Category: шинжлэх-ухаан-технологи

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

TheMongolz Бразилын хамгийн шилдэг багийг дахин хожлоо DNN.mn

ESL-ээс зохион байгуулдаг CSGO-ын их дуулга гэж болох Intel Extreme Masters-ын ээлжит тэмцээн Кёлн хотноо үргэлжилж байна. Дэлхийн шилдэг 24 баг өрсөлдөж буй “Intel Extreme Masters Cologne 2023”-т Монгол улс, Ази тивийг төлөөлөн оролцож буй TheMongolz баг тэмцээний гурав дахь тоглолтоо хийлээ.

  • CSGO-ын их дуулга тэмцээнд Монголын баг оролцож байна
  • TheMongolz баг Бразилын шилдэг багийг дахин хожлоо
  • Ингэснээр тэд IEM Cologne 2023 тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарлаа

Тэд тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарахын төлөөх хожигдох эрхгүй тоглолтыг дэлхийн чансааны 10-т байгаа Бразилын FURIA Esports-той хийв. Эхний map-ын сонголт монгол багийнх байсан бөгөөд тоглож дадсан map-даа хүндхэн хожлыг авсан бол эсрэг багийн сонголт дээр илүүрхэж 2-0 (Inferno 19-15, Overpass 16-8) харьцаагаар хожлоо.

Тоглолтод “techno4k” М.Содбаяр 85.7 ADR-тай багаа тэргүүлсэн 16 настай залуу тоглогч “mzinho” Б.Аюуш удаалав

  • TheMongolz Британийн ITB багийг 2-0 харьцаагаар илүүрхлээ
  • The Mongolz хоёр удаа нэмэлт цаг сунгаж хожигдлоо
  • Монголын CSGO-ын аваргаар “The MongolZ” тодорлоо

Ингэснээр TheMongolz “IEM Cologne 2023” тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарлаа.

Монгол залуус тэмцээний эхний шатанд MOUZ багт Nuke map-д 22-19 харьцаагаар хожигдож доод хүснэгт рүү унасан бөгөөд доод хүснэгтэд Британийн Into The Breach багийг 2-0 (Mirage 16-8, Ancient 16-8) харьцаагаар хожсон билээ.

Categories
гадаад шинжлэх-ухаан-технологи

Олон тооны лугшагч од шинээр илрүүлжээ DNN.mn

Дэлхийн хамгийн том, Хятадын FAST (The Five Hundred Meter Aperture Spherical Telescope) радио дуран авай 2016 онд ашиглалтад орсноосоо хойш 800 гаруй лугшагч /пульсар/ одыг шинээр илрүүлжээ. FAST-ийн илрүүлсэн эдгээр шинэ одны тоо энэ хугацаанд гадаадын дурангуудаар илрүүлсэн одны тооноос гурав дахин их байгааг уг дуран авайн ерөнхий инженер Жян Пэн онцолжээ.

Лугшагч буюу маш хурдтай эргэлддэг нейтрон од нь супернова гэх хүчтэй дэлбэрэлтийн улмаас мөхөж буй асар том од буюу нарны цөмөөс үүсдэг. Гэхдээ ихэнх од болох нарнууд зул шиг зүгээр л мөхөн гэрэлтэхгүй болдог бол цөөн нь л лугшигч од болон үлдэж улмаар дэлбэрч сүйрдэг аж. Иймээс лугшигч оддыг ажиглах нь FAST-ийн хувьд ажиглалтынх нь мэдээллийг таталцлын цацраг, хар нүх байгааг батлахад, мөн физикийн бусад олон чухал асуултын хариултыг олоход ашиглаж болох чухал даалгавар юм.

Сүүлийн жилүүдэд FAST радио тэсрэлт, ионжоогүй атомын устөрөгчийн хий, лугшуур оддыг судлахад мэдэгдэхүйц ахиц дэвшил гаргасан бөгөөд энэ нь хүн төрөлхтөнд Орчлон ертөнцийн бүтцийг ойлгох боломжийг ихээхэн өргөжүүлжээ.

Энэ жил уг дуран авай хос одны системтэй пульсаруудын хувьд нэг одоо тойрон эргэх хамгийн богино буюу 53 минутын хугацаатай хос лугшагч одоос гадна, наногерцийн таталцлын долгион оршин байгааг нотлох гол нотолгоог олж илрүүлсэн байна. FAST буюу “Хурмастын мэлмий” хэмээн нэрлэдэг энэхүү дуран авайн голч нь 500 метр бөгөөд үүнээс өмнө дэлхийн хамгийн том гэж тооцогддог байсан Пуэрто-Рикогийн дуран авайн диаметр нь 305 метр юм.

