Categories
мэдээ нийгэм

Хэнтий аймгийн Баян-Адаргад 18.0 см цасан бүрхүүл тогтжээ DNN.mn

Өнөө өглөөний /11.05/ цаг уурын өртөө, харуулын цасны зузааны мэдээгээр Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Орхон, Сэлэнгэ, Хэрлэн, Онон голын хөндий, Дорнод-Дарьгангын тал нутгаар 0.0-18.0 см цасан бүрхүүл тогтсоноос хамгийн их нь Хэнтийн Баян-Адаргад 18.0 см, Баянхонгорын Баянбулаг, Жаргалант, Гурванбулаг, Дорнодын Булган, Хэнтийн Батноров, Дадалд 9.0-12.0 см, бусад хэсгээр 0.0-7.0 см цасан бүрхүүлтэй байна.

May be a graphic of map, arctic and text

Categories
гадаад мэдээ

Молдовчууд авлигалын дөнгөнөөс чөлөөлөгдөв DNN.mn

Молдовын Сонгуулийн Төв Хороо ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хоёр дахь шатанд нийт 2219 хэсгийн саналыг тоолсны дараа “Одоогийн ерөнхийлөгч Майя Санду сонгогчдын 55.41 хувийн санал авч өөрийн өрсөлдөгч, тус улсын Ерөнхий прокурор асан Александр Стояноглог яллаа” гэж зарлав. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хоёр дахь шатанд бараг 1.7 сая хүн буюу нийт сонгогчдын 54 гаруй хувь нь саналаа өгсөн байна. Ийнхүү Оросын дарангуйллыг бус Европын ардчиллыг дэмжигч Санду Оросын талыг баримтлагч Социалистуудын намыг төлөөлж буй Стояноглог ялсан нь дэлхий нийтэд тодорхой болов.

Ерөнхийлөгч Майя Санду “Молдов, чи яллаа! Бидний сайн сайхан ирээдүйн төлөө энэ санал хураалтад бидний хэн ч ялагдаагүй. Намайг дэмжсэн болон ноён Стояноглогийн төлөө санал өгсөн хүмүүсийн дуу хоолойг би сонссон. Би та бүхний, бүх Молдовчуудын ерөнхийлөгч байна гэдгээ амлаж байна” гэж хэлжээ.

Санду ерөнхийлөгчийн сонгуулийн эхний шатанд ялалт байгуулсан ч үнэмлэхүй олонх буюу 50 гаруй хувийн санал авч чадаагүй юм. Харин Молдовын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн эхний шатны сонгуультай хамт Молдов улсыг Европын Холбоонд элсүүлэх тухай бүх нийтийн санал асуулга явагдаж үүнийг дэмжигчид нэг хувийн саналаар ялсан билээ. Молдовын Оросын талын намынхан бүх нийтийн санал хураалтын дүнг эсэргүүцсэн боловч Үндсэн хуулийн шүүх энэ дүнг баталж, тус улсын үндсэн хуульд “Европын интеграцчилал нь Бүгд Найрамдах Молдов Улсын стратегийн зорилт мөн” гэсэн нэмэлт, өөрчлөлт

оруулахаар болсон. Энэ үед “Франс Пресс” агентлаг “Молдов дахь ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хоёр дахь шат тус улсын ирээдүйн гадаад бодлого Европыг дэмжигч, эсвэл Оросыг дэмжигч байх уу гэдгийг эцэслэн шийднэ” гэж онцолж байв. Тэгвэл хоёр дахь шатны сонгуулийн дараа Молдовын ерөнхийлөгчийн Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх Станислав Секрьеру “Москва энэ санал хураах үйл явцад их хэмжээгээр хөндлөнгөөс оролцсон” гээд “Молдовын түрүүний төр, засаг олон орос иргэдэд өөрийн улсын паспорт олгосон бөгөөд Кремль Москвагаас Молдовын паспорттой олон хүнийг зохион багуулж Турк, Азербайжан, Армени руу санал өгүүлэхээр зөөж, Их Британи, Германы хэд хэдэн хотод нээгдсэн манай санал авах хэсгийн байранд “тэсрэх бөмбөг тавьсан” гэсэн хуурамч мэдээлэл тарааж сонгуульд саад болох гэж оролдсон. Мөн Белорусь Молдовын паспорттай орос иргэдэд зориулан олон тооны санал өгөх байр ажиллуулсан” гэж мэдэгдэв. Тэгвэл Молдовын Цагдаагийн Ерөнхий газар “Оросын эрх баригчид Молдовын ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцуулахын тулд сонгогчдыг Москвагаас онгоцоор Азербайжан, Беларусь, Туркийн сонгуулийн санал авах байр руу зохион байгуулалттай тээвэрлэсэн асуудлыг шалгаж эхлээд байна” гэж мэдээлэв.

Одоогийн ерөнхийлөгч Майя Сандугаас өмнө Молдовын олигарх Илан Шор гэх нөхөр Оросын дэмжлэгээр энэ улсын ерөнхийлөгч, засгийн газар, шүүх эрх мэдлийг бүхэлд нь гартаа атгаж байсан бөгөөд тэр үед энэхүү Александр Стояногло энэ улсын Ерөнхий прокуророор ажиллаж байсан юм. Улсын нэг тэрбум ам.долларыг зувчуулсан учир Молдовын Давж заалдах шатны шүүх “банкны луйврын” хэргээр олигарх Илан Шорт 15 жилийн хорих ял оноосны дараа тэрээр ОХУ-д зугтан гарч, Интерполоор эрэн сурвалжлагдаж байгаа билээ. Харин Молдов дахь Интерполын Үндэсний товчоо “Шор 2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс ОХУ-ын иргэн болсон байна” гэж мэдээлсэн бөгөөд энэ оны дөрөвдүгээр сард тэрээр Молдовт Оросыг дэмжигчдээс бүрдсэн “Ялалтын нам” хэмээх эвсэл байгуулж үүнээсээ ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ерөнхий прокурор байсан Александр Стояноглог дэвшүүсэн юм. Чухамхүү олигарх Илан Шор Кремлийн гар, хөл болж Молдов Улсад Оросын авлигалын сүлжээг нэвтрүүлэн иргэдийг нь улам ядууруулж, энэ сонгуулиар ядуу иргэдийн саналыг 100 еврогоор худалдан авч, ерөнхийлөгчийн хоёр дахь шатны сонгуульд Молдовын дотоодод ялж эхэлсэн ч баруунд амьдардаг иргэдийн ач тусаар ийнхүү ялагдав. Учир нь Сонгуулийн Төв Хороо сонгуулийн эхний дүнг санал хураалт хаагдсанаас нэг цагийн дараа нийтэлж, сонгогчдын саналын дөрөвний гурвыг тоолсны дараа Александр Стояногло бараг 52 хувийн санал авч байгаа нь тодорхой болоод байсан билээ. Тэгвэл хамгийн сүүлд гадаадын сонгуулийн хэсгийн саналуудыг тоолсон бөгөөд Европт амьдардаг олон тооны молдовчуудын 87 хувь нь Сандуг дэмжсэнээр тэрээр Стояноглогийг гүйцэж түрүүлэн, тэргүүллээ хурдацтай ахиулан маш хэцүү бас маш үнэтэй энэхүү ялалтыг байгуулж чадсан. Ийнхүү Молдов Улс ерөнхийлөгчийн хоёр дахь шатны сонгуулиар Оросын авлигын дөнгөнөөс чөлөөлөгдөж, Москвад “Баяртай!” гэж хэлэх эрхтэй болов.

