Month: November 2023

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхэд Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улсаас Монгол Улсад хавсран суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Сабонга Киприан Квеле Итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барив.

Элчин сайдыг үүрэгт ажилдаа орж буйд нь Ерөнхийлөгч баяр хүргэж, амжилт хүсэв. Харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд Элчин сайд хүчин чармайлт гаргана гэдэгт итгэж байгаагаа хэлээд, төр, засгаас бүх талын дэмжлэг үзүүлэхээ илэрхийлэв.

Мөн олон улсын хамтын нийгэмлэг, НҮБ болон олон улсын байгууллагын хүрээнд харилцааг бэхжүүлэхийн төлөө байгааг тэмдэглэв.

Элчин сайд Сабонга Киприан Квеле харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхийн төлөө хичээн ажиллахаа илэрхийлэв.

Өвлийн хүйтэнд автомашин асаахдаа анхаарах зүйлс:

Аккумляторын ачааллыг бууруулах

Машиныхаа хаалгыг бүрэн хаах

Машин доторх бүх зүйлээ унтраах. Хөгжим, халаагуур, гэрэл гэх мэт

Түлхүүрээ хамгийн ихдээ 10 секунд дараарай.

Түлхүүрээ 10 секундээс удаан эргүүлэх хэрэггүй. Ингэснээр стартер буюу манайхны хэлж заншсанаар “стачер” хэт их ачаалахаас зайлсхийх юм.

Машин асахгүй бол аккумлятор цэнэг автал хүлээгээрэй.

10 секунд түлхүүрээ эргүүлсний дараа машин асахгүй бол түлхүүрээ буцаан, хоёр минут хүлээнэ.

Машин асааж хүчрэхгүй болсон аккумляторыг холбож асаагаарай.

Хөдөлгүүр асах шинжгүй байвал аккумляторын цэнэг дуусаж, суусан гэсэн үг. Энэ үед холбогч хэрэгтэй бөгөөд өөр нэгэн машинтай холбож, асаах хэрэгтэй юм.

Холбогч дээр (+) гэсэн тэмдэглэгээг өөрийн болон нөгөө машиныхаа аккумляторын (+) тэмдэглэгээ дээр тааруулна. Мөн (-) аккумляторын тэмдэглэгээ дээр (-) холбогчийг байрлуулна.

Цэнэггүй аккумляторыг цэнэг авахуулахын тулд холбосныхоо дараа хэдэн минут хүлээнэ. Машинаа асаачихаад жаахан “хаазлаад” өгөөрэй.

Зориулалтын аккумлятор халаагч ашиглах. Та худалдаж аваад машиндаа суурилуулж болох бөгөөд ингэхдээ заавал мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө аваарай.

Ил гал гаргахыг хориглоно.

Монгол Улсын эрүүл мэндийн тусламж үйлчил­гээ­ний чанар, аюулгүй байдал, хүртээмжийг дээшлүүлэхэд үнэтэй хувь нэмрээ оруулж буй мэргэжлийн баг  хамт олныг өнөөдрийн дугаартаа онцолж байна. Энэ бол сайн сайхан өөд тэмүүлэгч “SM” мэс заслын төрөлжсөн эмнэлэг юм.Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудад нэвтэрсэн хамгийн сүүлийн үеийн оношилгоо, эмчилгээг эх орныхоо хөрсөнд нутагшуулж буй тус эмнэл­гийн үйл ажиллагааг сурвалж­лахаар зорьж очлоо.Хан-Уул дүүрэг дэх “Home plaza 2”-ын тойрог замын баруун урд талд “SM” эмнэлэг байрладаг аж.Таван давхар энэхүү но­гоон өнгөтэй барилгыг хаанаас нь ч харсан содон юм.Ертөнцийн зүгээр урагш харсан эмнэлгийн хаалгаар оронгуут эелдэг найрсаг хамт олон үйлчлүүлэгчдээ халуун дотноор угтаж авах нь сэтгэлд дулаахан гэж ээ.

