Month: December 2023

Categories
мэдээ цаг-үе

Уйгаржин бичиг бол босгосон араб бичиг мөн бөгөөд бидний үндэсний бичиг хэмээн худал суртал тарааж байгаа талаар Захиргааны хэргийн шүүхэд иргэн Г.Амарсанаа гомдол гаргалаа DNN.mn

Бид уг нэхэмжлэлийг товчлон сонины хэлбэрт оруулан та бүхэнд хүргэж байна

Иргэн Г.Амарсанаа нэхэмжлэлдээ шинжлэх ухааныг үгүйсгэн “Үндэсний бичиг” хэмээн худал сурталдан Монгол Улсын хойч үеийг мунхруулж буй Уйгаржин гэгддэг босгосон араб бичгийг үнэн зөвөөр нь ард иргэдэд ойлгуулан таниулж, хариуцлага алдсан байгууллага, хувь хүмүүст хуулийн дагуу торгуулийн арга хэмжээ авах, Уйгаржин бичгийг цаашид Монгол Улсын иргэд болон хүүхдүүдэд заах тохиолдолд Боловсрол шинжлэх ухааны яам болон Соёлын яам Зохиогчийн эрхийн тухай хуулийн 31.5-д заасны дагуу бидэнтэй гэрээ байгуулж өндөр төлбөр төлүүлэх шийдвэр гаргуулах хэрэгтэй гэжээ.

Г.Амарсанаа нэхэмжлэлийн үндэслэл болгож

Тухайн үндэстний бичиг, үсэг нь уг үндэстэн төр, засагтай байсны түүхэн баталгаа болдог. Монголчууд олон үсэг, бичиг хэрэглэж байсан нь олон төр засагтай буюу маш эртний төр улс байгуулж байсны баталгаа юм. Иймээс Их Монгол улс XII зуунд ханз үсэгний эсрэг босгосон араб бичиг хэрэглэсэн нь дэвшилтэт алхам болж, өөрийн үүргийг бүрэн биелүүлж чаджээ. Харин өнөөдөр дэлхий нийтийг хамарсан цахим сүлжээнд буй аль ч нэвтэрхий толинд одоогийн Сирийн нутагт байсан Согдуудаас авч Уйгарууд хэрэглэж байсан бичиг, үсгийг монголчууд авсан болох нь шинжлэх ухаанаар нэгэнт батлагдсан зүйл. Иймээс “Уйгаржин бичиг”-ийг “Үндэсний бичиг” гэх нь Монголын түүхийг монголчуудаар нь устгуулж буй гэмт үйлдэл мөн. Дэлхий нийт шинжлэх ухаанаар нэгэнт батлагдсан зүйл гээд байхад Уйгаржин буюу босгосон араб бичгийг Монголын “Үндэсний бичиг” гэх нь өөрөө шинжлэх ухааны эсрэг гэмт хэрэг. Өөрөөр хэлбэл босгосон араб бичиг гэдэг нь нэгэнт шинжлэх ухаанаар батлагдсан зүйл учир уйгаржин бичгийг “Үндэсний бичиг” гэснээр монголчууд дэлхий нийтийн шившиг болох учир энэ бол яах аргагүй Монгол үндэстний эсрэг гэмт хэрэг бас мөн.

Бид босгосон араб бичгийг Уйгаруудаас авсан учир “Уйгаржин бичиг” гэж саяхныг хүртэл зөв нэрлэж байсан. Араб бичиг “Уйгаржин бичиг”-ээс олон зууны өмнө буюу манай тооллын V зуунд бий болсон гэдэг нь шинжлэх ухаанаар нэгэнт тогтоогдсон зүйл. Гэтэл дэлхийн хэмжээний эрдэмтэд болох Бямбын Ренчин, Цэндийн Дамдинсүрэн, Шадавын Лувсанвандан нарын “Уйгаржин бичиг” гэж байсан бидний XIII зуунд хэрэглэж байсан бичгийг бусдаас нь санаатайгаар салган “Худам Монгол” гэж байснаа “Монгол” бүр “Үндэсний бичиг” болгож балчир хүүхдүүд буюу бидний ирээдүйг мунхруулах зорилгоор зааж, бүр төрийн албан хаагчдыг энэ бичгээр шалгалт авах болгож монголчууд бидний нийтийн эрх ашгийг санаатайгаар хохироож, Монголын түүхийг монголчуудаар нь “гишгүүлэн” доромжлуулж буй цаад жинхэнэ эзэд нь хэн бэ?! Өнөөдөр Чингис хааныг дэлхийд хэн ч үгүйсгэж чадахгүй нь мэдээжийн хэрэг учир Монгол Улсын тулгар төрийн түүхийг монголчуудаар өөрсдөөр нь Их Монгол Улсаас хойш болгон, бүтэн мянганаар арагшлуулах нь хэнд ашигтай байх вэ?! Тэр л хүчин энэ бүхнийг зохион байгуулсан байж таарна.

