Category: эрэн-сурвалжлах

-Б.БУЛГАНЫ БИЕИЙН БАЙДАЛ МУУ БАЙГАА ГЭДГИЙГ ӨМГӨӨЛӨГЧ ХЭЛЭВ-

С.Зориг агсны амийг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхэн Б.Булганыг цагдан хориод сар гаруй хугацаа өнгөрч байна. Энэ хугацаанд хуулийн байгууллагаас албан ёсоор өнөөдрийг хүртэл тодорхой мэдээлэл өгөөгүй байгаа. ЦЕГ-аас ”Б.Булганыг баривчилсан нь үнэн. Үүнээс өөр мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэж тухайн үед мэдэгдсэн. Б.Булган яллагдагчаар татагдаж, УИХ-ын гишүүн О.Содбилэг “Миний аав Ш.Отгонбилэгийг С.Зориг агсны хэрэгт буруутган хэлмэгдүүлэх гэж байна” гэж твиттер хуудастаа жиргэсний дараа УЕПГ-ын орлогч, Төрийн хууль цаазын шадар зөвлөх Г.Эрдэнэбат “Энэ хэргийн талаар хэвлэлд мэдээлэл гарах нь ямар ашигтай вэ. Харин ч хэргийн явцад сөргөөр нөлөөлнө. С.Зоригийн хэргийг улстөржүүлж байна гэдэг ч улс төрийнхөн энэ тухай асууж байгаа нь өөрсдөө үүнийг улстөржүүлээд байгаа хэрэг. Хэргийг шалгаж дууссаны дараа ганц ч зүйл орхигдуулахгүйгээр мэдээлэх болно” хэмээсэн юм. Дээрх тодорхой бус хоёр хариултыг эс тооцвол С.Зориг агсны амь насыг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхний 17 жилийн дараахь мөрдөн байцаалтын явц, маш нууц гэж хаягласан энэ хэрэг үнэхээр илэрч байна уу.

Чухам юу болоод байна вэ гэсэн асуултад олон нийт анхаарлаа хандуулсаар байна. Хуулийн байгууллагынхны мэдээлэлтэй мэдээлэлгүй С.Зоригийн амийг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхний эргэн тойронд өрнөж буй үйл явдлуудаас хэвлэлийнхэн боломжоороо шүүрдэн мэдээлж байгаа.

МӨРДӨН БАЙЦААЛТЫН АЖИЛ 65 ХУВЬТАЙ ЯВААГ ОНЦОЛСОН БАЙНА

Бидэнд олдсон мэдээллээр тус ажлын хэсгийнхэн Б.Булганыг ямар шалтгаанаар баривчилсан, Орхон-Уул аймгаас баривчилсан гэх хоёр иргэн энэ хэрэгт ямар оролцоотой зэргийг Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд саяхан танилцуулжээ. Хуулийн байгууллагынхны танилцуулгыг сонсоод зөвлөлийн зарим нь “Энэ хэргийг нягтлан шалгаж, ул суурьтай хандсаны эцэст тодорхой мэдээллийг олон нийтэд хүргэх ёстой” гэсэн байр сууринаас хандсан гэнэ.

Эх сурвалжийн ярьж буйгаар бол энэ хэргийг илрүүлэх мөрдөн байцаалтын ажил 65 хувьтай явааг онцолж, нотлох баримт судалгааны ажлыг цуглуулж байгаа бөгөөд гадаадаас шинжээчид оролцуулж буй гэх мэдээлэл өгсөн байна. Мөн энэ үеэр хэрэгт сэжигтнээр татагдсан хүмүүсийн өмгөөллийн асуудал болон хэргийг бүрэн илрүүлтэл маш нууцын зэрэглэлийг өндөр түвшинд байх ёстойг ажлын хэсгийнхэнд анхааруулсан гэх мэдээлэл байна.

ӨМГӨӨЛӨГЧИД ЮУНААС БОЛЖ ТАТГАЛЗАВ

Харин энэ хэргийн эргэн тойронд үйл явдал багагүй өрнөж байгаа бололтой. Б.Булганыг баривчлагдсаны дараа ар гэрийнхэн нь хоёр өмгөөлөгч авсан боловч ажлын хэсгийнхэн нууцын зэрэглэлтэй хэмээн гарын үсэг зуруулж өндөр шаардлага тавьж байгаа юм байна. Нөгөөтэйгүүр ажлын хэсгийнхний зүгээс үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах боломж бололцоогоор өмгөөлөгч нарыг хангаж өгөхгүй байсан аж. Төв аймгийн цагдан хорих төвд хоригдож буй Б.Булгантай өмгөөлөгч нь уулзахад багагүй бэрхшээл тулгарсан байна. Иймд өмгөөлөгчид нь үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах, өмгөөлөл авах эрхтэй гэдэг асуудлыг холбогдох газруудад тавьсан боловч амжилт олоогүй юм байна. Маш нууцын зэрэглэлтэй хэрэг тул энэ тухай олон нийтэд хандаж үг хэлэх боломж өмгөөлөгч нарт байхгүй учраас тэд Б.Булганыг өмгөөлөхөөсөө татгалзжээ.

Орхон-Уул аймгаас баривчлагдсан хоёр залуу харин өмгөөлөгч авсан байна. Гэхдээ өмгөөлөгчдийг нь ч бас уулзах боломжоор хангахгүй байгаа мэдээлэл бидэнд ирсэн юм. Б.Булганы ар гэрийнхний авсан өмгөөлөгч нар “Энэ хэрэгт ажиллах боломж бололцоо алга” хэмээн татгалзсан хариу өгсний дараа дахин өмгөөлөл үзүүлэх хүн олдоход бэрх болсон гэнэ. Иймд Хууль зүйн яамны дэргэд байдаг улсын өмгөөлөгч нарыг авах асуудал ч яригдсан байна. Улсын гэх тодотголтой өмгөөлөгчид нь төлбөрийн чадваргүй болон өмгөөлөх хүн олдохгүй байгаа сэжигтэнд өмгөөллийн үйл ажиллагааг үнэ төлбөргүйгээр хүргэдэг юм байна. Харин Б.Булганы гадаадад амьдарч байсан охин нь ээжийгээ баривчлагдсаныг дуулаад Монголд ирсэн байна. Тэрбээр өмгөөлөгч авч, ээждээ анхаарал тавьж байгаа гэнэ.

ХЭҮК-ЫНХОН Б.БУЛГАНЫ ХОЛБОГДУУЛАН ШАЛГАГДАЖ БУЙ ХЭРЭГТ ХӨНДЛӨНГӨӨС ОРОЛЦОХ БОЛОМЖГҮЙ ГЭЖЭЭ

С.Зориг агсны амь насыг илрүүлэх ажлын хэсгийнхний баривчилсан хүмүүст өмгөөлөл үзүүлж буй зарим өмгөөлөгч нараас тодруулга авсан юм. Нууцын зэрэглэлтэйгээр хэрэг шалгагдаж буй тул тэдний нэрийг нууцалж мөн мөрдөн байцаалтын нууцад хамаарах зүйлсийг асуугаагүй гэдгээ энд тодруулах нь зөв байх. Нөгөө талаар хуулийн өмнө иргэн бүр тэгш эрхтэй гэж Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан байдаг. Шүүхээр шийтгэгдэж, ял аваагүй бол сэжигтнүүдийг гэмт хэрэгтэнд тооцдоггүй бөгөөд иргэн бүр өмгөөллийн үйлчилгээ авах эрхтэй гэдгийг энд дурдах нь зөв байх.

Учир нь Хүний эрхийн үндэсний комисс хэд хоногийн өмнө хүний эрх зөрчигдөж буй талаарх судалгааны тайлангаа тавьсан байна. Үүнд хуулийн холбогдох байгууллагуудын төлөөлөл оролцсон бөгөөд энэ үеэр С.Зориг агсны амь насыг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхний баривчилсан хүмүүст өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлэх боломж олдохгүй байна. Тэдний эрх зөрчигдөж байна гэсэн зүйл яригджээ. Зарим нэг хүн энэ талаар гомдол гаргасан гэх мэдээлэл байна. Харамсалтай нь тус комиссынхон хуулийнхны шалгагдаж буй хэрэг шүүхээр шийдэгдээгүй л бол хөндлөнгөөс оролцох эрхгүй байдгаа уламжилсан гэнэ. Ингээд өмгөөлөгч нараас авсан тодруулгаа нэгтгэн хүргэе.

Өмгөөлөгч: МАШ НУУЦЫН ЗЭРГИЙГ ХАНГАЖ АЖИЛЛАНА ГЭЭД ГАРЫН ҮСЭГ ЗУРААД БИДНЭЭС БАТАЛГАА АВСАН

–Та үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзсан уу?

