Өнөөдөр Монгол бахархлын өдөр. Японы монголч эрдэмтэн Кобаяши Такаширогийн бичсэн “Чингис хаан” ном уншигчдын гарт хүрэхэд бэлэн болжээ. Номын редактор, Төвөд судлаач Т.Ням–Очиртой япон эрдэмтэн Чингис хааныг хэрхэн харж “нээсэн” талаар ярилцлаа.
-Чингис хааны талаарх ном бүтээл дотоодод болон олон улсад олон бий. Тэр дундаа Кобаяши Такаширогийн энэ бүтээл ямар онцлогтой юм бэ?
-Кобаяши Такаширо 1940 онд Монголын нууц товчоог япон хэлээр орчуулсан хүн. Тэрбээр 1960 онд япон хүний нүдээр Чингис хааны тухай ном гаргасан. Чингис хаан ном тухайн үедээ их алдаршсан. Кобаяши Такаширо Дэлхийн II дайн дараа Ойрхи Дорнодод дипломатаар ажиллаж байх үедээ перс, араб хэл сураад тэдгээр хэл дээрх Чингис хааны тухай сурвалжуудыг судалсан байгаа юм. Ингээд Чингис хаан номыг бичсэн. Тус үтээлдээ Чингис хаан гэдэг хувь хүнийхээ талаас ямар сонирхолтой хүн байсан юм бэ гэдгийг гаргасан. Өнөөдөр энэ ном бичсэн цагаас хойш 63 жил өнгөрсөн байна. Энэ хугацаанд мэдээж олон зүйл өөрчлөгдсөн. Гэхдээ сонирхолтой зүйлийг бидэнд үлдээсэн. Жишээ нь, Тэмүүжин гэдэг үг бол төмөрчин, төмрийн дархан гэсэн утгатай үг юм байна гэж Кобаяши Такаширо анх санал дэвшүүлж гаргаж байсан тавьдаг.
Бид Монголын нууц товчоо гээд том байлдан дагуулалт, олон үйл явдлыг хамаарсан судалгаа хийдэг байхад энэ хүн зөвхөн Чингис хаан гэдэг хувь хүнийг төрснөөс нь авахуулаад нас барах хүртэл бүх амьдралыг задлан шинжилсэн. Ингэхдээ хятад, орос, араб, перс, монгол хэл дээрх сурвалжуудыг ашигласан нь маш өргөн цар хүрээтэй бүтээл болж чадсан байдаг. Харин манайд сүүлийн 33 жил зөвхөн Монголын нууц товчоог судлаад Чингис хаан хувь хүнийхээ хувьд хэн байсныг шинжлэх ухааны хялбарчилсан загвараар бичиж үзээгүй юм билээ.
-Энэ бүтээлийг эхлээд монгол бичгээр хөрвүүлсэн гэв үү?
-Өмнөдмонголын эрдэмтэн Даланбаяр анх монгол хэл рүү хөрвүүлж, надад Монголд монгол бичгээр хэвлүүлэх хүсэлт тавьсан юм. Түүнийг нь ёсоор болгосон. Гэхдээ энэ бүтээлийг ингээд орхих ёсгүй, кириллээр монголчуудад дэлгэрүүлье гэж бодсон.
Миний мэргэжил бол монгол хэл, уран зохиолын багш. 2008-2023 он хүртэл 15 жилийн хугацаанд Монгол болон Өмнөдмонголд Чингис хаан тахилга байдаг газарт судалгаа хийсэн хүн. Монгол бахархлын өдрийг нийтээрээ тэмдэглэж эхэлснээс хойш жил бүр энэ өдрийг угтаж Чингис хааны талаарх бүтээл түмэнд хүргэхийг хүсдэг. Анх “Чингис хааны шүтээн хөрөг” ном, Чингис хааны Эзэн сангийн тайлбар, “Чингис хааны тайлга тахилгын соёлын чадавх” зэрэг ном гаргасан. Түүнээс гадна би сүүлийн гурван жил Хэнтий аймгийн Батноров сумын Тэнгэрийн андгай цогцолбор дээр эвент мастер бэлдсэн. Ингээд харахад бид ерөнхий боловсролын сургуулийн хүүхдүүдэд Чингис хааны талаарх уншчих шинжлэх ухааны хялбаршуулсан ном бичдэггүй юм байна. Эсвэл сургуулийн өмнөх насныханд зориулсан комикс, эсвэл шууд Монголын нууц товчоо уншуулдаг. Энэ дунд 3-9 дүгээр ангийнхан гэсэн хоосон оройн зай үлддэг. Энэ орон зайг нөхөхөд Кобаяши Такаширогийн “Чингис хаан” ном тохирно гэж харж байгаа. Энэ бүтээлээ цөөхөн хувиар хэвлэж, Гандантэгчэнлин хийдийн ойролцоох номын дэлгүүрүүдэд худалдаалана.
