Монгол улсад Барилгын салбар үүсэж хөгжсөний 98 жилийн ойд зориулсан “Нутгийн буян” группийн нэрэмжит намрын нээлтийн Улс, аймгийн алдар цолтой 128 бөхийн барилдаан есдүгээр сарын 08-ны 12:00 цагаас Монгол бөхийн өргөөнд болно.
Барилдах бөхчүүдийг доорх линкээр орж, зааврын дагуу бүртгүүлнэ үү.
https://www.devjee.mn/t/bufVBV8eJ3H4MolYq7Eb
Тус барилдааны түрүү бөх 10 сая төгрөгийн бай шагнал гардах бол гурван азтай үзэгч тодруулж тус бүр 1.000.000 төгрөг гардуулна.
Монгол Улсад барилгын салбар үүсэж хөгжсөний 98 жилийн ойд зориулсан “Нутгийн буян” группийн нэрэмжит намрын нээлтийн Улс, аймгийн алдар цолтой 128 бөхийн барилдаан есдүгээр сарын 8-ны 12:00 цагаас Монгол бөхийн өргөөнд болно.
Барилдах бөхчүүдийг есдүгээр сарын 6, 7-нд 10:00-17:00 цагийн хооронд цахимаар бүртгэнэ.
Тус барилдааны түрүү бөх 10 сая төгрөгийн бай шагнал гардах бол гурван азтай үзэгч тодруулж тус бүр 1.000.000 төгрөг гардуулна гэж Монголын Үндэсний Бөхийн Холбооноос мэдээллээ.
Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын яам, Биеийн тамир, спортын улсын хороо, Соёл урлагийн газар, Монголын үндэсний спортын хороо, Монголын үндэсний бөхийн холбоо хамтран зохион байгуулж буй “НҮҮДЭЛЧИН” соёлын фестиваль Налайх дүүргийн Тайж хайрханы бэлд гурван өдөр боллоо.
Тус фестивалийн үеэр үндэсний спортын 23 төрөлд тэмцээн уралдаан өрнөсөн юм.
Энэ амралтын өдрүүдэд буюу наймдугаар сарын 3, 4-ний өдрүүдэд Хүй долоо худагт “Даншиг наадам-Хүрээ цам 2024” наадам болно.
Тодруулбал:
1. у.з Мөнхсайханы Өсөхбаяр
2. у.з Батзоригийн Батмөнх
3. у.з Доржийн Анар
4. у.з Баярхүүгийн Бат-Өлзий
5. у.з Цэдэнбазарын Одбаяр
6. у.з Баттулгын Соронзонболд
7. у.з Сүхбаатарын Сүхбат
8. у.х Эрдэнэбатын Даш
9. у.х Цэдэндоржийн Мөнхбаяр
10. у.н Цогтоогийн Лхагвасүрэн
11. у.н Чинчулууны Батчулуун
12. у.н Базаргүрийн Бадамсүрэн
13. у.н Эрдэнэцогтын Ванданцэрэн
14. у.н Галсан-Очирын Ганжад
15. у.н Батбаярын Даваа-Очир
16. у.н Эрдэнэбатын Нямаа
17. у.н Энхтүвшиний Батмагнай
18. у.н Батдоржийн Сосорбарам
19. а.а Одсүрэнгийн Баярхүү
20. а.а Мядагмаагийн Адъяахүү
21. а.а Баарангийн Отгонбаатар
22. а.а Даваадоржийн Буянт
23. а.а Төрөөгийн Мягмаржав
24. а.а Мөнхтуяагийн Батцэнгэл
25. а.а Төрмөнхийн Төгсдөлгөөн
26. а.а Пүрвээгийн Өсөхбаатар
27. а.а Баасандоржийн Бадрал
28. а.а Батхуягийн Батзориг
29. а.а Балжиннямын Мөнх-Эрдэнэ
30. а.а Пүрэвдоржийн Эрхэмжаргал
31. а.а Цэвээнпүрэвийн Төмөрцоож
32. а.а Баасанжавын Сэр-Од
33. а.а Бямбын Түвшинтөгс
34. а.а Болдбаатарын Доржсүрэн
35. а.а Хүрэлбаатарын Батбаяр
36. а.а Тулгаагийн Сүрэнжав
37. а.а Ядамсүрэнгийн Бумбаяр
38. а.а Цэвээнпүрэвийн Адъяа
39. а.а Цэрэндоржийн Ганбат
40. а.а Доржсүрэнгийн Батсүх
41. ц.а Баасанцогтын Өлзийсайхан
42. а.а Доржготовын Батбаатар
43. а.а Батжаргалын Чинбат
44. а.а Доржпаламын Энхболд
45. а.а Сандагдоржийн Галданцогт
46. а.а Хүрэлбаатарын Болдбаатар
47. а.а Энхболдын Нандин-Эрдэнэ
48. а.а Сампилын Цогтбаатар
49. а.а Даваадоржийн Болдбаатар
50. а.а Пүрэвсүрэнгийн Батхуяг
51. а.а Даваадоржийн Эрдэнэтулга
52. а.а Доржийн Ням-Очир
53. а.а Эрдэнээгийн Буянтогтох