-Нэг л удаа уулзсан. Тэр болгон уулзуулахгүй байна. Бид чинь маш нууцын зэргийг хангаж ажиллана гээд гарын үсэг зураад баталгаа өгсөн болохоор хамаагүй дэлгэрэнгүй зүйл ярьж болохгүй байна.

–Мөрдөн байцаалтын нууцтай холбоогүй энгийн зүйл асууж байгаа болохоор гайгүй байлгүй дээ?

-Тэгсэн ч гэсэн ажил мэргэжлийн онцлогоос шалтгаа­лаад хэрэгт хамааралгүй гээд хэлэх ч боломж алга, хэцүү байна.

–Өмгөөлөл явуулах бүрэн боломж олгохгүй байгаа гэсэн мэдээлэл байна. Энэ хэр үнэний ортой вэ?

-Үнэхээр ажил хийх боломж бололцоо гаргаж өгч чадахгүй байна. Ажлын хэсгийнхнээс зөвшөөрөл аваагүй бол Төв аймгийн цагдан хорих төвийнхөн үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах боломжоор хангахгүй, хэцүү юм. Гэтэл бусдыг ямар байна. Ямар баримт үндэслэн саатуулсан зэргийг лавлаж ч чадахгүй явна. Мэдүүлэг авах үед нь очсон болоод байж байна. Хэлэхэд хэцүү ч үнэн нь тэр. Ийм байдлаар үйлчилгээ явуулж байхаар өмгөөлөхөөсөө татгалздаг ч юм бил үү гэж бодож байна.

–Б.Булганы биеийн байдал ямархуу байгаа вэ. Ар гэрийнхнийг нь уулзуулж байна уу?

-Түүний бие муу байгаа. Ядарсан, цонхийсон, даралт нь өндөр байна. Хоригдоод суурь өвчин нь сэдэрч эхэлж байна. Эмчлүүлэх, биеийн байдалд нь анхаарал тавих битгий хэл очоод уулзах боломж алга.

–Нөгөө шалгагдаж буй хүмүүст өмгөөлөл үзүүлэх байдал иймэрхүү янзтай байгаа юу?

-Бас л ийм л янзтай байгаа гэлээ.

Дээрх мэдээллүүдээс харвал С.Зориг агсны хэргийг илрүүлэх ажлын хүрээнд үйл явдал ийн өрнөж байгаа бөгөөд хууль зөрчсөн зүйлс ч явж байгааг дээрх тодруулга харуулж байна. Талийгаачийн эхнэрийг барьж, саатуулснаас хойш олон хүн С.Зориг агсныг алсан хэрэгт нэр холбогдож эхэлсэн. Эхлээд УИХ-ын гишүүн О.Содбилэгийн аав Ш.Отгонбилэг агсны нэр дуулдлаа. Түүнийг өөрийн малчин, тогооч нартаа захиалга өгч С.Зориг агсныг хөнөөлгөсөн тухай яриа гарав. Харин үүнд түүний хүү О.Содбилэг тайлбар өгөхдөө “Талийгаач аавыг минь үг хэлж чадахгүй болсон учраас С.Зориг агсны хэрэгт буруутгах гэж байна. Хэдэн сарын өмнө нөлөө бүхий нэг хүн намайг дуудаж, аавыг чинь С.Зориг агсны хэрэгт холбогдуулан хэлмэгдүүлэх гэж байна хэмээн хэлсэн. Хоёулаа учир битүүлгээр амиа алдсан энэ хоёр хүний хэргийг хооронд нь холбох гэсэн улс төрийн зорилготой зохиол явж байна” хэмээн өөрийн бодлоо илэрхийлсэн юм. Чухам 17 жил ахиц гараагүй С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг 2016 оны сонгуулийн өмнө ийнхүү гарч ирлээ. Улстөржилт эсвэл үнэхээр хэрэг илэрч байгааг хэлэхэд эрт юм. Учир нь шүүхээр гэм буруутайг нь хэлэлцээгүй энэ үед асуудал хаашаа ч эргэж болох. С.Зоригийг Ш.Отгонбилэг хөнөөсөн хэмээн бичигдэж эхлээд удаагүй байтал түүнийг Э.Бат-Үүл хөнөөсөн, хэргийн эзэн олдлоо гэх мэдээлэл түгэв. Хэрэг гардаг өдөр Э.Бат-Үүл малгайгаа орхисон нь хэргийн гол баримт гэж үзсэн талаарх мэдээлэл “Ноцтой мэдээ” сонинд цацагдсан. Үүнийг шалгуулахаар Хотын дарга Э.Бат-Үүл хуулийн байгууллагад хандсанаа өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдсэн билээ.

Эрүүгийн цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийнхэнхуурамчаар мөнгөн дэвсгэрт үйлдвэрлэж, гүйлгээнд оруулдаг гурван бүлэг этгээдийг илрүүлжээ. Бүлэг этгээдүүд 17 сая төгрөгийн хуурамч мөнгөн тэмдэгтийггүйлгээнд оруулсан нь тодорхой болоод байгаа гэнэ. Одоогоор У, Г нарын долоон залуу өнгөт принтер ашиглан бичгийн цаасан дээр 10, 20 мянгатын мөнгөн дэвсгэртийг ар өвөргүй хэвлээд галлограмман нууцлал бүхий соёмбо, мөнгөн утас зэргийгсаатай балаар зурдаг байсан гэнэ. Ингээдбэлэн болгосон хуурамч мөнгөө орой үдшийн цагаар такси барьж яваад өгдөг. Эсвэлхүүхэд, өндөр настансуудаг ТҮЦ, гэр хорооллын дэлгүүрээс бага үнийн дүнтэй бараа, утасны нэгж худалдан аваад хариултад нь жинхэнэ мөнгө авдаг байжээ.Эх сурвалжийн хэлж буйгаар хуурамч мөнгөн дэвсгэртээр жинхэнэ мөнгөн тэмдэгт болгохын тулд хэний ч хамаагүй санаанд орсон утасны дугаар луу нэгж явуулаад хариулт авдаг байсан гэнэ. Ингэж хуурамч мөнгөн дэвсгэртүүд арилжааны банкууд дээр очиж хураагддаг байжээ. 2014 оны зургадугаар сард Монголбанк, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын хамтарсан захирамж гарсан. Энэхүү захирамжид хуурамч мөнгөн тэмдэгт бүрт Эрүүгийн хэрэг үүсгэж шалгах тушаал гарсан байна.Залуус өнгөрсөн гурван жилд энэхүү хуурамч мөнгийг гүйлгээнд гаргаж байсан гэнэ. Хуурамч мөнгөн тэмдэгт нь гараар тэмтрэхэд болон неон гэрэлд харахад илэрхий хуурамч нь мэдэгддэг ч иргэд санамсар болгоомжгүй хандсанаас гүйлгээнд ашигласан байдаг аж.Тиймээс Эрүүгийн цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсээс иргэдэд ханданмөнгөн гүйлгээ хийхдээ анхаарал болгоомжтой байхыг зөвлөжээ. Мэргэжилтнүүд хуурамч мөнгийг харж, барьж үзэхэд мэдэгддэг бөгөөд цаас, нууцлалыг дуурайж чаддаггүйг хэлж байна. Мөн одоогоор Монгол Улсад мөнгөн дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн тохиолдол бүртгэгдээгүй бөгөөд зөвхөн гар аргаар хэвлэсэн тохиолдлууд байдаг аж. Дээрх бүлэг этгээдүүд хэдий хэмжээний хуурамч төгрөг хийсэн нь тодорхой бус байгаа учраас мөрдөн байцаалтын явц удаашран гүйлгээнээс хуурамч мөнгө илрэх тохиолдол нэмж, бүртгэгдэж байгааг албаны эх сурвалж хэлж байв.Хуурамч мөнгөн тэмдэгт байж болзошгүй гэж таамаглавал цагдаагийн хэлтэст шууд хандан шалгуулах хэрэгтэйг албаныхан анхаарууллаа. Хэрэв хуурамч мөнгийг гүйлгээнд ашигласан тохиолдолд гэмт хэрэгтэн гэж үзэх бөгөөд хуурамчаар мөнгө үйлдсэн этгээдийг Эрүүгийн хуулийн дагуу шийтгэх аж. Хуурамч мөнгөн тэмдэгтээр гүйлгээ хийсэн залуусийг Эрүүгийн хуулийн 176 зүйл ангид зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байна.