Г.Амарсанаа миний бие Согд гэж үндэстэн байхгүй болчихсон учраас тэдний хэрэглэж байсан босгосон араб бичгийг холбогдох хуулийн дагуу өөрийн Оюуны өмч болгон “Монгол бичиг, Худам Монгол бичиг, Уйгаржин гэгдэж буй бичиг нь босгосон эртний түрэг буюу араб бичиг,үсэг мөн” гэсэн 13135 дугаартай Зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ авсан /Хуулбарыг хавсаргав/ юм. Өнөөдөр бидний хэрэглэж буй ирвэс гэдэг нь цасны муур, мөн баян гэдэг нь амжилт олох, нэр хүндтэй болох гэсэн утгатай эртний түрэг үг. Харин баян гэдэгтэй дүйх монгол үг нь хол явж, бусадтай танилцаж, юм үзэх чадвартай болох гэсэн утгатай хөлжих. Иймээс Их Монгол Улсаас урд оршиж байсан эртний Түрэгийн төр араб бичиг, үсэг хэрэглэж байсан гэж үзэхээс өөр аргагүй учир бид түрэг гэдэг үгийг энэ Оюуны өмчид оруулсан юм.Тэгээд ч Монгол нутагт байсан эртний Түрэгийн төр бол одоогийн Туркын бус монголчуудын л төр улс байсан гэж үзэхээс өөр аргагүй бөгөөд энэ бол энд хамаарахгүй, бие даасан тусдаа асуудал юм.

Бид “Дунд сургуульд нь босгосон араб бичгийг үндэсний бичиг хэмээн зааж нийт монголчуудын эрх ашгийг хохироохоо зогсоо эсвэл Зохиогчийн эрхийн тухай хуулийн дагуу бидэнд мөнгө төл. Эс бөгөөс бид хуулийн дагуу шүүхэд хандаж их хэмжээний мөнгө нэхэмжлэх болно” гэсэн албан бичгийг БШУЯ-нд явуулсан/Хуулбарыг хавсаргав/. Хариуг нь яам биш ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн ирүүлсэн. Тэд бид энэ асуудлыг сайн мэдэхгүй МУИС, МУБИС-аас асуух хэрэгтэй гэсэн утгатай албан хариу ирүүлсэн тул бид МУИС-ийн Монгол хэл шинжлэлийн танхим, МУБИС-ийн Монгол судлалын дээд сургууль, ХУИС-ийн Хэл, соёлын сургуулийн захиргаанд албан бичиг өгсөн /Хуулбаруудыг хавсаргав /ч ямар нэгэн хариу өгөөгүй болно. Иймээс эдгээр нэр бүхий сургуулийн удирдлагад Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 36.2-т заасны дагуу Зөрчлийн тухай хуулийн 3.4 дүгээр зүйлийн 2-ын дагуу торгох арга хэмжээ оногдуулж өгнө үү. Мөн ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнгийн албан бичигт профессор О.Самбуудорж биднийг хэлэх хэлэхгүйгээр доромжлон бичсэн хавсралт ирүүлж үүндээ Уйгаржин бичгийг араб үсэгнээс гаралтай ч Монгол бичиг гэж бичиж ирүүлсэн тул энэ хүнд холбогдох хуулийн дагуу торгох шийтгэл оногдуулж өгнө үү.

Өнөөдөр монголчууд бидний бичиж байгаа үсэг нь крилл ч бичиг нь монгол гэвэл гадныхан биднийг юу гэж бодох вэ?!

Бичиг, үсэг хоёр яаж тусдаа байх билээ. Учир нь үсэгнүүд нийлж үг, үгс нийлж өгүүлбэр, өгүүлбэрүүд нийлж бичиг болдог юм байгаа биз дээ.

Ираны иргэдийг урьж Монголоос мах гаргаж оронд нь Иранаас бараа авна гэх гэрээ хэлцэл хийхээр бидний урилгаар ирсэн нэг араб залуу ширээн дээр байсан бидний Монгол гэж бодож байсан Уйгаржин бичгийг хэвтүүлэн уншиснаас болж маргаан дэгдэж тэд гомдон холбоогоо шууд таслан бөөн юм болж байв. Бид Уйгаржин бичгийг Монголын Үндэсний бичиг гэж бүрэн итгэлтэй байсан бөгөөд дараа нь толь бичгээс үнэн учрыг мэдээд үнэхээр ичиж эвгүй байдалд орж сэтгэл санаагаар унасан.

Хэн ч интернэтээс дурын араб бичгийг хуулан гаргаж босгож, ар талаас нь гэрэлд барьж “Үндэсний бичиг” гэх босгосон араб бичиг заалгасан дурын хүнээр уншуулаад үз. Утгыг нь ойлгохгүй ч шууд л үсэглээд унших болно. Энэ бол “Үндэсний бичиг” бол үнэндээ босгосон араб бичиг гэдгийн хөдөлшгүй баталгаа юм.

