ЕСӨН ХӨЛТ ЦАГААН ТУГ ЗАЛАХ МОРЬТ ТОРГОН ЦЭРГҮҮДИЙН БЭЛТГЭЛ ЖИГДЭРЧЭЭ
Author: Админ
БОАЖЯ, Ойн газар, “Олон улсын байгаль хамгаалах нийгэмлэг” ТББ, “Рио Тинто Монгол” ХХК-ийн хооронд байгуулсан “Уур амьсгалын өөрчлөлт, цөлжилттэй тэмцэх” санамж бичгийн хүрээнд “Эрүүл ой” төслийг хэрэгжүүлж, ойн хөнөөлт шавжтай тэмцэх ажил өрнөж байна.
“Эрүүл ой” төслийн хүрээнд 2023 онд 100000 мянган га талбай буюу 8-10 аймагт ойн хамгааллын ажлыг эрчимтэй хийхээр төлөвлөсний шавж устгалын бодис цацаж байна.
Хортон шавж устгах хорны нөлөөлөх хугацаа 30 хоног байдаг бөгөөд бодисыг цацсанаас 7-21 хоногийн дотор тухайн ургамал, жимс, жимсгэнийг хүнсний хэрэгцээнд хэрэглэхийг хориглоно.
Мөн байгальд зэрлэгээрээ ургасан жимс, жимсгэнэ, мөөг зэргийг түүж хүнсний хэрэгцээндээ ашиглахдаа тухайн талбайд хортон шавж устгах хор, химийн бордоо хэрэглэсэн эсэх, хэрэглээд хэдий хугацаа өнгөрснийг онцгой анхаарах шаардлагатай. Хортон шавьж устгах бодис хүний биед өндөр тунгаар орвол хурц хордлого болох эрсдэлтэй.
ТОЙМ: “Монголчууд хойд “ах”-даа гологдож, урд “ах”-ыгаа түшдэг болсноо ичихгүй зарлах хэрэгтэй” хэмээн өгүүллээ admin.dnn.mn
УИХ-ын гишүүн, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Х.Булгантуяагаас цалин тэтгэвэр нэмэгдсэнтэй холбоотой асуудлаар тодрууллаа.
-Энэ сарын эхнээс цалин, тэтгэвэр нэмэгдсэн. Тэр дундаа тэтгэврийн нэмэгдэл дээр иргэд бухимдалтай байна. Яагаад ийм зөрүүтэй нэмэгдэл бий болсон талаар та тайлбар өгөхгүй юу?
-Төсвийн тодотгол орж ирсэн цагаас эхлээд л Сангийн яам, манай яам энэ асуудлаар тайлбар мэдээллүүдийг цаг тухай бүрд нь өгч явсан. Гэхдээ тэтгэвэр гэдэг бол халамж биш шүү. Тэтгэвэр гэдэг бол тухайн иргэн маань ямар цаг үед хэдэн төгрөгийн цалин авсан, үүнээсээ хэдийг нь нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлж явсан бэ гэдгээс хамаарч тэтгэвэр олгогддог. Өөрөөр хэлбэл өөрөө өөртөө зориулж ахмад нас хүртлээ төрдөө хадгалуулж байгаа хөрөнгө гэсэн үг. 25-30 жил нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөд тэтгэвэрт гардаг. Тэтгэвэрт гарсныхаа дараа эрэгтэй хүн дунджаар 16 жил, эмэгтэй хүн 21 жил авдаг гэсэн тооцоолол бий. Үүнийг бид сая тэтгэврийн итгэлцүүр гэж нэмсэн.
Хоёрдугаарт, бүх тэтгэвэр авагчдын тэтгэврийг арван хувиар нэмсэн.
-Тэтгэврийн зөрүүг арилгах асуудлыг иргэд байнга шаарддаг шүү дээ…?
-Тэтгэврийн зөрүүг арилгах асуудлыг манай зарим иргэд буруу ойлгож явдаг. Өөрөөр хэлбэл таван зуун мянган төгрөгийн тэтгэвэртэй хүнийг сая төгрөг авдаг тэтгэвэртэй хүнтэй харьцуулаад, дундажлуулан долоон зуун мянган төгрөг болгох ёстой гэж ойлгодог. Гэтэл эсрэгээрээ зарим хүмүүс өндөр цалинтай байгаа. Тэр утгаараа илүү өндөр нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн байж таарна шүү дээ. Үүн дээр нэмээд олон жил төлсөн гэдэг үзүүлэлт нөлөөлдөг. Одоо бидний хувьд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөхдөө цалингаасаа 24 хувийг нь суутгуулдаг. Энэ утгаараа иргэдийн цалингийн 24 хувь гэдэг харилцан адилгүй тоо гарч ирнэ шүү дээ.
Энэ бол маш ойлгомжтой асуудал. Хуулиараа иргэн хүн өөрийнхөө төлсөн шимтгэлийнхээ хүрээнд тэтгэврээ тооцуулан авна гэж заасан байдаг. Тиймээс шимтгэл хэдийг төлсөн, мөн хэдэн жил төлсөн эсэхээс хамаарч таны тэтгэврийн дүн өөр өөр байгаа шүү. Нөгөөтэйгүүр тэтгэврийн зөрүүг бид сүүлийн арав гаруй жил арилгаагүй. Энэ чиглэлд ямар нэгэн үйл ажиллагаа хийгээгүй байсан. Харин энэ жилийн хувьд бид тэтгэврийн зөрүүг арилгах арга хэмжээ авч ажиллаа. Нэг зүйл хэлье. Хэрэв иргэн та өөрийнхөө цалингийн мэдээллийг дутуу, тэтгэврийн нэмэгдэл бага оржээ гэж үзэж байгаа бол үүнийгээ харьяа нийгмийн даатгалын хэлтэст очиж, шалгуулаарай. Магадгүй сая хүүхдийн мөнгө олгоход алдаа оноотой байсан шиг таны цалингийн мэдээлэлд алдаа гарсан байхыг үгүйсгэхгүй.