Г.АМАРСАНАА

Categories
шинжлэх-ухаан-технологи

Титаникийн аялалд гарсан шумбагчийн салангид хэсгүүд далайн ёроолоос олджээ DNN.mn

Зуу гаруй жилийн өмнө живсэн Титаник хөлгийн үлдэгдлийг үзэх аялалд гараад сураггүй алга болсон Титан шумбагч машины сэг өчигдөр далайн ёроолоос олдсоноор уг аялалд явсан таван хүнийг аврах найдлага тасарсан байна.

“Эдгээр хүмүүс нь адал явдалд дурлагчид, далай тэнгисийг судлах, хамгаалах чин хүсэл эрмэлзэлтэй, жинхэнэ судлаачид байлаа. Ийм хүнд хэцүү цаг үед бидний зүрх сэтгэл эдгээр таван хүний гэр бүлийнхэнтэй хамт байна” гэж Титан шумбагчийг эзэмшдэг OceanGate Expeditions компани мэдэгджээ.

Канадын эрлийн хөлөг онгоцноос далайн ёроол руу илгээсэн шумбагч робот өчигдөр өглөө усны мандлаас 4 км-ийн гүнд, Титаник хөлгийн үлдэгдлээс 488 метрийн зайд Титан машины салангид хэсгүүдийг олсон тухай АНУ-ын эргийн хамгаалалтын алба мэдээлсэн байна.

6.7 метр урт эх биетэй Титан шумбагч машины таван том хэсэг далайн ёроолоос олдсон тул түүнийг ямар нэг шалтгаанаар дэлбэрсэн гэж дүгнэжээ.

Хүний цогцсын үлдэгдэл олдсон эсэх талаар аврагчид мэдээлэл өгөөгүй байна.

Шумбагч машинд жолоочоос гадна дөрвөн аялагч явсан юм. Тэд бол Их Британийн 58 настай тэрбумтан Хэмиш Хардинг, Пакистан гаралтай Британийн иргэн 48 настай бизнесмэн Шахзада Давуд, түүний 19 настай хүү Сулеман, Францын далай судлаач, Титаникийн эксперт гэгддэг 77 настай Пол Анри Наргеолет, OceanGate компанийн Америкийн талын үүсгэн байгуулагч, гүйцэтгэх захирал Стоктон Раш нар байжээ.

61 настай Стоктон Раш шумбагч машиныг жолоодож явсан байна.

Ням гарагт сураггүй алга болсон Титан шумбагчийн эрлийн ажиллагаанд өнгөрсөн хугацаанд олон орны аврагч мэргэжилтнүүд оролцож, далайн олон мянган километр талбайтай хэсгийг самнасан юм.

1912 онд Британиас АНУ-ын чиглэлд 1,500 гаруй зорчигчтой анхны аяллаа эхэлсэн Титаник хөлөг мөсөн уултай мөргөлдсөний улмаас живж байжээ.

Тус хөлгийн эх биеийн үлдэгдэл одоо Канадын Ньюфаундлэнд мужийн Сэйнт Жонс боомтоос өмнө зүгт 640 км зайтай Атлантын далайн ёроолд байдаг.

OceanGate компани живсэн Титаникийн үлдэгдлийг үзэх аяллыг 2021 оноос хойш зохион байгуулж байжээ. Уг аяллын нэг суудлын төлбөр $250,000 юм.

2018 онд болсон далай судлаачдын хурлын үеэр Титан шумбагч машины аюулгүй байдлын асуудал яригдаж, OceanGate компанийн үйл ажиллагаа хариуцсан захирал шүүхэд дуудагдаж байжээ.

 

Эх сурвалж: Reuters

Categories
булангууд мэдээ цаг-үе шинжлэх-ухаан-технологи

Монгол судлаач шинэ зүйлийн аалз нээж, “Coreodrassus boldgivi” хэмээн нэрлэжээ DNN.mn

Монгол судлаач дэлхийн шинжлэх ухаанд шинэ зүйлийн аалз нээж, монгол судлаачийн нэрээр нэрлэлээ.