Үүсгэн байгуулагдаад өдгөө арван жилийнхээ ойтой золгож байгаа “SM” эмнэлэг нь ерөнхий мэс засал, эмэгтэйчүүдийн мэс засал, чих хамар хоолой, урологи, бөөрний мэс засал, гоо сайхны мэс засал, өвдөлтийн менежмент гэсэн үндсэн зургаан чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Эднийх өнгөрсөн хугацаанд мэс заслын төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг болон өргөжиж  хоёр ч  удаа  магадлан итгэлжлэгджээ. Тус эмнэлгийн хамгийн том давуу тал нь эрүүл мэндийн салбарт шинэ шинэлэг эмчилгээ үйлчилгээг нэвтрүүлэн ажилласаар ирсэн юм.Дээрээс нь эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдсан болохоор улсын эмнэлгийн ачааллыг хуваалцдаг байна.Гол нь өвчтөнүүдийн хувьд улсын эмнэлэгт очерлодог шиг хэдэн сарын урт дарааллыг хүлээж цөхрөнгөө барах шаардлагагүй.Гурав дахь шатлалын эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг “SM”-ээс цаг алдалгүй түргэн шуурхай авах боломжтой.Хэвтэн эмчлүүлэх 20 ортой юм билээ.Биднийг очиход сул ор харагдсангүй.Тэнд өсвөр наснаас өтөл буурай хүртэлх бүхий л насныхан хэвтэн эмчлүүлж байв.Өвчтөнүүд болон үйлчлүүлэгчид “SM” эмнэлгийн талаар үнэхээр ам сайтай байсан.Тухайлбал, “Үзлэг, оношилгоо, эмчилгээ нь нэг дор төвлөрсөнөөс гадна эмч, сувилагч, эмнэлгийн ажилтнуудынх нь харилцааны хандлага эерэг.Мэргэжлийн ур чадвар ч сайтай.Мэдээж эмнэлэгт янз бүрийн өвчин зовиуртай хүмүүс ирж байгаа.Тэр бүгдэд огт төвөгшөөж цааргалалгүй чин сэтгэлээсээ үйлчилдэгт нь талархаж байна.Миний хувьд улсын эмнэлэгт бишгүй л хэвтэн эмчлүүлж байлаа.Тэр тоолонд явдал суудал нь барагддаггүйг монголчууд бүгд л мэднэ.За тэгээд хэвтэн эмчлүүлэх нь битгий хэл үзлэгийн цаг авах гэж хоёр, гурван сар очерлодог.Харин энэ сайхан эмнэлэгт тийм зовлон алга.Ийм эмнэлэг өшөө олон болоосой доо.Тэгвэл монголчуудад мөн ч их хэрэгтэй сэн” гэж өндөр настай өвчтөн ярив.

Эрүүл монгол хүний төлөөх сайн үйлсийн эзэд

“SM” эмнэлэг нь нийгмийн хариуцлагын хүрээнд “Мөр-Өөд” төслийг санаачилжээ.Уг төсөл өдгөө гурав дахь жилдээ амжилттай хэрэгжиж байна.Төслийн хүрээнд “ТВ-9” телевизийн “Мөрөөдөл биелдэг юм” нэвтрүүлэгт оролцож байсан 52 настай өрх толгойлсон эмэгтэйд халуун гараа сунгажээ.Түүнд хөлийн судасны өргөсөл өвчний мэс заслыг үнэ төлбөргүй хийж, олон жилийн зовиур шаналлаас нь ангижруулсан байна.Мөн “Алдарт ээж” цахим нэгдэлтэй хамтран бүтэн жилийн хугацаанд сар бүр нэг ээжийг сонгож, нийт 12 бүсгүйд эмэгтэйчүүдийн мэс заслыг үнэ төлбөргүй хийжээ.Бас Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвтэй хамтын ажиллагаа байгуулж, бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн нийт охидод эмэгтэйчүүдэд үзлэг зөвлөгөө өгөхийн зэрэгцээ эмчилдэг байна.Энэ мэтчилэн “SM” эмнэлгийн хамт олон 100 хувь өөрсдийнхөө зардлаар нийгэмд гэрэл асаасан олон сайн үйлсийг тамгалж бай­гаа юм.Тэдний нийгэм рүү чиглэсэн ажил жилээс жилд өргөжин тэлж байгаа нь үнэхээр талархууштай.Өнөө жилээс эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ тэр бүр авч чаддаггүй Улаанбаатар хотын алслагдсан хороод болон 21 аймаг сумын зорил­тот бүлгийн иргэдэд нарийн мэр­гэжлийн үзлэг оношилгоо, зөвлөгөө хүргэж эхлэв.Энэхүү сайн дурын “Мөр-Өөд” баг нь одоогийн байдлаар найман аймгийн 20 гаруй сумдад очиж ажиллажээ.Үүний зэрэгцээ хөдөө сумдын эмч мэргэжилтнүүдэд сургалт семинар зохион байгуулдаг аж.