54. а.а Төмөрбаатарын Баттогтох
55. а.а Болоржавын Отгонбаатар
56. а.а Баасангийн Шаравдорж
57. а.а Нэргүйн Дэмбэрэлцэрэн
58. а.з Сүхбатын Оргилбаатар
59. а.з Мягмарын Тэгшбаяр
60. а.з Баатарын Уртнасан
61. а.з Мягмарын Баттүвшин
62. а.з Эрдэнэбаатарын Түмэндэмбэрэл
63. а.з Батсүхийн Энхсайхан
64. ц.з Өнөрбаянгийн Батсуурь
65. а.з Цогтбазарын Заяатүшиг
66. а.з Дэлгэрдалайн Пүрэвдорж
67. а.з Мишигдоржийн Лувсандорж
68. а.з Гармаагийн Бат-Эрдэнэ
69. а.з Баттунгалагийн Чүлтэмпунцаг
70. а.з Сайнбилэгийн Бат-Үүл
71. а.з Ням-Осорын Наранбаяр
72. а.з Ганболдын Төрболд
73. а.з Жаргалсайханы Жавхлан
74. а.з Жигжидсүрэнгийн Бямбадонид
75. а.з Эрдэнэбаярын Мөнхболд
76. а.з Содбилэгийн Ган-Эрдэнэ
77. а.з Отгонбатын Баяржаргал
78. а.з Энхтайваны Бадмаанямбуу
79. а.з Болдын Адъяарагчаа
80. а.х Дөрбетхан Бейбит
81. а.х Улаанхүүгийн Мөнхчулуун
82. ц.х Дашийн Төрбаяр
83. а.х Дамдинсүрэнгийн Пүрэвдорж
84. а.х Эрдэнэбатын Лхамхүү
85. а.х Галбадрахын Гантулга
86. а.х Сандуйжавын Дамдин
87. а.х Энхмэндийн Ширнэн
88. а.х Ширнэндоржийн Алтангэрэл
89. а.х Чойжоохорлоогийн Чойжилсүрэн
90. а.х Нямжавын Ширчинхүү
91. а.х Батцэнгэлийн Сайнбаяр
92. а.х Мөнгөнхуягийн Анхбаяр
93. а.н Батаагийн Даваадорж
94. а.н Тодсайханы Мөнх-Эрдэнэ
95. а.н Батхуягийн Адъяасүрэн
96. а.н Батбадралын Ганзолбоо
97. а.н Батсүхийн Баатарболд
98. а.н Батмөнхийн Лхагва-Очир
99. а.н Сумъяабээсийн Бат-Орших
100. а.н Отгонбатын Баярбаасан
101. а.н Мягмарсүрэнгийн Нямбаатар
102. а.н Равдандоржийн Лхамжав
103. ц.н Гэлиймаагийн Биндэрьяа
104. а.н Доржготовын Батхүрэл
105. а.н Эрдэнэзаяагийн Санчир
106. а.н Хатанбаатарын Тулга
107. а.н Баттулгын Түмэн-Өлзий
108. а.н Дашжамцын Дагвадорж
109. а.н Зоригтболдын Мөнхтулга
110. а.н Нямцогтын Даваадагва
111. а.н Болдын Лхамдорж
112. а.н Мөнхбатын Хүрэлбаатар
113. а.н Нацагдоржийн Даваадорж
114. а.н Батжаргалын Золбоо
115. а.н Бүдээгийн Баяраа
116. а.н Батаагийн Хүдэр
117. а.н Баярсайханы Батзориг
118. а.н Хүрэлбаатарын Балжинням
119. а.н Сэнгэдондогийн Пүрэвжанцан
120. а.н Хүрэлбаатарын Цолмон
121. а.н Төрбатын Мягмаржав
122. а.н Мөнхбаатарын Өгөөдэй
123. а.н Батсуурийн Бат-Эрдэнэ
124. а.н Батжаргалын Боорчи
125. а.н Өнөрбаянгийн Шийрэв
126. а.н Цагаанхүүгийн Мөнх-Эрдэнэ
127. а.н Дүгэрсүрэнгийн Дашням
128. а.н Баярын Данзанрагчаа
129. а.н Болорын Бадрал
130. а.н Батбаатарын Бат-Эрдэнэ
131. а.н Төмөрбатын Мөнхбат
132. а.н Баярсайханы Бямбадорж
133. а.н Отгонбатын Бат-Эрдэнэ
134. а.н Батболдын Баасандорж
135. а.н Цэрэнжавын Мөнх-Эрдэнэ
136. а.н Оюунчимэгийн Пүрэв-Очир
137. а.н Болдоогийн Пүрэвдорж
138. а.н Довдоны Сумъяабазар
139. а.н Мөнхбатын Сумъяабазар
140. а.н Бээжингийн Энх-Оргил
141. с.з Энхтайваны Совджамц
142. с.з Бат-Эрдэнийн Ган-Эрдэнэ
143. с.з Хөхөөгийн Эрдэнэбат
144. с.з Дамдин-Очирын Мягмаржав
145. с.з Ганпүрэвийн Мэндбаяр
146. с.з Жалгирын Ганхуяг
147. с.з Чинбатын Батбанди
148. с.з Дондовын Нямдаваа
149. с.з Баяндэлгэрийн Алтангэрэл
150. с.з Лувсандондовын Батбаяр
151. с.з Цэдэвваанчигийн Нямсүрэн
152. с.з Батбаярын Золбаяр
153. с.з Төгсийн Түвшин
154. с.з Алтанхуягийн Банзрагч