Зэрлэг амьтан судлах, хамгаалах төвийн экологич Ж.Очирхуягийн дэлхийд шинэ зүйлийн аалз нээснийг баталсан “The first record of the spider genus Coreodrassus Paik 1984 (Araneae: Gnaphosidae) for Mongolia with description of a new species” өгүүлэл “Acta Arachnologica” сэтгүүлд хэвлэгдэхээр боллоо.

Олон улсын ангилал зүй, шинэ зүйлд нэршил оноох дүрэм журмын дагуу уг зүйлийг нээсэн судлаач өөрөө нэр өгөх эрхтэй байдаг. Энэ хүрээнд судлаач Ж.Очирхуяг өөрийн багш МУИС-ийн профессор, Б.Болдгивын нэрээр буюу “Coreodrassus boldgivi” хэмээн нэрлэхээр болжээ.

Профессор Б.Болдгив нь Монголын биологийн шинжлэх ухаанд олон жил өндөр үр бүтээлтэй ажиллаж, олон сайн бүтээл, мөн шавь төрүүлсэн манай тэргүүний биологич эрдэмтдийн нэг юм.

Түүний шинжлэх ухаанд олон жил уйгагүй хөдөлмөрлөсөн хичээл зүтгэл ийнхүү дэлхийн шинжлэх ухаанд данслагдан үлдэж байна.

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Монгол хүн зохион бүтээсэн микро компьютер “Оч” 39 нас хүрэв DNN.mn

Монгол Улсад анх удаа “Оч” нэртэй микро компьютерыг 1984 онд Статистикийн төв газрын (тухайн үеийн нэрээр) Тооцоолон бодох төвийн Г.Оюунбаяр, О.Батсүх, Д.Толя нарын инженерүүд Батлан Хамгаалах Яамны инженер Д.Дашцэрэн, Залуу техникчдийн ордны багш н.Мягмарсүрэн, Л.Гантулга, инженер А.Гантөмөр нартай хамтран бүтээсэн түүхтэй. 1984 оны 5 дугаар сарын 17-ны өдөр тухайн үеийн Шинжлэх Ухаан, Техникийн Улсын Хороо баталж, шинэ бүтээл, оновчтой саналын гэрчилгээ олгож байжээ.

Тухайн үед компьютерын дэлгэцийн оронд “Юность” нэртэй жижиг телевизор, хатуу дискний оронд “Электроника” нэртэй дуу хурааж тоглуулагч, соронзон кассет зэргийг ашиглаж байжээ. Мөн чипүүдийн суурийг IBM мэйнфрэймийн коннекторуудыг хөрөөдөж хийж байсан байна.
Одоо “Оч” компьютер нь Мэдээллийн технологийн үндэсний паркийн музейд хадгалагдаж байна гэж Үндэсний Статистикийн Хорооноос мэдээллээ.
Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Техник, Технологийн олимпиад 24 дахь жилдээ зохион байгуулагдаж байна DNN.mn

Техник, Технологийн Улсын XXIV Олимпиад тавдугаар сарын 03-06-ны өдрүүдэд МУБИС-ийн Дүрслэх урлаг, Технологийн Сургууль дээр зохион байгуулагдаж байна.

Тус олимпиадад 21 аймаг, нийслэлийн 9 дүүргээс шалгарсан нийт 216 багш, сурагч дүрслэх урлаг, дизайн технологи, усан онгоцны загвар, нисэх загвар, авто загварын чиглэлээр мэдлэг, чадвар, ур авьяасаа сорин өрсөлдөж байна.

Жил бүр уламжлал болгон явагддаг Техник, Технологийн Улсын Олимпиадын I шатанд 1800 гаруй багш сурагч хамрагддаг бөгөөд жилд дунджаар 3550 багш сурагчдыг хамруулан зохион байгуулдагаараа онцлогтой юм. Олимпиадын үр дүнд ЕБС төгсөгчдөөс 3400-аад сурагч инженер техникийн мэргэжлийг сонгон, гадаад дотоодын их дээд сургуульд элсэн суралцаж, мэргэжил эзэмшин, улс эх орондоо ихийг бүтээж, шинэ технологи, инновацийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулж байна.