BBC-ийн тусгай сурвалжлагч Илья Барабанов “Молдовын ерөнхийлөгчийн сонгууль хэд хэдэн шалтгааны улмаас дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан бөгөөд үүний нэг нь бүхнийг гайхшируулсан, бүгдийн нүдэн дээр бэлэн мөнгөөр санал худалдаж авах замаар тусгаар улсын ирээдүйг залах гэж оролдсон явдал байв” гэж онцолжээ. Харин Молдовын Европын талын улс төрч Ромын хуулийн “хэнд ашигтайг тогтоо” гэсэн зарчмыг дагавал жижиг бас эдийн засгийн хувьд сул дорой Молдов улсад тогтворгүй байдал үүсгэх сонирхолтой хэн байгааг ойлгож цөхөх зүйлгүй” гэжээ. Мөн Орост Элчин сайд байсан Молдовын улс төр судлаач Анатоли Тарану “Олон улсаас тусгаарлагдсан, Орост захирагдаж, түүнийг найрсаг улс хэмээн хүлээн зөвшөөрөх нэг ч гэсэн /жижиг ч гэсэн/ улс байх нь Оросын гадаад бодлогын том амжилт юм. Иймээс Москва Молдовын төлөө бүх хүчээ дайчлан тэмцэж, тэд энд их хэмжээний мөнгө цацаж байна” гэж мэдэгджээ.

Европын Комиссын ерөнхийлөгч Урсула фон дер Лейен Молдовын ерөнхийлөгч Майя Сандуд хоёр дахь шатанд ялалт байгуулсанд баяр хүргээд “Энэ сонгуульд тулгарсан бэрхшээлийг даван туулахад маш их хүч, зориг гаргах хэрэгтэй байсан. Молдов болон түүний ард түмний Европын ирээдүйн төлөө тантай хамт, үргэлжлүүлж ажиллахыг тэсэн ядан хүлээж байна” гэсэн бол Францын ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон мөн Сандуг дахин сонгогдсонд баяр хүргээд “Ардчилал бүх хөндлөнгийн оролцоог ялсан” гэжээ. Румыны ерөнхий сайд Марсель Чиолаку “Европыг дэмжигч ерөнхийлөгчийн ялалт нь Молдовын ард түмний ардчиллыг хамгаалж, Европын Холбоонд элсэх замаа баталгаажуулах хүсэл зоригийн тод нотолгоо” гэж тэмдэглэв. Польшийн Засгийн газрын тэргүүн Дональд Туск “Молдовын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Оросууд түрэмгий, өргөн цар хүрээтэй хөндлөнгөөс оролцсон ч ард түмэн Москвагийн талынхны эсрэг ялалт байгуулж чадлаа. Энэ хандлага ойрын өдөр, саруудад бусад улс оронд үргэлжилнэ гэдэгт найдаж байна” гэжээ. Харин олон улсын судлаачид Молдовчуудын энэхүү ялалтыг “маш хэцүү бас төвөгтэй” гэж тодорхойлоод “Путины дарангуйллын дэглэмийн мөхлийн эхлэл” гэж дүгнэжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ: Байшингаа хэтэрхий ойрхон тулгаж барьсан нь гал түймэр гарах эрсдэлийг дагуулж байна DNN.mn

Гэр хорооллын айл, өрхийн зай хэмжээ алдагдаж гэр, байшингаа хэтэрхий ойрхон тулгаж барьсан нөхцөл байдал нь гал түймэр гарах эрсдэлийг дагуулж байна.

Categories
мэдээ нийгэм

АТГ: Одоогоор 64 гомдол, мэдээллийг хянан шалгаж байна DNN.mn

Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтэс 2024 оны 10 дугаар сарын 28-наас 11 дүгээр сарын 03-ны өдрүүдэд гэмт хэргийн шинжтэй 83 гомдол, мэдээллийг шалгав. Үүнээс 8 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх, 9 гомдол, мэдээлэлд хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзах, 2 гомдол, мэдээллийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтайгаар прокурорт шилжүүлсэн бөгөөд одоогоор 64 гомдол, мэдээллийг хянан шалгаж байна.

Түүнчлэн эрүүгийн 885 хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулснаас өнгөрсөн долоо хоногт 5 хэргийг шүүхэд шилжүүлэх, 20 хэргийг хаах, 1 хэргийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх саналтай прокурорт хүргүүлж, 1 хэргийг нэгтгэн шалгаж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагаанд одоогоор 858 хэрэг шалгагдаж байна.

Гэмт хэрэг гарахад нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөлийг арилгуулахаар мөрдөгчийн 2 мэдэгдэл бичиж холбогдох байгууллагад хүргүүлэв.

Эрүүгийн хэрэгт 6 объектод нэгжлэгийн ажиллагаа хийв.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн ар гэрийнхэн шүүх хурлыг нээлттэй явуулахыг хүсч, суулт зарлахаа мэдэгдлээ DNN.mn

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн ар гэрийнхэн Хэлмэгдэгсдийн хөшөөний урд шүүх хурлыг нээлттэй явуулахыг хүсэж буйгаа илэрхийлэн суулт зарлахаа мэдэгдлээ.

Н.Өнөрцэцэгийн ээж М.Алдартуяа  “Охин маань хоригдоод гурван сар гаруй болж байна. Давж заалдах шүүх хурал нь арваннэгдүгээр сарын 7-нд гэж товлогдсон. Шүүх хурлыг хаалттай хийнэ гэж байна, шүүх хурлыг нээлттэй хийлгэхийн тулд суулт зарлаж байна. Өмнөх шүүх хурлын шийдвэрийг сонсоод сэтгэл үймрээд хэцүү байсан. Охинтойгоо уулзаагүй байгаа” гэв.

Categories
story-news

Д.Энхтүвшин: Төсвийн урсгал зардлыг ингэж өндөр батлах юм бол УИХ бараг тарчихсан нь дээр

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Г.Ёндонгомбо: Бүх цахилгаан станц, түгээх сүлжээнүүдийг 100 хувь олон нийтийн өмчид шилжүүлэх хэрэгтэй DNN.mn

Эрчим хүчний реформ нийгмийн анхаарлын төвд орсон сэдэв болоод байна. Энэ цаг үед Эрчим хүчний зөвлөх инженер Г.Ёндонгомботой ярилцлаа.


-Эрчим хүчний реформоор сүрхий шуугьж байна. Энэ салбарын шинэчлэлийг яаж явуулах ёстой вэ?

-Хамгийн түрүүнд үнэ тарифаа барьж авахгүй бол энэ салбар цаашид сэхэшгүй байдалд орж өнөөгийнхөөс хэд дахин өндөр үнээр амь орж магадгүй болчихлоо. Үнэ тарифаа нэг цэгцэлж аваад дараагийн арга хэмжээнүүдийг цаг алдалгүй хийх хэрэгтэй. Тэр нь юу гэсэн үг вэ гэвэл төрийн өмчийг олон нийтийн болгох ажлыг яаралтай хийх ёстой. Салбарыг мэддэггүй хүмүүс байгалийн монополийг хувьчилж болохгүй гэж л байдаг. Үнэндээ цахилгаан станц, түгээх сүлжээ бол монополь биш ээ. Ганц монополь хэсэг бол дамжуулах сүлжээ юм. Яагаад гэвэл улсын хэмжээнд нэг л байдаг. Тиймээс ч дамжуулах сүлжээг хувьчлахгүй байх ҮАБЗ-ийн зөвлөмж бий. Тийм учраас бүх цахилгаан станц, түгээх сүлжээнүүдийг 100 хувь олон нийтийн өмчид шилжүүлэх хэрэгтэй. Харин Диспетчерийн үндэсний төвийг төрийн оролцоотой байлгаж болох талтай. Гэхдээ хэдэн хувийг төрд үлдээх, бас хэдий хүртэл вэ гэдгийг бодох л учиртай.