Иймээс холбогдох яамд болон эдгээр яамдын сайд нар, Монгол даяар өөрөө Уйгаржин бичгийг Монгол бичиг гэж заасан Х.Баттулга, Уйгаржин бичгийг 2025 оноос төрийн бичиг болгох санаачлага гаргасан Ц.Элбэгдорж нараас тус бүрээс нь бидэнд учруулсан эд материалын болон сэтгэл санаанд учруулсан хохирлын нөхөн төлбөр болгож арав, арван тэрбум төгрөг нэхэмжилж буйг хуулийн дагуу шийдвэрлэж өгнө үү.

Уг нь бидний нэхэмжлэлд дурдагдаж буй эдгээр байгууллага болон хүмүүс Зохиогчийн эрхийн тухай хуулийн дагуу Оюуны өмчийн газраас гаргасан жишиг гэрээнүүд/Хуулбарыг хавсаргав/-ийн дагуу бидэнтэй гэрээ хийх ёстой байсан юм. Гэсэн ч тэд хуулийг ч биднийг ч тоохгүй, нийт монголчуудын эрх ашгийг хорлох ажиллагааг гардан явуулсаар байна.

Иймд эдгээр хүмүүст бидний нэхэмжлэлийн дагуу Зохиогчийн эрхийн тухай хуулийн 57.1-д заасны дагуу Зөрчлийн тухай хуулийн 3.4 дүгээр зүйлийн 2-ын дагуу торгох арга хэмжээ оногдуулж өгнө үү гэжээ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Ихэнх нутгаар хүйтний эрч суларна DNN.mn

Малч­ид, иргэд, тээвэрчдэд зориулсан мэдээ: Өнөөдөр нутгийн баруун хэсгээр, цаашдаа ихэнх нутгаар хүйтний эрч суларна.

2023 оны 12 дугаар сарын 01-ний 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Баруун болон зүүн аймгуудын нутгаар үүлшинэ, бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр цас орно. Бусад нутгаар цас орохгүй. Салхи ихэнх нутгаар баруун хойноос секундэд 5-10 метр, говь, талын нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Идэр, Тэс, Халх голын хөндий, Дарьгангын тал нутгаар 14-19 хэм, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс, Эг, Үүр, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн голын хөндийгөөр 8-13 хэм хүйтэн, Их нууруудын хотгор, Хангайн нурууны өвөр бэл, говийн бүс нутгийн баруун өмнөд хэсгээр 1 хэм хүйтнээс 4 хэм дулаан, бусад нутгаар 3-8 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 3-8 метр. 9-11 хэм хүйтэн байна.

БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. 9-11 хэм хүйтэн байна.

ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР:  Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. 10-12 хэм хүйтэн байна.

2023 оны 12 дугаар сарын 02-ноос 12 дугаар сарын 06-ныг хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв

02-нд баруун аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр ялимгүй цас орж, 03-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 04-нд баруун, төв болон зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 05-нд ихэнх нутгаар цас орж, цасан шуурга шуурна. Салхи ихэнх хугацаанд секундэд 5-10 метр, 2-нд Алтайн салбар уулсаар, 3,4-нд зарим газраар секундэд 14-16 метр, 05-нд ихэнх нутгаар секундэд түр зуур 18-20 метр хүрч ширүүснэ. Ихэнх нутгаар хүйтний эрч суларч, Дархадын хотгор, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 11-16 хэм, Алтай, Хангай, Хэнтийн уулархаг нутаг, Эг, Үүр, Хараа, Ерөө, Орхон, Сэлэнгэ, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз голын хөндийгөөр шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 7-12 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 5-10 хэм хүйтэн, өдөртөө 1-6 хэм дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 15-20 хэм, өдөртөө 2-7 хэм хүйтэн байна.

 

Categories
мэдээ улс-төр

ЧУУЛГАН: Өвөлжилт, шатахууны нөөцийн асуудал хэлэлцэж байна DNN.mn

УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан хуваарийн дагуу эхэлж байна. Өнөөдрийн хуралдаанаар:

· “Иргэдээс худалдаж авсан “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааг иргэн бүрд буцаан эзэмшүүлэх тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Адьшаа 2023.05.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/

· Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэх үеийн хорио цээрийн хяналт, шалгалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2023.06.19-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/

·Амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэх үеийн хорио цээрийн хяналт, шалгалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн төсөл /Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэх үеийн хорио цээрийн хяналт, шалгалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдтэй холбогдуулан боловсруулсан, анхны хэлэлцүүлэг/

·Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр нарын 3 гишүүн 2022.09.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/

· Зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөлтэй холбогдуулан боловсруулсан, анхны хэлэлцүүлэг/

· Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2023.10.24-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/

·“Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хангахтай холбоотой асуудлаарх Ерөнхий хяналтын сонсголын тайлантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл

·Бусад

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

ХӨСҮТ: Амьсгалын замын халдварт өвчний шинж тэмдэг илэрсэн бол БНХАУ руу зорчихгүй байхыг зөвлөв DNN.mn

БНХАУ-д микоплазмын хатгааны тохиолдол нэмэгдсэнтэй холбоотой тус улсад зорчих болон тус улсаас ирсэн иргэдэд зориулсан Халдварт Өвчин Судлалын Үндэсний Төв(ХӨСҮТ)-өөс зөвлөмж гаргасныг хүргэж байна.