-УЛААН БУРХАН ӨВЧНИЙ ШИНЖТЭЙ ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТСЭН ОХИН ӨЧИГДӨР АМИА АЛДЖЭЭ-

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв (ХӨСҮТ)-д эмчлүүлж байсан зургаан сартай охин өчигдөр амиа алджээ. Охины биеэр улаан тууралт гарсан учраас өнгөрсөн сарын дундуур ХӨСҮТ-д үзүүлж, эмчлүү­лэхээр хэвтсэн аж. Тус төвийн эмч нар охиныг улаан бурхны халдвар авсан гэж оношилсон байна. Эмнэлэгт хэвтсэнээс хойш охины бие улам бүр хүндэрсээр байжээ. Эмчилгээ хийж эхэлснээс хойш хэд хоногийн дараа дахин шинжилгээ авсан эмч нар “Улаан бурхан биш байсан байна. Гэхдээ өөрчлөлттэй гарсан” гэсэн талаар талийгаачийн ар гэрийнхэн ярьсан. Эмчлэгч эмч нь “Хатгаагүй. Бие нь дээрдэж байна” гэж байсан ч охины бие улам бүр муудаж, таталт өгч, цусаар хүндэрч эхэлсэн гэнэ. Ингээд Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс эмч дуудаж үзүүлэхэд “Энэ хүүхэд чинь хоёр уушгиндаа битүү хатгаатай байна” гээд ХӨСҮТ-ийн эмч нарыг загнасан талаар мэдээлэл өгсөн эх сурвалж хэлсэн. Охины бие улам бүр муудаж, цус алдаж эхлэхэд эмч нар “Ходоод нь цоорсон байж болзошгүй” гээд эрчимт эмчилгээний тасаг руу шилжүүлжээ. Тухайн үед эмчлэгч эмч нь “Өнөө шөнийг давчихвал маргааш мэс засал хийнэ” гэж охины ээжид хэлжээ. Гэвч маргааш нь “Ходоод нь цоороогүй юм шиг байна. Нарийн гэдэс нь цоорсон байж магадгүй. Дотуур цус алдаад байна” гэжээ. Энэ мэтээр оношилж чадаагүй гэж ар гэрийнхэн нь гомдолтой байгаа аж. Охиныг эрчимт эмчилгээний тасагт байхад нь “Танай охиноос муу хүүхэд ирлээ” гээд энгийн тасаг руу шилжүүлсэн гэнэ. Энгийн тасагт ирсэн оройгоо охины даралт нь унаж, бие нь муудсан учир дахиад эрчимт эмчилгээний тасагт шилжүүлжээ. Охин эрчимт эмчилгээний тасагт эмчлүүлж байхдаа амиа алдсан аж.

Хохирогчдын өгсөн мэдээллээр охин улаан бурхан өвчнийг эмчлэх тасагт байхдаа байнга шахам ханиалгаж, 38.5 хэм хүртэл халуурдаг байжээ. Тэр бүрт тайвшруулах тариа хийж унтуулдаг байсан гэнэ. “Охин минь эмнэлэгт тийм хүнд ирээгүй. Буруу оношилж, буруу эмчилж сэхээнд орсных нь дараа ХӨСҮТ-ийн эмч “Манайх бүх эмчилгээг хийсэн. Улаан бурхны халдварлах хугацаа нь ч дууссан. Тиймээс дүүргийн эмнэлэг рүү юм уу, Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төв рүү шилжиж болно. Та нарын сонголт” гэж хэлсэн. Эрүүл саруул хүүхэд төрүүлчихээд эмч нарын буруугаас алдсандаа харамсалтай байна. Олон хүн ийм хагацал бүү үзээсэй” гэж талийгаач охины ар гэрийнхэн хэлсэн.

М.ТУНСАГ: ЗУРГААН МЯНГА ГАРУЙ ХҮНИЙ ДУНД ИЙМ ГОМДОЛ ГАРГАХ НЬ БАЙЛГҮЙ Л ЯАХАВ

Бид мэдээллийг тэнцвэртэй хүргэх үүднээс өчигдөр үдээс хойш ХӨСҮТ-д очлоо. Тус эмнэлгийн удирдлагууд салбар яамныхаа хуралд явсан учраас албан ёсоор хариулт өгөх хүн байхгүйг жижүүр нь учирлаж байв. Хэвлэл мэдээллийн албанаас өгсөн мэдээллээр энэ сарын 2-ны байдлаар улаан бурхан өвчний 12458 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгджээ. Тодруулбал, нийслэлийн Сонгинохайрхан, Баянзүрх, Чингэлтэй, Сүхбаатар, Хан-Уул, Багануур, Налайх дүүрэг болонӨвөрхангай, Өмнөговь, Дархан-Уул, Дорноговь, Хөвсгөл, Булган, Сэлэнгэ, Баянхонгор, Завхан, Дундговь, Говь-Алтай, Баянхонгор, Хэнтий, Баян-Өлгий аймагт улаан бурхан өвчин бүртгэгджээ. Тэднээс540 хүн лабораторийн шинжилгээгээр улаан бурхан өвчин туссан нь батлагджээ. Мөн 1984 хүн тархвар судлалынхолбогдол, эмнэлзүйн шинж тэмдгээр улаан бурхнаар өвчилсөн нь тогтоогдсон байна.

Уржигдрын байдлаар ХӨСҮТ-д 549 хүн улаан бурхны хүнд, хүндэвтэр хэлбэр гэсэн оноштой эмчлэгдэж байна. Хүүхдийн баяраар төвийн хүлээн авах тасагт хоногтоо 600 гаруй хүн хандаж үйлчлүүлснээс 100 гаруй нь эмнэлэгт хэвтсэн байна. Зургаан сартайгаас таван настай хүүхдэд улаан бурхан өвчний эсрэг нэмэлт дархлаажуулалтын вакцин хийж байгаа. Дээрх насны хүүхдийн 90 орчим хувь нь вакцин хийлгэжээ. Дархлаажуулалт маргааш дуусах юм байна.

Ийм албан мэдээлэл авсны дараа ХӨСҮТ-ийн Эмчилгээ эрхэлсэн дэд захирал М.Тунсагтай утсаар холбогдож ярилцлаа.

-Танай эмнэлэгт эмчлүүлж байсан зургаан сартай охин өнөө өглөө (өчигдөр) амиа алдсан гэдэг мэдээллийн дагуу холбогдож байна.

-Зургаан сартай охин эрчимт эмчилгээний тасагт амиа алдсан нь үнэн. Бидний зүгээс боломжтой гэх бүх эмчилгээг хийж, авах ёстой арга хэмжээг авсан.

-Охин улаан бурхнаар өвдөөгүй. Хатгаатай байсан гэх юм.

-Улаан бурхан биш бол энд юу гэж байлгах вэ дээ. Харъяа эмнэлэг рүү нь шилжүүлнэ шүү дээ. Гэхдээ одоо улаан бурхнаар өвдсөн эсвэл хатгаатай байсан гэж ярих боломж алга. Задлан шинжилгээний хариу 14 хоногийн дараа гарна. Тэгэхээр бүх зүйл тодорхой болно.

-Охины бие өдөр ирэх бүр муудаж, таталт өгч, өндөр хэмтэй халуурсан талаар эх сурвалж бидэнд мэдээлэл өгсөн. Тэр бүрт тайвшруулах тариа хийгээд унтуулдаг байсан. Жижүүр эмч нь хэдэн цагаар тасгаа орхиод явчихдаг гэсэн. Үнэн үү?

-Манай эмч нар өдөр шөнөгүй маш их ачаалалтай ажиллаж байна. Улаан бурхны шинжтэй зургаан мянган хүн хүлээж авсан. Хоногт 700 гаруй хүн хүлээн авч байна. Зургаан мянга гаруй хүний дунд ийм гомдол гаргах нь байлгүй л яахав. Охины аав ээж гомдолтой байгааг сонссон. Хэрвээ гомдолтой байгаа бол манай эмнэлгийн захиргаанд бичгээр, албан ёсоор гомдол гаргах эрхтэй. Тэгж байж бид албан ёсоор хариу өгнө. Яаманд ч хандах эрх нь бий. Одоогоор надад албан ёсоор гомдол ирээгүй байна.

-Охиныг хариуцсан эмч Болормаа улаан бурхны халдварлах хугацаа дууссан. Өөр эмнэлэгт шилжиж болно гэсэн. Мөн давтан шинжилгээгээр улаан бурхнаар өвдсөн гэдэг нь нотлогдоогүй талаар ар гэрийнхэн нь мэдээлэл өгсөн. Анхнаасаа буруу оношилсон юм биш биз?

-Болормаа эмчид гомдолтой байгаа бол албан ёсоор эмнэлгийн захиргаанд хандах ёстой. Тэгж байж бид шалгана шүү дээ.

-Талийгаачийн ходоод нь цоорсон, нарийн гэдэс нь цоорсон гээд хоёр өөр онош тавьсан ч арга хэмжээ авч чадаагүй юм уу?