155. с.з Лхагвадоржийн Насантогтох
156. с.з Эрдэнэбаатарын Эрдэнэ-Очир
157. с.з Загдсүрэнгийн Нямдорж
158. с.з Галбадрахын Дашлхүмбэ
159. с.з Даваадоржийн Төмөрхүлэг
160. с.з Дашийн Жамсранжав
161. с.з Цэрэн-Очирын Эрдэнэсайхан
162. с.з Наранхүүгийн Баатархүү
163. с.з Зоригоогийн Сэр-Оддамба
164. с.з Дэмүүлийн Саранцогт
165. с.з Бярваагийн Ганбат
166. с.з Дамбын Мөнх-Очир
167. с.з Алтанзулын Дөлгөөн
168. с.з Одончимэгийн Баттулга
169. с.з Баясгалангийн Лхагварагчаа
170. с.з Гарьджавын Цолмон
171. с.з Эрдэнэбаатарын Дэлгэрхишиг
172. с.з Жамсранпүрэвийн Мягмарсүрэн
173. с.з Эрдэнэтогтохын Түмэннасан
174. с.з Наранмандахын Шинэтөр
175. с.з Гантулгын Мөнх-Эрдэнэ
176. с.з Баярсайханы Батзаяа
177. с.з Болортөгсийн Анхбаяр
178. с.з Гантулгын Мөнхтулга
179. с.з Эрдэнэмөнхийн Эрхэмжаргал
180. с.з Ганболдын Дэлгэрсайхан
181. с.з Ганболдын Ганбаяр
182. с.з Базаррагчаагийн Энхмэнд
183. с.з Баярсайханы Итгэлмөнх
184. с.з Шаалайн Энхбаяр
185. с.з Бямбацогтын Молцогсайхан
186. с.з Баттогтохын Мөнх-Эрдэнэ
187. с.з Энхбаярын Нямсанж
188. с.з Лхамсүрэнгийн Энхсайхан
189. с.з Цогтбаатарын Даваабат
190. с.з Хишигтийн Батням
191. с.з Гонгорын Отгонбат
192. с.з Дуламжавын Нямдорж
193. с.з Ганбатын Өнөрбаатар
194. с.з Баттулгын Энхмэнд
195. с.з Жаргалсайханы Ган-Эрдэнэ
196. с.з Энхболдын Лхагвадорж
197. с.з Өлзийбаярын Мөнхсайхан
198. с.з Бямбажавын Мөнх-Алдар
199. с.з Барсболдын Цэнгүүн
200. с.з Энхбатын Нямдаш
201. с.з Чинбатын Даваадорж
202. с.з Болдын Самбууням
203. с.з Ганцоожийн Машидравжих
204. с.з Отгоны Хаш-Эрдэнэ
205. с.н Буяндэлгэрийн Цэвэгдорж
206. с.н Эрдэнэбатын Мөнгөнхуяг
207. с.н Өгийдалайн Бэлгүтэй
208. с.н Бямбадоржийн Маргад-Эрдэнэ
209. з.б Батжаргал Бямбадорж
210. з.б Гэрэлмаа Буянбат
211. з.б Отгонбаатарын Мөнхбаяр
212. з.б Ядамсүрэнгийн Буянтогтох
213. з.б Эрдэнэмөнх Энхдалай
214. з.б Мөнгөнцоожийн Жамбалцэрэн
215. з.б Загддорж Эрдэнэ-Очир
216. з.б Б.Мөнгөн
217. з.б Баттулга Содбилэг
218. з.б Баярбаясгалангийн Эрдэнэчулуун
219. з.б Бадарчийн Пүрэв-Очир
220. з.б Баянмөнх Баянжаргал
221. з.б Гэрэлмаа Буянбат
222. з.б Гантулгын Нинжинбаяр
223. з.б Цоодолын Ганболор
224. з.б Батболдын Өсөхбаяр
225. з.б Энэбишийн Мягмар-Очир
226. з.б Ононпунцаг Бямбажав
227. з.б Эрдэнэцогтын Ганбилэг
228. з.б Доржравдансүрэнгийн Жамсрандорж
229. з.б Ганбаатарын Ёндонжамц
230. з.б Баасандорж Мөнх-Эрдэнэ
231. з.б Баяраагийн Сэнгэрагчаа
232. з.б Мөнгөнцоожийн Мягмарцэрэн
233. з.б Цэрэнгомбо Баттулга
234. з.б Дэлгэрбаатар Мөнхтулга
235. з.б Төртогтох Амгаланбаатар
236. з.б Бизъяа Наранбат
237. з.б Хүрэлбаатар Бөхбат
238. з.б Тунгалаг Тэгшжаргал
239. з.б Баатарсүхийн Аажимзориг
240. з.б Батчулууны Хаш-Эрдэнэ
241. з.б Эрдэнэбат Батболд
242. з.б Түвдэнсүрэн Лхүнрэв
243. з.б Эрдэнэбилэг Алтаншагай
244. з.б Батсуурь Батзориг
245. з.б Сэлэнгийн Дорждэрэм
246. з.б Мөнхбатын Далайцэрэн
247. з.б Амарсанаагийн Сүмбэрэл
248. з.б Оюундалай Батцоож
249. з.б Сүхбаатарын Бат-Эрдэнэ
250. з.б Хөөхуягийн Шаарийхүү
251. з.б Алтаншагайн Энхбаяр
252. з.б Рэнцэндоржийн Эрдэнэсайхан нарын бөхчүүд бүртгүүлжээ.