-Тэтгэврийн зөрүүг хэрхэн арилгах юм бэ. Та түрүүн хэллээ. 500 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авдаг хүн, нэг сая төгрөгийн тэтгэвэр авдаг хүний зөрүүг яаж арилгах юм бэ?
-Та асуусан кейсийг дунджаар 700 мянган төгрөг болгох ёстой гэдэг. Үүнийгээ тэтгэврийн зөрүүг арилгаж байна гэж үздэг. Тэгвэл энэ нь тийм зүйл огт биш үү. Энэ бол тэтгэврийн зөрүү арилгаж байгаа хэрэг биш гэсэн үг. Тэтгэврийн зөрүү гэдэг ойлголт ийм байгаа юм. Тухайлбал, 1990 онд гучин жил багшилсан хүн тэтгэвэртээ гарлаа. Харин өнөөдөр гучин жил багшлаад тэтгэвэртээ гарч байгаа хүний тэтгэврийн зөрүү ялгаатай байдлыг хэлж байгаа юм. Ийм байж болохгүй байхгүй юу. Адилхан гучин жил багшилсан байна. Гэвч 1995 онд тэтгэвэртээ гарсан багш өнгөрсөн жил тэтгэвэртээ гарсан багшийн тэтгэврээс гурав дахин бага байж болохгүй. Үүнийг л тэтгэврийн зөрүү гээд байгаа юм. Тэгэхээр тэтгэврийн зөрүүг гэнэт нэг өдөр шийдвэр гаргаад ор тас алга болгочихно гэсэн зүйл байхгүй. Харин үүнийг үе шаттайгаар арилгах, ойртуулах боломжтой. Тэр утгаараа тэтгэврийн зөрүүг арилгах биш тэтгэврийн зөрүүг ойртуулна гэж ярьдаг. Тэтгэврийн зөрүүг арилгана гэж яриад сурчихсан учраас л үүнийг иргэд маань бүгд адилхан тэтгэвэр авдаг болно гэж ойлгоод байгаа юм. Энэ бол буруу ойлголт шүү.
-Тэгэхээр тэтгэврийн зөрүү гэдэг цаг хугацааны хувьд өөр өөрөөр тогтоогдсон зүйлийг хэлэх нь ээ. Нөгөөтэйгүүр нийгмийн даатгалын шимтгэл илүү төлөх тусам тэтгэвэр өндөр тогтох хэрэг үү?
-Ерөнхийдөө тийм. Өндөр цалин авдаг, тэр утгаараа өндөр шимтгэл төлдөг хүмүүс олон бий. Тухайлбал, таван сая төгрөгийн цалинтай хүн 1.2 сая төгрөгийг НДШ төлнө. Мөнгөн дүнгээр нь бодоход харамсалтай байгаа биз дээ. Бүр арван сая төгрөгийн цалинтай хүн ч бий. Энэ хүн хоёр сая гаруй төгрөгийг НДШ-д төлж байгаа. Үүний хажууд 500 мянган төгрөгийн цалинтай хүн 120 мянган төгрөг төлнө. Тэгэхээр үүнийг тэтгэврийн зөрүү гэх буруу ойлголтоосоо болоод тэгш болгочих гээд байдаг. Ийм байж болохгүй. Ингээд бодохоор тэтгэврийн асуудал өөр байхаас аргагүй байгаа биз дээ. Нөгөөтэйгүүр зарим иргэд маань бага тэтгэвэртэй хүн дээрээ илүү өндөр нэмээд өндөр тэтгэвэртэй хүн дээр бага нэмэх ёстой гэдэг. Хэрэв бид иргэдийн хүслээр ингээд шийдчихвэл манай томьёолол Үндсэн хуулийн Цэц дээр очоод шууд л унана. Ер нь энгийнээр тайлбарлая л даа. Тэтгэвэр гэдэг бол төрд олон жил хадгалуулсан мөнгөө буцаагаад авч байна л гэсэн үг. Нийгмийн даатгалын шимтгэл гэдэг бол татвар биш. Энэ бол та өөрийнхөө ирээдүйн баталгааг хангаж байгаа асуудал. Өөрөөр хэлбэл өнөөдөр би хэдэн төгрөг төлж байна, маргааш би тийм хэмжээний мөнгөө төрөөс буцаагаад авна гэсэн үг шүү дээ. Тиймээс тэтгэврийн зөрүү гэдэг өөр ойлголт шүү.
-Нийгмийн даатгалын ерөнхий хууль батлагдсан. Уг хуулиар ямар зохицуулалт хийгдэж байгаа вэ?
-Хуримтлалын тогтолцоотой болох гэж байна. Ирэх оноос бидний төлж байгаа 17 хувийн хоёр хувь нь хуримтлал болно гэсэн үг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр хэн илүү хуримтлал үүсгэсэн байна, тэр хүн илүү өндөр тэтгэвэр авна.
-Малчдын нийгмийн даатгалын асуудлыг төрөөс тавин хувь даадаг болно гэж байгаа. Энэ асуудал иргэд олон нийтийн дунд маргаан өрнүүлээд байна л даа. таны хувьд уг асуудалд ямар байр суурь илэрхийлэх вэ?
-Яг ямар шийдвэр гаргахыг би хэлж мэдэхгүй байна. УИХ гэдэг хамтын шийдвэр гаргадаг байгууллага. Тэр утгаараа олонхын шийдвэрээр уг асуудал явах байх. Ер нь малчдын нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлт маш бага байдаг. Нийт малчдын 25 орчим хувь нь л нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байна. Нэг талдаа тогтмол орлоготой биш учраас төлөхгүй байгаа гэдэг. Гэтэл Монгол Улсын хуулиар өнөөдөр татвар төлөөгүй бол тэтгэврийн насандаа очоод дахиад арван жил нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх болно. Бүрэн тэтгэвэр авъя гэвэл дор хаяж 20 жил төлнө. Хэрэв төрөөс тавин хувийг нь даана гэвэл улсын төсвөөс 120 орчим тэрбум төгрөг гарахаар байгаа. Цаашид бидний хувьд дундын данс буюу хуваарилалтаас хуримтлал руу шилж байна. Ингэснээрээ хүн болгон нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлдөг болох. Мөн хэн нь илүү төлж байна, хэн нь илүү хуримтлал үүсгэж байна тэр хүн тэтгэвэр өндөр авна.