1997 онд анх удаа явагдсан тус олимпиад техник технологи хөгжихийн хэрээр оролцогчдын тоо жилээс жилд өсөн нэмэгдэж, ур чадвар, гүйцэтгэл нь улам сайжирч дүрслэх урлаг, робот, график дизайн, зураг зүйн төрлүүдээр хүрээгээ тэлэн Дүрслэх урлаг, Технологи, Зураг зүй, техник загварын багш сурагчдын нэр хүндийг өргөж авьяас, чадварыг нээн харуулсан мэргэжлийн томоохон тэмцээн болон өргөжиж, улсын хэмжээнд 3 шаттайгаар, 9-12 төрлөөр өнөөдрийг хүртэл тасралтгүй зохион байгуулагдаж ирсэн билээ.

Багш сурагчид ухааны ур, биеийн ур, сэтгэлийн урыг цогц байдлаар хослуулан газар дээр нь урлан бүтээж, зохион бүтээсэн техник загваруудаа өөрсдөө удирдан жолоодож, өрсөлддөгөөрөө онцлог юм.

Categories
булангууд гадаад мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Хиймэл оюун ухааны талаар хамтарсан мэдэгдэл гаргав DNN.mn

“Их долоогийн бүлэг”-ийн орнуудын Дижиталчлал, технологийн сайд нар хиймэл оюун ухааны зүй зохистой хэрэглээг хангах зорилгоор авч явуулах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө баталсан талаар хамтарсан мэдэгдэл гаргав.

“ChatGPT” зэрэг бусад хиймэл оюун ухааны системүүдийг хэрэглэх хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байгаа энэ үед сайд нар хиймэл оюун ухааныг хэрхэн хөгжүүлэх, зохицуулах талаар хэлэлцсэн байна. Хиймэл оюун ухааны системүүдийн хэрэглээ хурдацтай өсөн нэмэгдэж байгаа нь хувийн нууцлалыг зөрчих, мэдээлэл алдагдах вий гэсэн болгоомжлолыг төрүүлээд байгаа юм. Уг хамтарсан мэдэгдэлд дурдсанаар, талууд хиймэл оюун ухааны зүй зохистой хэрэглээний тухай таван зарчмын талаар зөвшилцөлд хүрчээ. Үүнд хууль дээдлэх, хүний эрхийг хүндэтгэх зэргийг тусгасан байна. Мөн уг баримт бичигт технологийн хариуцлагатай хэрэглээг дэмжихийн тулд хиймэл оюун ухааны үр нөлөө, сорилтуудад дүн шинжилгээ хийх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг танилцуулжээ.
Сайд нар хил дамнан мэдээлэл дамжуулах асуудлын талаар мөн хэлэлцэж, “мэдээллийн итгэлтэй чөлөөт урсгал”-ын үзэл санааг дэмжих тогтолцоог бүрдүүлэхээр тохиролцсон байна. Талууд мөн ОХУ-ын түрэмгийллийн үеэр дижитал дэд бүтэц нь хохирол амсаад байгаа Украинд дэмжлэг үзүүлэхээ дахин нотолжээ.
Categories
булангууд гадаад мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

​Японы эрдэмтэд уян дуран бүтээжээ DNN.mn

Японы судлаачид цусны судас, мэдрэлийн судлыг шинжлэн судлах дуслын тарианы зарим зүүнээс ч нарийхан голчтой уян дуран бүтээжээ. Энэхүү 1.25 мм-ийн голчтой дуранг ашиглан өвдөгний үе мөчний шинжилгээ хийхэд өвчтөнд өгөх ачаалал буурна гэжүзэж байгаа аж. Одоо ашиглаж буй технологиорэнэхүү шинжилгээг мэдээ алдуулагч хэрэглэн мэс заслын аргаар хийдэг. Харин уг дуранг маш жижиг хэмжээний нүхээр буюу тухайлбал, дуслын тарианы зүүгээр дамжуулан хүний биед оруулах боломжтой болсон гэнэ. “Энэ дуран бол маш нарийхан хэрнээ дамжуулж буй дүрсний чанар нь маш сайн байх тул өмнө нь харж чадахгүй байсан хэсгүүд буюу жишээлбэл судас, мэдрэлийн судлуудын дотор талыг харах боломжтой болно. Энэ дуранг зөвхөн үе мөчний холбоос төдийгүй, хүний биеийн бусад хэсгүүдийг шинжлэхэд ч ашиглах боломжтой” гэж судалгааны багийн гишүүн Кейогийн Их сургуулийн анагаах ухааны факультетын профессор Масая Накамура мэдэгджээ.