Сугалаа өнөөдөр, маргааш 12.00-17.00 цагийн хооронд Монгол бөхийн өргөөнд болох бөгөөд барилдаан наймдугаар сарын 3-ны 14.00 цагт Хүй долоон худагт эхэлнэ.
Дархан аварга Н.Батсуурийн цолны хүндэтгэлийн наадам ирэх наймдугаар сарын 15-нд Увс аймгийн Улаангом суманд болно. Тодруулбал, Тулгар төрийн 2233, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 818, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 113, Ардын хувьсгалын 103 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын бөхийн барилдаанд Даян аварга Н.Батсуурь түрүүлж, дархан аварга цол хүртсэн билээ.
Ингэснээр Үндэсний бөхийн 10 дахь, Увс аймгийн 2 дахь дархан аварга болж 20-р зууны манлай бөх Х.Баянмөнхийг залгамжилсан билээ
Өнөө жилийн наадамд хэн хэн түрүү, үзүүрт шалгарч, ямар хүчтэнүүд шинээр улсын цолонд хүрч, наадмын өнгө ямар байх талаар бөхийн тайлбарлагч, бөх судлаач С.Даваанямтай ярилцлаа
-Наадмаар мэдээж 512 бөх зодоглоно. Өсөхөө аварга маань зүүн жигүүрт гарах байх. Бөхийн барилдаан ямар болох талаар өөрийн таамгийг хэлэхгүй юу. Шуудхан асуухад, түрүү үзүүрт хэн хэн үлдэх бол?
-Дархан аварга Г.Өсөхбаяр зүүний магнайд гарах байх. Өнгөрсөн жил мөн зодоглож гурвын даваанд цолоо дуудуулж байсан. Баруун жигүүрийг Н.Батсуурь аварга манлайлна. Ингээд цолны эрэмбэ ёсоор П.Бүрэнтөгс, Г.Эрхэмбаяр, С.Мөнхбат, О.Хангай гээд лав л зургаан аварга зодоглоно байх. Ч.Санжаадамба аваргыг барилдахгүй гэсэн яриа бөхийн хүрээнийхний дунд байгаа. Түрүү жил бас зодоглоогүй өнжсөн. О.Хангай аварга, Б.БатӨлзий заан, Б.Пүрэвсайхан заан гээд Ховдын гурав дээшээ гарч ирнэ. Шөвгийн дөрвийн гурав нь Ховдын бөхчүүд магадал тун өндөр байгаа. Энэ гурвын араас Б.Орхонбаяр арслан, Ц.Бямба-Отгон гарьд, М.Лхагвагэрэл заан, Б.Зоригтбаатар, О.Мөнх-Эрдэнэ нарын харцагууд дээшээ барилдаж таарна.
-Хүмүүсийн таамаг түрүү үзүүрт О.Хангай, Б.Бат-Өлзий гэж яригдаад байгаа. Өөрөө ямар бодолтой байна?
-Би олны таамагтай санал нэг байна. Олны үг ортой гэдэг. Хэрвээ энэ хоёр хүчтэн үзүүр, түрүүнд шалгарч Хангай аварга түрүүлбэл Монгол Улсын даян аварга болно. Бат-Өлзий заан түрүүлбэл Монгол Улсын арслан цол хүртэнэ. Бөхийн өргөөнд болон хөдөө аймгуудад зохиогдсон улсын чанартай барилдаанд энэ хоёр бөх хамгийн олон түрүү, үзүүрт шалгарсныг бөх сонирхогч, ард түмэн сайн мэдэж байгаа. Даваа унааны хувьд дийлэнхэд нь Хангай аварга давсан гэх статистик тоо баримт бий. Тэгэхээр энэ жилийн наадмын тухайд энэ хоёр бөх дахиад л түрүү, үзүүрт зогсож байх тийм нөхцөл харагдаад байна. Үзүүр, түрүүнд үлдлээ гэхэд ёстой хамаг хүч тэнхээгээ шавхсан, хүч тэнцүү удаан үргэлжилсэн барилдаан болох төлөв бий.
Давхар шуудагны барьцнаас барилдаан ерөнхийдөө шийдэгдэх болов уу. Хэн хэнийхээ барилдааныг маш сайн мэдэж байгаа. Ёстой нөгөө алхаа гишгээ бүрээ мэдэж байгаа. Нэг дэвжээнд олон жил хамтдаа бэлтгэл сургуулилт хийсний хувьд, бага цолтой байхаасаа л хоорондоо тогтмол тунаж барилдаж байсны хувьд барилдаан яаж шийдэгдэнэ таахын аргагүй. Хэн нь ч давж мэднэ. Гэхдээ миний хувьд Хангай аваргыг арай олон давсны хувьд хаях магадлалтай гэж таамаглаж байна.