Яагаад гэвэл салбарыг нийтэд нь хамгийн бага зардлаар ажиллуулах буюу эдийн засгийн диспетчерийн зохицуулалтыг энэ компани хариуцдаг учиртай. Өөрөөр хэлбэл, хэрэглэгчид очиж байгаа цахилгааныг байж болох хамгийн бага үнээр хүргэх зохицуулалтыг хангах үүрэгтэй байгууллага болж хувирах ёстой. Гэхдээ төр энэ байгууллагад хөрөнгө оруулалт хийхгүй бол хувьчилсан нь дээр.

-“ДЦС”-ууд хүнд байдалд орсон учраас цахилгаан, дулааны үнийг нэмэхээс өөр замгүй гэж төр засгаас тайлбарлаж байгаа. Харин зарим судлаачид “Одоо үнэ нэмэх тохиромжтой цаг нь биш” гэж байна. Эрчим хүчний салбарын өнөөгийн нөхцөл байдлын яг бодит байдлыг үнэнээр нь хэлж өгөөч?

-Үнэ нэмэх өөр тохиромжтой цаг хайх боломж үлдээгүй. Тийм цаг үе байсан уу гэвэл байсан. Одоо дууссан. Өнөөгийн эрчмийн салбарын нөхцөл байдлыг цөөн үгээр илэрхийлбэл хөгжлийн тушаа, үндэсний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолын гамшиг гэчихвэл нэг их зөрөхгүй болов уу.

-Хэдэн жилийн өмнө “ДЦС-III”-т 100 гаруй сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийнэ гээд Оросын талаас санхүүжилт авсан тухай улс төрийн хүрээнийхэн жиргэж байна. Тэр үед энэхүү хөрөнгөөр засвар үйлчилгээ, тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл хийгдээгүй юм уу?

-Би тэрийг мэдэхгүй. Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлээр 1990-ээд оны сүүлчээр хэдэн зуухаа бага сага янзалж авсан. Дараа нь Хятадын зээлээр 50 МВт чадал нэмсэн. Өөр юм хийснийг мэдэхгүй байна. Харин тулгамдсан асуудлууд бол маш их. Хэдэн инженерүүд нь болгоод л явдаг. Одоо цөхөрч байгаа байх аа.

-“Эрчим хүчний реформ хийх нэрийдлээр үнэ нэмчихлээ. Цаашид энэ реформоо үргэлжлүүлж гүйцээхгүй байх вий” гэж ард түмэн болгоомжилж байна. Засгийн газраас зарласан бодлого шийдвэрүүдийн талаар та ямар байр суурь, итгэл үнэмшилтэй байна вэ?

-Одоо төлөвлөж байгаа нь ерөнхийдөө таалагдсан. Улс төр саатуулчихгүй бол болох байх. Улс төр гэж гадаад, дотоод бүх хүчин зүйлийг хэлж байна. Монголд хэрэгжих байсан бүх төслүүд бүтэлгүй болж байсан нь улс төрийн нөлөөг давж чадаагүйнх.

-Мэдээж танай салбарынхан эрчим хүчний үнэ чөлөөлөх ёстой гэж дуу нэгтэй хэлнэ. Тэгвэл чөлөөт зах зээл, өрсөлдөөн байхгүй энэ салбарт үнэ чөлөөлөх нь хамгийн түрүүнд барьж авах ажил биш. Ямар ч үр дүнгүй гэх тайлбарууд хөвөрч байна. Эдийн засаг инфляциа дийлэхгүй гэх болгоомж байх шиг. Эх лээд цахилгаан станцуудаа олон болговол эрчим хүчний системийн өрсөлдөх чадвар нэмэгдэх юм биш үү. Тэр цагт эрчим хүчний үнийг чөлөөлснөөр зах зээлийнхээ зарчмаар салбар аяндаа хөгжинө гэж харах хэсэг байна. Монгол Улсын эрчим хүчний зөвлөх инженерийн хувьд энэ тал дээр та юу хэлэх вэ?

-Хэн цахилгаан станцуудыг олон болгох юм бэ. Үнэндээ төр хийж чадахгүй. Хөрөнгө оруулагч сонирхохгүй. Тэгэхээр ингэж аяндаа хөгжихийг хүлээвэл аяндаа харанхуйлахыг л харна даа. Ингэхэд манай салбарынхан үнэ чөлөөл гэж нэг ч дуугараагүй шүү. Өртгөө нөхдөг болъё гэж л олон жил мөрөөдсөн, хэлсэн тэр нь бүтээгүй. Дэлхий дээр цахилгаан, дулааны үнэ чөлөөлсөн туршлага байхгүй дээ. Харин төрийн зохицуулалт бол бидний үлгэр жишээ болгодог өндөр хөгжилтэй бүх оронд бий.

-Америкчууд “Танай эрчим хүчийг шийдээд өгье” гэж удаа дараа мэдэгдсэн. Бас Европын холбооны зүгээс “Танай Засгийн газар саналаа тавибал бидэнд эрчим хүчний чиглэлээр дэмжих төсөв бий” гэлээ. Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт татах иймэрхүү боломжуудыг яагаад төр засаг ашиглахгүй байна вэ?

-Энд улс төрийн нөлөөллөөс өөр ямар ч тайлбар байхгүй. Энэ нөлөөллийг сөрөн туулах чадвар бидэнд алга.

-Манай улсын эрчим хүчний чадлын есөн хувьд нь сэргээгдэх эрчим хүч нийлүүлдэг хэрнээ орлогын 35 хувийг авдаг юм билээ. Энэ мөнгө томоохон биз нес эрхлэгчдийн халаасыг дүүргэж байна гэх хардлага дагуулдаг. Сэргээгдэх эрчим хүчний ойрын ирээдүй ямар байна вэ?

-Энд хөрөнгө оруулагчдын буруу байхгүй. Гэрээний нөгөө тал болох төр асуудлаа дутуу харсных. Хөнжлийнхөө хэрээр хөлөө жийх гэж үг бий. Сэргээгдэх эрчмийн нөөцийг илүү ашиглахын тулд зохицуулах чадлыг бий болгох хэрэгтэй байсан. Гэтэл тийм зорилготой төслүүд, тухайлбал Эг, Шүрэн гээд усан цахилгаан станцын төслүүд яваагүй, явах эсэх нь тодорхойгүй. Монгол Улс сэргээгдэх эрчмийн асар их нөөцтэй. Цаашид эрчимтэй хөгжүүлэх хэрэгтэй. Үүний тулд манай төвийн эрчим хүчний системтэй ижил чадлын батерейн станц барих концепцийг би яриад байгаа. Богино бодолтонгууд ойлгодоггүй, бүр шоолдог гээч. Гээд яахав ухаарах цаг нь ирнэ ээ.