Үндэсний их баяр наадам тэмдэглэн өнгөрүүлэхтэй холбогдуулан хоол, хүнсээр дамжин хүн амын дунд хоолны хордлого, хордлогот халдвар тархах, үүсэж болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор аймаг, нийслэлийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газар болон Мал эмнэлгийн газрын дарга, хүнсний чанар, стандарт, ургамал хамгаалал, мал эмнэлгийн хяналтын 150 гаруй улсын /ахлах/ байцаагчдад чиглэл өгч, мэргэжил арга зүйгээр хангах цахим сургалтыг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны Салбарын хяналтын газраас зохион байгууллаа.
“Нийтийг хамарсан баяр ёслол, цаг үеийн шаардлагаар зохион байгуулж буй арга хэмжээнд урьдчилан сэргийлэх хяналт шалгалт хийх тухай” удирдамжийн дагуу хүнсний чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийж, хүний амь нас, эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдалд учирч болзошгүй эрсдэл, хууль бус үйлдлээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах, холбогдох хуулийн дагуу арга хэмжээ авах, зөвлөмж, зөвлөгөө өгөх чиглэлээр хяналт шалгалтыг чангатгаж ажиллах талаар үүрэг өгөв.
Эх сурвалж: ХХААХҮЯ
ТОЙМ: “Гол нуур, засмал зам дээрх эзэнгүй малыг журамлах хэрэгтэй байна” хэмээн өгүүллээ
“Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ дандаа авлига, гэмт хэрэг ярьдаг” гэдэг шүүмжлэл бий. Тэр үнэн. Тэрбээр 60 тэрбум, Эрдэнэтийн 49, Хөгжлийн банк, нүүрсний хулгай, шүүхийн булхай гээд ер нь ийм сэдвээр л голдуу ярьдаг. Энэ талаараа хамгийн сүүлд УИХ дээр “Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд өмч хувьчлалаас эхлээд ашигт малтмалын лицензүүд, нийслэл Улаанбаатар хотын газрын наймаанаас эхлээд төрийн тендерүүд, Хөгжлийн банкнаас эхлээд ЖДҮ-ийн зээл, нүүрс зэсийн хулгай зэрэг олон асуудалд төрийн өндөр дээд албан тушаалтнууд оролцож, өөртөө болон гэр бүл, хамаарал бүхий этгээдүүддээ давуу байдал олгож, төлөөлөх ёстой иргэдийнхээ өнөөдрийн болон ирээдүйн боломжийг хулгайлсан ноцтой баримтуудыг Засгийн газар ил болгож, системийн авлигын эсрэг тууштай тэмцэж байна” гэж хэлсэн. Ингэж ярихынхаа зэрэгцээ Эрүүгийн хуульд авлига, албан тушаалын хэргүүдийн ялыг чангатгах, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт, мөн Авлигын эсрэг үндэсний хөтөлбөрийг санаачилсан.
Л.Оюун-Эрдэнэ сая өмнөд хөршид айлчлалаар очоод ч Хятад улсын дарга Ши Жиньпин, Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын Байнгын хорооны дарга Жао Лөжи, Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Чян нартай уулзахдаа авлига, албан тушаалын хэргүүдийнхээ талаар орхисонгүй. Тухайлбал, Си Жиньпинд “Авлигын гэмт хэргийн эсрэг хоёр улсын хууль хяналтын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх”, Жао Лөжид “Авлигатай тэмцэх чиглэлээр Хятадын хууль хяналтын байгууллагуудтай хамтын ажиллагааны байнгын механизм байгуулах, туршлага судлах, мэдээлэл солилцох чиглэлд хамтран ажиллах сонирхолтой байна” гэдгээ хэлээд авчээ.
Түүнийг Хятадад айлчлах үеэр Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт, Авлигын эсрэг үндэсний хөтөлбөр батлагдсан. Бас Хөгжлийн банкны шүүх хурал дуусч, уг хэрэгт гэм буруутай этгээдүүдийг зарласан.
Л.Оюун-Эрдэнэ Хятадаас ирээд өчигдөр энэ чиглэлээр ажиллаж буй ажлын хэсгүүдийг хуралдуулсан байна. Тэр хурлаар Авлигын эсрэг үндэсний хөтөлбөр, Ашиг сонирхлын хуулийн өөрчлөлт батлагдсан. Эрүүгийн хуулийн ялын бодлого чангарсан. Ийм маягаар Авлигын эсрэг тэмцэл алхам алхмаар урагшилж байна. Харин “5Ш” ажиллагааны хэрэгжилтэд хамгийн их саад учруулж буй хамгийн том хүчин зүйл, сорилт нь шүүх засаглал боллоо. Шүүхийн тодорхойгүй эрх зүйн орчин “5Ш”-ийн гацаа болж байгааг ярилцсан гэх мэдээлэл байна. Мөн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “ШЕЗ-өөс Ерөнхий сайдыг огцруулах шийдвэр гаргасан нь гэмт хэргийг нуун дарагдуулах сэдэл, хугацаа хожих үйлдэл байсан гэж үзэж байна. Энэ нь “5Ш” ажиллагааны хамгийн том сорилт нь шүүх болж байгаагаас харагдаж байна. Тийм учраас л шүүхийг нүд цавчилгүй хараарай гээд байсан юм. Олны хүч оломгүй далай гэдэг дээ. Хэдий хүртэл хэрэг дарахыг нь харж л байя” гэсэн агуулгатай зүйлийг ярьжээ.