Мэдээлэл технологи асар хурдтай хөгжихийн хэрээр хиймэл  оюун ухаанд суурилсан эмчилгээ, оношилгооны арга улам төгсөрч байна. Хөгжилд хүрсэн орнуудад дэлгэрсэн тэрхүү дэвшилтэт технологиудыг “SM”-ийн хамт олон эх орондоо нутагшуулж ирсэн билээ.Удирдлагын баг нь дотоодын эмч нарынхаа ур чадварыг сайжруулах тал дээр байнгын санаачилгатай ажилладаг.Тус эмнэлэг нь хамтарч ажилладаг гадаадын нэр хүндтэй эмнэлгүүдийн эрдэмтэн, профессоруудыг Монголд авчирч, олон улсын сургалтуудыг явуулдгаараа салбартаа хэдийнэ хүлээн зөв­шөөрөгдөж чадсан.Өнөө жил гэхэд олон улсын гурван томоохон сургалтыг Монгол­доо зохион байгуулсан бай­на. Хамгийн сүүлд гэвэл эх, барих эмэгтэйчүүдийн 120-иод эмчийг  сургалтад хамруулсан байх жишээтэй. “SM” эмнэлгийн үйл ажил­лагаа, зорилго тэмүүллийг том зургаар нь харвал тэр чигтээ эрүүл монгол хүний төлөө гэсэн чин сэтгэл, зүт­гэл уншигдана.Тэр хэрээр салбартаа асар их хөрөнгө оруулалтыг хийж яваа хамт олон юм.

Тус эмнэлгийн бас нэг том давуу тал нь үйл ажиллагааны үндсэн зургаан чиглэл бүртээ Солонгосын алдартай эмнэл­гүүдтэй түншилдэг байна.Энэ талаар “SM” эмнэлгийн гүйцэтгэх захирал Г.Мөнх-Оргил ярихдаа “Бид Солон­госын Каннам дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулдаг шилдэг эмнэл­гүүдтэй хамтарч ажил­ладаг.Үүний том давуу тал нь үйлчлүүлэгчид маань мэс засалд орохдоо солонгос юм уу монгол эмч сонгох боломжтой гэсэн үг.Мэдээж Солонгосоос эмч ирээд шууд хагалгаа хийчихгүй.Ту­хайн эмч манай Эрүүл мэндийн яамнаас бүх шатны зөв­шөөрлийг нь авсны дараа өвчтөнд үзлэг, оношилгоо, мэс засал хийх эрх нь үүснэ гэсэн үг.Тэгэхээр иргэд маань ямар ч айх, айдасгүйгээр бидэнд эрүүл мэндээ даатгаж болно.Дээрээс нь манай эмнэлэг Монгол Улсад албан ёсны бүртгэлтэй эм, эмнэлгийн х­э­рэг­сэл, хагалгааны материа­луудыг ашигладаг.Ингэхдээ хад­галалт, тээвэрлэлийн горимыг чанд сахидаг” гэв.

Умай хүзүүний хорт хавдрыг тавхан секундэд оношилж байна

“SM” эмнэлэг нэг давхар­таа эмэгтэйчүүдийн амбул­тори­той.Энд ерөнхийдөө эмэгтэйчүүдийн өдөр тут­мын үзлэг, оношилгоо хийдэг юм билээ.Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ талдаа хэд хэдэн төрлийн мэс засал хийдэг байна.Жишээл­бэл, “Уродинамик” аппаратын тусламжтайгаар эмэг­тэй­чүүдийн шээс задгайрлыг оношилж эмчилдэг аж.“Mini sling” буюу маш нарийн зүсэлттэй давсаг сойх, хярзан оёх, үтрээний пластик мэс заслуудыг мэргэжлийн өндөр ур чадвартай баг хамт олон хийдэг юм байна.Давсаг сойх мэс заслыг хоёр төрлөөр хийдэг гэнэ.Тухайн хүний үндсэн өөрийн булчингаар эсвэл хамгийн сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологи буюу сетика тавьж оёдог байна.