-УИХ-аар Цөмийн энергийн тухай хууль орж ирлээ. Ураны төслийг явуулс наар манай улс атомын станцтай болох суурь тавигдана гэж байгаа. Гол нь улс төрийн шийдэл хэрэгтэй байх. Харин салбарын эрдэмтний хувьд атомын станцтай болсны эерэг болон сөрөг талыг нь та яаж харж байгаа вэ?

-Ураны төсөл Атомын цахилгаан станц барих асуудалтай нэг их холбоод байх зүйл биш. Ураны баяжмал экспортолдог болвол сайн л биз. Харин атомын цахилгаан станцын хувьд шинжлэх ухаан, технологийн дэвшлийг жаахан хүлээх, бас хэнтэй хамтрахаа бодох хэрэгтэй. Атомын цахилгаан станц бол уурын зуухны оронд цөмийн реактор байдгаас бусад нь байдаг л дулааны цахилгаан станц шүү дээ. Миний хувьд Японы өндөр температуртай хийн хөргөлттэй реакторыг боломжийн гэж хардаг. Цахилгаан ба устөрөгчийг зэрэг болон аль нэгийг нь дагнаад үйлдвэрлэх боломжтой болохоор тэр юм.

М.Мөнхцэцэг

Categories
мэдээ эдийн-засаг

Өнгөрсөн сард 1.9 тонн үнэт металл худалдан авчээ DNN.mn

Монголбанк 2024 оны аравдугаар сард 1,902.5 кг үнэт металл худалдан авч, оны эхнээс өссөн дүнгээр 14.1 тонн үнэт металл худалдан аваад байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал 0.6 хувиар буурсан үзүүлэлт аж.

Оны эхнээс өссөн дүнгээр Дархан-Уул аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 670.9 кг, Баянхонгор аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 1,085.7 кг үнэт металл тус тус худалдан авсан байна. Монголбанкны үнэт металл худалдан авах үнийг дэлхийн зах зээл дээрх үнээр тогтоодог. 2024 оны 10 дугаар сард алт худалдаж авах дундаж үнэ 292,856.04 төгрөг байв

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл эдийн-засаг

Д.Уламбаяр: Олон улсын харилцаанд туйлшрах хандлага эрчимжиж, хуваагдмал байдал газар авч байна DNN.mn

Олон улсад өрнөж буй анхаарал татсан үйл явдлуудын талаар Хүмүүнлэгийн Их сургуулийн профессор, шинжлэх ухааны доктор Д.Уламбаяртай ярилцлаа.


-Өнөө жил дэлхийн олон орон сонгуулиа хийлээ. Эдгээр сонгуулийн бодит үр дүнгээр дэлхийн геополитик болоод олон улсын харилцааны өнөөгийн системийг судлаачийн хувьд та хэрхэн харж байна вэ?

-Энэ жилийн сонгуулийн үеэр либерал үзлийн нэр хүнд унаж байна хэмээн сурталчилж, үүнтэй уялдан хэт зүүн төв, хэт баруун төвийн үзэл газар авч, хэт даяаршлын эсрэг үндсэрхэх үзэл, популизм эрчимжиж байгааг бид харж байна. Гүрж, Молдавын сонгуулийн үр дүн Оросын нөлөөн дор томоохон сорилттой тулгарлаа. Европын Холбооны орнуудад хэт баруун төвийн үндсэрхэх үзэл хөрсжиж байна. Үүнийг Австри, Нидерланд, Болгарын парламентын сонгуулийн үр дүн харуулсан.

Дэлхий нийт авлигын эсрэг улс төрийн зоригтой алхмууд хийж байгаа нь сонгуулийн үр дүнгүүдээс харагдаж байна уу. Ингэхэд авлигатай тэмцэх хамгийн үр дүнтэй арга юу байна вэ?

-Болгарын сонгуулийн үр дүнгээр дэлхий нийт авлигаас ангид ертөнцийг байгуулах боломжтой болохгүй нь мэдээж. ОХУ гэхэд л 2023 оны хоёрдугаар сард дунд шатны төрийн албан хаагчдын хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг ил болгох шийдвэрийг хүчингүй болгосон байдаг. Гэтэл Хятад БНСУ, Сингапур авлигатай идэвхтэй тэмцсээр л байна. Авлигатай тэмцэх хамгийн үр дүнтэй арга бол бүх салбарыг дижиталчлах явдал болов уу.

-Орос Украины дайны явцыг хэрхэн ажиглаж байна вэ. Д.Трамп “Хэрэв би сонгогдвол Орос, Украины дайныг нэг өдрийн дотор л дуусгана” хэмээн байнга мэдэгдээд байгаа…

-Энэ нь утгын хувьд Украины зүүн дөрвөн муж Донецк, Луганск, Запорожье, Херсоныг ОХУ-д нэгтгэснийг олон улсын эрх зүйн хувьд хүлээн зөвшөөрөх тухай асуудал болж байна. Үүнийг Украин, Өрнөдийн гүрнүүд, түүгээр зогсохгүй НҮБ үл зөвшөөрнө. Кремль Орос, Украины дайныг өөрсдийн ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаанд ашиглахгүй байхыг сануулаад тийм боломж байхгүй болохыг Дмитрий Песков мэдэгдэж байсан. Дональд Трамп сонгогдвол дэлхийн өнөөгийн нөхцөл байдал орвонгоороо эргэдэггүй юм аа гэхэд ямар ч байсан том өөрчлөлт гарах магадлал бий. Холбоотнуудын харилцаа ч энд хамаарна. Украины зүүн дөрвөн мужийг ОХУ-д нэгтгэснийг хүлээн зөвшөөрөх нь олон улсын эрх зүйд маш буруу “precedent” тогтоож, энэ нь цаашдаа ноцтой үр дагавар гарах магадлалтай.

Трампын Тамгын газрын дарга асан Жон Келли түүний Адольф Гитлер шиг генералуудыг хүсч байсан тухай хэлснийг CBS дамжуулсны дараа өнгөрсөн лхагва гаригт К.Харрис Трампыг “фашист” хэмээн мэдэгдсэн байна. Эцсийн бүлэгт хэнийг сонгохыг америкчуудын мэргэн сонголт л шийднэ. Хэн сонгогдохоос үл хамаараад Монгол Америкийн “гурвдагч хөрш”-ийн стратегийн түншлэл амжилттай хөгжих нь дамжиггүй.

-Саяхан БРИКС-ийн орнуудын дээд түвшний уулзалт ОХУ-ын Казань хотноо боллоо. Энэ байгууллагын зорилго, төлөвшил, уулзалтын онцлог, үр дүнгийн талаар сонирхуулахгүй юу?