-Бид байж болох бүхий л арга хэмжээг авсан. Охин гэнэт цус алдсан. Аврах боломж байгаагүй. Эмч нар нойргүй хонож. Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төвөөс ч эмч нар ирсэн. Чухам яагаад цус алдсан нь задлан шинжилгээний хариугаар тодорхой болно. Хүүхдээ алдсан хүмүүс гомдолтой байлгүй яах вэ. Гэхдээ албан ёсны дүгнэлт гарсны дараа ярих асуудал. Түүнээс өмнө дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх боломж алга гэв.

Ц.ӨРНӨХ

Б.Хүрэлцэцэг

-ХЯТАДЫН ХИЛЭЭР ЦОГЦОСТОЙ ВАГОН ДӨНГӨЖ НЭВТРЭХЭД

ХИЛ ГААЛИЙНХАН НЬ МЭДСЭН БАЙНА-

Дорноговь аймгийн Замын-Үүдийн хилийн боомтоор нэвтэрсэн зэсийн баяжмал ачсан вагонд БНХАУ-ын Эрээн хотын хилийн албаныхан хяналт шалгалт хийж, хүний цогцос байсныг илрүүлсэн билээ. Урд хөршийн хилийн боомтынхон манай улсын хилийн албаныханд хилээр цогцос орж ирсэн талаар шуурхай мэдээлэл өгч, хоёр улсын хамтарсан ажлын хэсэг гарч,цогцсыг аль улсын иргэн болохыг тогтоох ажлыг хамтарч хийсэн байна. Хамтарсан ажлын хэсгийнхэн оролцсон шинжээчдийн баг цогцсыг Монгол Улсын иргэн болохыг тогтоожээ.

БНХАУ-ын Эрээн хотын боомтын зөвлөл талийгаа­чийн цогцсыг манай улсын хил гаалийнханд хүлээлгэж өгсөнбайна. Мөн Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар хилээр цогцос нэвтэрсэн хэрэгт Мөрдөн байцаах газрын дэд дарга, цагдаагийн хурандаа Э.Идэрцогоор ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа аж. Энэ талаар албаны эх сурвалжаас авсан мэдээллээр цагдаагийн байгууллага цогцсыг хэн болохыг олж тогтоосон. Талийгаач Дархан-Уул аймгийн харьяат Орхон аймагт буюу Эрдэнэт хотод оршин суудаг, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй 54 настай Б.Хүрэлбаатар байсан аж. Өнгөрсөн тавдугаар сарын 20-ны өдөр Эрдэнэтээс БНХАУ-ын Эрээн хот орох зэсийн баяжмал ачсан вагон хөдөлсөн гэнэ. Ачааны вагон замдаа дөрвөн удаа түр зогсолт хийжээ. Сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараагийн зангилаа, суудлын вагон зөрүүлэх үүднээс Түнхэл тосгон, Улаанбаатар хот, Замын-Үүдийн хил дээрзогсоод улсын хилээр урд хөрш рүү нэвтэрсэн байжээ. Учир битүүлгээр амь насаа алдсан Б.Хүрэлбаатар ачааны вагонд зэсийн баяжмалд толгой нь далд ортол зоогдсон,хоёр хөл нь гозойжил харагдсан байдалтайгаар амь насаа алдсан байсан гэнэ. Мөн халуун наранд цогцос муудаж өмхийрсөн байсан гэдгийг ч эх сурвалж онцолж байлаа. Юуны учир гарсан зэсийн баяжмал ачсан вагоноос Б.Хүрэлбаатар гэх иргэний цогцос олдох болов, гадны нөлөөтэй амь насаа алдсан байж магадгүй гэсэн таамаглалыг хэргийг мөрдөж байгаа цагдаа нар дэвшүүлэн ажилласан байна. Ингээд шалгалтаар талийгаач Б.Хүрэлбаатар тавдугаар сарын 18-нд Сэлэнгэ аймгийн Түнхэл тосгонд олон малтай айлд очиж мал хариулахаар гэрээсээ гарсан байна.Очсон айлдаа хоёр хоноод “Гэр лүүгээ буцлаа. Бие өвдөөд байна. Малыг чинь хариулж чадахгүй нь” гэх утга бүхий зүйл хэлээд Түнхэл тосгон руу хүргүүлжээ. Үүнээс хойш ор сураггүй алга болсон байна. Цогцост үзлэг хийсэн шинжээчдийн урьдчилсан дүгнэлтээр “Талийгаач гадны ямар нэгэн нөлөөгүй амь насаа алдсан. Нас барах шалтгаан нь амьсгалын дутагдлаас болжээ” гэж гаргажээ. Хэргийг шалгаж байгаа цагдаа нар талийгаач Түнхэл тосгонд очоод согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээд өөрийгөө удирдах чадваргүй болсон үедээ зэсийн баяжмал ачсан вагон руу шатаар авирч гарсан байж болзошгүй. Вагон дээр гарахдаа хөл алдаж зэсийн баяжмал руу толгойгоороо унаад амь насаа алдсан байж магадгүй хэмээн үзэж байгаа гэнэ. Дээрх хэрэгтэй холбогдуулан БНХАУ-ын Эрээн хот дахь хилийн боомтын зөвлөл манай улсын хил гаалийнханд нэгэн зөвлөмж хүргүүлсэн гэнэ. Уг зөвлөмжид “Сүүлийн үед Монгол Улсаас манай улс руу нэвтэрч байгаа вагон, авто машин зэргээс хууль зөрчсөн эд зүйлс ихээр орж ирж байгааг анхаарч ажиллана уу” гэх утга бүхий зөвлөмж хүргүүлсэн аж.

“Монголын тал хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээргаргаад харинХятадууд түүнийг ньилрүүлдэг болчихсон”

Энэ талаар Замын-Үүдийн нэгэн албан хаагчтай холбогдож цөөн асуултад хариулт авсан юм.

-Сүүлийн үед манай улсын хилээр урд хөрш рүүэд зүйлс хууль бусаар гаргах нь ихэссэн гэж сонслоо. Мөн урд хөршийнхөн манай хил гаалийн албаныхныг хяналт, шалгалтаа сайжруул гэсэн зөвлөмж өгсөн гэсэн. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Тийм зөвлөмж манай улсын хил гаалийнханд ирсэн гэсэн. Гэхдээ үүнийгээ дээш нь мэдэгдэхгүй гээд нууцалж байгаа юм билээ. Хятадын талаас манай хил гаалийнхныг маш зөв шүүмжилсэн асуудал гэж хүлээж авах хүмүүс ч байна. Ажлаа хийж чадахгүй байж эд нар юу юм гэсэн бодолтой нь ч байгаа бололтой. Өнгөрсөнхоёрдугаар сарын дундуур Замын-Үүдийн хогийн цэг дээрээс 40 настай хүний цогцос олдсон. Талийгаач хэрэгт холбогдоод байхдаа Хятад руу гарч, Эрээнд амьдарч байгаад эргэж орж ирэхдээ хөргөгчний цаасан хайрцагт нуугдаж хилээр нэвтрэх гэж байгаад бүтэж амь насаа алдсан. Тэр машиныг эхлээд Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар дараа нь Хилийн мэргэжлийн хяналтынхан шалгасан байдаг. Тэгээд гаалийн байцаагч шалгасан боловч нэг нь ч илрүүлж чадалгүй хилээр нэвтрүүлсэн байсан. Харин сая зэсийн баяжмалд толгойгоо дүрээд хоёр хөл нь хүний нүдэнд харагдахаар гозойчихсон цогцос Монголыг хөндлөн гулд туулаад хилээр нэвтэрч байхад нэг ч хяналт шалгалтын байгууллага илрүүлж чадсангүй. Дүрэм журмаараа мэргэжлийн хяналтын байцаагч шалгасан байгаа юм. Дараа нь гаалийн гурван ч байцаагч шалгасан. Мөн Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар хамгийн сүүлд хяналт шалгалт хийгээд улсын хилээр ямар ч асуудалгүй, бүрдүүлсэн бичиг баримт нь бүрэн байна, ачаа тээшинд ямар нэгэн хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэсэн эд зүйлс байхгүй гээд гарын үсэг зураад явуулчихсан байгаа юм. Тэгсэн Хятадын хилээр вагондөнгөж нэвтрэхэд хил гаалийнхан нь хүний хоёр хөл гозойж явааг харчихсан байсан. Тэгээд вагоныг шалгаад хүний цогцос байгааг мэдээд манай хилийн албаныханд мэдэгдсэн байсан. Энэ нь вагонд хяналт шалгалт хийлгүй хил нэвтрэх зөвшөөрөл шууд өгсөн нь ойлгомжтой байгаа биз дээ.

-Манайхан илрүүлж чадаагүй атлаа Хятадын талаас илрүүлсэн өөр баримт бий юү?

