Category: нүүр-хуудасны-онцлох

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

С.Бямбацогт: Монголын төмөр замыг Иран, Пакистан руу холбогддог төмөр замын сүлжээтэй холбосноор Европ болон Энэтхэгийн далай руу гарах боломж бий болно DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогттой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Тээврийн долоо хоног болж байна. Энэхүү арга хэмжээний ач холбогдол, хэлэлцэгдэж байгаа томоохон шийдэл юу байна вэ?

-Бүс нутгийн тээвэр, логистикийн холболтыг бэхжүүлэх нь сэдэвт Тээврийн долоо хоног 2023 олон улсын форум үргэлжилж байна. Тус долоо хоногийн хоёр дахь өдөр Монгол Улсын төмөр замын салбарын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх боломж сэдвээр илтгэл танилцууллаа. Монгол Улсад төмөр зам үүссэнээс хойш 70 жилийн хугацаанд ердөө ганцхан төмөр замтай байсан. 2019-2023 онд шинээр 905 км төмөр зам барьж, Монгол Улсын төмөр замын сүлжээ нийт 2020 км болон өргөжөөд байна. Бидний урд хойд хөрш, Ази, Европ, цаашлаад далайд, дэлхийд гарах гол гарц бол төмөр зам. 2019 онд ганцхан төмөр замын төв коридороор 28.2 сая тонн ачаа тээвэрлэж байсан. 2023 оны байдлаар шинэ төмөр замуудын туршилтын тээвэрлэлтүүдийг эхлүүлж, 37.7 сая тн ачаа тээвэрлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна. Мөн 2023 оны эхний 10 сарын байдлаар төмөр замаар 3.6 сая тонн транзит ачаа тээвэрлэсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 39 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна. Монгол Улс саяхныг хүртэл БНХАУ-тай төмөр замаар Замын-Үүд-Эрээн гэсэн ганцхан боомтоор холбогдож байлаа. Тэгвэл өнөөдөр Шивээхүрэн-Сэхэ, Гашуунсухайт-Ганцмод, Бичигт-Зүүнхатавч боомтуудыг шинээр холбох ажлыг амжилттай эхлүүлж Хятадын талтай тохирч чадлаа.

-Төмөр замын салбарт Зам тээврийн яам цаашид ямар бодлого дээр илүү анхаарч ажиллахаар байгаа вэ?

-Цаашлаад Ханги-Мандал, ОХУ-тай Арцсуурь-Цагаантолгой зэрэг дараагийн шинэ гарцуудыг нээхээр Монгол Улсын Засгийн газар, Зам, тээврийн хөгжлийн яам онцгой анхааран ажиллаж байна. Ингэснээр бид төмөр замын таван шинэ гарцтай болно. Хил холболтын төмөр замууд баригдаж, шинэ гарцууд нээгдсэнээр 2030 он гэхэд төмөр замын хүчин чадал жилд 180 сая тонн болж нэмэгдэнэ. Мөн хөрш орнуудад үзүүлж буй төмөр замын тарифын хөнгөлөлтийг байхгүй болгох нь бидний эрх ашигт нийцнэ.

-Мэдээж төмөр зам бол Монгол Улсын хөгжлийн гарц. Тэр утгаараа тус салбарт нэлээд их ажил өрнөх нь тодорхой. Ойрын хугацаанд хийгдэх хөрөнгө оруулалт юу байна вэ?

-Монгол Улсын төмөр замын салбарын дараах төслүүдэд хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллах бүрэн боломжтой.

Тухайлбал, Чойбалсан-Хөөт-Бичигт чиглэлийн төмөр зам ашиглалтад орсноор бүс нутгийн уул уурхайн бүтээгдэхүүн эдийн засгийн эргэлтэд орж тээвэрлэлтийн хүчин чадал 25-30 сая тонноор нэмэгдэж, Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн 1255 км төмөр зам жилд 25-30 сая тонн ачаа тээвэрлэх боломжтой. Сайншанд-Баруун-Урт-Хөөт чиглэлийн 431 км төмөр замын төсөл нь концессоор хэрэгжинэ. Түүнчлэн “Монголын төмөр зам ТӨХК”-ийн оролцоотой төслийн зориулалттай “Сайншанд-Баруун-Урт-Хөөт төмөр зам” ХХК хэрэгжүүлнэ. Төв коридорын Багахангай өртөөнөөс салбарлан Улаанбаатар хотыг баруун урд талаар Богдхан уулын өвөрт байрлах Хөшигийн хөндийн Олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудлын орчмоор дайран тойрон гарч, төв коридорын Мандал өртөөтэй холбогдох 144.8 км төмөр замын төсөл хэрэгжсэнээр Улаанбаатар хотын дундуур аюултай ачаа тээвэрлэхгүй болж түгжрэл буурах боломжтой. Мөн Хөшигийн хөндийд тээвэр логистикийн төв байгуулах, төв коридорын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх боломж бүрдэнэ. Улаанбаатар-Хархорин чиглэлийн 384 км төмөр замын төслийг хэрэгжүүлнэ. Энэхүү төслийн ТЭЗҮ, зураг төсөл боловсруулах, барьж байгуулахад хөрөнгө оруулж хамтран ажиллах бүрэн боломжтой.

-Тэгвэл энэхүү салбарт ямар бодлого баримталж байгаа вэ. Бодлого зөв байж үр дүн гарна шүү дээ…?

-Монгол Улсын төмөр замын салбарт баримталж буй бодлого, стратегийг бүрэн хэрэгжүүлснээр дараах үр дүнд хүрнэ гэж үзэж байна. Төмөр замын урт 2661 км-ээр нэмэгдэж, Монгол Улсын төмөр замын нийт сүлжээний урт 4680 км болж дөрөв дахин өргөжиж, Эрээнцав-Бичигтийн зүүн коридор, Арцсуурь-Шивээхүрэнгийн баруун коридоруудтай болж, нийт төмөр замын гол “гурван судас”-тай болно. Сүхбаатар, Замын-Үүд, Эрээнцав гэсэн төмөр замын гурван боомттой байгаа бол бодлого хэрэгжсэнээр Гашуунсухайт, Шивээхүрэн, Бичигт, Ханги боомтууд төмөр замаар холбогдож нийт долоон төмөр замын боомттой болно.Энэхүү төслүүд хэрэгжсэнээр Монгол Улсын төмөр замын тээвэрлэлтийн хүчин чадал 180 сая тонн буюу тав дахин өснө. Өнөөгийн байдлаар тээвэрлэж буй 3.4 сая тонн транзит ачааг 40 сая тоннд, тээвэрлэж буй 8.2 сая тонн экспортын ачааг 80 сая тоннд хүргэнэ. БНХАУ-ын зөвхөн Тяньжин боомтоор бус Хуанхуа, Цинхуандао, Жинжоу, Инкоу, Далянь, Дандун, Ляньюунганг зэрэг далайн боомтуудаар, ОХУ-ын Алс дорнодын Ванино, Восточный, Находка, Владивосток, Посьет, Зарубино зэрэг далайн боомтуудтай холбогдох боломж бүрдэнэ. Цаашлаад Энэтхэгийн далайн Карачи, Бандар Аббас далайн боомт, Турк улсын Истанбул боомтоор дамжин Европын улсуудын боомтод хүрэх боломжтой болно.

-Гурван улсын тэргүүнүүд саяхан урд хөршид уулзалдсан. Тэрхүү уулзалтаар эдийн засгийн коридор байгуулах асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ талаар та мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүнүүд “Монгол-Орос-Хятадын эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэ нь далайд гарцгүй манай орны хувьд, Ази, Европ тивийг холбосон хамгийн дөт замнал бүхий газар зүйн байршлын давуу талаа ашиглан, тээврийн сүлжээгээ өргөжүүлж, дамжин өнгөрөх тээврийг хөгжүүлэх, дэлхийн худалдаа, эдийн засгийн сүлжээнд идэвхтэй оролцох, улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлыг сайжруулахад чухал нөлөө үзүүлэх юм. Төмөр замын хамтын ажиллагааны байгууллагаас баталсан “Екатеринбург-Наушки-Замын-Үүд-Бээжин-Тяньжин” чиглэлийн Транс-Монголын коридор нь Ази, Европыг холбосон хамгийн дөт тээврийн коридор юм.

Энэ коридорын урт нь Казахстаны нутгаар дамжин өнгөрөх коридороос 513 км, Транс Манжуурын коридороос 748 км-ээр дөт гэдгээс эдийн засаг, тээвэрлэлтийн хувьд ямаршуу үр ашигтай болох нь шууд харагдана. Монгол-Орос-Хятадын эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд Монгол Улсын Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлоготой уялдуулан баруун коридорыг ОХУ-ын курагино-Кызыл-Цагаан толгой боомтоос Монгол Улсын Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн боомтоор дамжин БНХАУ-ын Сэхэ-Далайхөв узен хүрэхээр төлөвлөөд байна.

Бидний барихаар төлөвлөсөн төмөр замын зүүн коридор нь ОХУ-ын Борзя-Соловьевск боомтоос Монгол Улсын Эрээнцав-Чойбалсан-Хөөт-Бичигт боомтоор дамжин БНХАУ-ын Зүүн хатавч-Улаанхад- Чаоянаар дайран Жинжоу, улмаар Лянюунган далайн боомтуудад хүрэхээр төлөвлөж байна. Ийнхүү бид урд хойд хөрш, Ази Европыг холбосон төмөр замын гурван коридортой болсноор бүс нутгийн тээвэр логистикийн хөгжилд дорвитой хувь нэмэр оруулж чадна. Манай хоёр хөрш болох БНХАУ, ОХУ-ын худалдаа жилээс жилд өсөж мөдхөн нэг жилд 200 тэрбум ам.долларт хүрэхээр байна. Гэтэл бид үүдээ түгжээд суувал хүссэн хэмжээний үр ашиг хэзээ ч хүртэж чадахгүй шүү дээ. Дэлхийн хамгийн их нөөц баялаг, дэлхийн хамгийн том зах зээлийн яг тэхий дунд нь байгаа хэрнээ загасчны морь усгүй гэдэг шиг хоосон хоцорвол улс орон яаж хөгжих билээ дээ. Тэгэхээр тээвэр логистикийн холболтоо нэмэгдүүлж бүс нутагтаа өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх нь тулгамдсан асуудал мөн байгаа биз.

-Хойноос урагшаа гарсан голын босоо хурдны замаа хэзээ тавих вэ?