Эмэгтэйчүүдэд түгээмэл тохиолддог өвчин бол умайн хүзүүний хорт хавдар.Сүүлийн жилүүдэд энэ өвчин залуужих хандлагатай болсон нь эмч нарын санааг зовоож байгаа.ДЭМБ-ын зөвлөснөөр 30-60 насны эмэгтэйчүүдээс гурван жилийн давтамжтай ПАП тест авдаг.Энэ нь тухайн хүнд хорт хавдрын эс бүрэлд­­сэний дараа илрүүлдэг тест гэсэн.Умайн хүзүүний хорт хавдар нэг, хоёрдугаар шатандаа оношлогддог нь ийм учиртай юм байна.Харин хиймэл оюун ухааны тусламжтайгаар уг өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой ажээ.Анагаахын шинжлэх ухаанд нэвтэрсэн хамгийн сүүлийн үеийн арга бол “AI” оношилгоо.Ямар ч өвдөлтгүй, маш богино хуга­цаанд оношилдог бай­на.“AI” оношилгоо нь 95 хувиас дээш өндөр мэдрэг чадвар­тай.Зургаан сая дата мэдээлэл дээр тулгуурладаг гэсэн.Өөрөөр хэлбэл, умайн хүзүүний зургийг аваад тэр дата өгөгдлүүдтэй ердөө тавхан секундын дотор харь­цуулалт хийгдээд хариу нь гараад ирчихдэг байна.Хиймэл оюун ухааны хувьд мэдрэг чанар өндөр болохоор хорт хавдар дөнгөж бүрэлдэж байхад нь оношилсноор 100 хувь эдгэрэх боломжтой аж.“AI” оношлогоо ямар ч зовиургүй учраас бэлгийн хавьталд орсон бүх насны охид бүсгүйчүүд үзүүлэхэд сөрөг нөлөөгүй гэсэн.Ялангуяа умайн хүзүүний хорт хавдар залуужиж байгаа өнөө үед заавал 30 настайдаа ПАП тест өгөх гэж хүлээх шаардлагагүй болжээ.“AI” аппаратаар жил бүр өөрийгөө оношлуулж, энэ аюулт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтойг мэргэжлийн эмч зөвлөв.

Нас ахих тусам эмэгтэй­чүүдэд шээс задгайрах эмгэг түгээмэл тохиолддог. Улсын эмнэлгүүдийн ачааллыг нэ­лээд нэмэгдүүлдэг энэ өвч­­н­ий амбулторийн үзлэг, оношилгоо, эмчилгээг  “SM”-ээс саадгүй авч бай­на лээ. Тус эмнэлэг эрүүл мэндийн даатгалд хамрагд­сан болохоор иргэдэд амбул­торийн үйлчилгээг үнэ төлбөргүй үзүүлж байв.Сониноос Монгол Улсын хэмжээнд шээс задгайрлын эмгэгийн “Уродинамик” оношилгоог хийж буй цорын ганц эмнэлэг нь эднийх ажээ.Эрүүл мэндийн яамнаас авсан мэдээллээр ийм оношилгооны аппарат манай улсад гурав бүртгэгдсэн байдаг.Судлаад үзтэл нэг нь ЭНЭШҮТ-д, нөгөөх нь Улсын клиникийн I эмнэлэгт байдаг боловч аль аль нь ажилладаггүй.Нэгдүгээр эмнэлгийнх нь эвдрээд удаж байгаа юм билээ.Тэгвэл Эх нялхасын “Уродинамик”-ийг ажиллуулдаг мэргэжилтэн одоогоор алга.Хуучин ажил­лаж байсан хүн нь тэтгэвэртээ суучихаж.Боловсон хүчний дутмагаас болж ийм чухал оношилгооны аппарат цоож­той өрөөнд зэвэрч байгаа гэж бодохоор харамсмаар.“Уродинамик” оношилгооны ач холбогдлын талаар “SM медикал” эмнэлгийн эмэг­тэйчүүдийн мэс заслын эмч М.Оюундарь ярихдаа “Ханиаж найтаахад шээс алдаж байгаа болгон дээр мэс заслын эмчилгээ үр дүнтэй биш.Тухайн эмэгтэй шээс задгайрлын ямар зэрэгт байгааг энэ аппаратаар тодор­хойлдог.“Мэс засал хийхэд тухайн эмэгтэйд үр дүн өгөх үү, үгүй юу” гэдгээс шалтгаалж энэ оношилгоог заавал хийх ёстой.Бүр  нарийн яривал тухайн эмэг­тэйн давсагны багтаамж, бие засаад дуусахад давсганд хэдий хэмжээний шээс үлдэж бай­на, давсагнаас гарч байгаа шээсний замын булчингийн хүч болон ямар төрлийн шээс задгайралт байна гэдгийг оношлодог. Үүний ачаар мэс заслын үр дүнг тодорхойлох боломжтой” гэлээ.

“SM медикал” эмнэлэг нь эмэгтэйчүүдийн нандин эрхтний гоо сайхан байдлыг хадгалахад зориулсан эмчилгээ, үйлчилгээ үзүүлдэг байна. Тухайлбал, гадна бэлэг эрхтний уруул багасгах, хэлүүнээс  дээш нь  татах, онгон хальсны нөхөн сэргээгдэх мэс заслаар салбартаа номер нэг гэж хэлж болно. Эдний “Women care” гээд үтрээний угаалгын аппаратын талаар мэдэхгүй эмэгтэйчүүд ховор.Энэ нь байгалиасаа өөрийгөө хам­гаалах хүчтэй тохиргоотой үтрээний хүчиллэг орчныг нөхөн төлжүүлж, ашигтай бактерийнх нь тоог нэмэг­дүүлдэг гайхалтай эмчилгээ юм.