Эргэн сануулахад, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл 2023 оны дөрөвдүгээр сарын 17-нд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хэлсэн үгсийг авч хэлэлцсэн. Тэрбээр “Шүүх засаглал энэ хэргүүдийг хэрхэн шийдэхийг хамтдаа нүд цавчилгүй харцгаая. Засгийн газар шахаж ажиллая. Та бүхэн маань ч шахаарай. Энэ жагсаалыг харж байгаа шүүхийн удирдлагууд өнөөдрийг хүртэл гацсан хэргүүдээ шийд. Хэрвээ шийдэхгүй бол ард түмэн бухимдаж байна”, “Энэ асуудлууд шүүх дээр байгаа. Яаж шийдэхийг нь нүд цавчилгүй харах хэрэгтэй. Мөрдөх байгууллагууд ажлаа хийдэг. Харин шүүх дээр гацдаг. Шүүхийн томилгоо шударга байсан уу. Шүүх томилсон хүмүүсийнхээ эсрэг шийдвэр гаргаж чадах уу. Нэг сонгуулийн дараа банкны захирлууд сууж байгаад шүүгчдийг хувааж авч болохгүй”, “Шүүх дээр байгаа бүх хэргийн он, сар, өдрийг сурвалжлаач та нар. Шилэн болгох хэрэгтэй. Тэгэхээр шүүх Д.Мөнх-Эрдэнэ, Д.Монголхүү нарт гаргасан бяраа жинхэнэ авлигачдад яаж гаргахыг нь харцгаахгүй юу” гэж ярьсан. Эдгээр нь шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдалд халдсан тул Үндсэн хуулийн Цэцэд хүсэлт гаргуулахаар Улсын дээд шүүхэд хүргүүлэх тухай хэлэлцсэн байдаг.
Монгол Улсын Эрдмийн их сургуулийн Сургалт, гадаад харилцаа эрхэлсэн дэд захирал, Хэл шинжлэлийн ухааны доктор (Ph.D), профессор Ц.Агиймаатай ярилцлаа.
-Боловсролын багц хуулийн талаар та ямар байр суурьтай байна вэ. Хуулийн эерэг болон сул талыг нь хэрхэн харж байна. Энэ хууль батлагдсанаар боловсролын салбарт реформ хийж чадах уу?
-Боловсролын хуулиудыг багцлан гаргах үйл явц идэвхтэй явагдаж байх шиг байна. Салбарын хуулиудыг нэгтгэн цогцоор харах гэсэн нь сайшаалтай. Мөн үндэсний боловсролд анхаарал тавьж байгаагийн нэгэн илрэл гэж үзэж байна. Эерэг тал гэвэл боловсролын салбарыг тогтолцоогоор нь харах гэж оролдсон, хөгжил өөрчлөлтийг хангахад чиглэсэн эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх юм гэж талархан харж байгаа. Сул тал гэвэл мэргэжлийн түвшинд сайн чанартай гарч байгаа эсэхэд эргэлзэж байна. Эргэлзэх шалтгаан нь мэргэжлийн судлаач эрдэмтэд ажлын хэсэгт орж ажиллаж, тэдний санал зөвлөмж хэр зэрэг туссан бол гэж бодож л байна. Ялангуяа дээд боловсрол судлалын түвшин харьцангуй сул байгаа нь Дээд боловсрол, тэр дундаа судалгааны их сургуулийн хөгжлийг дэмжсэн заалт тунхаглалын шинжтэй явж л байгаа юм байна лээ. Манай сургуулиас ихээхэн анхааралтай харж, ихээхэн идэвх зүтгэл гаргасан. Харамсалтай хуулиудыг нэгтгэсэн, гэхдээ дээд боловсролын хуульд оруулсан заалтууд нь л хасагдчихгүй байх гэж найдах л үлдлээ. Судалгааны их сургуулиуд нь Монголын хөгжлийн ганц хөдөлгөгч хүч юм шүү.
Улс орнууд дэлхийн түвшний их сургуулийг байгуулан хөгжүүлэхэд онцгой анхаарч байгаа энэ үед Монгол Улс ч хоцрогдмооргүй байгаа юм. Өөртөө байгаа ололт амжилтыг олж харж, дэмжин туслах нь төрийн үүрэг л дээ.
-Энэ хуульд байсан нэг чухал заалт бол англи хэлийг бага ангиас нь үзэх тухай байв. Гэвч УИХ-ын гишүүд эхний хэлэлцүүлэг дээр унагачихлаа. Уг заалтын цар хүрээ, ач холбогдлыг хэлний бодлогын хүний хувьд юу гэж дүгнэж байна вэ?
-Хэлний бодлогын судалгаа манай сургууль дээр ихээхэн хийгддэг. Энэ судалгааг анх эхлүүлж, хөгжүүлж, шавь сургууль үүсгэсэн байгууллагын хувьд монгол болон гадаад хэлний асуудалд хэн дуртай нь үзэмжээр, хөөрлөөр хандаж байгаа нь их харамсалтай. Гадаад хэлийг хэдэн наснаас заах асуудал өнөөдөр шинжлэх ухаанд тайлагдаагүй байгаа. Заан сургах асуудлыг улс орон бүр өөрийн онцлог, боловсролын бодлого зэрэг олон нөхцөл байдлаас болж янз бүрээр л тогтоодог. Гэхдээ хэлний асуудлыг хатуу хуульчилдаггүй, хүнийг яг ингэж ярь гээд тулгаад байж болохгүйтэй адил. Хэлний асуудал нь аливаа улсын төрийн бодлогын нэг хэсэг нь байдаг. Гадаад хэлийг буруу хуульчилж зааснаас иргэний дайн ч үүссэн тохиолдол гардаг, болгоомжтой хандах асуудал. Жишээ нь Шри Ланка улсад хоёр хэлтэй ард түмэн оршдог байхад нэгний хэлийг албан болгосноос оюутнууд бослого гаргаж, хэсэг нь алагдсан тул НҮБ- аас жил бүрийн хоёрдугаар сарын 21-нийг Эх хэлний олон улсын өдөр болгон тэмдэглэдэг болсон.
-Англи хэлний заалтыг эсэргүүцсэн УИХ-ын гишүүд өөрсдөө болон үр хүүхдүүд нь бүгд англи хэлтэй. Дээрээс нь ард түмнээс сонгогдсон хүмүүс ардын хүүхдүүдэд англи хэл заахыг хориглоод байх юм. Энэ ямар учиртай юм бэ?