-Монгол Улсын экспортын биет хэмжээг нэмэгдүүлэх, бүс нутгийн тээвэрлэлтийг нэмэгдүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой “Рашаант-Хөшигийн хөндий-Хоолт зөрлөг” чиглэлийн дөрвөн эгнээ, “Налайх-Багахангай-Чойр-Сайншанд-Замын-Үүд” чиглэлийн хоёр эгнээ тусгай зориулалтын авто зам барих, “Дархан-Алтанбулаг” чиглэлийн авто замыг дөрвөн эгнээ болгон өргөтгөн шинэчлэх төслийг бид хөрөнгө оруулагчид санал болгосон. Энэ хүрээнд бид төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн “Зураг төсөл боловсруулах-барих-ашиглах-шилжүүлэх” болон “барих-ашиглах-шилжүүлэх” төрлүүдээр концесс олгох уралдаант шалгаруулалтыг зарлаад байгааг дуулгая. Эдгээр төслүүд хэрэгжсэнээр тээвэр логистикийн өрсөлдөх чадвар дээшилнэ. Бүс нутгийн ачаа тээврийн урсгал сайжирна. Манай улсын экспортын биет хэмжээг нэмэгдүүлнэ гэж үзэж байна. Монголчууд бид “Айл хүний амь нэг, саахалт хүний санаа нэг” ярьдаг. Бүс нутгийн тээвэр логистикийн холболт бол бидний хамтдаа хөгжих хожлын нүүдэл байх болно.

-Дэлхийтэй холбогдсон төмөр замын гарц хамгийн ойр холбогдох нь Өмнөговиос урагшаа Казакстаны төмөр замтай холбох ажлыг эхлүүлэх үү?

-Өнөөгийн байдлаар Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн төмөр замын дагуу 618 сая.тн ашигт малтмалын нөөц бүхий лицензтэй 16 компани байна. Уг төмөр зам ашиглалтад орсноор жилд 25-30 сая тонн ачаа тээвэрлэх боломжтой. Урьдчилсан тооцоогоор Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн 1255 км төмөр замын бүтээн байгуулалтад найман тэрбум орчим ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай юм билээ. Цаашдаа бид хөндлөн төмөр замаа барьж уг коридортой холбох болон баруун тийш Бургастайн боомтоор гаргаж БНХАУ, Европ, цаашлаад Иран Пакистан руу холбогддог төмөр замын сүлжээтэй холбогдох шаардлага байгаа. Ингэж чадвал Европ болон Төв Азийн орнууд руу урдуураа холбогдох, цаашлаад Иран Пакистанаар дамжин Энэтхэгийн далай руу гарах боломж бий болно. Авто болон төмөр замын тээвэр логистикийн холболтоо олон сэжимээр холбож байж бид эдийн засгаа тэлнэ, тээвэр логистикийн хувьд өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлнэ. Нөгөөтэйгүүр Монгол Улсын төмөр замын салбарт хэрэгжүүлж буй төслүүд бүрэн хэрэгжсэнээр манай улсын нийт 13 аймаг төмөр замын дэд бүтцэд холбогдож, нийт 4680 км урт үндэсний төмөр замын сүлжээтэй болж, ашигт малтмалын 230 орчим орд газар эдийн засгийн эргэлтэд орох, төмөр замаар нийт 180 сая.тн хүртэлх ачаа тээвэрлэх, шинээр 13.0 мянган байнгын ажлын байр, 20-30 мянган түр ажлын байр бий болох, дэд бүтэц дагасан томоохон суурьшлын бүсүүд бий болж хөгжих гээд маш олон талын ач холбогдолтой.

-Эцэст нь нэг зүйл асууя. Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулахтай холбоотойгоор метро барих асуудал яригдаж байна. Ингэхдээ БНХАУ-ын арга туршлагаар барина гэх юм. Зарим нь бусад орноос зөвлөгөө авч, өөрсдөө барих хэрэгтэй гэсэн санал гаргаж байна. Таны хувьд уг асуудалд ямар байр суурьтай явдаг вэ?

-Метро барихгүйгээр түгжрэлийн асуудлыг бүрэн шийдэх ямар ч боломжгүй нь нотлогдсон үнэн. Улаанбаатар хот метротой болох нь дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлийн хувьд түгжрэлээс гадна хөгжлийн олон асуудлыг давхар шийднэ. Метроны зогсоол дагасан худалдаа үйлчилгээ хөгжихөөс гадна, түүнтэй уялдуулж нийтийн тээврийн автобусны зогсоол чиглэлээ давхар ухаалаг шийдэх хэрэгтэй. Миний хувьд метро барих хамгийн сайн туршлага, хамгийн сайн технологи, хамгийн сайн ТЭЗҮ хаана байна, түүнийг ашиглах ёстой л гэсэн байр суурьтай байна. Барина гэж олон жил ярьсан хэрнээ энэ талаар дорвитой ямар ч бодит алхам хийгээгүй учраас одоо хэн юу ч гэж ярьсан олон нийт эргэлзэх нь аргагүй шүү дээ. Тэгэхээр Нийслэлийн шинэ удирдлага энэ талаар зоригтой, хурдтай, үр ашигтай, хамгийн оновчтой шийдлийг гаргаж богино хугацаанд үр дүнтэй хэрэгжүүлнэ гэдэгт итгэж байна. Хийгээд харуулчихвал мэдээж олон нийт алга ташин хүлээж авна, харин хий ярьсаар л байвал асуудал улам л ужгирах аюултай. Манай ЗТХЯ-ны тухайд хэдийгээр нийслэлийн замын асуудал хотын хариуцсан ажил ч Нийслэлийн тойрог зам төслийн урд хэсэг болох Туулын 35 км хурдны зам, мөн Нисэхийн замыг Туулын замтай 800 уртааш метр холбох дүүжин гүүр барих төслийг хэрэгжүүлж түгжрэлийг бууруулахад бодит хувь нэмрээ оруулахыг хичээж байна. Энэ хүрээнд саяхан төслүүдээ зарлаж, хөрөнгө оруулагчдыг төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх энэ ажилд оролцохыг урьчихаад байна. Үр дүн нь ирэх хавраас гарч ажил эхэлнэ гэдэгт итгэлтэй байгаа.

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ТОЙМ: “Монголд нэг шөнийн дотор найман хүн цасан шуурганд амиа алдах нь бараг Изриаль Хамасын дайнаас ч ширүүн үү” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал “Дагалдах хуулиудаар “Эрдэнэс Баянбогд” уурхайг Нийслэл захиран зарцуулах эрхийг бий болгох гэж байна”  хэмээн ярьсныг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

Замын цагдаагийн газрын замын хөдөлгөөний зохион
байгуулалтын инженер асан Б.Цэвэгмид “10 сая хүнтэй хотод
хэрэгжүүлдэг ажлыг Улаанбаатарын замд буулгаад түгжрэл буурахгүй” гэлээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Монголд нэг шөнийн дотор найман хүн цасан шуурганд амиа алдах нь бараг Изриаль Хамасын дайнаас ч ширүүн үү” хэмээн өгүүллээ 

Иргэд автобус маш удаан хүлээж байхад эсрэг талд нийтийн тээвэр сул зогсолт хийж байдаг

Гандан тэгчэнлин хийдийн Эрдэм соёлын хүрээлэнгийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга Н.Амгалан “Өв соёлын Голомт” шиг олон төсөл бий болбол шинжлэх ухааны аль ч салбарт хэрэгтэй” гэлээ.

 Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375, 99130850 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

ӨДРИЙН СУРВАЛЖИЛГА: “Урт цагаан”-ыг цэцэрлэгт хүрээлэн болгохыг ихэнх иргэд дэмжжээ DNN.mn

Хотын даргаар Хууль зүй дотоод хэргийн сайд асан Х.Нямбаатар томилогдонгуутаа гаргасан шийдвэрүүдийн нэг нь Урт цагааны гудамжны дахин төлөвлөлт. Тэрбээр “1960-1962 оны хооронд баригдсан 8000 орчим метр квадрат бүхий Урт цагааны барилгыг нурааж, нийтийн эзэмшлийн талбай буюу ногоон байгууламж болгох уу эсвэл шинээр худалдааны төв барих нь зөв үү гэдэг асуудлаар нийслэлчүүдээс өнөөдрөөс санал авахаар боллоо. Уг барилга нь нийслэлийн өмч, хятадууд барьсан юм билээ. Иргэд ulaanbaatar.mn сайтын Санал асуулга хэсэгт хандаж, зааврын дагуу саналаа өгнө. “Хурдан” системийг ашиглаж байгаа учир хэн нэгэн хүн санал асуулгын дүнг өөрчлөх боломжгүй. Санал асуулгыг өнөөдрөөс эхлэн долоо хоногийн хугацаанд явуулна.

Урт цагааны барилгыг түрээслэгчид 2020 оноос хойш нэг ч төлбөр өгөөгүй, шүүх дээр маргаан үүсгэсэн байдалтай байгаа. Уг байранд алт хайлуулах, химийн хортой бүтээгдэхүүнийг ашиглах асуудал байгааг шалгуулахаар цагдаагийн байгууллагад хандсан. Урт цагааны байрыг түрээслэгчдийг аравдугаар сарын 10-ны дотор байраа суллах тухай мэдэгдлийг аль эрт өгсөн ч суллаагүй. Нийслэлээс буюу өмчийн эзэн нь түрээслэгчдийг албадан чөлөөлөх хүсэлтийг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хүргүүлсэн” хэмээн энэ сарын 3-ны өдөр мэдээлэл хийхдээ ярьсан.

Тэгвэл одоогоор Урт цагааны гудамж ямар байдалтай байгаа талаар сурвалжиллаа.

Өчигдөр өдрийн 13:30 цагийн үед Урт цагааны гудамжийг зорин очив. Цас бага багаар хялмаалан хаялж, нар илч муутайхан ээнэ. Тэнгис кино театрын урдуур Теди төвийн хажуугаар алхан, Урт цагааны гудамжны зүүн талын үзүүрээр тойрон эргээд зорьсон газартаа хүрлээ. Ажлын өдөр энэ гудамжны урсгал хөл хөдөлгөөн ихтэй, алтан эдлэлээ засуулах, мөнгөн тоноглолоо хайлуулах гэсэн хүмүүс, зах худалдааны төвийг зорих иргэд, түлхүүр олшруулж, гутлаа засуулахаар хүмүүсийн урсгал нааш цааш сүлжилдэнэ.