Үүнд

  • КОВИД-19, томуугийн вакциныг хийлгэх
  • Амьсгалын замын халдварт өвчний шинж тэмдэг илэрсэн бол тус улсад зорчихоос зайлсхийх эсвэл түр хойшлуулах
  • Тус улсад зорчсон бол ирснээс хойших 7-28 хоногт амьсгалын замын халдварын шинж тэмдэг илэрвэл эрүүл мэндийн байгууллагад яаралтай хандах
  • Амны хаалт тогтмол зүүх
  • Гараа сайтар савандаж угаах
  • Шаардлагатай бол шинжилгээ өгөх, эмнэлгийн тусламж авахыг зөвлөжээ.

Амьсгалын замын халдварын шинж тэмдэг:

  • Ханиалгах
  • 380C дээш халуурах
  • Толгой өвдөх
  • Хоолой өвдөх
  • Булчин үе мөчөөр өвдөх
  • Цээжээр хөндүүрлэх зэрэг байна.

 

Эх сурвалж: ХӨСҮТ

Categories
мэдээ улс-төр

Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргаар Д.Сүнжидийг томиллоо DNN.mn

Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргыг сонгох тухай асуудлыг хэлэлцлээ.

Тус Комиссын даргад нэр дэвшүүлэх саналаа Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар танилцуулав. Тэрбээр,  Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4-т “Комиссын даргыг гишүүдийн дотроос Улсын Их Хурлын даргын санал болгосноор зургаан жилийн хугацаагаар Улсын Их Хурал нэг удаа томилно” гэж, Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.15-д “хуульд заасан үндэслэлээр Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагын дарга, дэд даргыг томилох, чөлөөлөх санал гаргаж Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх” гэж заасан байдаг. Холбогдох хууль тогтоомжийг үндэслэн Дугарын Сүнжидийг Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргаар томилуулах санал оруулж байна гэв. Мөн тэрбээр, Улсын Их Хурлаар тус Комиссын тайлан, илтгэлийг хэлэлцэж, холбогдох тогтоолыг баталж, хүний эрхийн цогц шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх зорилт тавьсан. Эрх зүйн цогц шинэчлэл хийх, гадаад дотоод мэдээллийн урсгалаа нэг болгох, аливаа асуудлын үнэн эсэхийг тухай бүрд мэдээлдэг байх, эрүүдэн шүүлттэй тэмцэх механизмыг ажиллуулж буй арга барилын талаар ярилцаж, санал солилцсон. Энэ хүрээнд тус Комиссын гишүүдээс байгууллагын үйл ажиллагаагаа сайжирч, жигдэртэл Комиссын даргыг ротацын зарчмаар дэвшүүлдэг байх санал санаачилга гаргасан” гээд нэр дэвшигчийн намтарыг танилцуулав.

Нэр дэвшигч Д.Сүнжид 1977 онд төрсөн. 1983-1993 онд Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотын 1 дүгээр дунд сургууль, 1994-1998 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр төгссөн. 1998-1999 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуульд Хууль зүйн ухааны магистр, 2000-2002 онд ХБНГУ-ын Людвиг-Максимилианы Их сургуульд Олон улсын харьцуулсан эрх зүйн магистр, 2006-2009 онд ХБНГУ-ын Людвиг-Максимилианы Их сургуульд Хууль зүйн ухааны докторын зэрэг тус тус хамгаалсан. 2002-2003 онд ШУА-ийн Философи, социологи, хүний эрхийн хүрээлэнгийн Хууль зүйн судалгааны төвийн судлаачаар, 2003-2012 онд нийслэлийн Өмгөөлөгчдийн зөвлөлийн гишүүн, өмгөөлөгчөөр, 2005-2012 онд “Хөгжлийн төлөө төв” ТББ-ын гүйцэтгэх захирлаар, 2009-2014 онд Хууль зүйн яамны Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газрын даргаар, 2014-2015 онд Хууль зүйн яамны Төрийн захиргааны удирдлагын газрын даргаар, 2015-2017 оноос ЕТГ, ШХА-ийн “Иргэдийн оролцоо” төслийн зохицуулагчаар, 1998 оноос одоог хүртэл Удирдлагын академийн эрх зүйн тэнхимийн багш, ахлах багш, дэд профессоор, 2017 оноос ХЗДХЯ, ШХА-ын хамтарсан “Иргэдийн оролцоо II” төслийн зохицуулагчаар, 2020 оноос Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын гишүүнээр ажиллаж байна гэв. Түүний дараа Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж танилцууллаа.