-ОХУ-ын Казань хотноо БРИКС-ийн дээд түвшний XVI уулзалт “Дэлхий нийтийн шударга хөгжил, аюулгүй байдлын төлөө олон талт үзлийг бэхжүүлэх нь” уриан дор зохион байгуулагдлаа. Орос, Хятадын удирдлага БРИКС-ийг олон туйлт дэлхийн шинэ дэг журмыг бүрдүүлж буй бүтцийн нэг гэж үздэг. Шинжээчид өмнө нь Бразил, ӨАБНУ-ын эдийн засаг, төсөв болон төлбөрийн тэнцлийн алдагдал, гадаад өр, зээлийн хүндрэлтэй тулгарч, ОХУ өрнөдийн эдийн засгийн хоригт орж, Хятадын эдийн засгийн өсөлт удааширч эхэлснээр БРИКС-ийн үүрэг, жин нөлөө бүдгэрч байна гэж үзэж байсан. 2023 оны наймдугаар сард ӨАБНУ-ын Йоханнесбург хотноо зохиогдсон 15 дахь удаагийн дээд түвшний уулзалтад ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путин Олон улсын эрүүгийн шүүхийн шийдвэрийн улмаас оролцох боломжгүй болсон. Уг уулзалт Аргентин, АНЭУ, Египет, Иран, Саудын Араб, Этиоп зэрэг орнуудыг 2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс тус байгууллагын гишүүн болгох шийдвэрийг гаргасан. Харин 2023 оны арваннэгдүгээр сард Аргентинд явагдсан ерөнхийлөгчийн сонгуулиар либеритари үзэлт Хавьер Милей ялснаар тус улс коммунистуудтай эвсэхгүй гэж албан ёсоор мэдэгдэж БРИКС-д нэгдээгүй. Саудын Араб БРИКС-ийн гишүүнчлэлийг хүлээн зөвшөөрсөн гэж мэдээлж байсан ч дэлгэрэнгүй тайлбар өгөлгүй албан ёсоор элсэх асуудлаа хойшлуулаад байна.

Goldman Sachs-ын нэртэй эдийн засагч Жим О’Нил 2001 оны эхээр ДНБ нь хурдацтай хөгжиж буй БРИК хэмээх бүлэг орнууд дэлхийн эдийн засагт хүч түрэн орж ирж буй тухай судалгаагаа танилцуулцсан нь БРИКС-ийн үндэс болсон нь маргаангүй. Гэтэл хайпер-инфляцитай, өндөр гадаад өр төлбөртэй, зүүн төвийн чиглэлтэй Аргентин, өрнөдийн эдийн засгийн хоригт буй Иран болон Африкийн хамгийн буурай хөгжилтэй, Legatum Prosperity төвийн 2023 оны индексээр 167 орноос 153-т эрэмбэлэгдэж байсан Этиоп улсыг БРИКС-т гишүүнээр элсүүлэх шийдвэр гаргасан. Энэ нь тус бүлэг эдийн засгийн биш, улс төр, үзэл суртлын шинжтэй байгууллага болж буйг харуулсан. Энэ сарын дундуур Дэлхийн банк хамгийн ядуу буурай 26 орныг нэрлэхэд Этиоп нэгдүгээрт эрэмбэлэгдсэн байна лээ.

БРИКС-2024 ОХУ Украинд бүрэн хэмжээний цэрэг дайны ажиллагааг эхлүүлнээс хойш гурав дахь жилийн нүүрийг үзэж буй үед болж байгаагаараа онцлогтой байсан бөгөөд тиймдээ ч В.Путин энэ удаагийн уулзалтыг ОХУ Өрнөдийн шахалтад ганцаардаагүй гэдгийг харуулахыг ихэд хичээсэн гэж шинжээчид тэмдэглэж байна. Тийм байдал ч тодорхой харагдсан. ОХУ БРИКС-ийг Өрнөдийн эсрэг илүү хатуу чиг шугамтай клуб болгох хүсэлтэй байгаа ч АНУ-тай нягт холбоотой Энэтхэг, Бразил зэрэг гишүүн орнууд үүнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй юм.

Дээд түвшний уулзалт 134 зүйл бүхий “Дэлхий нийтийн хөгжил, аюулгүй байдлын төлөө олон талт үзлийг бэхжүүлэх нь” уриатай Казанийн Тунхаглал гаргасан. Түүнд геополитик, аюулгүй байдлын асуудлаас Өмнөдийн хөгжил, НҮБ-ын Аюулгүй Зөвлөл, Бреттон Вүүдсийн институцийн шинэчлэл, уур амьсгалын өөрчлөлт, экологийн асуудлаас дижитал эдийн засаг, кибер аюулгүй байдал, хиймэл оюуны сорилт, хууль бус нэг талын албадлагын арга хэмжээ, тэр дундаа хууль бус хориг арга хэмжээг шүүмжилж, Шинэ хөгжлийн банкийг бэхжүүлэх, ам.долларын дарамтыг бууруулах хүртэл өргөн хүрээтэй асуудлууд тусгагджээ. Тунхаглалд 2024 оны дөрөвдүгээр сард Дамаск дахь Ираны Дипломат төлөөлөгчийн газар руу халдсан нь 1961 оны Дипломат харилцааны тухай Венийн конвенцэд заасан дипломат газрын халдашгүй дархан байдлын үндсэн зарчмыг зөрчсөн үйлдэл болохыг буруушааж олон улсын терроризм, Гаити, Афганистан, Өмнөд Судан, Ойрхи Дорнодын нөхцөл байдлыг тэмдэглэжээ. Гэвч Украины асуудлын талаар бараг юу ч дурдсангүй.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 79 дүгээр чуулганы үеэр зохиогдсон Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалтаар батлагдсан “Ирээдүйн төлөөх Пакт”-ын талаар юу ч дурдаагүй нь БРИКС-ийн дийлэнх гишүүд эсрэг болон түдгэлзсэн санал өгсөнтэй холбоотой болов уу.

Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалтаар “Ирээдүйн төлөөх Пакт” үндсэн баримт бичиг, “Дэлхий нийтийн дижитал Компакт”, “Ирээдүй хойч үеийн асуудлаарх Тунхаглал” хэмээх хоёр хавсралтыг хэлэлцэн санал хураахад НҮБ-ын гишүүн 143 улс дэмжиж санал өгсөн улсуудын нэг нь Монгол Улс юм. Харамсалтай нь Беларусь, Иран, Никарагуа, ОХУ, Сири, Хойд Солонгос, Судан зэрэг долоон улс эсрэг санал, Хятад, Казакистан, Лаос, Сауды Араб зэрэг 15 улс түдгэлзсэн санал өгч, харин Азербайжан, Венесуэл, Вьетнам Киргизистан, Тажикистан, Туркменистан, Узбекстан, Серб, цэргийн эргэлт хийсэн Мали, Нижер, Буркина Фасо зэрэг 27 улс санал хураалтад оролцоогүй ажлаа тасалсан. Дурдсан баримт бичгүүд нь аль нэгэн улсын эсрэг чиглээгүй, харин нийт хүн төрөлхтний ирээдүйн хөгжлийн хувь заяатай холбоотой тулгамдсан асуудлуудын шийдэл, боломжуудын тухай байсан юм.

Казанийн уулзалтаар БРИКС Куба, Шри-Ланка, Турк, Вьетнам, Беларусь зэрэг орнуудаар эгнээгээ өргөжүүлэх хүлээлт байсан ч тийм зүйл болсонгүй.

-Энэ уулзалтад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч оролцож буй тухай мэдээлэл цацагдсан шүү дээ?

-Нэгдүгээрт, Монгол Улс БРИКС-ийн гишүүн биш. Хоёрдугаарт, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гадаад арга хэмжээний мэдээлэл https://predi­dent.mn албан ёсны цахим сайтад нь гардаг. Тиймээс БРИКС-ийн уулзалтад оролцохоор явсан талаар ямар нэгэн албан ёсны мэдээлэл гараагүй. Гуравдугаарт, БРИКС-2024 албан ёсны цахим хуудас https://brics-russia 2024.ru/en/-т гадаад улс орнуудын төлөөлөгчдийн дунд Монгол Улс, тэр дундаа Ерөнхийлөгчийн нэр байхгүй байна.