Зүүн захын эхний хаалгаар ороход түлхүүр олшруулна, алт мөнгөн эдлэл авна, гутал засна, үсчин гэх маш олон хаягтай хаалгаар орлоо. Үүдэнд нь жижигхэн өрөөнд алт мөнгөний дархан гэсэн өрөөнд 40 эргэм насны эрэгтэй сууж байлаа. Түүнтэй цөөн хором ярилцлаа. Тэрбээр ярихдаа “Амьжиргааны ганц эх үүсвэр минь энд байна. Өдөрт эндээ хэдэн алт мөнгөн эдлэл засч л амьжиргаагаа залгуулдаг. Овойж оцойтол их олоод байдаг зүйл байхгүй. Сар болгоны түрээс, ар гэрийн хэрэгцээгээ шийдэх гээд хүнд асуудал зөндөө л гарна шүү дээ. Байнгын тогтмол орлого биш. Сар бүр өөр өөр орлого олно. Зарим сар нь түрээсээ ч өгч хүрэхгүй. Заримдаа овоо хэдэн төгрөг ч олно. Энэ газрыг нураана, буулгана л гээд байх юм. Ганц амьжиргаанаасаа салчихвал яах юм байгаа юм. Энд ажиллаж байгаа иргэдийг хүн чинээ тоохгүй тэнгэрийн, тэнгэрийн юм ярьцгаах юм. Энэ барилгад миний тооцоолсноор 200-гаад түрээслэгч байгаа. Тэд бүгд амьжиргаанаасаа сална. Тэдний нэг хүний ард л гэхэд дор хаяж гурван хүн байгаа. Тэгэхээр хэчнээн өрх айл хоолноосоо салах нь уу гэдгийг бодож үзсэн болов уу. Хөрсөн дээр бууж амьдралд нийцсэн шийдвэр гаргаасай” хэмээв. Ингээд цааш алхлаа. Гутал засвар гэсэн хаягтай ойролцоогоор арав гаруй ширээ тавьжээ. Ширээ тус бүрийн ард нэг гуталчин сууна. Зарим ширээ нь хоосон байгаа нь анзаарагдав. Тэдгээр хүмүүс өнөөдөр ажилдаа ирээгүй нь энэ аж. Харин хажууд нь жижигхэн вакум ханаар тусгаарлан өрөө хийсэн нь “Түлхүүр олшруулна” гэсэн бичиг хаалгандаа наажээ. Ойролцоогоор 7х8 м.кв өрөөнд ийнхүү арав гаруй хүн тус тусдаа үйл ажиллагаа явуулж, тус тусдаа түрээс төлдөг гэнэ. Тэднээс зарим зүйлсийг тодруулахад “Бидэнд энэ газрыг түрээслэдэг хүнд тэрхүү мэдэгдэл нь ирсэн байж мэдэх л юм. Гэхдээ яг бидний гар дээр ирсэн зүйл байхгүй. Тиймээс энэ газрыг нураах хүртэл нь үйл ажиллагаагаа явуулна” гэж дуу нэгтэй хэлж байлаа.

Энэхүү байранд түрээсээр үйл ажиллагаа явуулдаг оёдолчин С.Хандмаатай ярилцлаа.

-Та энд оёдол хийгээд хэдэн жил болж байна вэ?

-Би энд ажиллаад найман жил болж байна. Энэ хооронд байнгын үйлчлүүлэгчтэй ч болсон. Гэтэл нэг л өдөр нураана, буулгана гээд хотын дарга нь ирж баахан сэтгүүлчид яриа өгөөд л. Энд ажиллаж байгаа хүмүүсийг яа гэж байгаа юм бол. Хааш нь шилжүүлэх, бидний ажлын байрыг яаж шийдвэрлэх талаар ер яриагүй.

-Та энэ шийдвэрийг эсэргүүцэж байгаа хэрэг үү?

-Эсэргүүцсэн ч биш л дээ. Гол нь энэ барилгыг нураалаа гэхэд энд түрээсээр ажиллаж байгаа иргэдийн ажлын байрыг яаж шийдвэрлэх вэ гэдэг чинь бидэнд хамаатай асуудал шүү дээ.

-Гэтэл нийслэлээс авч буй санал асуулга нь буулгах уу, үгүй юу гэдгээр биш юм билээ. Та “Та Урт цагаан”-ы дахин төлөвлөлтөд саналаа өгнө үү” гээд “Цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах, Дахин төлөвлөж барилга барих” гэсэн хоёр л сонголт байна лээ. Тэгэхээр буулгах нь тодорхой юм биш үү?

-Хэрэв буулгах бол энд үйл ажиллагаа явуулж байгаа иргэдийн амьжиргаа залгуулах ажлаа хийх боломжийг олгож, дараагийн газар руу нь нүүлгэн шилжүүлсний дараа буулгах хэрэгтэй. Бид чинь бас Монгол Улсын иргэд шүү дээ. Иргэдээ хөсөр хаяж болохгүй. Биднийг тэжээ, хоол өг гээгүй. Ажлын байраар хангаад өгөөч ээ. Бид амьдралаа өөрсдөө аваад явна л гэж гуйж байна.

Оёдолчин С.Хандмаа ийн байр сууриа илэрхийлэв. Энд түрээсээр ажиллаж байгаа иргэд бүгд л ийм байр суурьтай байлаа. Харин Урт цагааны гудамжинд алхаж яваа энгийн иргэдээс байр суурийг сонсов.

Иргэн С.Амаржаргал: Хэрэв энэ барилгыг заавал буулгах ёстой бол доороо олон машины дулаан зогсоолтой дээр нь нийтийн эзэмшлийн цэцэрлэгт хүрээлэн ч юм уу эсвэл залуус, хүүхдүүдэд зориулсан спорт, соёлын газар байгуулах нь зүйтэй. Өнөөдөр залуус, хүүхдүүд цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх газар тун ховор байна.

Иргэн Э.Долгор: Түүх соёлоо бодвол энэ газрыг аль болох хүчитгээд хуучин хэвээр нь сэргээн засварлавал хотын маань түүхийн нэгэн хэсэг юмсан. Хэрэв үнэхээр тийм боломж байхгүй бол цэцэрлэгт хүрээлэн болгосон нь л дээр байх.

Иргэн Ц.Ариумаа: Доороо машины зогсоолтой, дээр нь цэцэрлэгт хүрээлэн хийсэн нь л олонд хэрэгтэй байх даа. Энд угаасаа орон сууц хэрэггүй шүү дээ. Тэртээ тэргүй тойроод зөндөө худалдааны төвүүд байна. Жуулчдаа татъя гэж байгаа бол өндөр шилэн барилга биш монгол ахуйгаа харуулсан цомхон шийдэлтэй үндэсний үйлдвэрлэл, гар урлалын зүйлс зарах жижигхэн худалдаа наймаа эрхлэх газар хийсэн нь дээр байх. Бусад хэсгийг нь цэцэрлэгт хүрээлэн болгочихвол хотынхоо төвд иргэд амарч зугаалах сайхан талбай шүү дээ. Иргэд өнөөдөр хотын төвд тааваараа суугаад, зуны улиралд таатай цагийг өнгөрүүлэх газар байхгүй шүү дээ. Тийм л болговол зүгээр санагддаг.

Урт цагааны гудамжаар алхах иргэдийн байр суурь ийм байлаа. Тус гудамжны түүхийг сөхвөл Улаанбаатар хотын хамгийн эртний гудамжны нэг бол Жуулчны гудамж. Хүмүүсийн ярьж заншсанаар Урт цагааны гудамж юм. Энэ гудамж 1778 онд Их хүрээ одоогийн байршилд ирж суурьшихад үүсчээ. Хүрээний анхны худалдааны төв гудамж. Тухайн үеийн хэллэгээр Хүрээний их зээлийн газар нь түм түжигнэж, бум бужигнасан их хөлийн газар байв. Энэ гудамж нь одоогийн Дүрслэх урлагийн музей, Барилгачдын талбайгаас баруун тийш Туул ресторан, Урт цагаан, Шар дэлгүүр, цаашлаад Гандангийн хүр хүртэл үргэлжилдэг байлаа. Энд монголчуудаас гадна Хятад, Орос, Англи, Япон, Төвөд тэргүүтэй гаднын улс орнуудын пүүс, дэлгүүрүүд худалдаа эрхэлдэг байжээ. Энэхүү гудамжинд Их хүрээний үеийн нэг, Нийслэл хүрээний үеийн хоёр, Социализмын үеийн долоон түүхэн барилга байдаг. Худалдааны гудамжийг 1970 онд Октябрийн гудамж, 2002 онд Жуулчны гудамж хэмээн нэрийджээ.

Тэгвэл хотын зарим иргэдийн байр суурь ямар байгаа талаар тодрууллаа.

Иргэн Т.Лут-Очир: Урт цагааны гудамжинд байгаа тэрхүү барилга өөрөө Улаанбаатар хотын түүхэн барилга. Аль дээр үед Хүрээнээс эхлээд л “Худалдааны гудамж” нэршилтэй байсан юм билээ. Тухайн үедээ гадаад дотоодынхон тэнд худалдаа наймаа эрхэлдэг байсан. 1958 онд анх Хоршоологчид буюу хувиараа бизнес эрхлэгчид өөрсдийн хөрөнгөөр барьсан. Сүүлд нийслэлийн өмчид оччихсон байгаад одоо нийслэлийн өмчөөс хасчихсан байгаа юм билээ. Тэгээд нийслэлээс санал аваад ард иргэдийн ихэнх нь тэрхүү байшинг нураагаад цэцэрлэгт гудамж болгоё гэж санал өгсөн юм билээ. Миний хувьд хотын түүхийг үлдээх ёстой гэж бодож байна. Угаасаа л энэ барилга хүмүүст үйлчилгээ үзүүлдэг байсан. Түүнийг нь орчин үетэй нийлүүлээд үлдээх хэрэгтэй гэж бодож байна.

Иргэн Д.Монголхүү: Би буулгасны дараа яах вэ гэдэг зүйлийг огт яримааргүй байгаа. Буулгаж болохгүй гэдэг дээр маш хатуу байр суурьтай байгаа. Хэрэв нэгэнт хотын иргэдээс үл шалтгаалсан байдлаар асуудлыг явуулаад Төв музейг нураасан шигээ машиндаад явах юм бол Урт цагааныг “Урт ягааны гудамж” болгоод биеэ үнэлэлтийг хуулиар хүлээн зөвшөөрөөд явсан нь дээр гэж бодож байна. Социализмын үед баригдсан барилгууд монголчуудын хотжиж эхэлсний түүхэн эхлэл. Тэр утгаараа хотынхоо ой санамжийг үе дамжуулан тээж, хөшөө дурсгалын үүргийг гүйцэтгэдэг түүхэн барилгуудаа нэг нэгээр нь ингэж устгаад баймааргүй байна. Тэгэхээр Урт цагааны гудамжийг устгана гэдэг хотынхоо ой санамжийг устгаж байгаагаас ялгаагүй. Хөгшин европ гээд л бид яриад байдаг. Европчууд анхныхаа баригдсан барилгуудыг сэргээн засварлахдаа орчин үеийн материалаар биш, тэр үед ямар материалаар барилгыг барьж байсан гэдгийг шинжилж, судлаад түүнийг нь боловсруулж түүхэн барилгаа засварладаг. Тэр үед ямар шавраар тухайн барилгыг барьсан түүнийг нь найруулж, боловсруулж, шинжилж судлаад яг адилхан материалаар сэргээдэг. Гэтэл бид түүхэн барилгуудаа нураана гээд сууж байдаг. Ер нь бол Оросын их хядлагын үед ч Улаанбаатар хотын түүхэн барилгуудыг нураалгүй үлдээснийг санах хэрэгтэй.