-Бүгд л монгол хүмүүс, монгол хүүхдийг хөгжүүлэхийг л бодож байгаа. Энэ их шуугиан нь мэргэжлийн бус хүмүүс мэдэмхийрэх явдал газар авсныг л харуулж байна. Дэлхий нийтийн чиг хандлагаас харахад гуравдугаар ангиас л сургах нь зохимжтой гэж үзмээр. Боловсролын салбарыг хариуцсан ажлыг нь хийлгээд, тойрон бужигнахаа больё.
-Англи хэлийг бага ангиас үзэх юм бол үндэсний дархлаанд тэр дундаа эх хэл устахад нөлөөлөх үү?
-Хэл мөхөх гэдэг нь тухайн хэлийг хэрэглэх шаардлагагүй, хэрэглэгчгүй болсноос харилцааны үүрэг гүйцэтгэх чадваргүй болох, бусад хэлэнд уусах, нийлэн нэгдэх үзэгдэл юм. Олон улсын байгууллага, эрдэмтэн судлаачид хэлний мөхлийг тодорхойлохдоо хэлний залгамж чанарыг үндэс болгон авч үздэг. Тухайлбал, ЮНЕСКО-гоос “харилцагчид нь хэлийг хэрэглэхээ больсноос хэрэглээний хүрээ нь багасаж үр хойчдоо өвлүүлэхээ больсон үед хэл мөхөх аюулд орно. Өөрөөр хэлбэл хэлэнд шинэ хэрэглэгчид бий болохгүй байгаа үед хэл аюулд орно” хэмээн тодорхойлсон бол Германы эрдэмтэд нэг ч амьд хэрэглэгчгүй болсон үед хэл мөхөх үзэгдэл явагдана гэж үзэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, бидний тохиолдолд англи хэлийг бага наснаас нь үзлээ гээд эх хэлний дархлаанд аюул учрах, мөхөх, устах асуудал үүсэхгүй гэж үзэж байна.
Харин ч англи хэл нь дэлхийн олон оронд лингва франкийн үүргийг гүйцэтгэхээс гадна олон хэл бүхий орчинд өргөн хэрэглээний хэлний үүргийг гүйцэтгэх нь элбэг байна. Өнөөдөр англи хэлээр харилцагчдын дөнгөж 20 хувь нь эх хэлтэн, харин үлдсэн 80 хувь нь уг хэлийг хоёр дахь хэл болгон сурсан хүмүүс байна. Иймээс бид зөв насанд нь, зөв заавал монгол хэлийг нь дэмжинэ, хөгжүүлнэ. Мэргэжлийн судлаачдын мэдлэг боловсролыг ашиглаад л шийдвэрээ гаргах газарт нь явуулмаар.
-Өнөөдөр англи хэлтэй хүмүүст асар их боломж нээгдэж байгааг бүгд мэднэ. Тэр утгаараа дэлхий нийтийн хэл болсон англи хэлийг монголчууд багаасаа сурснаар том зургаараа улс эх орны хөгжилд яаж нөлөөлөх вэ?
-Зөвхөн англи ч биш бүхий л гадаад хэлийг сурах нь тухайн хүнд шинэ ертөнц, шинэ соёл, шинэ мэдлэгийг олж авах хэрэгсэл болно. Хэлтэй байлаа гээд ярих зүйл байхгүй бол яах юм. Иймд мэдлэг боловсрол олгох асуудалд нь анхаармаар болохоос ганц англи хэл сурчихвал дэлхийн хүн болчихно гэж ч юу байхав. Манайх орос хэлийг заан сургасан том туршлагаас ухарсан нь англи хэлийг сурахад ч муу нөлөө үзүүлж байгаа.
-Ингэхэд манай улс англи хэлний хичээлийг багаас нь үздэг боллоо гэхэд багш, боловсон хүчний нөөцийг яаж бэлтгэх ёстой вэ?
-1990 оноос англи хэлийг заан сургах багшлах боловсон хүчнийг бэлтгэж эхэлсэн байдаг. Тэр үед орос хэлний багш нарыг богино хугацааны сургалтаар бэлтгэсэн нь зохих амжилтад хүрсэн. Орос хэлийг сайн хөтөлбөр, сайн багш, сайн аргаар зааж эхэлсэн бол англи хэлийг тийм бэлтгэлтэй эхлээгүй. заах үед шашны урсгал, нөлөө их орж байсан.
-Цаашид бид гадаад хэлний асуудалд хэрхэн хандах ёстой вэ?
-Сүүлийн жилүүдэд хэл төлөвлөлтийн онол, арга зүйн судалгаа ихээхэн эрчимтэй хийгдэх болсон. Хэл төлөвлөлтийн нэг хэлбэр болох хэл эзэмшихүйн төлөвлөлтийг бодлогын түвшинд оновчтой хийх нь орчин үед чухлаар тавигдаж байна. Монгол Улсын Эрдмийн их сургууль нь дээд боловсролтой хүмүүст зориулсан англи хэлний орчуулагчийн бакалаврын хөтөлбөрийг 2004 онд анх Монгол Улсад нэвтрүүлсэн. Бид монгол хүнд гадаад хэлийг богино хугацаанд заах технологийг үндэсний хэмжээнд бүрдүүлсэн туршлагатай. Ажлын байранд гадаад хэлний бэрхшээл ихээхэн тулгарч байгаагаас үзэхэд англи хэлний суурийг бага наснаас нь зөв тавих нь чухал. Иймд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хэлний бодлогыг зөв, оновчтой хэрэгжүүлж нь зүйтэй гэж үзэж байна.
М.МӨНХЦЭЦЭГ
Долдугаар сарын 3-ны өдрийн байдлаар Хөвсгөлийн уулсаас эхтэй Эг, Үүр, Хэнтий нурууны баруун хажуугийн Хүдэр, Тэрэлж, зүүн хажуугийн Эг, Онон, Тарвагатайн нуруунаас эхтэй Зэлтэр зэрэг голуудын усны түвшин өмнөх өдрийнхөөс 10-35 см нэмэгдэж, олон жилийн дундаж түвшинг 30-90 см даван үерлэж байна. Мөн Хархираа гол үерийн түвшинг 5 см, Ховд гол үерийн аюултай түвшинг 25 см давсан хэвээр нэлээд элбэг устай байна.