Тиймээс дээрх мэдээлэл нь буруу ташаа болж таарна.

-Олон туйлт дэлхийн дэг журам, олон талт үзлийг бэхжүүлэх тухай ОХУ, БНХАУ-ын удирдагчид их ярих боллоо?

-Социализм нуран унаснаас хойш 1990-ээд онд АНУ дэлхий дээр жолоодогчийн үүрэг гүйцэтгэх тухай үзэл санаа бодлогын шинж чанартай болж байгаад Хятад, Орос, лалын ертөнц ихээхэн эгдүүцэн дургүйцэж, дээрхийг ганцаараа жанжлах гэсэн эрмэлзэл гэж хурцаар шүүмжилж байсан юм.

Хүйтэн дайнд ялалт байгуулсандаа эрэмшсэн АНУ, түүний холбоотнууд дэлхий дахинд хүний эрх, эрх чөлөө, ардчилал, чөлөөт зах зээлийн эдийн засгийн харилцааг түгээн дэлгэрүүлэх, сэргээн баталгаажуулах тухай бүх чиглэлд зааж сургаж байсан нь үнэн юм. 2001 оны есдүгээр сарын 11-ний үйл явдлын дараа АНУ-ын тэргүүлэх оройлолтой олон улсын харилцааны нэг туйлт дэг журам төгсгөл болох үе шат эхэлж, 2008-2009 оны дэлхийн санхүү-эдийн засгийн хямралаар цаашид үргэлжилсэн тухай судлаачид тэмдэглэж эхэлсэн.

Харин ийнхүү дурдаж байгаа нь хүйтэн дайны дараа үүсэн бүрэлдэж буй олон туйлт бүтцийн үүргийг бодитой үнэлэх үндсэн дээр дэлхийд зохистой шинэ дэг журам тогтоох хэрэгт АНУ зонхилох үүрэг гүйцэтгэх чадавхтайг үгүйсгэж байгаа хэрэг биш гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй.

Тийнхүү Олон туйлт дэлхийн шинэ дэг журмын үзэл санаа анхлан 1997 оны дөрөвдүгээр 23-нд Москвад Орос, Хятадын удирдагч Борис Ельцин, Жян Зэминь нарын гарын үсэг зурсан “Олон туйлт ертөнц, олон улсын шинэ дэг журмыг цогцлоон байгуулах тухай” Орос-Хятадын Хамтарсан Тунхаглалд тусгалаа олсон юм.

ОХУ-ын Украинд эхлүүлсэн бүрэн хэмжээний цэрэг дайны ажиллагааны дараа Нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн дүрмээр тоглодог олон улсын дэг журмыг сэргээн цогцлоох асуудлыг Өрнөдийн гүрнүүд бүх шатанд чухалчлан тавьж байна. Олон улсын харилцаанд голлох нөлөө бүхий гүрнүүд, дэлхийн хамтын нийгэмлэг НҮБ-ын хамтын хүчин чармайлтаар дэлхий дахинд илүү аюулгүй зохистой шинэ дэг журмыг төлөвшүүлэх шаардлагатай. Түүнчлэн олон туйлт дэлхийн шинэ дэг журмыг төлөвшүүлэх, олон талт үзлийг бэхжүүлэх гэдэг нь АНУ болон Өрнөдийн оролцоог үгүйсгэж Орос, Хятад хоёр өөрсдийн нөлөөний хүрээг тогтоох тухай асуудал огтоос биш юм. НҮБ, олон улсын эрх зүйн зарчим, хэм хэмжээг зөрчиж, цөмийн зэвсэгт дулдуйдан хүчээр түрий барих, бусдын аюулгүй байдлыг бусниулах замаар өөрийн аюулгүй байдлыг баталгаажуулах оролдлого хийж, ингэснээрээ дэлхийд олон талт үзлийг бэхжүүлэх ямар ч боломж байхгүй.

-Цаашид олон улсын харилцааны чиг хандлага хаашаа явахаар байна вэ. Хоёр туйлт гэхээр дэлхий хоёр хуваагдана гэсэн үг юм уу?

-Эдүгээ олон улсын харилцаанд туйлшрах хандлага эрчимжиж, хуваагдмал байдал газар авч байгааг НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулгааны санал хураалтын үр дүн, ШХАБ, БРИКС-ийн дээд түвшний уулзалтууд, харуулсаар байна. НҮБ-аас анхааруулсан “дэлхий дахинаа тэлж буй ардчиллын бууралт”-ыг сөрөн зогсоох шаардлага байгааг үгүйсгэж үл болно. Өрсөлдөөнийг хариуцлагатайгаар зохицуулах, цаашид сөргөлдөөн болон даамжрахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд улс гүрнүүд, түүний удирдагчид хүлээх үүрэг хариуцлагаа гүнээ ухамсарлах явдал чухал болсоор байна. Тиймээс болзошгүй аюул, сорилт, өөрчлөлтүүд бэлэн байх, харилцан суралцахуй нэн чухал юм.

-Сүүлийн үед Солонгосын хойгийн аюулгүй байдалд геополитикийн шинэ нөхцөл байдал бүрдэж буй тухай ярьж байна. Энэ нь мэдээж Монгол Улсад хамаатай болов уу?

-Үнэхээр Солонгосын хойгт цоо шинэ нөхцөл буй болж байна. БНСУ-д Монголын бараг 58 мянган иргэд ажиллаж, сурч амьдарч байна. Энэ утгаараа Өмнөд Солонгос нь бараг Монгол Улсын 22 дахь аймаг болсон. Дэлхийн банкны шилжилт хөдөлгөөний газрын 2022 оны эцсийн тайлан мэдээгээр БНСУ-аас Монгол руу жилд дунджаар 300 сая ам.долларын гуйвуулга хийгдэж байгаа нь эргэж төлөгдөхгүй шууд хөрөнгө оруулалт юм. Тиймээс Солонгосын хойгийн аюулгүй байдал Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын салшгүй хэсэг болсон гэж шууд утгаар нь хэлж болохоор байна. БНАСАУ-ын удирдагч Ким Жон Ун 2021 оны нэгдүгээр сард хуралдсан СХН-ын VIII их хуралд хэлсэн үгэндээ “Тус улс цөмийн хүчнээ байгуулж дууслаа” хэмээн мэдэгдэж, 2023 оны есдүгээр сард дээрхийг Үндсэн хуулиараа баталгаажуулав. 2023 оны есдүгээр сарын эхээр Умард Солонгосын удирдагч Ким Жон Ун, ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путин нар Алс Дорнодод уулзаж, энэ үеэр Оросын эрх баригчид Украины дайнд ашиглах зэр зэвсгийг Умард Солонгосоос авах тохиролцоонд хүрсэн байж болзошгүй гэж Өрнөдийн холбоотнууд сэжиглэж эхэлсэн. БНСУ-ын ерөнхийлөгч Юнь Сок-Ёл НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлд үг хэлэхдээ: “Дэлхий дахинд энхтайвныг сахиулагч хэмээн итгэмжлэгдсэн байгууллага болох НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн улс тусгаар тогтносон өөр улс руу эзлэн түрэмгийлэх дайн өдөөж, НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн тогтоолыг илт зөрчиж буй дэглэмээс зэр зэвсэг авах нь хачирхалтай үзэгдэл юм. Хэрвээ Оросыг дэмжсэнийхээ хариуд Умард Солонгос бөөнөөр устгах зэвсэглэлийн хүчин чадлаа нэмэгдүүлэхэд шаардлагатай мэдээлэл, технологийг олж авбал үүнийг зөвхөн Украины төдийгүй БНСУ-ын энхтайван, аюулгүй байдалд заналхийлсэн шууд өдөөн хатгалга болно. БНСУ нь холбоотнууд болон түншүүдийн хамт үүнийг зүгээр өнгөрөөхгүй” гэж мэдэгдсэн. Хойд Солонгос Сибириэс үндэстний цөөнхийн дүрд хувиргасан 10.000 гаруй цэргээ Орос, Украины фронтод байлдахаар илгээснийг илчилсэн нь Хятадад таалагдахгүй байна. Москва, Пёньян цэргийн салбарт харилцаагаа гүнзгийрүүлэх нь Солонгосын хойгийг тогтворгүй болгож, бүс нутагт АНУ тэргүүтэй эвслийг идэвхжүүлж болзошгүй хэмээн Хятадын шинжээчид болгоомжилж байна. Орос Хойд Солонгосын цөмийн зэвсгийн хүчин чадлыг сайжруулахад тусалж болзошгүй байгаа нь бүс нутагт зэвсгийн уралдааныг түргэсгэхэд хүргэнэ хэмээн Хятад улс санаа зовж байна гэж Бээжингийн Цинхуа их сургуулийн Олон улсын харилцааны хүрээлэнгийн судлаач Чен Ци мэдэгдсэн байна билээ.