Иргэн Г.Ганбат: Монгол хүн монгол гэрт амьдарч байгаад суурин соёлд шилжсэн. Бид өв уламжлалаа бодсон ч монгол гэрээс орон сууцанд нүүж орсон ч аав ээжийнхээ өвлөж үлдээсэн авдар савыг энэ хуучин муу юм гээд гаргаж хаядаггүй. Шинэ байрандаа аавынхаа, ээжийнхээ, эмээ өвөөгийнхөө авдрыг үнэ хүндтэй газраа хоймортоо байршуулдаг. Түүнтэй адил хотынхоо түүх болсон үлдэж хоцорсон барилгуудаа эхнээс нь Байгалийн түүхийг музейг нураачихсан. Одоо МУИС-ийн гуравдугаар байрыг нурааж байна. СЭЗДС-ийн барилгыг нурааж байна. Үндсэндээ Улаанбаатар хотын түүх байсан неоклассик стилийн түүхэн дурсгалт барилгуудад маш хүйтэн цэвдэг сэтгэлээр хандаж байгаад өөрийн чадал хэрээр эсэргүүцдэг. Гэсэн ч нурааж байгаад Улаанбаатар хотынхоо иргэн хүний хувьд маш их харамсдаг. Яг түүнтэй адил барилгуудын нэг нь Урт цагааны гудамжны барилгууд тэр чигээрээ ордог. Урт цагаан бол Монголын биет соёлын өв болох уран дархан, алт мөнгөн эдлэлээр эд хэрэглэл хийдэг Монголын хамгийн том биет соёлын өвийг тээж яваа газар. Тухайн барилдга нь олон жил нийслэлийн өмч байх хугацаандаа муудсан. Үнэхээр өмчийн эзний хувьд маш арчаагүй байдалтай байлгасаар өдийг хүрсэн. Ийм болгосон хойноо нэгэнт муудчихсан юм чинь нураана гэдэг байр сууринаас хандаж байгаад гомдож, харамсаж байна. Урт цагааныг хуучин төрхөөр нь сэргээн засварлаад, одоогийн зорилго жуулчны гудамж хэвээр үлдээж, Монголын соёлын өв болсон уран дархчуудын төв байх хэрэгтэй гэж боддог. Бид жуулчид ирэхэд үзүүлэх юмгүй гээд байдаг. Гэтэл тэдгээр уран дархчууд жуулчдад Монголын уран дархчууд ээмгийг ингэж хийдэг, бөгжийг ингэж хийдэг, эмээлийн бүүрэг ингэж урладаг гээд нүдэн дээр нь дархлаад, урлаад үзүүлээд, гайхуулаад явах боломжтой ийм газар гэж би боддог. Би Урт цагааныг нураагаад оронд нь иргэдэд зориулсан амралт зугаалгын цэцэрлэгт гудамж болгоно гэдэгт итгэхгүй байгаа. Та бүхэн санаж байвал 13 дугаар хороолол дөрвөн замын уулзвар дээрх East төв шатаад олон жил болж байна. Түүнийг цэцэрлэгт болгоно гээд шатсан туурийг нь буулгасан. Гэтэл өнөөдөр тэнд зүгээр л нөгөө л өндөр барилгаа барьж байна. Тэгэхээр Урт цагааныг буулгаад нөгөө л оффисийн барилгаа барих байх гэж би боддог. Манайх яг иргэдэд зориулсан маш гоё цэцэрлэгт хүрээлэн барьж чаддаггүй. Хэдэн улиас, хайлаас л тарьдаг. Усан ориглуур нь зуны 2-3-хан сар л ашигладаг. Тиймээс Урт цагааныг буулгаад цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулна гэхэд итгэдэггүй.

Иргэн Ц.Уянга: Урт цагааныг яг хуучин байснаар нь сэргээн засч машин явдаггүй хуучин хэвэнд нь оруулчихвал хамгийн гоё гудамж шүү дээ. Социализмын үед ч оросууд түүхэн өгөгдлийг нь эвдээгүй. Үндэстний суурин соёлын ой санамжийг нь хүндлэн, органик үүсэл хөгжил дээр нь тохируулж төлөвлөлт хийж өгч байсан юм шүү. Түүхийг буцааж босгох ямар ч аргагүйг санаарай.

Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газраас Ulaanbaatar.mn хаягаар авч буй санал асуулга “Урт цагааныг өөрчлөхөд та санал өгөх үү?” гэсэн асуулттай. Хариулт нь “Цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах, Дахин төлөвлөж барилга барих” гэсэн хоёр сонголттой. Энэхүү санал асуулгад өчигдрийн байдлаар нийт 3436 хүн оролцжээ. Тэдний 96 хувь нь буюу 3294 иргэн “Цэцэрлэгт хүрээлэн барих” гэсэн хариултыг бөглөжээ. Харин “Дахин төлөвлөж барилга барих” гэсэн хариултыг дөрвөн хувь буюу 142 хүн дэмжжээ.

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Ардчилсан нам бүх татварыг 10 хувь болгоно гэдгээ зарла DNN.mn

УИХ-аар ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байна. Хуульд улсын төсвийн 92.9 хувийг татварын орлогоос бүрдүүлнэ гэж тусгажээ. Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийн жилийн төсөв болох 25 их наядын ачаалал ард түмний нуруун дээр ирж байна. Уг нь МАН татвар нэмэхгүй гэж ард түмэнд амлалт өгч гарч ирсэн. Гэвч тасралтгүй найман жил төрийн эрх барихдаа татварыг шат дараатай нэмж байв. Хамгийн сүүлд гэхэд импортын автомашины татварыг нэмэх, хотын төв рүү зорчих тээврийн хэрэгслээс татвар авдаг болно гэхчлэн татварын чангатгасан бодлого оруулж ирэв. Энэ бүх татварын ачаалал ард түмний нуруун дээр л бууна.

Жилээс жилд төсөв тэлж байгаатай холбоотой иргэдийн төлөх татварын хэмжээ тэр хэрээр нэмэгдэж байгаа. Аж ахуйн нэгж, иргэдийн татвар сүүлийн гурван жилд 12.6 их наядаар нэмэгджээ. Төсөв бүрдүүлэх байдлаар татвар нэмэх нь хамгийн буруу гаргалгаа гэдгийг захын эдийн засагч хэлнэ. Яг үнэндээ татварын дарамтад сөхөрч хаалгаа барих аж ахуйн нэгжүүдийн тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байна.

Тэгвэл энэ цаг үед сөрөг хүчний дуу хоолой нийгэмд үгүйлэгдэж байна. Хуучин Ардчилсан нам татварын ачааллыг бууруулах бодлого дэвшүүлсэн нь амжилттай хэрэгжиж байв. Тухайлбал, “Дөрвөн 10”-ын бодлого нь байна. 2004 онд Ц.Элбэгдорж гудамжнаас Ерөнхий сайд болж гарч ирээд бүх татварыг 10 хувь болгож бууруулах ажлыг эрчимжүүлсэн. АН-ын энэ амлалтыг ард түмэн алга ташин хүлээж авч байлаа. Тэд ч биелүүлсэн. Тодорхой сануулбал, нийгмийн даатгалын хувь хэмжээнд өөрчлөлт оруулж, ажил олгогчоос төлдөг нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 19 хувийг 10 хувьд буулгаж байлаа.

Иргэд, татвар төлөгчид, аж ахуйн нэгжүүд үнэхээр хүнд байдалд байгаа өнөө үед Ардчилсан нам дахиад татварыг арван хувь болгож бууруулна гэдгээ дахиад зарла. Мэдээж эрх баригч МАН халамжийн бодлогоо нэмэхтэй зэрэгцээд татвараар чангална. Барууны үзэл баримтлалтай Ардчилсан намын хувьд энэ бодлогыг сөрөх ёстой. Бизнес эрхлэгчдэд ажлын байр бэлдэж, төрийн өмчит компаниудыг хувьчилж, татварыг бууруулах бодлого дэвшүүлбэл ирэх сонгуульд ялах нь гарцаагүй. Дээрээс нь өнөөдөр алаг цоог ялгамжтай олгож байгаа ипотекийн зээлийг зургаан хувь болгож, ард түмнийхээ амьжиргааг дээшлүүлэхэд чиглэсэн бодлогуудыг зарлах хэрэгтэй байна.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл эдийн-засаг

О.Батчулуун: Гаднын банк оруулж ирэх нь банкны өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлэх, гадаад хямд эх үүсвэр татахад чухал үүрэгтэй DNN.mn

Эдийн засагч О.Батчулуунтай гадаадын банк Монгол Улсад оруулж ирэхтэй холбоотойгоор ярилцлаа.

-Монгол Улсад гадаад улсын банк оруулж ирэх асуудал олон жил яригдаж байна. Манай улсын санхүүгийн тогтолцоонд арилжааны банкууд гол тоглогч болчихсон яваа. Ийм нөхцөл байдалд гаднын банк оруулж ирэх нь ямар үр дагавар бий болгох вэ?

-Манай санхүүгийн зах зээлийн дийлэнх хувь нь банкны салбар бүрдүүлдэг. Арилжааны 10 гаруй банк үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 2023 оны III улирлын байдлаар банкны нийт актив 49.5 их наяд төгрөг. Энэ нь манай эдийн засгийн 90 гаруй хувьтай тэнцэх үзүүлэлт юм. Эндээс банкны салбар ямар том хэмжээтэйг харж болно.

Бид ямар төрлийн банкны тухай ярьж байна гэдгээ нэг талдаа гаргах хэрэгтэй болов уу. Одоогоор ярьж байгаа асуудлын хүрээнд гаднын хувийн хөрөнгө оруулалтын банк оруулж ирэх тухай яригдаж байгаа. Арилжааны банк биш.

Арилжааны банк нь иргэд, ААН-үүдээс мөнгө татаж, түүнийгээ зээл гаргах замаар ашиг олдог байгууллага. Харин хөрөнгө оруулалтын банк нь иргэдтэй харилцахгүй, иргэдээс эх үүсвэр татахгүй. Энэ нь томоохон төсөл хөтөлбөрт санхүүжилт олгож, тухайн төслийн явцтай уялдуулж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Мөн хөрөнгө оруулалтын банк нь өргөн утгаараа хөрөнгийн захаас бонд босгож, хувьцааны IPO ч хийдэг. Тэгэхээр гаднын банк оруулж ирэх хуулийн төсөл нь хөрөнгө оруулалтын банк шүү гэдгийг ялгах хэрэгтэй. Зөвхөн төсөл, хөтөлбөрүүдэд санхүүжилт олгоно. Иргэдэд үйлчлэхгүй.

-Та дотоодын банкуудын нөхцөл байдлыг тодорхой хэллээ. Гадны банк оруулж ирвэл дотоодын банкуудын хүү буурах хүлээлт байдаг. Ер нь манай дотоодод банкны хүү яагаад өндөр байдгийг тайлбарлаад өгөхгүй юу?