Тэрбээр, Монгол Улсын Их Хурлын дарга Гомбожавын Занданшатараас 2023 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр ирүүлсэн Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргад нэр дэвшүүлэх саналыг Хууль зүйн байнгын хороо 2023 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаараа хэлэлцлээ. Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар нэр дэвшигч Д.Сүнжидийг нэр дэвшүүлснийг  олонхи дэмжиж, Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргаар томилох нь зүйтэй гэж үзлээ гэв. Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан  гишүүд асуулт асууж, үг хэллээ.  УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн, ХЭҮК-ийн даргыг сонгох асуудлыг хэт яаравлан оруулж байгаад шүүмжлэлтэй хандсан бол УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж, Н.Ганибал Б.Баярсайхан, М.Оюунчимэг, Б.Жаргалмаа нар дэмжиж үг хэлсэн.

Тухайлбал, нэр дэвшигч онолын мэдлэг болон ажлын туршлагатай учраас  хараат бусаар, нийгмийн хүсэл шаардлагад нийцүүлэн, хүний эрхийн зөрчлийг арилгахад дэвшил гаргаж  ажиллахыг хүслээ. Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргаар Д.Сүнжидийг томилохыг дэмжих саналын томьёоллоор санал хураалт явуулахад гишүүдийн 64 хувийн саналаар дэмжигдлээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлуулахаар холбогдох байнгын хороонд шилжүүллээ DNN.mn

Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг урагшуулж хэлэлцэх горимын саналыг УИХ-ын гишүүн Т.Аубакир гаргаж, дэмжигдсэн учраас  өчигдрийн УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан цаг сунган хуралдлаа.

Тус хуулийн төслүүдийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар танилцууллаа.

Тэрбээр, Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг явуулсан бөгөөд эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн төсөлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Мөнхцэцэг асуулт асууж, хариулт авсан.  Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдааны анхны хэлэлцүүлгээр олонхын дэмжлэг авсан саналуудыг хуулийн төсөлд нэмж тусган төслийн агуулга, зарчмыг алдагдуулахгүйгээр үг хэллэг, дэс дараалал, бүтцийн шинжтэй засварыг хийж, эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн төслүүд болон Байнгын хорооны танилцуулгыг Та бүхэнд хүргүүлсэн болно гэв. Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан асуулт асуух гишүүн байсангүй тул Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслүүдийг эцэслэн батлуулахаар холбогдох байнгын хороонд шилжүүллээ.

Энэхүү хуулийн төсөлтэй холбогдуулан боловсруулсан Зөвшөөрлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулсан талаарх Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар танилцууллаа.

Тэрбээр, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр нарын 3 гишүүнээс 2022 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдөр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг Улсын Их Хурлын 2023 оны 11 дүгээр сарын 16, 17-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороонд шилжүүлсэн. Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлэг явуулах үед ажлын хэсгээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй санал дэмжигдсэнтэй холбогдуулан Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.5 дахь хэсэгт заасныг баримтлан Зөвшөөрлийн тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулж, Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн хуралдаанаараа хэлэлцлээ. Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулах үед төслийн талаар зарчмын зөрүүтэй санал гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.22-т заасныг баримтлан хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эцэслэн батлах үе шаттай нэгтгэн явуулах горимын санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн болно гэв.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлтэй холбогдуулан асуулт асуух гишүүн байсангүй тул Байнгын хорооны анхны хэлэлцүүлгийг эцэслэн батлах үе шаттай нэгтгэн явуулах горимын саналыг дэмжье гэсэн томьёоллоор санал хураалт явуулж, олонхийн саналаар дэмжигдлээ. Зөвшөөрлийн тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлах бэлтгэл хангуулахаар Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хороонд шилжүүллээ гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Боловсролын салбарт “Google for education”-ийг нэвтрүүлнэ DNN.mn

“Монгол Улс х Google Түншлэл” ёслолын арга хэмжээ болж “Google for education”-ний бүтээгдэхүүн үйлчилгээг боловсролын салбарт нэгтгэх ажлын эхлэл тавигдлаа.

Энэхүү арга хэмжээнд Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учрал, Google for education, Ази Номхон далай, Япон хариуцсан захирал Колин Марсон, АНУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин Сайд Ричард Л.Бунган, Google for education, Ази Номхон далай, Японы Засгийн газар, боловсролын түншлэл хариуцсан захирал Крис Харте нар оролцлоо.

“Бид мэдлэг, инновацийн эрэл хайгуулын чухал үе шатны гэрч болон Монголын Улсын боловсролын орчныг шинэчлэх дижитал хувьсгалын босгон дээр зогсож байна. “Google for education”-ийг нэвтрүүлэх нь зөвхөн технологийн өөрчлөлт биш юм. Багш, сурагчид, сургалтын байгууллагууд хил хязгаарыг давж, шинэ боломжуудыг нээх арга хэрэгслээр чадавхжуулах боломж гэж харж болно.

Мэдээллийн эрин зуунд дэлхий ертөнц улам бүр харилцан уялдаатай болж, манай боловсролын систем 21-р зууны сорилт боломжуудыг хангахын тулд хувьсан өөрчлөгдөх нь нэн чухал” хэмээн онцлон хэллээ. Мөн “Google for education” бүтээгдэхүүнээр дамжуулан ангийн хана, байшингаар хязгаарлагдахгүй, интернэтийн хязгааргүй хүрээг хамарсан сургалтын орчныг бүрдүүлэхийг зорьж байгаа бөгөөд өөрчлөлтийн аянд дэмжин ажиллахаар болсон “Google for education”-ний хамт олонд чин сэтгэлээсээ талархал илэрхийлье.