В.Путин ерөнхийлөгчөөр сонгогдсоны дараа удалгүй зургадугаар сард Хойд Солонгост айлчилж, энэ үеэр хоёр орны хооронд “Иж бүрэн стратегийн түншлэлийн Гэрээ”-нд гарын үсэг зурсан. “БРИКС-2024” дээд түвшний уулзалтын дараа хийсэн хэвлэлийн бага хурлын үеэр Америкийн сэтгүүлчийн асуултад хариулсан В.Путины мэдэгдлээс харахад ОХУ, БНАСАУ-ын харилцаа цэргийн холбоотны түвшинд хүрснийг харуулж байна. Орос Хятадын цэргийн тусламжид найдахаас илүү Хойд Солонгосын тусламжид найдаж буй тухай мэдээллүүд ч гарч эхэллээ. Энэ бол ноцтой асуудал болов уу.

-Монгол Улсын гадаад бодлого Төв Азийн чиглэлд идэвхжсэнийг зарим хүмүүс шүүмжилдэг. Та үүнийг хэрхэн харж байна вэ?

-Монгол Улс Зүүн хойд Ази, Төв Азийн солбилцол дээр оршдог. Төв Азийн чиглэл Монгол Улсын гадаад бодлогод мэдэгдэхүйц орхигдож ирснийг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй болов уу. Тиймээс гадаад харилцааны шинэ сэргэлт, гадаад бодлогын тэнцвэрийг хадгалах хүрээнд дурдсан чиглэлд дипломат ажиллагаагаа идэвхжүүлснээр гадаад харилцааны орон зайгаа шинээр тэлсэн гэж үзэж болохоор байна. Энэ бол үндэсний аюулгүй байдалтай ч холбоотой асуудал. Бид Төв Азийн гурван улсад ЭСЯ-тай болсон. Энэ жилийн хоёр жишээг тэмдэглэхэд л Монголын бизнесийн байгууллагууд Узбекистан, Туркменистанд томоохон бизнесийн үйл ажиллагаа явуулж буй нь бизнес форумын үеэр тодорхой харагдаж байна лээ. Ялангуяа Монгол Улсын хүнсний аюулгүй байдлыг олон эх сурвалжаар баталгаажуулах чиглэлд Төв Азийн бүс нутаг нэн чухал ач холбогдолтой болж байна. Монгол Улс Төв Азийн орнуудаас анх удаа Казакстантай стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоолоо. Тиймээс дээрх ололтыг буруутгах, эсвэл мушгин гуйвуулах хэрэггүй болов уу.

-Олон улсын эрүүгийн шүүхийн шийдвэрийн талаар мэдээ гарлаа. Та  үүнд ямар  тайлбар өгөх вэ?

-2024 оны аравдугаар сарын 24-нд Хаагийн Олон улсын эрүүгийн шүүхийн Урьдчилсан шатны II танхим Монгол Улс В. Путиныг баривчилж, хүлээлгэн өгөхөд хамтран ажиллаагүй гэж үзэж, Оролцогч орнуудын Ассамблейд асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай гэж үзжээ. Бүрэн эрх нь хэрэгжиж буй аливаа улсын төрийн тэргүүн нь дипломат халдашгүй статустай байдаг. Монгол Улс Венийн конвенцийн оролцогч тал. Дипломат харилцааны тухай Венийн конвенцийн 29 дүгээр зүйлд  “Дипломат төлөөлөгчийн бие халдашгүй байна. Түүнийг ямар ч хэлбэрээр баривчлах бувюу албадан саатуулж үл болно. Хүлээн авагч улс дипломат төлөөлөгчийг зохих ёсоор хүндэтгэж, түүний бие, эрх чөлөө, нэр төрд аливаа ямарваа байдлаар халдахаас урьдчилан сэргийлэх бүхий л зохистой арга хэмжээг авна” гэж заасан. Олон улсын Эрүүгийн шүүхийн “Ромын Дүрмийн IX бүлгийн дагуу хамтран ажиллах үүрэгтэй”. Гэхдээ Дүрмийн IX бүлгийн 98 дугаар зүйлийн 1-д Дүрэм нь улс орнууд өөр улстай байгуулсан “гэрээний үүргээ зөрчих” тохиолдолд, эсвэл “гуравдагч улсын ​​​​ иргэн, түүний эд хөрөнгийн дипломатын халдашгүй байдлыг зөрчих” тохиолдолд баривчлах үүргээс чөлөөлөгдөж болно” гэжээ. ОУЭШ-ийн хэвлэлийн төлөөлөгч доктор Фади эль-Абдалла өнгөрсөн наймдугаар сарын 31-нд ВВС сувагт өгсөн ярилцлагадаа дээрхийг эш татаж байсныг хэлэх хэрэгтэй болов уу. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн урилгаар “Найрсаг харилцаа, иж бүрэн стратегийн түншлэлийн Гэрээ”-тэй хөрш орны төрийн тэргүүн албан ёсны айлчлал хийж буй үед түүнийг баривчлахыг шаардаж байгаа нь улс гүрний бүрэн эрхийг давсан ёсзүйгүй үйлдэл байсан. Ийм зүйл дипломатын түүхэнд ч болж байгаагүй. Монголчууд дипломат элчийн халдашгүй байдлыг хүндэтгэн дээдэлж байсныг Папын элч Плано де Карпини, Францын  хааны элч Гильом де Рубрук нарын тэмдэглэлээс сайн мэдэх билээ. Их эзэн богд Чингис хаан журмыг сахиж, найрамдлыг хадгалан орштугай хэмээж Сартуул иргэн буюу Хорезм руу худалдааны элч төлөөлөгчдийг илгээхэд тэднийг баривчлан хөнөөж ёсгүй аашилснаас шалтгаалж дэлхийн түүх орвонгоороо өөрчлөгдсөн байдаг.  Итгэлийг хөсөрдүүлж, дипломат элчийн амийг хөнөөснөөс мэдээг сүүлд сонсоод Хубилай хаан 1274, 1284 онд Японы эсрэг дэлхийн түүхэнд байгаагүй 4 мянган хөлөг онгоц, 100 мянган цэргийн хүчээр цэргийн ажиллагаа явуулсныг бид сайн мэдэх билээ. Хэрэв Хубилай хааны цэрэг арал дээр бууж нэгдсэн цэргийн ажиллагаа явуулсан бол үр дүн нь юу болох байсныг төсөөлөхөд ч бэрх. Энэ бол япон үндэстний орших, эс оршихуйн тухай асуудал байсан.