-Монголд арилжааны банкнаас зээл авч, бизнесээ явуулж буй ААН-үүдийн амьдрах нас нь тав орчим л жил байдаг. Ийм бага насжилттай байдаг шалтгаан нь ч ойлгомжтой. Монгол бол дэлхийн хамгийн өндөр зээлийн хүүтэй 20 улсын нэг, хамгийн өндөр хадгаламжийн хүүтэй 10 улсын нэг. Гэвч суурь хүү өндөр байгаа асуудал нь маш олон хүчин зүйлээс хамаарна. Монголд инфляци байнга хоёр оронтой тоонд байдаг. Дагаад бодлогын хүү, хадгаламжийн хүү ч хоёр оронтой тоонд багтана. Нэгэнт банк гэх байгууллага өндөр хадгаламжийн хүүн дээр үйл ажиллагааны зардал, ашгаа нэмээд зээлийн хүү тогтоно. Тэгэхээр дагаад зээлийн хүү ч өндөр байхад гайхах зүйлгүй. Асуудлын эх сурвалж нь инфляци өндөр, ханш байнга унадагт байгаа биз. Энэ бол манай улсын суурь эрсдэлийн түвшин өндөр байгааг илтгэнэ. Түүхий эдийн үнээс хүчтэй хамаардаг, сонгууль тойрсон популист бодлого, дааж давшгүй өр гээд энэ бүхэн чинь дээрх эрсдэлийн уг шалтгаан нь юм. Тиймээс дан банкнаас хамаарсан үзэгдэл биш гэдгийг бид харах хэрэгтэй. Банкуудыг зээлийн хүүгээ буулгаач гээд шахах юм бол үсрээд л нэг пунктээр л буулгана. Энэ нь мэдээж үйл ажиллагааны зардлаа танах, ашгаа багасгах замаар л буурна гэсэн үг. Банк өөрөө ашгийн төлөө байгууллага. Тиймээс энэ сонголтыг хийхгүй. Гэвч иргэд, ААН-үүдийн хүсэлт бол таван пунктээр дор хаяж бууруулах хүсэлтэй байна. Ингэж байж үр дүн гарна. Тэгэхээр цогцоор нь хөдөлгөж байж зээлийн хүү буурах боломжтой. Мэдээж гадны банк оруулж ирэх нь банкны өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлэх, хямд гадаад эх үүсвэр татахад нэлээд чухал. Гэвч энэ нь зээлийн хүүг бууруулах нэг төрлийн арга гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Гаднын банк ороод ирвэл тэр зээлийн хүүг бууруулаад иргэд, ААН-үүд бага хүүтэй зээл авна л гэсэн таамаглал хүн бүрд бий. Үнэндээ энэ бол өрөөсгөл ойлголт.

-Гаднын зарим оронд өөр улсаас банк орж ирэхэд зээлийн хүү чамлахаагүй хувиар буурч байсан судалгаа байдаг юм билээ. Манайд гаднын банк орж ирлээ гэхэд банкны салбар нь байх уу, төлөөлөгчийн газар нь байх ёстой юу?

-Гаднын банк оруулж ирэх нь зөв үү, эсвэл буруу юу гэх олон талт асуудлыг харуулсан гаднын судалгаанууд их бий. Эдгээр судалгаануудаас харахад сайн ч нөлөөлөл бий, муу ч нөлөөлөл бий. Түүнчлэн яг төлөөлөгчийн газар уу, банкны салбар уу гэдгээс хамаарч үр дүн нь янз бүр байна.

Тухайн улс нь хүн ам ихтэй, эдийн засгийн багтаамж том, олон улсад худалдааны нээлттэй бодлого явуулдаг гэх мэт орно. Тэгэхээр гаднын арилжааны банк ашиг талаасаа харвал Монголд орж ирэх боломж бага.

Нэгэнт гаднын арилжааны банк бусад улсуудад нэвтэрсэн олон туршлага бий. Эдгээр улсад дунджаар зээлийн хүүг 3-4 пунктээр бууруулж байсан. Гэвч иргэдэд бус тухайн улсын хамгийн том корпорациудад зээл олгож эхэлсэн. Өөрөөр хэлбэл, тухайн зах зээлийн өрмийг нь хамж байна гэсэн үг. Харин дотоодын банкууд нь иргэд, жижиг дунд бизнес дээрээ өрсөлдөнө. Тэгэхээр бидний таамаглал өрөөсгөл байх магадлалтай.

Нөгөө талдаа гаднын банк орж ирэх нь мөнгөний бие даасан бодлого явуулах боломжийг хумьдаг. Яагаад гэхээр гаднын банк өөрөө тухайн улсын төв банкны хяналтаар явах боломжгүй байдаг. 2008-2009 оны санхүүгийн хямралаас өмнө гадаадын санхүүгийн байгууллагуудаас дотоодын санхүүгийн системд олгох зээлийн өсөлт нь дотоодын банкуудаас их буюу мөчлөгийн далайцыг нэмэгдүүлж байсан бол санхүүгийн хямралын үеэр Ази болон Европын гадаадын банкуудын зээл олголт нь харьяа улс болон дотоодын захын аль алинд нь эрс буурсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, гадаадын банкууд нь эдийн засгийн мөчлөгийг дагаж, хямрал үүсэх үед дотоодын санхүүгийн салбарын нөхцөл байдлыг хүндрүүлж байсныг ялангуяа Европ, Азийн харьяатай гадаадын банкуудын жишээнээс харж болохоор юм.

-Гаднын банк оруулж ирэхэд тухайн банкууд өөрийн улс руу хийж байгаа экспортыг өргөжүүлдэг, улсынхаа нөлөөллийг тухайн орны экспорт, импортоор дамжуулан томруулдаг гэж үздэг. Манай улсын хувьд хэрэгжүүлж чадвал нэлээд таатай л дүр зураг харагдаад байх юм?

-Гадны кэйст суурилсан судалгаагаар, урьдчилан тооцоолох хэд хэдэн эрсдэл бий. Тухайлбал, гаднын арилжааны банкууд нь өөрийн улс руу хийж буй экспортыг өргөжүүлж, улсынхаа нөлөөллийг тухайн орны экспорт, импорт, бизнес сүлжээгээр дамжуулан томруулдаг. Хамгийн гайгүй дотоодын бизнесүүдийг нь онилдог байна. Өөрөөр хэлбэл, хүчтэй, хөрөнгө мөнгө ихтэй гадаадын банкны салбар бодлогын шинж чанартай зээл олгож, шууд “сорчлох ажиллагаа” явуулдаг жишиг бий.

Харин хөрөнгө оруулалтын банкны хувьд бол тухайн улс хоорондын экспорт, импортын худалдаа гэхээс илүү төсөл, хөтөлбөрийн ашигтай байдлыг л харна. Ялангуяа Монгол Улсыг сонирхох суурь шалтгаан нь уул уурхайн салбар. Харин бусад салбарын хувьд, гадны сонирхлыг татах зах зээлийн хэмжээ, төсөл хөтөлбөр байхгүй. Гадны хувийн хөрөнгө оруулалтын банкыг оруулж ирэх нь уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх, дагаад тухайн төслийн давхар нөлөө их бий. Жишээ нь, Оюу толгойгоор л харъя. Төслийн санхүүжилт тогтмол, тасралтгүй хийгдэж байна. Тиймээс төсөл нь эдийн засагт эерэг нөлөөлдөг. Гаднын хувийн хөрөнгө оруулалтын банк нь том төсөл, хөтөлбөр дээр орж ирэх нь мөн л Оюу толгой шиг нөлөөллийг өгнө л гэж ойлгох хэрэгтэй.

-Засгийн газар энэ цаг үед төсөвтэй холбоотойгоор гаднын банк оруулж ирэх асуудлыг нэлээд хөндөж байгаа. Таны өмнөх оны нийтлэлд Монголд гадаадын таван банкны төлөөлөгчийн газар ажилладаг тухай дурдагдсан байсан. Дөрөв нь банкны тусгай зөвшөөрөл авах эрхтэй. Тэр дундаас Bank of China нэлээд магадлалтай гэв үү?

-Гаднынхан хэд хэдэн байдлаар орж ирэх боломжтой. Нэгдүгээрт, дотоодын банкны тодорхой хувийг гаднынхан эзэмшиж байна. Жишээ нь, Хаан банкны хөрөнгө оруулагч Япон, Хас банкны хөрөнгө оруулагчид нь EBRD-ээс эхлээд зөндөө бий. Худалдаа хөгжлийн банкны багахан хувийг ч Голдман Сакс эзэмшдэг шүү дээ. Хоёрдугаарт, төлөөлөгчийн газар байгуулах замаар орж ирсэн. Нийт төлөөлөгчийн газрын гурван их наяд орчим төгрөгийн зээлийн үлдэгдэл бий. Төлөөлөгчийн газар нь зөвхөн энд байгаа санхүүжилтийн хүсэлтийг толгой банк руугаа явуулж өгдөг. Тэр үүднээсээ иргэд үйлчлэхгүй гэсэн үг.

Эдийн засгийн аюулгүй байдал талаасаа хөрш улсуудын төрийн банкны төлөөллийг оруулах нь хэр вэ гэдгийг үнэлэх хэрэгтэй. Миний харж буйгаар, хөрш орнуудын төрийн оролцоотой банк байх нь аюултай. Тиймээс энэ хуульд “хувийн хөрөнгө оруулалтын банк” гэж онцолж нэрлээд байгаа юм.

Дээрх төлөөлөгчийн газраас Bank of China банк нь төрийн оролцоотой, хувь эзэмшлийн ихэнх буюу 67.7 хувийг Хятадын Засгийн газрын эзэмшлийн Central Huijin Investment Ltd компани эзэмшдэг. Bank of China-ийн төлөөлөгчийн газраас банк байгуулах хүсэлтээ Монголбанканд ирүүлэх тохиолдолд Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн 3.1.11-т заасан “Гадаадын төрийн өмчит хуулийн этгээд”-ийн тодорхойлолтыг хангасан байх тул Эдийн засгийн хөгжлийн яаманд эхний ээлжинд хүсэлтээ гарган холбогдох зөвшөөрөл авсан байх шаардлагатай.

Гаднын банк Монголд охин компани байгуулж орж ирэх нь дараах нөлөөтэй. Төв банк бүрэн хяналт тавих боломжтой бөгөөд хуулийн этгээд байх учраас Монгол Улсад орлогын албан татвар төлнө, дотоодын банкуудтай ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулах, улмаар дотоодын зах зээлийн цар хүрээг өргөтгөж, өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлж, эх үүсвэрийн хүүг бууруулах боломжтой. Гаднын банкны салбар нэгж орж ирэх нь мөн л өөр нөлөөтэй. Эдийн засгийн хямралын үед толгой компаниасаа санхүүгийн дэмжлэг хурдан хугацаанд авч, эрсдэлээс хамгаалагдах боломжтой. Харин төв банк зохистой хяналт тавих боломж хязгаарлагдмал. Төв банк шууд харьцах, шаардлагатай мэдээлэл авах боломж хязгаарлагдмал. Зөвхөн толгой компанийнхаа заавар журмыг мөрдөнө.