Б.Зоригтбаатар харцага, Б.Пүрэвсайхан заан, Б.Орхонбаяр арслан, М.Лхагвагэрэл заан, Ц.Бямба-Отгон арслан нар дээшээ барилдана. Б.Зоригтбаатар харцагын хувьд үзүүр түрүүнд зогсож байхыг ч үгүйсгэхгүй
-Бат-Өлзий заан өнгөрсөн жилийн наадмаар тавын даваанд уначихсан. Буруу ам авлаа гэж яригдсан. Энэ жил нэгийг бодож зодоглох нь мэдээж?
-Тийм ээ, тавын даваанд аймгийн хурц арслан Б.Ууганбаярыг (одоогийн начин) амлаж барилдаад унасан. Их олон хүнээс Б.Ууганбаярыг амласан. Бэртэл гэмтэлтэй, удаан барилдаагүй гэж бодож амласан байх. Мөн улсын наадам өнжсөн жил Хүй долоон худагт болсон 512 бөхийн барилдааны түрүү, үзүүрт энэ хоёр бөх үлдэж Бат-Өлзий заан түрүүлж байсан. Тэгэхээр давна гэж л амласан нь мэдээж. Түрүү жил Бат-Өлзий зааныг тавын даваанд унана гэж хэн ч бодоогүй. Энэ жил их л том зорилготой зодоглох нь гарцаагүй. Ховдын хоёртой шөвгийн дөрөв миний түрүүнд нэрлэсэн Орхонбаяр, Зоригтбаатар, Лхагвагэрэл, Бямба-Отгон, Пүрэвсайхан энэ хэдийн хоёр нь үлдэж таарна.
-Архангайн Б.Зоригтбаатар харцагыг олон хүн их дээшээ, магадгүй түрүү, үзүүрт ч гараад ирнэ гэж харж байгаа. Цахилгаан Зоригоо гээд арга байхгүй шуугиулах юм?
-Улсын наадамд түрүүлчихээд зогсож байхыг үгүйсгэх аргагүй бөх бол яалт ч үгүй Зоригтбаатар харцага. Өөрөө даншгийн арслан болчихоод “Улсын наадамд түрүүлж арслан болох зорилготой” гэдгээ хэлж байсан. Өнөө жил Архангайн Батцэнгэл сумын 100 жилтэй байх шүү. “Сумынхаа 100 жилийг би төрийн наадмын түрүүгээр мялаана” гэж бас хэлсэн дуулддаг. Тэгэхээр энэ жил наадамчин олон, бөх сонирхогчдын анхаарлыг хамгийн ихээр татаж байгаа, Зоригоо харцага. Бэлтгэл сургуулилт ч сайн байгаа. Сүүлд болсон “Алтан цом”-ын тэмцээнд хамгийн өндөр амжилт үзүүлсэн бөх. Зоригоогийн хувьд долоогийн даваанд БатӨлзий юм уу, Пүрэвсайхан заан нарын нэгтэй тунах магадлалтай. Ер нь ингээд бодоход 7-гийн даваанд Н.Батсуурь аварга зоолттой зогсож байх болов уу. Тэгээд Хангай аварга эрэмбээрээ ам аваад, Орхонбаяр юм уу, Бямба-Отгон нарын аль нэг ам аваад, ингээд Бат-Өлзий, Зоригтбаатар хоёр тунах магадлал тун өндөр. Эсвэл Пүрэвсайхан заантай тунах, ийм л дүр зураг харагдаад байна.
-Миний хувьд С.Мөнхбат аваргыг их хардаг. 10 хэдэн жил дээшээ барилдсан. Н.Батсуурь, П.Бүрэнтөгс аваргууд бол наадмаар нягт барилддаг, нэг л өөр байдаг?
-Ер нь том цолтой бөхчүүд наадмаар огт өөр болоод гараад ирдэг. Батсуурь аваргыг наадмын одтой бөх гэдэг. Тав, зургаагийн даваанд хамгийн эхэнд ам авна. Тийм учраас долоогийн даваанд гараад ирэх магадлалтай. Бүр эвгүйтвэл шөвгийн дөрөвт ч байж мэдэх юм.
-Улсын цол авах, шинээр шуугиан тарьж гарч ирэх бөх байна уу?