Маргааш буюу долоодугаар сарын 4-ний өдөр Туул гол Улаанбаатар хот орчимд усны түвшин 35 см, Онон гол Дадал сум орчимд 10 см тус тус нэмэгдэх хандлагатай байна. Өнөө шөнө Хөвсгөл, Архангай, Булган, Өвөрхангайн хойд хэсэг, маргааш Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Төв аймгийн нутгаар их хэмжээний бороо орох тул тухайн хугацаанд орсон хур борооны эрчимшил хэмжээнээс шалтгаалан гол мөрний усны түвшин богино хугацаанд огцом нэмэгдэх, хуурай сайр гуу жалгаар уруйн үер буух магадалал өндөр байна.
Иймд дээрх голууд болон гол мөрний сав дагуу суурьшиж, нутаглаж буй малчид, тариаланчид , аж ахуйн нэгж байгууллага, аялаж, амарч, зугаалж яваа ард иргэд үерийн аюулаас сонор сэрэмжтэй байж, голын эрэг хөвөө дагуу бууж сууршихгүй байх, бага насны хүүхдэд тавих анхаарал халамжаа сайжруулах, голруу зориулалтын болон зориулалтын бус хөвөгч ашиглан орохгүй байхыг онцгойлон анхааруулж байна.
Мөн түүнчлэн хот суурин газрын үерийн далангийн ус зайлуулах хоолойгоор ус чөлөөтэй урсах нөхцлийг бүрдүүлэхийг орон нутгийн холбогдох байгууллага анхааралдаа авч урьдчилан арга хэмжээ авахыг зөвлөж байна.
Тулгар төрийн 2232, Их Монгол Улсын 817, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 112, Ардын хувьсгалын 102 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр, мөн энэ үеэр нийслэлд болох урлаг, соёлын арга хэмжээ, үзвэрийн талаарх мэдээллийг хүргэж байна. Эвийн хүчээр мөнхөд тусгаар Монгол оршихыг бэлгэдэж энэ жилийн наадмыг “Эв мөнхийн тусгаар Монгол” нэрийн дор зохион байгуулах юм.
Тулгар төрийн 2232, Их Монгол Улсын 817, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 112, Ардын хувьсгалын 102 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр
Долоодугаар сарын 6, пүрэв гараг
08:00 – 20:00 Үндэсний шагайн харвааны ахмадын болон өсвөрийн багийн харвааны эхний хэсгийн тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
Долоодугаар сарын 7, баасан гараг
08:00 – 20:00 Үндэсний шагайн харвааны ахмадын болон өсвөрийн багийн харвааны хагас шигшээ тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
08:00 – 20:00 Урианхай сурын харваа /Сурын талбай/
11:40 – 13:00 “Монгол бахархал” гэрэл зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт /Чингис хааны музей/
Долоодугаар сарын 8, бямба гараг
08:00 – 19:00 Буриад сурын харваа /Сурын талбай/
11:00 – 12:00 “Монголын сайхан орон” уран зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт /Монголын урчуудын эвлэлийн үзэсгэлэнгийн танхим/
Долоодугаар сарын 9, ням гараг
08:00 – 20:00 Үндэсний шагайн харвааны тэмцээний насанд хүрэгчдийн эхний хэсгийн тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
09:00 – 19:00 Өсвөр үе, балчир насны хүүхдийн харваа /Сурын талбай/
11:00 – 17:00 Үндэсний хувцасны өдөр “Дээлтэй Монгол” наадам /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
Долоодугаар сарын 10, даваа гараг
07:00 – 11:00 Хязаалан насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
08:00 – 20:00 Үндэсний шагайн харвааны тэмцээний насанд хүрэгчдийн хоёр, гурав дахь тойргийн тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
08:30 – 14:30 Үндэсний сурын хана харвааны эхэн өрөг /Сурын талбай/
10:00 Монгол Улсын төрийн далбааны өдөрт зориулсан Цэргийн хүндэтгэлийн ёслолын жагсаал /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
12:00 – 15:00 Шүдлэн насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
14:00 Жанжин Д.Сүхбаатарын хөшөөнд цэцэг өргөх, Их эзэн Чингис хааны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлэх ёслол /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
14:30 – 20:30 Үндэсний сурын хана харвааны дунд өрөг /Сурын талбай/
15:00 – 17:00 Төрийн хүндэтгэлийн концерт /Соёлын төв өргөө/
19:00 Монгол Улсын Төрийн тугийг цэнгүүлэх /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
21:00 – 23:00 Төрийн хүндэтгэлийн концерт /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
Долоодугаар сарын 11, мягмар гараг
07:00 – 11:00 Азарганы уралдаан /Хүй долоон худаг/
08:00 – 19:00 Үндэсний шагайн харвааны хагас шигшээ тоглолт (32 баг) /Шагайн харвааны төв асар/
09:30 Монгол Улсын Төрийн тугийг Төрийн ордноос Төв цэнгэлдэх хүрээлэн рүү залах ёслол /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
11:10 Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Тулгар төрийн 2232, Их Монгол Улсын 817, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 112, Ардын хувьсгалын 102 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмыг нээж үг хэлнэ. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
11:20 -12:40 Үндэсний их баяр наадмын нээлтийн арга хэмжээ (Тусгай хөтөлбөрөөр) /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
12:00 – 16:00 Их насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