Тэгэхээр гаднын банк гэдэгт бид яг юуг ойлгож байгаагаа нэгтгэн ойлгох нь чухал байна. Охин компани, салбар эсвэл төлөөлөгчийн газар байхаас хамааран давуу болон сул талууд харагдаж байна. Тиймээс саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэдэг шиг хууль эрх зүйн хувьд маш тодорхой болгох нь чухал байна.

-Энэ дашрамд, банктай холбоотой өөр нэг зүйл тодруулъя. Манайд гүйлгээний шимтгэлийг аль ч банк аль ч тохиолдолд авч байгаа. Хүн тус бүр дээр 50, 100 төгрөг гээд багахан үнийн дүн харагдаж байгаа ч төвлөрч байгаа дүн томроод явчихдаг. Хэрэглэгч талдаа хохирч байгаа үйлдэл гэж харж болохоор. Энэ үйлдэл үндэслэлтэй юу, хэрэв тийм бол хязгаарлах боломжтой юу?

-Чөлөөт зах зээлд үнэгүй юм гэж байхгүй. Төлж чадахгүй бол тэр үйлчилгээг авч чадахгүй л гэсэн үг. Төлөх үнэ нь тухайн банкуудын өрсөлдөөн дээр л тогтдог. Банкууд шимтгэлээр өрсөлдсөөр анх 500 төгрөг байсан шимтгэл 100, 200 төгрөг болсон шиг санагдаж байна. Цаашид ч дижитал шилжилт хийж буйтай холбоотой энэ өртөг буурах болов уу. Тиймээс ямар нэг үйлчилгээ бүрийн цаана хүн ажиллаж, тоног төхөөрөмж зарцуулж, бичиг цаас болж буйг бид мартаж болохгүй.

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

ТОЙМ: Нэрт нийтлэлч Б.Цэнддоогийн “Түгжрэл бол түүх, утаа бол “ICLOUD” нийтлэл хэвлэгдлээ DNN.mn

Өдрийн сонин”-ы пүрэв гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн, Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогт “Монголын төмөр замыг Иран, Пакистан руу холбогддог төмөр замын сүлжээтэй холбосноор Европ болон Энэтхэгийн далай руу гарах боломж бий болно” гэснийг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржийн өдрийн тэмдэглэл нийтлэгдлээ.

ӨДРИЙН СУРВАЛЖИЛГА: “Урт цагаан”-ыг цэцэрлэгт хүрээлэн болгохыг ихэнх иргэд дэмжжээ.

Шинжлэх ухааны академийн Олон улс судлалын хүрээлэнгийн Гуравдагч хөрш орон судлалын эрдэм шинжилгээний ажилтан Э.Мөнхзул” Монгол Лаосын харилцаа, хамтын ажиллагаа бүс нутагт чиглэн хөгжих боломж бүрдлээ” гэв.

“Ардчилсан нам бүх татварыг 10 хувь болгоно гэдгээ зарла” хэмээн өгүүллээ.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт нэрт нийтлэлч Б. Цэнддоогийн” Түгжрэл бол түүх, утаа бол “ICLOUD” нийтлэл хэвлэгдлээ. 

Хуульч Б.Наранцэцэг” Төсвийн тухай хуулийг батлах нэрээр өөр олон хуульд хуулиас гадуур өөрчлөлт оруулдаг жишиг тогтсон” гэлээ.

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы пүрэв гаригийн дугаараас уншаарай.

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375, 99130850 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

Д.Сэржмядаг охины ээж Б.Хоролмаа: Хэний зөвшөөрлөөр миний хүүхдийн зургийг алуурчны зурагтай зэрэгцүүлж тавиад байгаа юм бэ DNN.mn

Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сумын III багийн нутаг дэвсгэр “Мөнгөн шонхор” гудамжны задгайгаас 2017 оны арваннэгдүгээр сарын 2-ны өдрийн 12:10 цагийн үед найман настай Д.Сэржмядаг охин хичээлдээ явахаар гараад ор сураггүй алга болсон байдаг. Охин алга болоод зургаан жилийн нүүрийг үзжээ. Энэ хугацаанд нийт 1200 гаруй алба хаагч, ажилтан, иргэд, албаны эрэлч нохой, давхардсан тоогоор 118 тээврийн хэрэгсэлтэй Замын-Үүд сумыг бүхэлд нь нэгжсэн гэдэг. Ингэхдээ I, II, III, IV, V багийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй 24 байгууллага, 214 аж ахуйн нэгж, 4947 айл өрхөөр нэг бүрчлэн орж шалган, тус суманд шинээр баригдаж байгаа, бүрэн дуусаагүй, бүрэн дууссан боловч ашиглалтад ороогүй 47 айлын орон сууц, 445 траншей, бохир усны нүхийг шалгаж, сумын нэгдсэн ус цэвэрлэх байгууламжийн усыг шүүж ёроолыг нь шалган, байшингийн дээврийн хонгил, байшин, хувийн сууцандаа подвал, зоорьтой 174 объектод үзлэг шалгалт хийж гүйцэтгэсэн байна. Мөн охины хил давуулсан байж болзошгүй гэх таамаглал гарсан ч өнөөдрийг хүртэл тодорхойгүй байсаар. Мөн Замын-Үүд сумын нутаг дэвсгэрээр автомашин болон галт тэргээр зорчиж явсан, дамжин өнгөрсөн тус суманд амьдардаг 550 иргэнээс мэдүүлэг авч, 32 мянган иргэн, 1000 тээврийн хэрэгслийн лавлагаа мэдээллийг шалгаж, шаардлагатай бүх үйл ажиллагааг явуулсан байдаг. Охин тухайн үед Ерөнхий боловсролын II сургуульд сурдаг байв. Д.Сэржмядаг сураггүй алга болох үедээ 130-150 см өндөртэй, цэнхэр дотортой, ягаан өнгийн даавуун куртик, ягаан өнгийн сурагч цүнхтэй, сурагчийн дүрэмт хувцастай, хар өнгийн ноосон өмд, хүрэн өнгийн урт түрийтэй гуталтай явсан гэдэг.

Дахин энэ оны аравдугаар сарын 3-ны өдөр мөн л аймгийн нутаг дэвсгэрээс хичээлдээ явахаар таксинд суусан 12 настай охин сураггүй алга болж цогцсыг нь 6-ны өдөр олсон байдаг. Энэ хэргийн сэжигтэн Г.Гантулгыг хоёр охины хэрэгт хамаатай байж магадгүй гэсэн таамгийг зарим хүмүүс дэвшүүлээд байсан.

Гэтэл Д.Сэржмядаг охины хэргийн дагуу нэг хүнийг хоёр жил шалгаж байгаа. Хэрэг бараг шийдэгдэх шатандаа яваа гэсэн мэдээлэл олон нийтийн сүлжээнд тавигджээ. Уг мэдээллийн дагуу сурвалжиллаа.

Цагдаагийн ерөнхий газрын хэвлэл мэдээллийн төвөөс тодруулахад “Манайд ийм мэдээлэл ирээгүй. Мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэв. Дорноговь аймаг дахь цагдаагийн газраас тодруулахад “Уг хэргийн талаар мэдээлэл өгөх хүн алга” гэсэн хариуг өгөв. Ингээд тухайн үед охины ангийн багш байсан Дорноговь аймгийн ерөнхий боловсролын II сургуулийн багш Я.Өлзиймаатай холбогдлоо. Тэрбээр ярихдаа “Тухайн үед хүүхдүүдийн сэтгэл санаанд их нөлөөлсөн. Манай ангийнхан тэр чигээрээ өдөр бүр Сэржмядагийг хичээлдээ ирэх байх гэж хүлээдэг байсан. Би тухайн үед хэд хэдэн удаа цагдаагийн газарт байцаалт өгсөн. Сүүлд сонсоход ээж, аав нь эндээс нүүгээд явсан гэсэн сураг дуулдсан. Жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 2-ны өдөр хүндхэн өнгөрдөг” гэсэн юм.

Ингээд Д.Сэржмядаг охины ээж Б.Хоролмаатай ярилцлаа.

-Цагдаагаас та бүхэнтэй холбогдож байгаа юу?

-Өнөө өглөө (өчигдөр өглөө) цагдаа нартай ярьсан.

-Танд юу гэж хэлэв?

-Шалгаж байгаа л гэсэн.

-Цахим орчинд сүүлийн хоёр жил охины хэрэгт холбогдуулаад нэг хүнийг шалгаад хэрэг шийдэгдэх шатандаа яваа гэсэн утгатай мэдээлэл явж байна лээ. Энэ талаар танд мэдсэн зүйл бий юу?

-Наадхыг чинь одоо л чиний амнаас сонсож байна. Би цахим орчинд орох боломжгүй утас барьж байгаа болохоор мэдээллээс хол байгаа.

-Дорноговь аймгийн цагдаагаас тодруултал тодорхой хариулт өгөх хүн алга гэсэн?

-Шалгалтын ажиллагаа явагдаж байгаа. Тодорхой шийдвэр гараагүй л байна.

-Сүүлд алга болсон 12 настай охины хэргийн сэжигтэн Г.Гантулга гэгчийг бас охины хэрэгт хамаатай гэх мэдээлэл яваад байсан. Та харсан уу?

-Монгол Улсын хэмжээнд ямар хэрэг гарна, бүгдийг л шалгадаг. Алга болсон охидын хэргийг бүгдийг нь шалгаж байгаа. Охины минь зургийг алуурчны зурагтай хамт нийтэлчихсэн байх юм. Би бүр гайхаад байна. Хүмүүс над руу яриад байна. Хүүхдийн чинь зураг алуурчны зурагтай зэрэгцээд гарчихсан байна гээд. Өөрсдөө үр хүүхэдгүй юм шиг ямар муухай юм бэ. Тэр алуурчныхаа зургийг л тавина биз. Яагаад миний охины зургийг зэрэгцүүлж тавиад байгаа юм бэ. Хүүхдийнхээ зургийг ариун сайхан байлгамаар байх юм. Өөрсдийнх нь хүүхдийн зургийг алуурчны зурагтай зэрэгцүүлээд тавибал тэдэнд ямар санагдах бол. Хэчнээн хэвлэл мэдээлэл ч гэсэн ард түмнийхээ талд байх хэрэгтэй шүү дээ. Хэрэв сонинд нийтлэх гэж байгаа бол миний охины зургийг алуурчны зурагтай бүү тавиарай. Миний охины зургийг тэгж тавьсан ямар сайтууд байна, бүгдэд нь би гомдол бичиж өгнө. Өнөөдөр би цагдаад хэлсэн. Манай хэвлэл мэдээллээс тэгж цацаагүй ээ. Та гомдол хүсэлтээ гаргаад өгч болно гэсэн. Хүүхдийн эрх шүү дээ. Хэний зөвшөөрлөөр миний хүүхдийн зургийг тэгж байгаа юм бэ. Алуурчны хажууд. Дангаараа, ганцаараа миний охин байсан бол хамаа алга. Алуурчинтай зэрэгцээд байж байгаа юм. Тэгэхээр чинь ямар ч хүний эцэг, эх дургүйцнэ биз дээ.