-Сүхбаатарын хурц арслан Н.Өсөхбаяр, Өвөрхангайн хурц арслан О.Наранбаатар, тэр жилийн цагаан сарын барилдаанд аймгийн заан цолтой түрүүлж шуугиан дэгдээж байсан Архангайн Э.Мөнхжаргал, Хэнтийн Д.Алтанцоож гэсэн дөрвөн аймгийн арсланг энэ жилийн наадмаар улсын цолонд баттай хүрчих болов уу гэсэн бодол байна. Өсөхбаяр хурц арслангийн хувьд саяны бүх цэргийн наадмаар үзүүрлэж эрэмбэ хамаагүй дээшилж ирсэн. Дөрвийн даваанд харцага цолтой бөхчүүдийн төгсгөл хэсэгт оноолтоор очих байх. За даа ер нь Ховдын Г.Ганхуяг харцагатай таарчих болов уу. Тэгвэл тэгээд л шуугиад явчихна. Ганхуяг харцагын хувьд түрүү жил зургаагийн даваанд Б.Орхонбаяр арсланг хаяж байсан бөх. Өвөрхангайн О.Наранбаатар хурц арслангийн хувьд хоёр жилийн өмнөх 1024 бөхийн барилдаанд Баянхонгорын Э.Батмагнай начинтай тунаж өвдөг шороодсон бол түрүү жил мөн дөрвийн даваад начны даваанд Пүрэвсайхан заанд амлуулж унасан. Энэ жилийн хувьд улсын цол гарцаагүй горилж байгаа бөхчүүдийн нэг. Эрдэнэхүүгийн Мөнхжаргал арслан өнгөрөгч жил дөрвийн даваанд Б.Бат-Өлзий заантай оноолт таараад яалт ч үгүй тахимаа өгсөн. Сая бүх цэргийн наадамд зургаа давж эрэмбэ дээшилсэн. Харцагуудтай таарна байх. Магадгүй нэг нутгийн бөх Б.Зоригтбаатар харцагатай таарвал тэгээд л наадмын шуугиан болно. Хэрвээ энэ хоёр таарвал Зоригтбаатар давах магадлалтай. Хэнтийн Алтанцоож арслан хоёр удаа дөрвийн давааны оноолтод Орхонбаяр арслантай таарч өвдөглөсөн. Энэ жил дахиад таарахыг үгүй гэхгүй. Магадгүй залуу арсланг давж наадмын таавар будлиулахыг таашгүй. Эдгээр аймгийн арслангуудаас гадна Архангайн цэргийн заан Ө.Батсуурь, аймгийн заан С.Доржпалам, Б.Баянсүх гээд байна. Тэдний хувьд гурав даваад гараад ирвэл дөрвийн даваанд цолны эрэмбээр аваргуудтай таарна. Н.Батсуурь, П.Бүрэнтөгс, Г.Эрхэмбаяр, С.Мөнхбат гээд аваргуудын а ль нэгийг өвдөг шороодуулахыг үгүй гэх газаргүй. Дөрвийн давааны төгсгөлд улсын начингууд хоорондоо нугарч таарна байх.
-Начингуудаас дээшээ барилдах, цолоо батлах, ахиулах хүн хэн байна. Булганы Д.Амарсайхан начин ч амаргүй дээ?
-Начингуудаас Төв аймгийн Д.Хүдэрбулга, Баянхонгорын Э.Батмагнай, Булганы Д.Амарсайхан энэ хэд байна. Хүдэрбулга начин түрүү жил тавын даваанд наадмын үзүүр бөх Бямба-Отгон гарьдтай тунаж барилдаад унасан. Бяртай сайн начин, хэрвээ т ав давбал цаашаа зургаа даваад харцага болчих магадлал өндөр. Амарсайхан начны хувьд мөн л цолоо батлах юм уу, ахиулах бөхийн тоонд нэр нь зүй ёсоор бичигдэж байгаа. Гэхдээ түүний дунгуйлдах мэхийг нь мэдчихээд хийлгэхгүй байгаа. Иймэрхүү л прогноз харагдаж байна. Орхонбаяр арслан заалны барилдаанд бэртлийн улмаас нэг их барилдалгүй бараг жил болсон. Наадмаар бэртэл нь гайгүй бол сайн л барилдана. Лхагвагэрэл зааны хувьд олимпийн наадамд оролцоно. Гэхдээ наадамдаа зодоглох байх. Долоогийн даваа буюу шөвгийн наймд зогсож байх бөхийн нэг. Бямба-Отгон гарьд саяхан улсын арслан цолоо албан ёсоор авлаа. Эрэмбэ нь дээшлээд ирнэ. Тэр ч утгаараа баттай зургаа даваад долоогийн даваанд зогсож байх болов уу. Энэ гурвын хувьд шөвгийн дөрөв, түрүү үзүүрт ч гараад ирж мэднэ.
Өнгөрсөн жилийн Үндэсний их баяр наадмаар ес даван түрүүлж улсын арслан цол хүртсэн Архангай аймгийн Цэнхэр сумын харьяат М.Бадарчаас сэргээшийн төрлийн бодис илэрсэн учраас баяр наадамд ес давсан амжилтыг нь хүчингүйд тооцож, улсын цолыг нь хураах шийдвэр гаргасан. Тэгвэл өчигдөр М.Бадарчид өвдөг шороодсон бөхчүүдэд улсын цол, чимэг нөхөн олгох Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарч, нэр бүхий бөхчүүдэд цол, чимэг олголоо. Тухайлбал, есийн даваанд өвдөг шороодсон Өвөрхангай аймгийн Төгрөг сумын харьяат улсын гарьд Ц.Бямба-Отгонд улсын арслан цол, наймын даваанд өвдөг шороодсон Ховд аймгийн Буянт сумын харьяат улсын аварга О.Хангайд “Үлэмж бадрах” чимэг, долоогийн даваанд унасан Архангай аймгийн арслан С.Сүхбат улсын заан, зургаагийн даваанд унасан Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын харьяат улсын начин Э.Даш улсын харцага, тавын даваанд өвдөг шороодсон Ховд аймгийн арслан Б.Баянмөнх улсын начин цол тус тус хүртлээ
Энэ үеэр шинээр улсын цол, чимэг хүртсэн бөхчүүдээс тодрууллаа.