-Кобаяши Такаширогийн “Чингис хаан” ном Японы бизнес эрхлэгч, маркетингийнханд бизнесийн гарын авлага болсон гэдэг. Үүнийг тодруулж ярьж өгөхгүй юу?
-Япон хүн гэж хэн билээ. Ямар нарийн нягт нямбай хүмүүс билээ. Энэ хүмүүс 1960 онд дэлхийн тэргүүлэгч гүрэн болохоор ид ажиллаж, бүтээж байх үед Кобаяши Такаширогийн “Чингис хаан” ном тэр үеийн маркетер буюу маркетингийн менежрүүдийн гарын авлага болсон байдаг. Японы бизнесменүүд хоорондоо ярьдаг байж. “Чингис хааны маркетинг гэж ном байна. Жишээ нь, Японы “Тоёота” дэлхийн бүх улсад яг Чингис хаантай адилхан байлдан дагуулсан маркетинг” гэж үздэг. Тоёота үйлдвэрлэл дэлхийн хэрэглээ болж чадсаныг өөр хоорондоо “Чингис хааны маркетинг” гэж хэлдэг байжээ. Өөрөөр хэлбэл, 1960-аад онд Японд бизнес хийж эхэлсэн хүмүүсийн хамгийн их унших дуртай ном нь энэ бүтээл байсан байна. Мэдээж цагийн эрхээр өнөөдөр мартагдсан. Гэхдээ Японы 80-аас дээш насны бизнесменүүдэд энэ ном бол дэлхийг эзэлсэн бизнес босгож гаргахад сэтгэлийн урам зориг өгсөн гэж хэлдэг юм байна.
–Чухам ямар үйл явдал, Чингис хааны ямар зан, үйлдлийг япончууд онцолсон байдаг юм бэ?
-Чингис хааны амьдралын түүх бол маш олон хот улсыг дайлаар мордож, эзэлсэн, маш олон хүнийг хөнөөсөн. Их хатуу түүх. Чингис хаан усыг хамгаална. Газар тариалан эрхэлж байгаа бүх газрыг адууны бэлчээр болгоно гэсэн зорилго тавьсан байдаг. Япончууд бид ямар ч газарт сонгодог технологи зарж, ямар ч шашинтай ямар ч улс төртэй улс байлаа гэсэн хүний хэрэгцээг хангаж чадна гэдэг туйлын зорилго тавьсан. Тэр туйлын зорилгын эрч хүчийг Чингис хааны намтар буюу Кобаяши Такаширогийн “Чингис хаан” номоос авсан гэж үздэг.
Чингис хааны эрхшээлд бүх шашны төлөөлөл, улс үндэстэн орсон. Тэр ганцхан зорилго тавьсан нь энэ бүх үндэстэнд таалагддаг байх ёстой агуулга. Түүнтэй адил Японы компаниуд яг л ийм маркетинг барьдаг байсан. Түүгээрээ “Чингис хаан” номыг бизнесийн цагаан толгой гэж хэлдэг.
-Кобаяши Такаширо олон хэл дээрээс сурвалжаа авсан гэлээ. Магадгүй бидний мэдэхгүй түүх энэ номд дурдагддаг уу?
-Байлгүй яах вэ. Чингис хаан хятад хүнийг хүндэлдэг байсан. “Би хятад хүнийг маш их хүндэлж байна. Ямар ч хувийн өш хонзон байхгүй” гэж хэлсэн байдаг. Гэтэл өнөөдөр Чингис хаан зарлигаар үлдээчихсэн юм биш бид нийтээрээ хятадуудыг үзэн яддаг үзэл байна. Ер нь бид Чингис хааны тухай, юу гэж хэлсэн ямар байр суурьтай байсныг олон хэлний сурвалжаар судалж амжаагүй. Харин перс, турк, араб хэлтэй түүхчид бий болж эхэлж байна. Чингис хаан нөхөрлөл гэдэг зүйлийн үнэ цэнийг байнга төлсөн шүү гэдгийг энэ ном дээр сайн гаргасан. Тиймдээ ч Японы компаниудад байдаг, нэг компанидаа үнэнч байх, насан туршдаа ажилладаг зарчим сүүлийн 100 гаруй жилийн хугацаанд л бий болсон соёл. Энэ соёлыг бий болгоход Кобаяши Такаширогийн “Чингис хаан” бүтээл их нөлөө үзүүлсэн гэж яригддаг.
Б.ЭНХЗАЯА