-Мэргэжлийн хяналт, гаалийн байцаагч нар нэн ховор амьтны эд эрхтэн, үнэт чулуу,нэн ховор үзмэр, бурхан шашны эд зүйлс,үлэг гүрвэлийн яс, чулуужсан өндөг, алт, малын түүхий эд, хөлдөөсөн чоно гээд хилээр гарахгүй юм байхгүй. Улайм цайм хууль бус зүйлс хилээр ороод ирж байхад хилийн мэргэжлийн хяналт, хил гааль, Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан юу ч хэлэлгүй, нүд нь боолттой юм шиг л өнгөрөөдөг болчихсон. Үүний цаана мэдээж авлига хээл хахууль байгаа. Харин урд хөршийнхөн хяналт шалгалтаа сайжруулаад байгаа юм. Монголын талаас мэдэлгүй хил гаргачихсан алт, хөлдөөсөн чоно гээд их олон зөрчил илрүүлсэн. Удаа дараа хууль бус зүйлийг илрүүлж байна шүү дээ. Бүр сүүлдээ хэний ч нүдэнд ил харагдахаар хүний цогцос ил байхад нь мэдэхгүй байна. Замын-Үүдийн хяналт шалгалт хийж байгаа газрууд иймэрхүү байдалтай ажиллаж байна. Уг нь Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан хилийн цэргийнхний ажлыг авахаас өмнө маш олон зөрчил илэрдэг байсан. Бурхан тахил, алт, хуурамч карт гээд л байнга л зөрчил илэрдэг байлаа. Одоо бол хэдхэн зөрчил илэрч байна. Саяхан гэхэд ховор амьтны эд эрхтэн их хэмжээгээр хилээр гаргахаар Замын-Үүдэд ирсэн этгээдийг цагдаа нар илрүүлсэн. Гэмт хэрэгтнүүд гурван шатны хяналт шалгалтыг ногоон гэрлээр гарах тохироогоо хийчихсэн байсан гэж энэ хавиар яриа гараад байгаа. Монголын хил гаалийнхан хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээр гаргаад хятадууд илрүүлдэг болчихлоо. Намайг дотор нь ажиллаж байж ийм зүйл ярилаа гэж битгий бодоорой. Монголын хил, гаалийн үнэн дүр төрх энэ. Энэ бол Монголын нэр хүнд, эд баялаг, хууль, тогтоолтой холбоотой асуудал. Үүнийг дуугүй хараад, сонсоод сууж болохгүй.

Э.Баатар

-25.5 сая төгрөг эхнэрийнхээ компаниар дамжуулан авч, тус компанид “Татварын өргүй” гэсэн бичиг хүртэлгарган өгчээ-

Эдийн засаг хямарч, дээр дооргүй хэмнэх, танах горим руу шилжиж байна. Гэтэлулсын төсвөөс тэр тусмаа татварын мөнгөнөөс хумслагчдын хэрэг буурахгүй байгаа нь нууц биш. Төрийн албанд шургалж,амар хялбар аргаар эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж хувьдаа мөнгө завших явдал гарсаар байна. Тухайлбал,саяхан Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн Мэдээлэл боловсруулалт статистикийн тасгийн дарга Н.Буянжаргалыг албан тушаалынхаа байдлыг урвуулан ашигласан гэдгийг Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтсийнхэн тогтоожээ. Түүний хэргийгшүүхэд шилжүүлэхээр прокурорын хяналтад шилжүүлсэн байна. Тэрбээр тасгийн дарга болсныхоо дараа буюу 2009 оноос эхлэн өөрийн ажилладаг Баянгол дүүргийнтатварын хэлтсийн данснаас аж ахуйн нэгж болон нэр бүхийкомпанийн дансанд их хэмжээний мөнгө шилжүүлж хувьдаа завшсан гэнэ.

Тэрбээрэхнэр Х-гийнхээ үүсгэн байгуулсан компанийндансанд 2010 оны хоёрдугаар сард 39, мөн оны 11 дүгээр сард 15, 2011 оны хоёрдугаар сард 39 сая төгрөг шилжүүлэн авчээ. Мөн Н.Буянжаргал нь найз П-ийнхээ данс руу 2009 оны 11 сард 37 сая төгрөг шилжүүлсэнаж.Түүний хууль бус үйлдэл үүгээр ч зогсоогүй байна. Татварын өртэй нэгэн компанийн удирдлагаас 25.5 сая төгрөг эхнэрийнхээ компаниар дамжуулан авч, тус компанид “Татварын өргүй” гэсэн бичиг хүртэлгарган өгчээ. Энэ мэтээрганцхан татварын тасгийн дарга ийм олон сая төгрөгийг ойр тойрныхоохүмүүсийн данс руу шилжүүлсэн нь олны гайхширлыг төрүүлээд байгаа юм. Ганцхан дүүргийн тасгийн газрын дарга ийм хэмжээний мөнгө завшиж болдог юм бол дүүргийн дарга, Нийслэлийн болон газрын дарга нар яадаг гэсэн үг вэ гэсэн эргэлзээ төрж байгаа юм.Хувийн бизнес хийхээсээ илүү төрийн албанд орохыг хүсэгчдийн тоожил ирэх тусам нэмэгддэгтнэг их гайхаад байхааргүймэт. Хувийн бизнес хийж байхаар энэ мэтээрАшиг сонирхлын зөрчлийн тухай хуулийн дагуутөрийн албанд орохдоо“ашиг сонирхлын зөрчилгүй” хэмээнмаягт бөглөөд ордог нь нэр төдий зүйл гэдэг нь ч харагдах биз. Үнэн чанартаа хувийн бизнес хийснээс илүү төрөөсмөнгө олж болдогучраастөрийналба хаших нь“хаданд” гарчавлигыних хэмжээний мөнгө араасаа дагуулдаг нь нууц биш.Нэг жилд дунджаар50гаруй сая төгрөгийг улсаасцалин авч байгаад өөрийн болгоно гэдэг амархан болохоор л тэр биз. Тасгийн даргыг албан тушаалаас нь түдгэлзүүлээд байгаа юм байна.Дээрх гэмт хэргийг гарахад хэд хэдэн шалтгаан, нөхцөл нөлөөлсөн гэж Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөн байцаагч үзжээ. Тухайлбал, Баянгол дүүргийн татварын хэлтэс нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдээс ирж буй албан бичиг, хүсэлтийг нэг бүрчлэн бүртгэдэггүй, хэлтсийн удирдлага, тасгийн дарга нарын байнгын хяналт шалгалт хангалтгүй байдаг гэнэ. Нөгөө талааралбан хаагч ямар материал хүлээн авч шийдвэрлэж байгаа талаар мэддэггүй, татварын программд нэмэлт мэдээлэл засвар оруулах эрх бүхий албан тушаалтан нь аж ахуйн нэгжийн татвар төлөлтийн талаар худал мэдээ, мэдээлэл оруулдаг, татварын илүү төлөлттэй аж ахуйн нэгжийн илүү төлөлтийг татвар төлөх гэж буй өөр аж ахуйн нэгжийн татварт суутгаж тооцдог зэрэг зөрчил, дутагдал илэрсэн байна. Мөрдөн байцаагчдын ярьж байгаагаар бол өөрийнойр тойрныхондоодансаар шилжүүлсэн мөнгө нь баримтаар нотлогдож байгаа ч ямар аж ахуйн нэгжийн татварын өрийг бусад аж ахуйн нэгж рүү шилжүүлсэн гэдэг нь нарийн тогтоогдохгүй байгаагэнэ. Үүнээс үзэхэддээрххэрэг нь зөвхөн нотлох баримтаар цаасан дээр баталгаажсанүйлдлүүд нь гэсэн үг аж. Тэгэхээр тасгийн даргын дансны бус аргаар хувьдаа завшсан байж болох хэдэн төгрөг бийг тогтоож чадахгүй байгаа аж. Иймээс дээрх гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөлийг арилгах чиглэлээр арга хэмжээг авахыг тус дүүргийнхэнд сануулсан байна. Энэ нь дан ганц Баянгол дүүрэгт гардаг зөрчил биш аж. Нийслэлийн бүх дүүргүүдэд ийм зөрчил гардаг гэдгийгхуулийнханхэлжбайгаа юм. Тэгэхээр татварын байцаагч нарын гарын салаагаар Улсын төсөвт төвлөрөх ёстой хэдэн сая, тэрбум төгрөг урсаж буйг таах аргагүй юм.

