гэр бүлд баяр хүргэж, утсаар залгах нь залгаж байна. Монгол оронд төдийгүй дэлхийн өнцөг булан бүрээс хүн бүр охинд минь баяр хүргэж байгааг цахим ертөнцөөс харах үнэхээр сайхан байна. Аав хүний хувьд хүн болж төрснийх охиноо олимпийн дэвжээнд гарч барилдаад медаль хүртэхийг харна гэдэг их хувь заяа. Үүнээс илүү жаргалтай сайхан зүйл гэж хаа байхав.

-Б.Баасанхүү Монголын тамирчдын медалийн салхийг хагалж, дахиад олон медалийг манай тамирчид “Парис-2024” зуны XXXIII олимпоос авах болов уу гэсэн хүлээлтийг бий болголоо.

-Энэ олимпийн анхны медалийг эх орондоо авчирч, анхны олимпоосоо мөнгөн медаль хүртсэн охиндоо дахин баяр хүргэе.Бүх боломжоо дайчилсан, миний охин мундаг байлаа. Охин минь Хөвсгөлийн Мөрөнгөөс төрсөн олимпийн анхны медальтан боллоо. Миний охин маш том амжилтыг үзүүллээ. Монгол түмнээ баясгалаа. Булган сүүлтэй байгаасай гэж хүсч байна. Тамирчид бүхэн олимпод амжилт үзүүлнэ гэсэн бодолтой бэлтгэл, сургуулилтаа хийж ирсэн. Тиймээс Монголын баг тамирчид бүгдээрээ олимпдоо амжилт гаргах болтугай гэж ерөөе.

-“Парис-2024” зуны XXXIII олимпийн наадмын нээлтийг монголчууд сэтгэл догдлон үзлээ. Зарим Монголын тамирчид нээлтийн ёслолд оролцож харагдахгүй байсан.

-Олимпийн нээлтийн ёслолын үйл ажиллагаанд барилдах цаг нь давчуу болсноос Монголын жүдогийнхон оролцоогүй юм билээ.

-Охинтойгоо олимпийн мөнгөн медаль авснаас нь хойш холбогдож чадсан уу. Сүүлд хэзээ холбоо барьсан бэ?

-Охинтойгоо медаль авснаас нь хойш холбогдож чадаагүй байна. Өнөөдөр (өчигдөр) холбоо барих болов уу гээд хүлээж байна. Парист очсоноос нь хойш жин хасах үед нь л охинтойгоо холбогдсон. Охинд минь айж, сандарч буй зүйл ажиглагдаагүй. Тухайн үед бид охиндоо амжилт хүссэн.

-Б.Баасанхүү тамирчин энэ удаагийн зуны XXXIII олимпод оролцохдоо хэдэн кг жин хассан бол?

-Ямар ч байсан тэмцээнд оролцохдоо дөрвөөс таван килограмм жин хасдаг. Түүнийгээ л хасаж оролцсон байх. Энэ удаа нэг их юм яриагүй.

-Охин тань олимпод оролцохоосоо өмнө гэртээ очсон уу. Сүүлд хэзээ охинтойгоо уулзсан бэ?

-Энэ зун охин минь гэртээ ерөөсөө ирээгүй. Дэлхийн аварга болоод ирэхэд нь очиж уулзсанаас хойш охинтойгоо уулзаагүй байна. Хятадын Хөх хотод 20 гаруй хоног олимпын бэлтгэл хийж ирээд, үргэлжлүүлэн Монголдоо бэлтгэлээ хийж байгаад л сая олимпдоо оролцохоор Парис явсан.

-Хэзээ эх орондоо ирэх вэ?

-Монголын тамирчид хоёр хуваагдаж ирэх болов уу. Эхний ээлжээр буюу ирэх наймдугаар сарын тавны хавьцаа Б.Баасанхүү эх орондоо ирэх байх гэж таамаглаж байна гэв.

“Парис-2024” зуны XXXIII олимпийн мөнгөн медальт, Дэлхийн аварга, Ази тивийн аварга Б.Баасанхүү “Анхны олимпдоо ороод мөнгөн медаль авсандаа маш их баяртай байна. Хэсгийн аварга хүртэлх барилдаануудаа бэлтгэл дээрээ багш нартайгаа хийж үзэж, давтаж, ярилцаж байсан мэхнүүдийг хийж хожсон. Сэтгэл их хангалуун байна. Чадах хүртлээ л барилдана гээд би өдөр бүр хичээж бэлтгэл сургуулилтаа хийж ирсэн. Хүн бүрд боломж байгаа шүү гэж хэлье. Улсын аваргаас хойш сэтгэл зүйчтэй ажиллаж байгаа. Хоол зүйч, сэтгэл зүйч бол тамирчин хүнд хамгийн хэрэгтэй байдаг.

Би эхний тойргоос эхлээд нэг л давчихвал, үүнийг л хожчихвол гэж барилдсаар байгаад финалийн шатанд үлдэж, их баярлаж, сэтгэл их хөдөлсөн. Тэр үедээ надад дахиад нэг барилдаан байгаа учир сэтгэл хөдлөлөө их дарсан. Би характергүй барилддаг. Финалийнхаа барилдаан дээр хэзээ ч өөрөөсөө гарч байгаагүй характер гаргаж, ширүүн барилдаж үзлээ. Үргэлж ард минь бат зогсож тусалж дэмждэг ард түмэндээ, гэр бүлдээ, баг хамт олондоо маш их баярлалаа” хэмээсэн юм.

Л.МИНЖМАА