–Танайхыг Дорноговь аймгаас хот руу шилжсэн гэсэн. Хэзээ шилжиж ирэв?

-Тийм тийм. Ирээд гурван жил боллоо. Коронагийн үеэр ирсэн.

-Та хил онгойхоор урагшаа гарч охиноо эрж хайна гэж байсан гарсан уу?

-Гарсан гарсан. Эгч нь гараад охиноо хайсан. Даанч ямар ч сэжүүр олж чадаагүй. Сайтуудад хатуухан сануулга өгмөөр байна. Хүний өмнөөс шийдэж, хүүхдийн эрхэнд халдаж, дур мэдэн зураг тавьж байдаг. Өрлөг гэдэг сайт тавьсан л гэнэ. Цагаачууд овогтой Тайвантөр гэсэн. Өнөөдөр бас Зариг тавьсан байна гэж манай охин над руу утсаар яриад хэлээд байна. Тэр зургуудыг яаралтай устгуулмаар байна. Гомдлоо гаргана гэв.

Тухайн хэргийн талаар Дорноговь аймгийн иргэнтэй холбогдоход “Д.Сэржмядаг охины хэрэг ч тэр, сүүлд алга болсон 12 настай охины хэрэг ч тэр энд маш нууцлагдмал байгаа. 12 настай охины цогцсыг олоход эд эрхтэн нь байгаагүй, хүн харахын аргагүй байсан гэсэн. Тиймээс сураггүй алга болсон охидын хэргийг энд их нууцалж байгаа. Хүүхэдтэй хүн болгон энд айдастай байна. Хүүхдүүдээ ганцааранг нь явуулахаа больсон. Гараас гарт хөтөлбөрийг утгаар нь хэрэгжүүлж байгаа. Угаасаа камер муутай, хараа хяналт султай газарт эцэг эхчүүд өөрсдөө л үр хүүхдэдээ анхаарахгүй бол хэцүү болсон цаг үе. Хүүхэд алга болсон хэрэгт албаныхан оролцоотой байж магадгүй. Нэг хүн ганцаараа яагаад ч тийм хэрэг хийхгүй гээд эмч нарыг хүртэл цагдаагаас дуудаж шалгасан. Яагаад вэ гэвэл мэргэжлийн бус хүн хүний эд эрхтнийг авч чадахгүй шүү дээ” хэмээн ярив.

Цагдаагийн байгууллага сүүлийн 10 жилийн хугацаанд 10.000 хүүхдийг эрэн сурвалжилж, ар гэрт нь хүлээлгэж өгчээ. 1996-2022 оны хооронд 16 хүүхэд сураггүй алга болсон. Үүнээс гэмт хэргийн улмаас алга болсон байж болзошгүй хоёр хүүхэд байдаг. Энэ нь Сэлэнгэ, Дорноговь аймагт бүртгэгджээ. Харин 14 хүүхэд ахуйн ослын улмаас алга болсон тул цагдаагийн байгууллага тасралтгүй эрэн сурвалжилж байна хэмээн ЦЕГ-ын Гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн эсрэг гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсээс мэдээлж байлаа. Харин ОБЕГ-аас “Он гарсаар сураггүй алга болсон 274, төөрсөн 12 тохиолдол бүртгэгдэж, 204 иргэний (том хүн 170, хүүхэд 16, гадаад улсын 31) иргэний амь насыг авран хамгаалсан. Харамсалтай нь 27 иргэн (том хүн 22, хүүхэд 5) нас барсан” гэсэн мэдээллийг өгөв.

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Монголчууд гаднаас ажиллах хүч оруулж ирэх хэрэгтэй DNN.mn

Монголчуудын аль анхиатай, ажилтай болгон нь гадагш явчихлаа. Харин үлдсэн нь ажил хийхээргүй хүмүүс. Өнөөдөр хар битгий хэл бор ажил хийх хүнгүй боллоо. Картон цаас дэвсэх нь дэвсэж, зарим нь урдаа тавьж, зарим хэсэг нь нэг удаагийн цаасан аяганд гуйлга гуйж суух идэр насныхан өнөөдөр хотын гудмыг “метрлэж” байна.

Хөгжил рүү цоролзох Монголд өнөөдөр ажлаас их юм алга. Гагцхүү ажлыг голохгүй хийх ажиллах хүч л хэрэгтэй байна. Монголчууд өнөөдөр цалингаа голоод ажил хийхээ байсан. Аж ахуйн нэгжүүдийн өмнө тулгарч байгаа бодит нэг зовлон нь энэ. Цалин нэмэх боломж өнөөдөр аж ахуйн нэгжүүдэд хомс байна. Наанадаж нийгмийн даатгалын шимтгэл дөнгө болж байгаа. Иймээс Монголд ажил хийх хүн олох үнэхээр хүнд болсон. Тиймээс Зүүн өмнөд Азийн Вьетнам, Камбож, Индонез, Энэтхэг, Шри-ланка, Бангладеш зэрэг орнуудаас ажиллах хүч оруулж ирье. Тэд хүн ам олонтой. Ядуус ихтэй. Вьетнам гэхэд 80 сая хүн амтай.

Монголын 200 ам.долларын ажлыг тэд голохгүй хийх юм билээ. Зууг нь хадгалж, үлдсэн зуун ам.доллараараа Монголд ойр зуурын хэрэгцээгээ залгуулаад ажиллах хүмүүс тэнд их бий. Зүүн өмнөд Азийн орнууд халуун учраас Монголын өвөлд тэд ажиллаж чадахгүй болов уу. Тиймээс дөрөвдүгээр сард оруулж ирээд аравдугаар сард буцаах хуулийн орчныг бүрдүүлмээр байна.

Дотоодын ажиллах хүч ингэж ажиллахгүй. Монголын гудамд өнөөдөр гадагш явахааргүй, дотооддоо ч ажил хийхээргүй архи уухаас өөр шидгүй хүмүүс үлдсэн.

Эдийн засгийг хөдөлгөх хүч нь ажиллах хүч байдаг. Өнгөрөгч оны статистикаас харахад монголчуудын тал хувь нь ажилгүй гэж гарчээ. Өчигдөр Монгол Ардын намаас тэтгэврийг 100 мянган төгрөгөөр нэмэх шийдвэр гаргалаа. Өмнө нь ч ингэж л байсан. Танил дүр зураг. Өнөөдөр мөнгө төрд л байгаа. Төрийн мөнгө эрх баригчдын халаасанд бий. Тэд халамжаар монголчуудыг угжиж дуугүй болгосныхоо дараа яаж татварын мөнгийг хувьдаа ашигтайгаар эргэлдүүлэх тухай бодохоос аж ахуйн нэгжүүдийн өмнө тулгарч байгаа ажиллах хүч, цалин тэтгэмжийг нэмэх орчныг бүрдүүлэх тухай бодож, чармайдаггүй.

Тиймээс улсаа хөгжүүлэхийн тулд ажиллах хүчийг гаднаас оруулж ирье. Бүтээмжийг дагаж мөнгө орж ирж байдаг. Эдийн засгийн эргэлт сайжирч байдаг. Үйлдвэрлэл аяндаа бий болж байдаг. Ингээд хөгждөг. Түүнээс манайх шиг ДНБ-ий тал хувийг төр эзэлж, халамжаар иргэдээ угжиж амыг нь хамхиад байдаггүй. Монголын эдийн засаг нэн эмзэг. Уул уурхайгаас хараат. Тиймээс үүнийг засах арга нь бүтээмжийг нэмэгдүүлэх.

Өнөөдөр бидэнд буй боломж нь байгаа зардал дээрээ бүтээмж, өртөг шингээх юм. Дээр бичсэнчлэн өнөөдөр Монголд цалингаа голоод ажиллах хүч олдохоо байчихсан. Тиймээс ажиллах хүч гаднаас авч ажиллуулж Монгол хөгжмөөр байна. Байгаа хэдэн архичдаа хараад суувал Монгол арван жилийн дараа ч яг л ийм янзаараа байх нь.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

МАН ахмадуудад 100 мянган төгрөг амлалаа, АН 200 мянган төгрөг амлах хэрэгтэй DNN.mn

Ардын нам ирэх дөрөвдүгээр сарын 1-нээс тэтгэврийг 100 мянган төгрөгөөр нэмэх юм гэнэ. Яаж ч харсан энэ бол сонгуульд зориулсан мөнгө тараалт гэдэг нь мэдэгдэж байна. Сонгуулийн тухай хуулиар сонгогчдод эд зүйл, мөнгө амлах хориотой байдаг. Бодвол Ардын нам т этгэвэр нэмнэ гэх “ сонгуулийн авлигаа” хуулийн цоорхой олоод хийж байгаа байлгүй. 2008 оны сонгуулиар Ардчилсан нам иргэн бүрд “Эрдэнийн хувь” нэг сая төгрөг өгнө гэж амлахад Ардын нам нэг сая 500 мянган төгрөг өгнө гэж амлаж байсан. Үүнээс хойш Ардын нам сонгуулиар ялагдсангүй. Үүнтэй адил Ардчилсан нам одоо ахмадуудад 200 мянган төгрөг өгнө гэж амлах хэрэгтэй. Гэхдээ Ардын намынхан шиг сонгууль угтсан юм битгий хий. Шууд гараад ахмадуудад 200 мянган төгрөг өгнө гэж хэл. Яваандаа жил бүр инфляцитай уялдуулж нэмнэ гэж амла. Өнгөрсөн түүх, туршлагыг харахад ингэж байж олонхын санал авч ялдаг юм билээ. Намын ялалтаа бодсон ч ахмадын орлогоо бодсон ч энэ нь зөв. Ер нь МАН-ын дэмжигчдийн дийлэнх хэсгийг ахмадууд эзэлдэг. Тиймээс хаашдаа нэмж байгаа бол ганц тор дүүрэхгүй хүнс худалдан авах зуухан мянган мөнгөөр нэмээд хэрэггүй. Наанадаж 200 мянгаар эхэлсэн нь дээр л дээ. Ардын намынхан намаараа нийлж идсэн нүүрсний өнөөх “44 их наядын” хажууд зуун мянга бол хумхын тоос, Тариалан эрхлэлтийн, Боловсролын гэхчлэн 24 тусгай санг ах дүү, амраг садантайгаа нийлж цөлмөсний дэргэд юу ч биш. Ирээдүйдээ гэж хумсаа хумслан, хөлсөө дуслуулж хуримтлуулсан ч МАН-ынханд цуслуулсан “Ирээдүй өв” сангийн хадгаламжийн мөнгөний дэргэд ёстой л шүлс биз дээ. Өнөөдөр тэтгэвэр авч байгаа нийт ахмадын 70 хувь нь бага буюу 550 мянган төгрөг авч байгаа гэдгийг сана. Ардын намынхан ахмадуудад илүү хэрэггүй энэ л болно гэж үзсэн учраас зуун мянган төгрөгийг ихэд бодож байх шиг байна. Мах, гурил гэхчлэнгээр иргэдийн ходоод руу орох хүнс бүр 10-20 хувийн инфляцитай байгаа энэ үед зуухан мянган төгрөгөөр нэмж ахмадуудыг даапаалаад яах юм бэ. Хоногийн хоолноос гадна ач гучдаа ганц модон чихэр илүүчилж болохоор мөнгө өгсөн нь дээр л дээ. Р.ХИШ

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Т.Батбаатар: Нийслэлийн хуульд Ерөнхийлөгч хориг тавих өндөр магадлалтай DNN.mn

Хууль зүйн ухааны доктор, эрхзүйч Т.Батбаатартай Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуулийн төслийн хүрээнд ярилцлаа.