Тус дүүргийн татварын хэлтсийн мэдээлэл, бүртгэл хариуцсан ажилтнуудаж ахуйннэгжүүдийн татвар төлөлтийн талаар худал мэдээлэл оруулдагнь ч тогтоогдсон байна. Тэдгээр хүмүүсийннэг нь Н.Буянжаргал байсан гэдгийг эхсурвалжууд бас хэлж байна. Татвараа илүү төлсөн компаниудынмөнгөнөөс өөр компанийнтатвар төлөлтийн бүртгэлд авч бүртгэж байсан нь мөн нотлогдож байгаа ажээ.

Хагас жилийн өмнө татварын байцаагчид өөрсдийгөө хоёр тэрбум гаруй төгрөгөөр шагнаж, урамшуулсан гэх асуудал олны эгдүүцлийг хүргэж, тэдний булхай луйврыг дэлгэн тавьжбайсан билээ. Тэгтэл тэдний урамшууллын мөнгө нь хоёр тэрбум биш бүр дөрвөн тэрбум төгрөг болохыг АТГ-ын шалгалтаар тогтоосон байдаг. Энэ тухай аль дүүргийн хэн гэдэг эрх мэдэлтэн хэдэнсая, тэрбум төгрөгийг урамшуулал нэрээр өөртөө олгож байсанжагсаалтыг ч манай сонин тухайн үед нь олон нийтэд дэлгэж байсан.Хамгийн гол нь энэ их хэмжээний урамшууллын мөнгийг хэн авч байсан бэ гэдгийг тодруулах, сайтар шалгах шаардлага гарч байсан. Улсын төсөвт буцаантөлүүлэх арга хэмжээ шийдвэрүүд ч тухайн үед гарч байв.Гэвч тэр их хэмжээний мөнгийгбуцаан төсөвт төвлөрүүлсэн эсэх ньөнөөдрийг хүртэл тодорхой болоогүй байгаа юм. Тухайлбал, Баянгол дүүргийн татварын хэлтэс гэхэд574 сая төгрөг, мөн 200 саяыг нь Татварын ерөнхий газар руу шилжүүлээд, хэлтсийн дарга нь 20, таван ахлах байцаагч тус бүр 12, нэг ахлах байцаагчийг таван сая төгрөгөөр шагнаж урамшуулсан байдаг. “Татварын ерөнхий газрын даргын 2013 оны 474 дүгээр тушаалаар баталсан “Үр дүнгийн гэрээний биелэлтийн урамшууллыг захиран зарцуулах журам”-д урамшууллын 60 хүртэлх хувийг тусгай санд төвлөрүүлэн захиран зарцуулахаар зохицуулсан нь авлига, ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх нөхцөл байдал бий болгосон байх тул уг шийдвэрийг хүчингүй болгуулахаар ажиллаж байсан билээ. Энэ бас л иргэдийн татвар төлөгчдийн мөнгө. Татварынхан ийм маягаар төсвийн мөнгөнөөс хумсалж байгаа ньолон нийтийн хардлага, эсэргүүцлийг төрүүлэхээс хэтэрхгүй байгаа юм. “Аж ахуйннэгжийн татвар төлөх бүртгэлийг буруу хийнэ”, ”Татварын өргүй” гэсэн бичиг хийж авлига авна”, ”Дараа нь төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлсэн” хэмээн өөрсөндөө урамшуулал олгоод байхад төсвт төвлөрөх ёстой мөнгө хэд байсан хичнээн нь дутсан гэдгийг мэдэж, тооцоолж чаддаггүй нь хачирхалтай.

Харинард олон төлөх ёстой мөнгөө төлөөд лнуруун дээрээ хамаг ачааг үүрсээр явна.Жил гаруйн өмнө Татварын ерөнхий газрын Хяналт шалгалт арга зүйн хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан шүүгдэгч Ч.Гансүх нарын хүмүүсийг хээл хахууль авахыг завдсан, хууль ёсны орлогоосоо гадна онц их хэмжээгээр эд хөрөнгө, орлого олсон, төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан гэмт хэргийг зохион байгуулсны улмаас хүнд хор уршиг учирсан гэмт хэргүүдийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож байсан билээ. Ч.Гансүх нь хууль бусаар хөрөнгөжиж, 17 тэрбум төгрөгтэй тэнцэх их хэмжээний мөнгийг угааж, нууц амраг О.Бямбасүрэн, хүү Ч.Ганзулынхаа данс руу шилжүүлсэн байсныг хуулийн байгууллагынхан илрүүлэн шалгасан юм. Шүүхээс Ч.Гансүхэд 100 сая төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, татварын улсын байцаагч хийх эрхийг 8 жилийн хугацаагаар хасч, 8 жил чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид хорих ял оногдуулж байв. Түүнчлэн хууль бусаар олсон 2 тэрбум 845.309.193 төгрөгийг хурааж, төрийн өмчлөлд шилжүүлэхээр шийдвэрлэсэн.Мөн Баянгол дүүргийн Татварынхэлтсийн даргаар ажиллаж байсан шүүгдэгч Д.Энхбатыг энэ хэрэгт гэм буруутай гэж үзэн50 сая төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, татварын улсын байцаагч хийх эрхийг 8 жилийн хугацаагаар хасч, 8 жил чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид хорих ял оногдуулсан байдаг. Мөн хууль бусаар олсон 592 сая 835.500 төгрөгийг хурааж, төрийн өмчлөлд шилжүүлэхээр, 50 сая 41.300 төгрөгийг гаргуулж Татварын Ерөнхий газарт олгуулахаар шийдвэрлэсэн. Энэ мэт хэргүүдээс харахад л татварын байцаагч нартөсөв төвлөрүүлэх их мөнгөн дээр сууж өөрийн дураар завшиж суудаггүй гэх баталгаа байхгүй юм. Эцэст нь иргэдийн амин зуулга амьжиргаа доройтож буй. Харин тэр их мөнгийг тэрбум тэрбумаар нь халааслаад суудаг татварын зарим нэг ажилтнууд баяжиж, хэдэн жилийн ялаар шийтгүүлээд өнгөрч байна.

Д.МАРГАД

Дархан-Уул аймгийн Шарын гол суманд хоёр настай охиныг ээж нь байнга зоддог гэнэ. Бүр гэрээсээ хөөж гаргаад хаалгаа дотроос нь түгжчихдэг байна. Хөөрхий охинхаранхуй,хүйтэн орцонд ямар ч хувцасгүй нүцгэн зогсож, хэн нэгнээс аврал эрэн уйлдаг тухай эх сурвалжууд дурдаж байна. Хүүхдээ яаж ч чанга уйлсан ээж нь гэртээ оруулдаггүй гэнэ. Хажуу айлын хүмүүс хаалгыг нь тогшиж хүүхдээ гэртээ оруул гэхээр “Та нарт хүүхдээ яах нь хамаагүй. Хуцалгүй гэртээ орж унт” гээд хаалгаа тайлж өгдөггүй гэнэ. Энэ талаар сумын цагдаад мэдэгдэж дуудлага өгдөг аж. Цагдаа нар ирээд хүүхдээ зодсон Булганаа гэх эмэгтэйд шаардлага тавихаар мөн л хаалганы цаанаас элдвээр хэлж доромжилдог байна. Аргаа барсан цагдаа нар хөөрхий охиныг ээжийнх ньхамаатны айлд хүргэж өгдөг ажээ.

Энэ талаар Шарын гол сумын иргэдтэй холбогдож асуулаа. Нэрээ нууцлахыг хүссэн нэгэн эмэгтэй бидэнд ийм мэдээлэл өглөө. “Булганаа хоёр настай охиноо байнга зоддог юм. Гэртээ оруулаад дотроос нь хаалгаа түгжиж байгаад зоддог. Дээд, доод давхар, хажуу айлынх нь хүмүүс “Хүүхдээ зодохоо боль” гэж хэлэхээр хаалганы цаанаас элдвээр хэлж доромжилж байгаад бүр ч их зоддог юм. Бүр хана мөргүүлж байгаа юм шиг түг түг гэх чимээ сонсогдож охин чангаар хашгирч уйлж байгаад ээрээд дуу нь цаашаа орчихдог. Цагдаа нарт хэлэхээр хүүхдээ зодож болохгүй гэж хэлчихээд яваад өгдөг. Саяхан хажуу айлынх нь залуу аргаа барахдаа “Хоёр настай хүүхдийг ээж нь зодоод орцонд хөөгөөд гаргачихлаа. Хүүхдийн эрх хамгаалдаг байгууллага байна уу” гээдхөөрхий охины орцонднүцгэн зогсож байгаа зургийг фейсбүүк хуудастаа оруулчихсан байна лээ. Манай сумынхан Булганааг сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй байж магадгүй гэж хоорондоо ярьдаг юм. Хоёр настай, юу ч мэдэхгүй охин ээждээ зодуулж, нүдүүлж байна. Зодуулснаас болоод өвчтэй болчихож магадгүй гэж айгаад байгаа юм. Бас амиа алдаж ч магадгүй байдалтай байгаа. Уг нь тэр охиних сэргэлэн цовоохүүхэд шүү дээ” гэв.