13:00 – 17:30 Хүчит бөхийн барилдааны нэгийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
13:00 – 19:00 “Хөхүүрийн айраг” арга хэмжээ /Хүй долоон худаг/
13:00 – 16:00 Өсвөрийн бөхийн барилдааны нэгийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
14:00 – 14:30 Үндэсний сурын харвааны нээлт /Сурын талбай/
14:00 “Соёлын наадам”-ын нээлт (Тусгай хөтөлбөрөөр) / Хүй долоон худаг/
14:30 – 17:30 Үндэсний сурын хана харвааны адаг өрөг /Сурын талбай/
15:00 – 20:00 Үндэсний шагайн харвааны хагас шигшээ тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
17:00 – 19:00 Өсвөрийн бөхийн барилдааны хоёрын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
17:30 – 21:30 Үндэсний сурын хасаа харвааны эхэн өрөг /Сурын талбай/
17:30 – 20:00 Хүчит бөхийн барилдааны хоёрын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
21:00 – 24:00 “Улаанбаатарын үдэш 2023” үдшийн шоу тоглолт /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай/
24:00 Баяр наадмын ёслолын буудлага /Жанжин Д.Сүхбаатарын талбай, Монголын хүүхдийн ордон/
Долоодугаар сарын 12, лхагва гараг
07:00 – 11:00 Соёолон насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
08:00 – 11:00 Үндэсний шагайн харвааны насанд хүрэгчид, ахмад, өсвөрийн багийн шигшээ дөрвөн багийн тоглолт /Шагайн харвааны төв асар/
08:00 – 12:00 Үндэсний сурын хасаа харвааны дунд өрөг /Сурын талбай/
09:00 – 11:00 Хүчит бөхийн барилдааны гурвын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
09:00 – 10:30 Өсвөрийн бөхийн барилдааны гурвын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
10:00 – 14:00 “Соёлын наадам” /Хүй долоон худаг/
11:00 – 12:30 Хүчит бөхийн барилдааны дөрвийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
11:00 – 12:00 Өсвөрийн бөхийн барилдааны дөрвийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
12:00 – 12:30 Шагналт 4-8 дугаар байрт шалгарсан баг харваачдад шагнал гардуулах /Шагайн харвааны төв асар/
12:00 – 14:00 Дааганы уралдаан /Хүй долоон худаг/
12:00 – 14:00 Үндэсний сурын хасаа харвааны адаг өрөг /Сурын талбай/
12:00 – 13:00 “Хөхүүрийн айраг” арга хэмжээний шилдгүүдэд шагнал гардуулах /Хүй долоон худаг/
12:30 – 13:00 Түрүү, үзүүр болон гуравдугаар байрт шалгарсан баг харваачдад шагнал гардуулах /Шагайн харвааны төв асар/
13:00 – 14:30 Хүчит бөхийн барилдааны тавын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
13:30 – 15:00 Өсвөрийн бөхийн барилдааны тавын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
14:10 – 15:00 Үндэсний сурын түрүү тодруулах 16 харваачийн шигшээ харваа /Сурын талбай/
14:30 – 16:00 Хүчит бөхийн барилдааны зургаагийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
14:30 – 15:30 Өсвөрийн бөхийн барилдааны зургаагийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
15:10 – 15:30 Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У. Хүрэлсүх Үндэсний сур, шагайн харваанд түрүүлсэн харваачдад шагнал гардуулна. Улсын цолны болзол хангасан сурын харваачдад цол олгож, үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг гардуулна. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
16:00 – 17:00 Хүчит бөхийн барилдааны долоогийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
16:00 – 17:00 Өсвөрийн бөхийн барилдааны долоогийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
17:00 – 18:00 Түрүүлж айрагдсан морьдын цол дуудаж, шагнал гардуулна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У. Хүрэлсүх хурдан морь унаач хүүхдүүдэд бэлэг гардуулна. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
17:00 – 17:30 Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Улсын начин”, “Улсын харцага” цолны болзол биелүүлсэн бөхчүүдэд цолны үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг гардуулна. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
17:30 – 18:00 Дархан аваргуудад хүндэтгэл үзүүлнэ. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
19:00 – 20:00 Хүчит бөхийн барилдааны наймын даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
20:00 – 20:30 Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Улсын заан” цолны болзол биелүүлсэн бөхчүүдэд цолны үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг гардуулна. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
20:30 – 21:30 Хүчит бөхийн барилдааны есийн даваа /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
21:30 – 21:50 Түрүүлж, үзүүрлэсэн бөхчүүдэд цолны үнэмлэх, энгэрийн тэмдэг гардуулна. /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
21:50 Үндэсний их баяр наадмын хаалтын арга хэмжээ /Төв цэнгэлдэх хүрээлэн/
- Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Тулгар төрийн 2232, Их Монгол Улсын 817, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 112, Ардын хувьсгалын 102 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын ажиллагааг хааж үг хэлнэ.