Боловсролын цахим шилжилтийн хүрээнд “3-СИ” буюу content-сургалтын хөтөлбөрийг сайжруулж, контентын сан бүрдүүлэх , capacity-чадавхыг бэхжүүлэх, connectivity-цахим боловсролын сургалтын дэд бүтцийг сайжруулах гэсэн үндсэн зорилттойгоор хэрэгжүүлж байна.

Capacity building-н хүрээнд Багш нарын мэдээллийн технологийн ур чадварыг чадавхжуулах сургалтын зохион байгуулах, Connectivity-г шийдвэрлэх хүрээнд багш бүрийг компьютержуулэх, сургууль бүрийг цахим сургалтын анги, танхимтай болгох, Content хэрэглэгдэхүүний хүрээнд цахим сурах бичиг, цахим хосолсон сургалтын хөтөлбөрийг нэвтрүүлэх чиглэлээр ажиллаж байна.

Энэ шилжилт нь хүүхэд бүр өөрт тохирсон сургалтыг хүлээн авах боломжийг бий болгох, мэдээллийн технологийн шийдлийг ашиглан хүн бүр мэдлэг, чадварыг хүлээн авах тасралтгүй хөгжлийн боломжийг бий болгоно. Шинэчлэл өөрчлөлт бүрийг хүлээн авахад бэрхшээл, асуудал тулгарах хэдий ч “Google for education”-тэй хамтран, боловсролын салбарын цахим шилжилтийн зорилтод хүрэхэд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт, болон бусад асуудлыг шийдвэрлэхэд төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг өргөжүүлэх боломжтой.

Мөн Google-ийн шилдэг ДАТА-Аналитик хэрэгслийг ашиглан тавьсан зорилт үзүүлэлтийг хянах, хүүхэд бүрийн ахиц дэвшлийг үнэлж, нэг ч сурагчийг орхигдуулахгүй байх боломж бүрдэнэ хэмээн арга хэмжээний үеэр салбарын мэргэжилтнүүд хэлж байлаа.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Махны өргөтгөсөн худалдаанд шалгалт хийж байна DNN.mn

Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газраас Агентлагийн даргын энэ сарын 29-ний 18 дугаартай удирдамжтай махны өргөтгөсөн худалдаа эрхэлж буй худалдаа эрхлэгчид, нөөцийн мах бэлтгэлийн байгууллагуудыг хамруулсан хяналт, шалгалтыг хийж эхлүүлээд байна.

Махны өргөтгөсөн худалдаа явагдаж буй “Төв цэнгэлдэх”, “Жуковын талбай”, “Тэнгэр худалдааны төв” “Улаанбаатар палас” зэрэг цэгүүдэд өнөөдөр хяналт, шалгалт хийлээ. Шалгалтаар өргөтгөсөн худалдаанд оролцож буй малчдын борлуулж буй махны гарал үүсэл, мөн гараас гарт буюу ченжийн оролцоогүй эсэхийг шалгаж, үнийн судалгаа хийлээ. Эдгээр цэгт үхрийн мах 8000-9500, хонь 7000-7500, ямаа 6000, адуу 6500-7000 төгрөгийн үнэтэй байна.

Мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үнэ бүрдэлтэд хийх хяналт, шалгалт 30 хоногийн хугацаанд явагдах ба нөөцийн мах бэлтгэлийн байгууллагуудыг хамруулан үргэлжилнэ.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

“Сурагчдын амралтыг урагшуулах шийдвэр гараагүй” гэв DNN.mn

Сурагчдын II улирлын амралтын талаар Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны Боловсролын ерөнхий газрын дарга Т.Ням-Очир “Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас албан ёсны шийдвэрийг гаргаагүй байна. Боловсролын ерөнхий газраас долоо хоногоор сурагчдын амралтын урагшлуулах тооцоо судалгааг хийж, салбар яамандаа хүргүүлсэн” гэжээ.

  • Нэгдүгээр улиралд: Есөн долоо хоног хичээллэн арваннэгдүгээр сарын 6-13-ныг хүртэл буюу нэг долоо хоног амарна.
  • Хоёрдугаар улиралд: Найман долоо хоног хичээллэн 1-9 дүгээр ангийнхан гурван долоо хоног, 10-12 дугаар ангийнхан хоёр долоо хоног амарна.
  • Гуравдугаар улиралд: Есөн долоо хоног хичээллэн бүх ангийнхан нэг долоо хоног амарна.
  • Дөрөвдүгээр улиралд: Бага ангийн сурагчид найман долоо хоног, дунд ангийнхан есөн долоо хоног, ахлах ангийнхан 10 долоо хоног хичээллэхээр байна.