2023 намар Өмнөд Африкт зохиогдсон БРИКС-ийн дээд түвшний уулзалтад В.Путин оролцоогүй ч  сэжигтнийг өөрийн нутаг дэвсгэрт баривчлах ёстой ч Өмнөд Африкийн Ерөнхийлөгч Сирил Рамафоса Орос үүнийг дайн зарласан гэж үзнэ гэж анхааруулж байсан.

Итгэлцлийг хөсөрүүлж, нөхөрсөг орныхоо элчийг баривчилсан тохиолдолд, ОХУ зүгээр хараад суух уу. Үүнээс гаргах ноцтой үр дагаврын хариуцлагыг ОУЭШ хариуцах уу гэдэг асуудал гарна шүү дээ. 1993 онд ОХУ-тай найрамдал, хамтын ажиллагааны суурь гэрээг байгуулж, 2019 онд шинэчлэн байгуулсан “Найрсаг харилцаа, иж бүрэн стратегийн түншлэлийн тухай Монгол Улс, ОХУ хоорондын Гэрээ”-нд “Талууд төрөл бүрийн түвшинд тогтмол уулзалт зохион байгуулах, нэн түрүүнд дээд, өндөр түвшний уулзалтын механизмыг ашиглах болон сайжруулах, түүний сацуу нөгөө Талын эсрэг чиглэсэн аливаа үйлдэлд оролцох, эсхүл ийм төрлийн үйлдлийг дэмжихээс түдгэлзэнэ” хэмээн заасан байдаг.

АНУ-ын Цагаан ордон, Төрийн департмент Монгол Улс В.Путиныг баривчлах үүрэгтэй  хэмээн мэдэгдэл гаргасан тухай мэдээ явж байна лаа. Хэвлийн бага хурлын үеэр л сэтгүүлчийн асуултад хувийн байр сууриа илэрхийлж байсныг ташаа тайлбарлаад байна лээ. АНУ ОУЭШ-ийн Дүрмийн оролцогч тал биш учраас Монголыг шүүмжлэх боломжгүй.

Тиймээс ирэх арванхоёрдугаар сард болох Оролцогч орнуудын Ассамблейд Монгол Улс хангалттай тайлбар хийх боломжтой.

Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хятадын олон улсын импортын 7 дахь удаагийн экспогийн нээлтэд оролцож, үг хэллээ DNN.mn

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хятадын олон улсын импортын 7 дахь удаагийн экспогийн нээлтэд оролцож, үг хэллээ. 


Эрхэм хүндэт Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Чян, Эрхэм зочид, төлөөлөгчид, хөрөнгө оруулагчид аа, Хатагтай, ноёд оо,

Юуны өмнө Монгол Улсын Засгийн газрын нэрийн өмнөөс олон улсын худалдаа, хамтын ажиллагааны нэр хүндтэй платформ болсон “Хятадын олон улсын импортын Экспо” арга хэмжээг амжилттай зохион байгуулж буй БНХАУ-ын Засгийн газар, Шанхай хотын удирдлагад гүн талархал илэрхийлье.

Энэхүү Экспод Монгол Улс тасралтгүй оролцож ирсэн уламжлалтай бөгөөд “Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй 7 дахь удаагийн арга хэмжээнд Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын гишүүдийн хамт өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн хамгийн олон төлөөлөлтэй оролцож байгаагаараа онцлогтой юм.

Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа бөгөөд хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар17.6 тэрбум ам.долларт хүрснийг онцлон тэмдэглэж байна.

Эрхэм зочид, төлөөлөгчид өө,

Ази, Европын стратегийн уулзвар дээр оршдог Монгол Улсын хувьд энэхүү Экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэхөргөн боломжийг нээсээр ирсэн билээ.

Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна.

– Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгон ашиглах,

– Хоёрдугаарт, Ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх,

– Гуравдугаарт, Хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна.

“Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлогын хүрээнд Монгол Улс бүх улс орон, хөрөнгө оруулагчидтай харилцан ашигтай хамтран ажиллахад бэлэн байгаа гэдгээ илэрхийлж байна.

Монгол Улс хөрөнгө оруулагчдыг дэмжсэн эрхзүйн орчин, хамтарсан засаглал бүхий улс төрийн бодлогын тогтвортой байдлыг бүрдүүлсэн бөгөөд уул уурхай, хөдөө аж ахуй, шинэ эрчим хүч, дэд бүтэц, дэвшилтэт технологи, аялал жуулчлал, соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл зэрэг тэргүүлэх салбарт идэвхтэй хамтран ажиллахад бэлэн байна.

Монгол Улс дэлхийд дөрөв дэх том зэсийн гүний уурхайг “Рио Тинто” компанитай хамтран ашиглалтад оруулсан бөгөөд энэ нь цахилгаан машины үйлдвэрлэл, ногоон хөгжилд оруулж буй манай улсын томоохон хувь нэмэр юм.

Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай харилцан уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг үндэсний компаниудтай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байна.

Монгол Улсын эдийн засаг цар тахлаас хойш 5-7 хувиар тогтмол өсч, нэг хүнд ногдох Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн жил бүр 1000 ам.доллараар нэмэгдэж байгаа нь бидний хамтын ажиллагааны бодит үр дүн гэж үзэж байна.

Эрхэм хүндэт Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдууд, хүндэт зочид, хөрөнгө оруулагчид аа,

Монгол Улс бол эртний түүхтэй, мөнх хөх тэнгэр, цэлгэр ногоон талаараа олон улсад алдартай орон билээ.

Манай өвөг дээдсийн сургаальд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан, хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн.

 

Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байгаагаа дахин илэрхийлье.

Монгол Улс жил бүрийн долоодугаар сард Үндэсний их баяр наадмаа тэмдэглэдэг бөгөөд энэхүү баярын өмнө Эдийн засгийн форумыг зохион байгуулдаг уламжлалтай. Та бүхнийг Монгол үндэстний өвөрмөц зан заншил, түүх, нүүдэлчин ахуйтай танилцаж, бизнес, хөрөнгө оруулалтын шинэ боломжийг нээдэг Монголын эдийн засгийн форумд хүрэлцэн ирэхийг урьж байна.

Улс орон бүхэн үзэл бодол, засаглалын зөрүүтэй байдлыг ойлгож, хил хязгаар, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хүндэтгэж, хамтдаа зэрэгцэн хөгжих нь даян дэлхийн энх амгалан, хөрөнгө оруулалтын таатай орчин, хүн төрөлхтний аз жаргалтай амьдралын үндэс билээ.

Эртний худалдааны түүхтэй ШанхайнЭкспод оролцогч улс орнууд, аж ахуйн нэгжүүдэд шинэ боломж, шинэ амжилт, шинэ түншлэлийг хүсэн ерөөе