- Хаалтын тоглолт (Тусгай хөтөлбөрөөр)
- Монгол Улсын төрийн тугийг Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгээс Төрийн ордон руу залах ёслол
Долоодугаар сарын 13, пүрэв гараг
07:00 – 08:30 Сонгомол дээд насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
09:00 – 11:30 Сонгомол дунд насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
11:00 – 13:00 Жороо морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
12:00 – 12:10 Монгол Улсын Шадар сайд, Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны дарга С.Амарсайхан уяачдын наадмыг нээнэ. /Хүй долоон худаг/
12:10 – 12:30 Уяачдын наадмын нээлтэд зориулсан урлагийн тоглолт (тусгай хөтөлбөрөөр) /Хүй долоон худаг/
12:00 – 15:00 Сонгомол бага насны морьдын уралдаан /Хүй долоон худаг/
12:30 – 14:30 Хүчит бөхийн барилдааны нэгийн даваа /Хүй долоон худаг/
14:30 – 14:50 Үндэсний их баяр наадамд түрүүлсэн, үзүүрлэсэн, шөвгөрсөн бөхчүүдэд бай шагнал, цолны чимэг хүртсэн бөхчүүдэд үнэмлэх гардуулна. /Хүй долоон худаг/
14:50 – 15:50 Хүчит бөхийн барилдааны хоёрын даваа /Хүй долоон худаг/
15:50 – 16:00 Урлагийн тоглолт /Хүй долоон худаг/
16:00 – 17:00 Хүчит бөхийн барилдааны гурав, дөрвийн даваа /Хүй долоон худаг/
17:00 – 17:10 Урлагийн тоглолт /Хүй долоон худаг/
17:10 – 17:30 Хүчит бөхийн барилдааны тавын даваа /Хүй долоон худаг/
17:30 – 17:50 Түрүүлж, айрагдсан морьдын цол дуудаж шагнал гардуулна. /Хүй долоон худаг/
17:50 – 18:10 Хүчит бөхийн барилдааны зургаагийн даваа /Хүй долоон худаг/
18:10 – 18:30 Хүчит бөхийн барилдааны долоогийн даваа /Хүй долоон худаг/
18:30 – 18:50 Хүчит бөхийн барилдаанд түрүүлсэн, үзүүрлэсэн, шөвгөрсөн бөхчүүдэд шагнал гардуулна. /Хүй долоон худаг/
18:50 – 19:00 Батлан хамгаалах яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны Хурдан морины салбар хорооны дарга, Бригадын генерал Д.Ганхуяг Уяачдын наадмыг хаана. /Хүй долоон худаг/
ҮНДЭСНИЙ ИХ БАЯР НААДМЫН СОЁЛ, УРЛАГИЙН ҮЗВЭР, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХӨТӨЛБӨР УРЛАГИЙН ТОГЛОЛТ
СОЁЛЫН ТӨВ ӨРГӨӨ
Долоодугаар сарын 10
15:00-17:00 Үндэсний их баяр наадмын Хүндэтгэлийн концерт
Долоодугаар сарын 11,12
20:00 Харанга хамтлагийн “Зөвхөн Монголдоо” тоглолт
ҮНДЭСНИЙ УРЛАГИЙН ИХ ТЕАТР
Долоодугаар сарын 10
20:00 “Ардын дуу мину” тоглолт
Долоодугаар сарын 11
20:00 “Наадмын үдэш” тоглолт
УЛСЫН ДУУРЬ, БҮЖГИЙН ЭРДМИЙН ТЕАТР
Долоодугаар сарын 11-15
17:00 “Монголын сайхан орон” ҮДБЭЧ-ын тоглолт
Долоодугаар сарын 11
20:00 “Монгол бүжгийн гайхамшиг” тоглолт
УЛСЫН ДРАМЫН ЭРДМИЙН ТЕАТР
Долоодугаар сарын 9
18:00-19:00 “The Mongol Khan” тоглолт
“ГАН ЗАМ” ПАЛАС
Зургаадугаар сарын 28-наас долоодугаар сарын 20
18:00 “Nomadic Legend” ардын урлаг, өв соёлын тоглолт
“СЭРТЭН МОРЬТОН” ЦОГЦОЛБОР
Долоодугаар сарын 9-13
11:00, 11:40, 15:00 “Чэрү Андури” морьтон циркийн жүжигчилсэн тоглолт
“МОНГОЛ ШИЛТГЭЭН” ЦОГЦОЛБОР
Долоодугаар сарын 6
14:00-02:00 “Плэйтайм” хөгжмийн наадам
Долоодугаар сарын 7-8
09:00-02:00 “Плэйтайм” хөгжмийн наадам
МУЗЕЙ, ГАЛЕРЕЙН ҮЗЭСГЭЛЭН
МОНГОЛЫН УРЧУУДЫН ЭВЛЭЛИЙН АРТ ГАЛЕРЕЙ ҮЗЭСГЭЛЭНГИЙН ТАНХИМ
Долоодугаар сарын 10-24
11:00-12:00 “Монголын сайхан орон” уран зургийн үзэсгэлэн
МОНГОЛЫН УРАН ЗУРГИЙН ГАЛЕРЕЙ
Долоодугаар сарын 9-15
09:00-18:00 “Монголын аж байдал” үзэсгэлэн /Хосгүй үнэт хүндэтгэлийн танхим/
Долоодугаар сарын 19
09:00-18:00 “Модернизм Монголын дүрслэх урлагт” үзэсгэлэн /Модерн танхим/
Долоодугаар сарын 1-нээс наймдугаар сарын 1
09:00-18:00 Lee Woo Seung “Zero Equal Zero” үзэсгэлэн
ЧИНГИС ХААНЫ МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 11-15
11:40-13:00 “Монгол бахархал” гэрэл зургийн үзэсгэлэн
Долоодугаар сарын 11-наас наймдугаар сарын 7
09:00-18:00 Говийн ноён хутагт Данзанравжаагийн мэндэлсний 220 жилийн ойд зориулсан тусгай үзэсгэлэн
Долоодугаар сарын 9-13
09:00-18:00 “Чингис хааны өв” үзэсгэлэн
МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 15
1.07:00-21:00 ”Өглөөний музей”, “Үдшийн музей”
Долоодугаар сарын 1-13
07:00-21:00 “Монгол наадам” “Монгол бөх” тусгай үзэсгэлэн
Долоодугаар сарын 1-17
10:00-17:00 “Ухаант Цэцэнхүүгийн музейн аялал” музейн боловсролын хөтөлбөр
БАЙГАЛИЙН ТҮҮХИЙН МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 9-13
09:00-18:00 “Монголын үндэстний байгалийн бахархалт өв” түр үзэсгэлэн
Г.ЗАНАБАЗАРЫН НЭРЭМЖИТ ДҮРСЛЭХ УРЛАГИЙН МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 9-13
09:00-18:00 Б.Шарав “Үрс гарч байгаа нь” тусгай үзэсгэлэн
ЧОЙЖИН ЛАМЫН СҮМ МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 9-13
19:00-00:00 “Үдшийн музей-2023”
09:00-18:00 “Хосгүй үнэт бүтээлүүд” түр үзэсгэлэн
УЛААНБААТАР ХОТЫН МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 9- 13
“Ардын хувьсгал” – үзэсгэлэн
БОГД ХААНЫ ОРДОН МУЗЕЙ
Долоодугаар сарын 9-13
09:00-21:00 Үндэсний Их Баяр наадамд зориулсан “Цэнгэлийн манлай” сэдэвчилсэн үзэсгэлэн
КИНО ТЕАТР
Бүх кино театрууд баяр наадмын өдрүүдэд хэвийн цагийн хуваариар ажиллана.