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал эдийн-засаг

С.Оргилболд: Таваас дээш хувийн эдийн засгийн өсөлт ярьж байгаа тохиолдолд бүтцийн шинэчлэлээ ярих цаг нь болсон DNN.mn

Эдийн засагч С.Оргилболдтой Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт, өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар ярилцлаа.

-Он шувтарч байна. Энэ 2023 оны эдийн засгийн үзүүлэлт ямар байв. Мэдээж тодорхой өсөлт ажиглагдаж байх шиг байна, тийм үү?

– Ирэх оны төсвийг батлаад удаагүй байна. Миний хувьд УИХ Төсвийн тухай хуулиа он гаргаад дахиж харах болов уу гэж бодож байна. Учир нь маш замбараагүй төсөв батлагдсан.

Мэдээж эдийн засгийн нааштай үзүүлэлтүүд харагдсан нь үнэн. Гэхдээ улсын төсвийг батлахдаа эдийн засгийн өсөлттэйгөө илүү сайн уялдуулж өгөх ёстой байсан. Энэ ажлыг маш хариуцлагагүй дутуу хийсэн. Тиймээс бодит өсөлт харагдахгүй гэсэн үг. Угтаа боломж бидэнд байна. Гэвч тэр боломжоо бид ашиглаж чадахгүй байгаа нь харамсалтай. Энэ жилийн тухайд уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ дэлхийн зах зээл дээр харьцангуй өндөр байлаа. Түүнээс гадна маш тогтвортой байж ирлээ. Энэ тогвортой байдал гэхдээ удаан үргэлжилдэггүйг өнгөрсөн хугацаанд бидэнд тодорхой харуулж байгаа шүү дээ. Гэтэл Засгийн газар энэ байдлыг өөдрөгөөр төсөөлж, төсвийн орлого бүрдүүлэлтээ хийсэн нь том алдаа. Он гараад нүүрсний болоод, зэсийн үнэ унах магадлалтай байгааг олон улсын эдийн засгийн судлаачид анхааруулж байна. Учир нь Хятад улсад одоо ч гэсэн цар тахлын нөлөөлөл арилаагүй байна. Эдийн засаг нь амаргүй үеийг туулж байна. Америкийн хувьд улс төрийн нөхцөл байдал тийм ч таатай биш байгаа нь дэлхийн эдийн засагт зарим нэг талаараа сөрөг нөлөө үзүүлэхээр байгаа юм билээ. Тиймээс бидний хувьд өнөө маргаашийн өсөлтөд тулгуурлаж улсын эдийн засгийн бодлогоо гаргах нь дэндүү эрсдэлтэй байлаа. Тиймээс л оны дараа УИХ, Засгийн газар төсөвт тодотгол хийх шаардлага үүсэх байх.

-Засгийн газрын зүгээс Монгол Улсын эдийн засаг энэ онд зургаан хувиар өслөө гэж байгаа. Энэ өсөлт нийгмийн амьдралд хэрхэн нөлөөлөх бол. Иргэдийн амьдралд мэдэгдэж байгаа зүйл ажиглагдах юм уу?

-Эдийн засгийн өсөлт бодитой нэмэгдээгүй. Гэхдээ өмнөх онуудтай хариуцуулахад өсөлт бол явагдаж байгаа.

Энэ оны хувьд 5.2 хувь, ирэх онд 6.5 хувиар өсөх хандлагатай байгаа нь үнэн. Энэ нь БНХАУ-д Монголоос авдаг түүхий эдийн эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэж, Таван толгойн нүүрсний ордуудыг Хятадтай холбосон төмөр замууд ашиглалтад орж, гүний уурхай ажиллаж эхэлсэнтэй холбоотой гэж ойлгож болно.

Аялал жуулчлалын салбар бүрэн сэргэсэн нь ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний салбарын ажиллагааг сайжруулахад түлхэц болсон. Экспорт, уул уурхай, аялал жуулчлалын салбар өссөөр байвал хэтийн төлөвийг бэхжүүлж магадгүй юм. Гэхдээ дэлхий даяар бодлогын хүү нэмэгдэж, БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт удааширч байгаа нь хэтийн төлвийн гол эрсдэл болно. Үүнийг бид маш сайн анхаарч харах хэрэгтэй. Манайд нэг сонин үзэгдэл байдаг. Яг эдийн засаг өсөх бололцоотой үед төсөв нь батлагддаг. Баахан халамж тараадаг. Давхцаад шинэ жил, цагаан сар гээд нийтийн тэмдэглэлт баярын өдрүүд тохиодог. Үүнээс шалтгаалж, эдийн засгийн үргүй зардлууд нэмэгддэг. Ямар ч амьгүй эдийн засгийн урсгал он дамжин явагддаг. Үүнээс болоод өсөх боломжоо бид үргүй зардлаараа таг зогсоочихдог. Дахиад мөнгөний ханш унадаг. Валютын нөөц эрс багасдаг. Үүнээс шалтгаалж эдийн засгийн өсөлт хасах руу тэмүүлдэг. Ийм нэг сонин “чөтгөрийн тойрогт” Монгол Улсын эдийн засаг эргэлдэж байна. Үүнээс гарах хамгийн энгийн шийдэл бол Улсын төсвийг батлахдаа нэгдүгээрт, ямар ч алдагдалгүй батлах. Хоёрдугаарт, халамжийг 2-3 дахин бууруулах шаардлагатай. Нэмээд бодлогын хүүгээ багасгах, мөнгөний бодлогоо зөөлрүүлэх шаардлагатай. Мөн импортын бараа бүтээгдэхүүний урсгалд хязгаарлалт тогтоох, дотоодын үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэх ёстой. Өөрөөр хэлбэл яг эдийн засаг өсөх бололцоотой үед нийтээрээ бүсээ чангалж байх бодлогыг авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай юм. Тэгэж чадвал бид энэ тойргоосоо гарч чадна.