Мөн охиноо зодож байгаа талаар цагдаагийн байгууллагад мэдэгддэг залуу “Гурав хоногийн өмнө охиноо зодоож орцонд хөөгөөд гаргачихсан байсан. Хоёр настай охин харанхуйгаас их айсан байсан. Ээж нь тоохгүй болохоор нь цагдаад хэлсэн. Хүүхдээ зодоод орцонд гаргаад хаячихдаг хүнд арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Цаашид ээж нь тэр охиныгзодоод байвал тэр хүүхдийг асрамжийн газарт хүргэж өгдөг ч юм уу. Ямар ч байсан арга хэмжээ аваасай” гэжээ.

Харин энэ талаар Дархан-Уул аймгийн Гэр бүл хөгжлийн төвийнхнөөс асуусан боловч “Шарын голын цагдаагаас бидэнд ямар ч мэдээлэл ирүүлээгүй. Ийм мэдээлэл алга” гэв.

Э.БААТАР

-ЗУРГААН НАСТАЙ ЭГЧ НЬ ДҮҮГЭЭ ТЭВРЭЭД ОРОН ДООР БҮРТИЙТЭЛ ХЭВТЧИХЭЖ-

Гэртээ цоожлогдсон, хоригдсон хүүхдүүд галд амиа алдсан харамсалтай мэдээ байсхийгээд л дуулддаг. Өнгөрсөн баасан гаригт хоёроос арван насны гурван хүүхэд галд амиа алдсан харамсалтай мэдээлэл ирлээ. Онцгой байдлын 15 алба хаагч ажилласан ч хүүхдүүд гэртээ угаартсан байдалтай амиа алджээ. Эх сурвалжуудын мэдээлснээр болсон явдлыг тоймлон хүргэе.

ЭГЧ ДҮҮ ХОЁР ЦЭЦЭРЛЭГЭЭСЭЭ ЧӨЛӨӨ АВСАН БАЙЖЭЭ

А-ийнх Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 10 баг буюу Жилчигт амьдардаг. Тэрбээр Өмнөговь аймагт замын компанид ажиллаж байгаад саяхан гэртээ иржээ. Эхнэр нь сумандаа хөрөө рам ажиллуулдаг бөгөөд ойрын үед гэртээ байжээ. Өөрөөр хэлбэл, гэр бүлийн хоёр сүүлийн хэд хоног хийсэн ажилгүй гэртээ шахам байж. Тэднийх хоёр хүүхэдтэй. Том нь зургаан настай охин. Бага нь хоёр настай хүү. Хоёр хүүхэд нь цэцэрлэгт явдаг байж. Сүүлийн үед цэцэрлэгийн хүүхдүүд бөөстөж байгаа мэдээлэл дуулдах болсон. Ийм шалтгаанаар хүүхдүүд нь цэцэрлэгээсээ долоо хоногийн чөлөө авсан байжээ.Тэднийд Түнэл сумаас эгчийнх нь арван настай хүү бас ирсэн байж.

Ингээд гурван хүүхэд гэртээ өнждөг байсан аж. Тэднийх 8х12 харьцаатай палкан байшинд амьдардаг. Үүднийх нь амбаарыг оруулбал, байшингийнх нь урт бараг 14 метр гэнэ. Хулгайчаас сэрэмжилж бүх цонхоо гаднаас нь төмрөөр торлочихсон аж. Өнгөрсөн баасан гаригт аав, ээж хоёр нь түр гарахдаа хүүхдүүдээ гаднаас нь цоожлоод явжээ. Тэр өдөр гадаа хүйтэн байсан учраас ах, эгч хоёр нь дүүгээ авч гараад дааруулчихна гээд цоожилсон нь тэр.

“15 АЛБА ХААГЧ ЦОНХЫГ НЭЭЖ ЧАДААГҮЙ”

А-ийн байшин шатаж байгаа тухай дуудлага аймгийн Онцгой байдлын газарт 14.13 цагт иржээ. Дуудлагын дагуу Гал унтраах, аврах 27 дугаар ангийн 15 албан хаагч, гурван техник хэрэгсэлтэйгээр очсон аж. Энэ талаар эх сурвалж мэдээлэл өгөхдөө “Гал үүдний амбаараас эхэлж гарсан. Цахилгааны утаснаас гал гарсан гэж таамаглаж байгаа. Онцгой байдлын аврагчид хоёр цаг шахам ажилласан. Техник, хэрэгсэл муутай учраас цонхны хаалт төмрийг онгойлгож чадахгүй байсан. Арай гэж галыг намжааж байшинд ороод хүүхдүүдийг хайгаад олоогүй. Гэрт хүүхдүүдийн уйлах дуу гараад байсан ч тэднийг олоогүй. Хоёр цагийн хугацаанд хүүхэд битгий хэл том хүн угаартчихна. Байшин нэлээд том байсан учраас өрөө дамжиж хүүхдүүдийг хайгаад цаг алдсан. Үүнээс гадна онцгойгийнхон арай л удаан ажилласан. Үүнд ар гэрийнхэн нь гомдолтой байх шиг байсан” гэлээ.

ААВ НЬ ХҮҮХДҮҮДЭЭСЭЭ ХОЁР АЛХМЫН ЗАЙД ЗӨРЖЭЭ

Байшин шатаж эхлэх үед арван настай хүү эмээгийнхээ утас руу залгажээ. Гэтэл тэр үед эмээ нь хөдөө явж байсан учраас утас нь сүлжээ барихгүй байж. Сүлжээтэй газар ирээд ач хүүгээс нь дуудлага ирснийг мэдээд буцаад залгахад хэдийнэ хожимдсон байж. Гурван нялх амьтан дүрэлзсэн галтай тэмцэж, амьд гарахын тулд бүхий л аргыг хэрэглэсэн нь ослын дараахь байдлаас харагдсан байна. 10 настай хүү бүх өрөөний цонхыг дотроос нь хагалжээ. Хагарсан шилний өөдөс гар хуруу руу нь шигдэж, хүзүүг нь хүртэл зүссэн байж. Цонхны шилийг хагалж, завсраар нь толгойгоо гаргах гэж оролдож байгаад хүзүүгээ зүссэн бололтой. Хэрвээ цонхыг хаасан төмөр тор байгаагүй бол гурван хүүхэд аврагдах боломжтой байжээ. Хүү эцсийн мөч хүртэл төмөр хаалтыг авах гэж зүтгэсэн бололтой цонхны доор амиа алдсан байжээ. Харин зургаан настай эгч нь хоёр настай дүүгээ тэврээд орон дор бүртийтэл хэвтчихэж. Галаас айсандаа гэртээ байсан бүх хөнжлөөр дүүгээ хучаад өөрөө тэврээд хэвтсэн бололтой амиа алджээ. Хүүхдүүдийн өмссөн хувцас нь шатаагүй бөгөөд угаартсан байдалтай нас барсан байжээ.

Аврагчид гэрт хүүхдийн дуу сонсоод хайж байсан талаар дээр өгүүлсэн. Аав нь ч гал дунд дайрч ороод хүүхдүүдээ хайжээ. Унтлагын өрөөнд орох үед аврагчид аавыг нь хүчээр гаргасан гэнэ. Хоёрхон алхсан бол хүүхдүүдийнхээ нуугдсан орны дэргэд очих байсан гэж халаглаж байгааг эх сурвалж хэлсэн. Ерөөсөө тэнд байсан хорь шахам хүн утаан дундах гурван хүүхдийг эрээд олоогүй гэнэ. Гал гарснаас хойш хоёр цаг орчмын дараа хүүхдүүдийг олоход хэдийнэ амиа алдсан байжээ. Энэ хэргийг аймгийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байгаа аж.

ХҮҮХДҮҮДИЙГ НУТАГЛУУЛСАН

Хөвсгөл аймгийн албаны эх сурвалжтай холбогдож тодруулга авлаа.

–Гурван хүүхэд галд амиа алдсан харамсалтай хэрэг гарчээ.

-Үнэхээр харамсалтай хэрэг гарлаа. Аав ээж нь түр гарахдаа гэрээ цоожилчихсон байна. Цонх нь хүртэл торлогдсон байшинд гурван хүүхэд угаартаж амиа алджээ. Гэрийнхэнд нь маш хүнд байгаа. Хоёр хүүхэдтэй залуу айл шүү дээ. Аав ээж нь 30 ч хүрээгүй залуу хүмүүс. Бас эгчийнх нь хүүхэд ирчихсэн байж таараад амиа алдсан. Хүүхдүүдийг өнөөдөр (өчигдөр) нутаглууллаа.