-Таны хувьд өмнө нь Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийн ажлын хэсгийн гишүүнээр ажиллаж байсан хүн. Тэр утгаараа яг одоо хэлэлцэгдэж байгаа нийслэлийн хуулийн төслийн агуулга, ач холбогдлыг та хуульч хүнийхээ хувьд ямар байдлаар дүгнэж байна вэ?

-Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлыг шийдэхийн тулд эрх зүйн зохицуулалт хийж өгөх ёстой юу гэвэл, тийм. Эрх зүйн өөрчлөлтийг хийж өгөхийн тулд юун түрүүнд эхлээд нийслэлчүүдийн саналыг маш сайн сонсох ёстой байсан.

Гэтэл хотын шинэ дарга хоёр долоо хоногийн хугацаанд өөрийн хийх ажлаа хуульчлахаар хуулийн төсөл УИХ-д өргөн мэдүүлчихсэн. Мэдээж хотын дарга хууль санаачлах субъект биш. Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсөл гэж явж байгааг та бүхэн анзаарсан байх. Хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх цаг нь болсон ч ийм богино хугацаанд бүрэлдсэн хуулийн төсөл батлагдлаа гэхэд амьдралд буух, хэрэгжихэд олон алдаа дутагдал гардаг. Тэрхүү эрсдэлээ хотын шинэ дарга болон цаашлаад эрх баригч намын нөхөд тооцсон л байх. Мэдэж байгаа болохоор хуулиа эхлээд батлуулчихъя. Дараа нь алдаа байвал засаад, сайжруулаад явъя гэдэг зарчмаар уг асуудалд хандаад байна уу гэсэн дүгнэлттэй л байна даа.

-Түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах хуулийн төсөлтэй нарийн танилцсан уу?

-Миний хувьд өмнө нь Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг боловсруулалцаж явсан хуульч. Тэр утгаараа Нийслэлтэй холбоотой эрх зүйн өөрчлөлт, шинэчлэлтийг байнга судалж явдаг хүний нэг. Тиймээс энэхүү хуулийн төслийн явц эхлэхтэй зэрэгцэн санал, шүүмжлэлээ холбогдох ажлын хэсгийн хүмүүст хэлж ирсэн. Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах хуулийн төсөл өөрөө зургаан бүлэгтэй байгаа.

Гол агуулга нь түгжрэлийг бууруулах зохицуулалт болон орон сууцжуулах, түүнийг дагасан газар олголт, чөлөөлөлтийн асуудлыг шийдэхэд зориулагдсан хуулийн төсөл. Тиймээс энэ хоёр агуулгын хүрээнд хуулийн төсөл бүхэлдээ бичигдсэн гэсэн үг.

-Олон нийтийн хувьд уг хуулийн төсөлд тусгагдсан хотын төвөөр зорчихдоо төлбөр төлдөг болно гэсэн заалт дээр л маргалдаад байгаа. Энэ ер нь эрх зүйн хувьд бодитой шинэчлэл, шийдэл мөн үү?

-Улаанбаатар хот өөрөө 1.6 сая хүн амтай. Улсын нийт хүн амын талаас илүү хувь нь энэ хотод аж төрж байгаа. Нөгөөтэйгүүр нэг саяас илүү хүн амтай буюу метрополис хот болгонд тулгардаг зовлон бол түгжрэл. Москва, Берлин, Лондон, Мумбай, Токио гэх зэрэг хотууд энэхүү асуудлаа эрх зүйн орчноо сайжруулснаар шийдэж чадсан туршлага бий. Тиймээс хотын асуудлыг шийдэхийн тулд хуулийн төсөл өргөн мэдүүлж, УИХ-аар хэлэлцүүлж байгаа нь сайшаалтай. Энэ бол шинэчлэл мөн. Гэхдээ хууль батлахын тулд мөрддөг нэг бичигдээгүй хууль гэж бий. Тэр нь хэлэлцүүлэхээсээ өмнө олон нийтэд хуулийн төслөө эхлээд ойлгуул, саналыг нь тусга гэж. Хэрэв олон нийтийн мэдээгүй, сонсоогүй хуулийн төсөл гэнэт хэлэлцээд эхэлбэл тухайн хуулийн батлагдах процесс, цаашлаад хэрэгжилтийн явцад олон алдаа хийдэл гардаг. Тухайлбал, өнгөрсөн жил Н.Учрал сайд Цахим сүлжээнд хязгаарлалт тогтоох тухай хуулийн төсөл өргөн мэдүүлж, гэрлийн хурдаар батлуулчихсан. Гэнэтийн энэхүү шийдвэрт олон нийт шүүмжлэлтэй хандаж, улмаар Ерөнхийлөгч хориг тавьсан шүү дээ. Яг энэ эрх зүйн кэйс дахин давтагдаж байна уу даа гэж харж байгаа. Нөгөөтэйгүүр Х.Нямбаатарын санаачилсан энэхүү хууль УИХ-аар хэлэлцэгдээд батлагдлаа гэхэд олон нийтийн шүүмжлэлийг харгалзан үзээд Ерөнхийлөгч хориг тавих магадлал өндөр байгаа шүү. Ингээд энэхүү хуулийн төсөл дахиж хэзээ орж ирэх нь мэдэгдэхгүй царцана. Ийм нөхцөл байдал руу оруулахгүйн тулд аливаа хуулийн төслийг эхнээс нь маш нямбай, судалгаатай, санал асуулгатай өрнүүлэх шаардлагатай. Ингэхгүйгээр хэсэг бүлэг хүмүүсийн саналаар, улс төрийн оноо авах гэсэн зорилготойгоор хууль санаачлах нь өөрөө нийгэмд асар хор хөнөөлтэй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Адаглаад төр иргэний харилцаа улам алсардаг. Төрдөө итгэх иргэдийн итгэл унадаг. Үүнээс болоод нийгмийн хэрэгцээнд тулгуурлаж батлагдан гарсан хууль амьдрал дээр хэрэгждэггүй. Том зургаар нь харвал чанаргүй, судлагдаагүй хууль боловсруулах нь өөрөө Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг явуулж байгаа нэг төрлийн гэмт үйлдэл шүү. Тиймээс хууль гаргахаасаа өмнө тухайн хуулиа эхлээд олон нийтээр хүлээн зөвшөөрүүлэх ажлыг маш сайн хийх ёстой гэсэн үг.

-Нийслэлийн хуулийг та ер нь хурдан хийгдсэн, түүхий хуулийн төсөл гэж хэлэх гээд байна уу?

-Түүхий хуулийн төсөл гэж яг ч тодорхойлж болохгүй байх. Гэхдээ хуулийг ийм богино хугацаанд батлуулах гэж зүтгэж байгаагийн цаана байнга улс төрийн эрх ашиг нуугдаж байдаг. Хууль гэдэг амьдрал. Тэр утгаараа чанаргүй хууль гарах болгонд нийгмийн нэг хэсэг амьдрал сөнөж байдаг. Тиймээс бид хууль батлахдаа үүнийг маш сайн анхаарах ёстой юм.

-Та энэхүү хуулийн төслийг анх бэлтгэж эхлэхтэй зэрэгцэн танилцаж санал шүүмжлэлээ хэлж ирсэн гэлээ. Түгжрэл, орон сууцжуулахаас өөр ямар зохицуулалт энэхүү хуулийн төсөлд байгаа вэ?

-Түгжрэл гэдэг бол бүх нийтийн асуудал. Үүнийг шийдэхийн тулд цогц асуудлыг дэвшүүлж байж шийднэ. Тэр утгаараа ганц түгжрэлийг бууруулах хууль батлагдаад асуудал шийдэгдэхгүй. Энэ хууль батлагдсанаараа бусад эрх зүйн актуудад мөн адил өөрчлөлт хийгдэнэ. Үүнийг дагалдах хуулийн төслүүд гэж байгаа шүү дээ. Тэр бүгдийг энд хэлэх нь маш их цаг хугацаа шаардана. Тиймээс яг гол хуулийн төсөлд орж байгаа шинэ зүйл юу байна. Ямар эрх зүйн акт батлагдах гэж байгааг хэлье. Миний харж байгаагаар түгжрэлийг бууруулахын тулд төлбөр авдаг бол гэж байгаа. Ингэхдээ хотын зах хэсгээр автомашинаа зогсоолд байршуулж, төв рүү нэвтрэх хөдөлгөөнийг сайжруулахаар байна. Нөгөөтэйгүүр нийтийн тээврийн үйлчилгээг гурав дахин нэмэгдүүлэх шаардлага үүсч байгаа юм билээ. Үүнийг шийдэхийн тулд тус хуулиар Нийтийн тээврийг хөгжлүүлэх сан шинээр бий болохоор байгаа. Тус сангаар дамжуулан нийтийн тээврийн үйлчилгээг одоо байгаагаас гурав дахин илүү сайжруулах эрх зүйн орчин бүрдэж байгаа гэсэн үг.

-Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сан гэдэг нь ямар учиртай юм бэ. Ямар нэгэн сан байгуулагдах нь иргэдэд таалагдах болов уу?

-Олон нийт хүлээж авах эсэхийг одоогоор хэлэхэд арай эрт байна. Уг хуулийн төсөл ч батлагдаагүй, дөнгөж хэлэлцэгдэх шатандаа явж байгаа шүү дээ. Түгжрэлийг бууруулах, орон сууцжуулах хуулийн төсөлд энэхүү заалт тодорхой байгаа. Ямар учиртай сан бэ гэдэг нь нэрнээсээ ойлгомжтой сонсогдож байгаа байх. Тус сангийн орлого яаж бүрдэх талаар тус хуульд мөн заасан байна лээ. Тухайлбал, Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн орлого нь хандив, тусламж, нийтийн тээврийн үйлчилгээний тусгай зөвшөөрлийн орлого, төлбөртэй бүсийн орлого, нийтийн тээвэр ашигласны орлого зэрэг эх үүсвэрүүдээс бүрдэж байхаар зохицуулсан байна лээ. Мөн Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлага, хяналтыг НИТХ тавихаар хуулийн төсөлд тусгагдсан харагдсан. Бусад сангууд шигээ дампуурчихгүй бол нийтийн тээврийн салбарт хамгийн чухал шаардлагатай байгаа санхүүжилтийн асуудал шийдэгдэнэ гэсэн үг.