-Инфляци хамгийн өндөр түвшинд буюу 16.9 хувьд хүрч байсан. Одоо яг ямар түвшинд байна. Цаашид Засгийн газрын дэвшүүлсэн зорилт болох зургаан хувь руу орох боломж бий юу?

-Энэ онд дэлхийн эдийн засгийн хямралын шалтгаан инфляцийн өндөр өсөлт хэвээр байхаар байна. Монгол Улсын хувьд энэ онд ам.доллараар төлөх зээл, бондын төлбөр өндөр байгаа нь эдийн засгийн ашиггүй нөхцөл байдлыг бүрдүүлж байгаа. Эрчим хүч, ялангуяа нефтийн бүтээгдэхүүний үнэ, хүнсний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ, мөн олон улсын тээвэр ложистикийн хүндрэлээс улбаатай үнийн өсөлт нь хэрэглээний үнийн өсөлтөд нөлөөлж байгаа гол эрсдэлүүд юм. Мөн цаг агаар, өвөлжилтийн байдал гэх зэрэг манай орны өөрийн онцлог эрсдэлүүд нь хэдийгээр урьдчилж таамаглахад хүндрэлтэй, тодорхой бус зүйлс боловч инфляцийн төсөөлөлд хүчтэй нөлөөлөх эрсдэлтэй хүчин зүйлс. 2023 онд Монгол Улсад инфляцийн түвшин алгуур буурах хандлагатай байгаа. Яг одоогийн байдлаар инфляци нэг оронтой тоо руу орсон. Өөрөөр хэлбэл 9.4 хувьтай байгааг Монголбанкны мэдээллээс харж болно. Гэхдээ удахгүй баяр болох гэж байна. Тиймээс энэ бууралт дахиад хоёр оронтой тоо руу орох эрсдэлтэй. Ер нь цаашид инфляцийн түвшин алгуур буурах дүр зураг харагдаж байгаа. Мэдээж зургаан хувьд хүрэх эсэх нь Засгийн газрын авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого, зохицуулалтаас шууд хамаарна.

-Цаашид ер нь Монголын эдийн засгийн өсөлтийг бодит байдлаар хэрхэн нэмэгдүүлэх боломжтой юм бэ?

-Ирэх 2024 оны төсвийг зарим нь ашигтай баталсан гэж яриад байгаа. Төсөв ашигтай байна гээд бүх зүйл сайхан болж байна гэсэн үг биш. Татварын орлого биелж байгаа. Цаашдаа Хятадын эдийн засгийн өсөлт тооцоолсноос илүү хурдтай саарвал яах вэ гэдгийг бид бодох хэрэгтэй. Хил дээр гацаа саад үүсэх, Хятад Монголоос импортоор авдаг түүхий эдийн хэмжээндээ хязгаарлалт тогтоовол яах вэ. Бид үүнд илүү анхаарч бэлдэх хэрэгтэй. Таваас дээш хувийн эдийн засгийн өсөлт ярьж байгаа тохиолдолд бүтцийн шинэчлэлээ ярих цаг нь болсон. Ийм шинэчлэл хийхгүй бол одоогийн эдийн засгийн өсөлт цаг зуурынх байгаад дахиад л хямралд өртөж мэднэ. Дотоод нөөц боломжоо ашиглан татварын сууриа тэлэх хэрэгтэй байна. Ингэвэл илүү тогтвортой татварын орлого төсөвт бүрдэнэ. Цаг үеийн шинж чанартай төсвийн тэлэлтийн бодлогоо дуусгавар болгон хумиж, эдийн засгийн хэвийн өсөлттэй үеийн бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Нөгөөтэйгүүр хөрөнгө оруулалтуудын үр ашгийг дээшлүүлэх нь чухал. Эдгээр хөрөнгө оруулалт нь дандаа Монгол Улсын өрсөлдөх болон шингээх чадварыг сайжруулахад чиглэх учиртай. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхдээ эдийн засгийн багтаамж шингээх чадвартай нь уялдуулахгүй бол улирлын шинжтэй эдийн засгийн мөчлөгдөө амждаггүй.Орлого өндөр байгаа үед төсвийн хуримтлалаа хийхгүй бол болохгүй.

Э.МӨНХТҮВШИН