–Онцгойгийнхон нэлээд удаан ажиллаж, цаг алдсан гэх юм?

-Техник хэрэгсэл муутай ажилладаг бололтой юм. Улаан гараараа шахам галыг унтраасан гэнэ лээ. Том байшинд нил утаатай, харагдах орчин хязгаарлагдмал байсан учраас хүүхдүүдийг олоогүй юм билээ. Галын шалтгаан нөхцөлийг шалгаж байгаа гэсэн. Хүүхдүүдийн араас буян үйлдэх арга хэмжээг аймгийн төвд зохион байгуулъя гэсэн ч ар гэрийнхэн нь зөвшөөрөөгүй гэв.

Ц.ӨРНӨХ

Өнгөрсөн жилийн сүүлээр гаалийн байцаагч сонгон шалгаруулж авсан байдаг. Тус шалгаруулалтад 500 гаруй байцаагч орсон гэж байгаа. Төсвийн 60 гаруй хувийг бүрдүүлдэг энэ байгууллага яагаад ийн нэг дор олон байцаагч авч байгаа нь асуудал дагуулж, санал гомдол нь одоо ч тасрахгүй байгаа аж. Шалгаруулалт хэр үнэн зөв явагдсан бэ гэдэг асуудалд  холбогдох албаныхан шалгалт оруулсан байна. Шалгалт нэртэй ч энэ нь  цаасан дээр баримт үлдээх гэсэн төдий зүйл болж,  шалгаруулалтад дийлэнх нь оролгүй авлига өгсөн байж болзошгүй байгаа гэнэ.Тухайлбал, шалгаруулалтад дарга нарын гуйлт, МАХН-ын  гишүүдийн  ах дүүс байгааг хэлж буй юм. Гаалийн байцаагч шалгаруулна гэсэн зарын дагуу олон ч хүн гаальд орохоор зүтгэсэн байна. Үүнийг дагаад  авлигын ханш арван саяар нэмэгдсэн бололтой. Нэг удаадаа л гэхэд О.Ганбат дарга 40 гаруй  гаалийн байцаагчийг нэг өдөр тангараг өргүүлж, Замын-Үүдийн гаальд ажиллуулахаар илгээжээ. Энэ нь гаалийн салбарт урьд өмнө нь гарч байгаагүй гаалийн байцаагч нарын “бөөндөлт” болж, “дөчдөх” гэсэн нэр томъёог гаргаад байгаа аж. Мэдээж энэ дунд өөрийн  хүч чадлаараа орсон нэгэн байх хэдий ч дийлэнх нь гуйлгын хүн байсан бололтой юм.

Н.Энхцогт гэж хэн бэ?

Сонгон шалгаруулалт нэрээр явсан гаалийн байцаагч нарыг төрүүлсэн гол хүмүүс нь  ГЕГ-ын дарга О.Ганбат,  дэд дарга Н.Энхцогт, Төрийн захиргаа, хүний нөөцийн газрын дарга О.Даваасүрэн нар  хэмээн буруутгах ч хүмүүс байгаа юм. Бүр тодорхой хэлбэл МАХН-ын  Удирдах зөвлөлийн   хурлаар зарим гишүүд нь хэн гэдэг хүнийг гаалийн байцаагч болгох саналтай байгаагаа ГЕГ-ын даргад хэлж, тэр нь ёсоор болгосон. Түүнийг нь баримт болгон авсан хүн ч байгаа гэнэ. Тэр бичлэгт  дээрх албан тушаалтнуудыг  бусдаар дайлуулж цайлуулж, ямар шан харамж авах, хэдэн төгрөгийн хахууль ярьсан нь  байсан гэх. 

ГЕГ-ын дэд дарга Н.Энхцогт нь геологич, инженер мэргэжилтэй. Түүнийг Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн гарын хүн гэж ярих нь бий. Ингэж ярьж буй шалтгаан нь  Н.Энхцогт Ерөнхий сайдтай  хамт арван жилийн сургуульд  сурч байжээ. 2005 онд гаальд орж, Улаанбаатар хотын гаалийн газрын орлогч дарга хийж байгаад ГЕГ-ын хяналт шалгалт хариуцсан дэд даргаар дэвшин ажиллаж буй гэнэ.

 Сэлгэн ажиллуулсан гэх гаалийн байцаагчдын тоо

Эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, сэлгэн ажиллуулах, хяналт шалгалтын үр нөлөөг дээшлүүлэх зорилгоор  өнгөрсөн онд 384 гаалийн улсын байцаагч, 2014 оны нэгдүгээр улиралд 314 гаалийн улсын байцаагчийг сэлгэн ажиллуулсан байна. Энэ нь төрийн тусгай албан тушаалд ажиллаж буй нийт 1128 гаалийн улсын байцаагчийн 74 хувь гэж үзэж болж байна. Харин энэ сэлгэн ажиллуулах нэрийн дор  ГЕГ-ын  дарга нарын танил тал ойр дотнынхон нь аль боломжтой  газар нь очиж амжсан гэх яриа ч бий. Албан хаагч нэмж аваад тэрбээр зөвхөн сэлгээ маягаар ажиллуулах нэрээр  мөнгө босгосон гэх баримт хөвөрнө. Энд жишээ татвал  бас л  зарим гаалийн ажилтны нэр усыг дурдах болно.

 Сэлгээнд хамрагдахгүйн  тулд 50 сая төгрөг өгөх хэрэгтэй гэнэ

 Иймд  нэр усыг нь зарлалгүйгээр нэгэн айлд тохиолдсон явдлыг дэлгэе.  Нэг гэр бүлийн хоёр гаалийн байцаагч. Тэд дундаасаа гурван хүүхэдтэй аж.  Гэтэл О.Ганбатын зохион байгуулаад буй сэлгээнд эхнэр нөхөр хоёулаа орж, хөдөө орон нутагт томилогдохоор болсон байна. “Хүүхдүүдээ яах вэ” хэмээн удирдлагадаа хэлж Улаанбаатарт үлдээгээч хэмээжээ. Ингээд үлдэхдээ  нэг нь л гэхэд авлигад 50 саяыг өгөх болсон гэнэ. Үндсэндээ сэлгээ гэх нэрээр ч ГЕГ-ын удирдлагууд мөнгө босгож чадаж буй бололтой. Хэдийгээр  гаалийн байцаагч нарын 74 хувийг сэлгэн ажиллуулсан гэж байгаа боловч нөгөө талдаа тэр хэмжээний хөрөнгө сэлгээнээс босгосон байх магадлал өндөр байгаа юм.

Авлигын мөнгө МАХН-ын дансанд ордог уу?

  Гаалийн байцаагч болоход 30 сая, сэлгээнд хамрагдахгүй үлдэхийн тулд буюу хүссэн газраа томилогдохын тулд 50 сая гэх мэтээр өгсөн авлигын мөнгөний тодорхой хувь нь МАХН-д ордог гэх мэдээллийг гаальчид өгч буй юм. Нэгэн цагт МАН-ыг МАХН нэртэй байхад нэгэн намыг санхүүжүүлж, явсан түүх ГЕГ-т бий. Тэгвэл энэ удаа ч ГЕГ МАХН-ыг санхүүжүүлж буй бололтой. ГЕГ-ын удирдлагуудын  дээрх аргаар мөнгө босгож буй нь хэрэв үнэн бол аудитын шалгалт оруулах тухай ч яригдаж буй юм. Шинэчлэл нэрийн дор ийм л явдал ГЕГ-т өрнөж буй бололтой.

Халагдсан хүмүүс буруугүй болохыг шүүхийн тогтоолуудаас харж болно

Газар хороодынхоо дарга нарын хууль бус үйлдлийг нь дэлгэсэн, ёс зүйн талаар нь  шүүмжлэл өрнүүлсэн 20 гаруй хүнийг ГЕГ-ын дарга ажлаас нь халжээ. Учир нь түүний намчирхан албан тушаалд томилсон хүмүүс нь ирээд хууль зөрчиж, хөрөнгөжих гэдэг гэнэ. Тэдний энэ  хууль бус явдлуудыг дэлгэсэн байцаагч нарыг О.Ганбат цээжээрээ хамгаалж,   өөдөөс нь цорволзлоо хэмээн ажлаас нь халж байсан аж. Түүнийг хувийн компанидаа ажиллаж буй мэт зоргоороо төрийн албан хаагчдыг халдаг гэх яриа бий. Ажлаасаа хууль бусаар халагдсан гэх зарим байцаагчид эхнээсээ шүүхийн байгууллагад ханджээ.  Тэдний дийлэнх нь  шүүхээр заргалдаж, шүүхийн анхан шатанд ялалт байгуулаад байгаа аж. 

 Г.ЯЛГУУН