Өвөрхангай аймгийн Төгрөг сумын харьяат шинээр улсын арслан цол хүртсэн Ц.Бямба-Отгон: -Төр засгийн шийдвэрээ хүндэтгээд цолоо авлаа, сайхан байна. Наадмаар даваад цолоо авсан бол уг нь их сайхан байх байлаа. Үндэсний бөхийг хамгийн муухай харагдуулж байгаа зүйл бол допинг. Допингийн тухайд манай бөхчүүд бүгд л эсэргүүцдэг. Энэхүү эсэргүүцэлтэй хамт төр засаг байгаад баяртай байна. Энэ бол дөнгөж бөхөөр хичээллэж байгаа залуу бөхчүүдэд маш том сургамж, үлгэр дуурайл болсон зөв шийдвэр гэж харж байгаа. Миний хувьд анх аймгийн заан цолтой байхдаа сэргээшийн төрлийн шинжилгээ өгч байсан. Тэгэхэд маш эвгүй байсан. Юу гэхээр манай бөхчүүдийн дунд нэгнээ гүтгэдэг, допин хэрэглээгүй байсан ч чамаас допинг илэрчихлээ гээд гүтгэдэг зүйл байдаг шүү гэж яригддаг байсан. Одоо ч ингэж яригддаг. Тэр утгаараа анх шинжилгээ өгч байгаа залуу бөхчүүдийн хувьд энэ бол маш их сэтгэл санааны дарамт болдог гэж ойлгож болно. Миний хувьд ч тухайн үед шинжилгээ өгөхдөө айж байлаа. Нээрээ хорлогдчих вий дээ гэж боддог байсан. Гэхдээ анхны шинжилгээ үнэн бодит гарсан болохоор дараа дараагийн удаадаа итгэлтэй болчихдог юм билээ. Ер нь допингийн шинжилгээний хариуд итгэлтэй байдаг. Хариу нь зөв л гарч байгаа гэж боддог. Монголын допингийн эсрэг үндэсний төв энэ он гарснаас хойш 80-90 бөхөөс допингийн шинжилгээ авчихсан явж байгаа юм билээ. Миний хувьд өнөөдрөөс галын бэлтгэлдээ гарч байна. Удахгүй болох Үндэсний их баяр наадмаараа монголчууд маань сайхан наадацгаагаарай. Монгол наадам шударга сайхан болоосой гэж хүсч байна.
Архангай аймгийн Хашаат сумын харьяат, идэр залуу улсын заан С.Сүхбат: -Сайхан заан цол хүртлээ. Сэтгэл маш өндөр, баяртай байна. Допингийн төрлийн бодисыг миний хувьд бүрэн эсэргүүцдэг. Допинг бол хууль бусаар бусдын хөдөлмөрийг сорж байна гэсэн үг. Тиймээс цаашид допинг хэрэглэсэн бөхчүүдэд оногдуулах хариуцлагыг чангатгах хэрэгтэй гэж боддог. Явцын шинжилгээ маш бага авагддаг. Тиймээс бөхчүүдийн хувьд допинг хэрэглэх тохиолдол их байна. Тэр утгаараа наадмаас өмнө бөхчүүдээс явцын шинжилгээ авчихаад наадамд барилдуулдаг болох хэрэгтэй байгаа юм.
Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын харьяат улсын харцага Э.Даш: -Улсын харцага цол хүртэнэ гэдэг бол эрэмбээрээ хамаагүй дээшилж байна гэсэн үг шүү дээ. Тиймээс энэ бол том цол. Удахгүй болох баяр наадмын мэндийг нийт монголчууддаа хүргэхийн зэрэгцээ төрийн наадам маань хэл амгүй, шударга сайхан болоосой гэж хүсч байна. Тухайн үед М.Бадарчид унахдаа түрүү бөхөд уначихлаа даа гэж бодож байснаас биш ийм асуудалтай байна гэж бодсонгүй л дээ. Үнэн худал нь мэдэгдэхгүй өв соёлыг харлуулах гэсэн янз бүрийн яриа явагддаг. Ийм бохир зүйл төрийн наадамд байхгүй гэж миний хувьд хатуу итгэж үнэмшдэг. Түрүү жилийн хувьд явцын шинжилгээ их авагдсан. Харин энэ жилийн тухайд явцын шинжилгээ огт авсангүй. Явцын шинжилгээ авахгүй байсаар баяр наадамтай золгож байх шиг байна. Болдог бол допингийн шинжилгээг баяр наадам болохоос өмнө авчихдаг бол их сайн байна. Тэгвэл сүүлд нь иймэрхүү асуудал гарахгүй шүү дээ.
Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын харьяат улсын идэр залуу начин Б.Баянмөнх: -Улсын цол хүртлээ. Сайхан байна. Цаашдаа энэхүү цолондоо эзэн болж барилдахыг хүсч байна. Уг нь даваад цолоо авсан бол цаашаа зургаагийн даваанд гараад барилдчихна. Давж цолоо авчихаад дараагийн даваандаа барилдана гэдэг бөх хүний хувьд асар том сэтгэл зүйн дэм шүү дээ. Тэр утгаараа жаахан харамсалтай байгаа. Нэг ёсондоо цаашаа өндөр даваануудад яаж ч барилдах байсан юм билээ, хэн ч мэдэхгүй шүү дээ. Бөхчүүдийн хувьд улсын цолны болзол хангах тусам л улам ир орж, зоригтой сайхан барилддаг онцлогтой. Миний хувьд ч тэгж барилдах боломжтой байсан гэж боддог. Бүтэн жилийн хугацаанд аймгийн арслан цолтойгоороо барилдлаа. Уг нь улсын начин цолтойгоороо барилдсан бол оноолт таарах хүмүүстэйгээ улсын баяр наадмаас өмнө хэдэн удаа гар зөрүүлчих байсан болов уу гэж бодож байна. Хэдий оройтсон ч улсын цол авсандаа маш их баяртай байн
Зургадугаар сарын 8-ны бямба гаригийн 11:00 цагаас Монгол Улсад орчин цагийн Биеийн тамир, спортын салбар үүсэж хөгжсөний түүхт 100 жилийн ойн зориулсан Үндэсний их баяр наадмын сорилго улс, аймаг, цэрэг, сумын алдар цолтой хүчит 256 бөхийн бөхийн барилдаан Монгол Бөхийн Өргөөнд болох аж. Барилдах бөхчүүдийн бүртгэлийг авч эхэлжээ.
2024 оны тавдугаар сарын 31-ний баасан гаригийн 10:00 цагаас цэргийн цол, чимэг олгох “Бүх цэргийн наадам” Монгол Бөхийн Өргөөнд болно.
33 дахь удаагийн “Бүх цэргийн наадам”-д хүчний спорт хороодод харьяалагддаг аймаг, цэрэг, сумын цолтой болон залуу 256 бөх хүч сорино.
Үзэгчид www.ticket.mn-ээс тасалбараа захиалан авах боломжтой.
Сумын цолтон залуу бөхчүүдийн 117 дахь удаагийн буюу энэ улирлын хаалтын барилдаанд 512 бөх уран мэх авхаалж самбаа сорин барилдсанаас Увс аймгийн Баруунтуруун сумын харьяат, “Баатар Хангарьд” дэвжээний бөх, сумын заан Эрдэнэсүрэнгийн Ганболд түрүүлж, Увс аймгийн Түргэн сумын харьяат, “Алдар” спорт хорооны бөх, сумын баяр наадмын хоёр түрүүтэй заан Батбаатарын Цагаанбанди үзүүрлэв.
Дөрөвт Төв аймгийн Дэлгэрхаан сумын харьяат, “Баткомплект” ХХК-ийн бөх, сумын баяр наадмын хоёр түрүүтэй заан Н.Баярбаатар, Архангай аймгийн Хайрхан сумын харьяат, Зөв зам ХХК, “Бөхбилэгт” дэвжээний бөх, сумын заан П.Нямжав нар шалгарлаа.
Наймд Завханы сумын заан Г.Анх-Эрдэнэ, Увсын сумын заан Х.Бумбаяр, Төвийн сумын заан Б.Цогт, Өвөрхангайн сумын заан Д.Саранцогт нар үлдэв.
Сумын цолтон болон залуу бөхчүүдийн барилдаан бүрд олгодог “Үнэнч үзэгчдийн нэрэмжит дайчин барилдаан”-ы шагналыг Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий сумын заан Д.Саранцогтод, “Өсөх ирээдүйтэй бөх”-ийн шагналыг Архангай аймгийн Хайрхан сумын заан П.Нямжавт тус тус олгохоор шийдвэрлэжээ. Шагналыг Өвөрхангай аймгийн Төгрөг сумын харьяат, бөхийн үнэнч хорхойтон, бизнес эрхлэгч Батмөнхийн Баатархүү гардуулсан юм.
“Сүлд” ТВ-тэй хамтран ажиллаж, ивээн тэтгэгчээр ажиллаж буй “Хөх-Үүр агро” ХХК-аас түрүү бөхийг 500,000 төгрөг, 2,000,000 төгрөгийн ногоон тэжээл авах эрхийн бичиг, үзүүр бөхийг 400,000 төгрөг, 1,500,000 төгрөгийн ногоон тэжээл авах эрхийн бичиг, их шөвгийн бөх тус бүр 300,000 төгрөг, 1,000,000 төгрөгийн ногоон тэжээл авах эрхийн бичгээр тус тус шагнасныг “Хөх-Үүр агро” компанийн ерөнхий захирал Г.Чойжамц гардууллаа.
Маргааш буюу тавдугаар сарын 17-нд 13:00 цагаас Өвөрхангай аймгийн Бат-Өлзий сумын түүхт 100 жилийн ойд зориулсан, аймгийн заан Цамбын Бадарчийн нэрэмжит улс, аймгийн алдар цолтой хүчит 128 бөхийн барилдаан Монгол бөхийн өргөөнд болно гэж Монголын Үндэсний Бөхийн холбооноос мэдээллээ.