Энэхүү уян дуранг бүтээхийн тулд эрдэмтэд тусгай шилэн мяндасны шинж чанарыг ашигласан бөгөөд энэ нь линзтэй адилхан гэрлийн хугарлыг ашиглан дүрс дамжуулах боломжийг олгох аж. Ийм дуранг хуванцараар үйлдвэрлэж болох юм байна. Ингэснээр үйлдвэрлэлийн зардал багасаж, мөн өвчтөнд үзүүлэх сөрөг нөлөө маш бага болно гэж эрдэмтэд үзэж байгаа бөгөөд хэт нарийн энэ дуранг 2024 оноос хэрэглээнд нэвтрүүлэх ажээ.

Г.АМАРСАНАА

Categories
булангууд мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Мазаалайд сансрын дохиололтой хүзүүвч зүүх ажил үргэлжилж байна DNN.mn

“Gobi bear” төслийн хүрээнд гадны судлаачид мазаалайг багагүй хугацаанд судлаад буй. Эл төслийн удирдагч Харри Рейнольдс 2005 оноос жил бүрийн хавар, намар Монголд ирж, говийн баавгайд сансрын дохиололтой хүзүүвч зүүдэг байсан. Гэвч коронавирусийн улмаас Улс орон бүр хөл хорио тогтоож, Харри болон олон улсын бусад судлаачид Монголд ирэх боломжгүй болсон. Өөрөөр хэлбэл, төслийн судалгааны ажил 2019 оноос хойш гурван жил завсарласан юм.

Тэгвэл энэ сард “Gobi bear” төслийн багийнхан Монголд иржээ. Тэд мазаалайд сансрын дохиололтой хүзүүвч зүүхээр Говийн их дархан цаазат газрыг зорьсон байна. ШУА-ийн Биологийн хүрээлэнгийн судлаач Г.Дэлгэрчимэг “Энэ жил Олон Улсын баавгай судлалын нийгэмлэгийн профессор Андреас Зедроссер, Жерри Белант болон ХААИС, “Мазаалай хамгаалах сан” ТББ, ГИДЦГ-ын “А” бүсийн хамгаалалтын захиргаа, ШУА-ийн хамтарсан баг судалгаанд оролцож байна” гэлээ.

Categories
булангууд гадаад мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

​Японы төхөөрөмж саран дээр бууна DNN.mn

Японы “Ispace” гэх гарааны компани буугч аппаратаа дөрөвдүгээр сарын 26 гэхэд Саран дээр газардуулахаар төлөвлөж байгаагаамэдэгдэв. Энэ нь хувийн компани аппаратаа Сарны гадаргуу дээр буулгасан дэлхийн анхны тохиолдол болох юм. Өнгөрсөн онд Японы Сансар судлалын агентлаг /JAXA/ “Omotenashi” сансрын аппаратаа Саран дээр буулгаж чадаагүй юм.

“Сарыг судлах арилжааны хөтөлбөрүүдийн шинэ эриний эхлэлийг тавих түүхэн үйл явдлын гэрч болохыг тэсэн ядан хүлээж байна” гэж “Ispace” компанийн үүсгэн байгуулагч, гүйцэтгэх захирал Хакамада Такэши мэдэгджээ. Уг буугч аппаратыг өнгөрсөн оны 12 дугаар сард “SpaceX” компанийн “Falcon 9” пуужингаар АНУ-ын Флорида муж улсын Канаверал хошууны сансрын буудлаас хөөргөсөн юм.

Бага түлш тээвэрлэхийн тулд уг аппарат нь Сар луу хүрэх илүү урт, эрчим хүчний хэмнэлттэй замыг туулсан бөгөөд нэгдүгээр сард дэлхийгээс 1 376 000 км-ийн зайд байжээ. Улмаар гуравдугаар сард Сарны тойрог замд орсон байна. Ойролцоогоор 2.3 метр өндөр, 2.6 метр өргөнтэй буугч аппарат нь “JAXA” болон тоглоомын “Tomy Co” компанийн бүтээсэн жижиг робот зэрэг ачааг тээвэрлэжээ.

Хэрэв даалгавар төлөвлөсний дагуу хэрэгжвэл Японы цагаар дөрөвдүгээр сарын 26-ны 01:40 цагийн орчимд аппарат Саран дээр газардана. Хөтөлбөрийн эхний үе шатыг Японы ардын аман зохиолд гардаг Саран дээр амьдардаг цагаан туулайн нэрээр нэрлэжээ.

Г.АМАРСАНАА