Бамбай булчирхайг эмчлэх хамгийн сүүлийн аргыг нэвтрүүлжээ

Улсын хэмжээнд жилд бамбай булчирхайн 500 гаруй хагалгаа төлөвлөгддөг гэсэн статистик бий.Дэлхийн чиг хандлага хортой биш бол мэс засал хийхээс татгалздаг болсныг “SM” эмнэлгийнхэн онцолж байлаа.Харин манай улсад бамбай булчирхай томормогц хагалаад авчихдаг нь энгийн үзэгдэл болсон.Тэгвэл заавал хүзүүнд зүсэлт хийхгүйгээр бамбайн булчирхайг эмчлэх арыг шинжлэх ухаан хэдийнэ нэвтрүүлчихэж. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудад дэлгэрсэн “RFA” эмчилгээг “SM“ эмнэлэг Монголынхоо хөрсөнд нутагшуулснаараа анхдагч юм. Энэ нь “Өндөр давтамжит долгионы дулаанаар түлэх” арга аж.Тус эмнэлгийн хүзүү, толгойн мэс заслын эмч Ц.Мөнх-Алдарын танилцуулснаар RFA эмчилгээ олон давуу талтай юм байна.Тэрбээр хэлэхдээ “Бамбай булчирхай бол өөрөөсөө сонгомол гармон ялгаруулж бодисын солилцоог хэвийн явуулахад хамгийн чухал үүрэгтэй эрхтэн.Хүний өсөлт, сэтгэхүй, хоол боловсруулалтыг хүртэл зохицуулдаг гэж ойлгож болно.Бамбай булчирхайг хоёр янзаар шинжилдэг.Бүтцийг нь эхогоор, үйл ажиллагааг нь цусны шинжилгээгээр тодорхойлно.Сайхан мэдээ дуулгахад, манай эмнэлэг бамбайн үзлэг, оношилгоог эрүүл мэндийн даатгалаар төлбөргүй хийж байгаа.Бамбайн зангилаа гэдэг бол тэр эрхтнийх нь эмгэг ургалт өсөлт гэсэн үг.Дотор нь шингэн агуулсан, эдэрхэг, холимог зангилаа гэж гурав ангилдаг.Ер нь бол бамбайн зангилаа болгоныг хагалж авдаг байсан үе ард хоцорсон.Орчин үед илүү хөнөөл багатай аргыг сонгож байна.RFA буюу радио долгионоор түлэх эмчилгээ Солонгост анх үүсч байсан түүхтэй.Дараа нь дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудад нэвтэрсэн.Цаашдаа бамбайн зангилаа ч биш сүүлийн шатанд орсон хорт хавдрын өвчлөлийг багасгаж байна.Бас таван цул эрхтэнд үүсэн хавдрыг түлж эмчилдэг.Бамбайн зангилааны хувьд нэг см-ээс дээш хэмжээтэй байвал хортой эсэхийг нь нягтлахын тулд эдийн шинжилгээ авдаг.Хэрэв хорт хавдар бол заавал хагалгаанд орж авахуулах ёстой.Энэ төрлийн хагалгааг зөвхөн ХСҮТ хийж байна.Хэрэв бамбайн булчирхайн хорт хавдрын мэс заслыг хувийн эмнэлгүүд хийхийг зөвшөөрдөг болчихвол улсын эмнэлгийн оочир дараалал нимгэрнэ шүү дээ.Манай эмнэлгийн хувьд бамбайн хорт хавдрын хагалгааг хийх бүрэн боломжтой.Солонгосын хамтран ажил­ладаг эмнэлгүүдийнхээ эрдэм­тэн профессоруудыг авчираад мэс засал хийж болж байна.Харин бамбайн хоргүй жижиг зангилаануудын мэс ажилбарыг хувийн эмнэлгүүд хийхийг зөвшөөрдөг.Ер нь хагалгааны сөрөг тал их л дээ.Бүтэн нойрсуулна.Хагалгааны дараах сэргэлт 7-10 хоног үргэлжилнэ.Бас шарх, сорви үлдэнэ.Тэгвэл RFA эмчилгээний хувьд ийм сөрөг талууд байхгүйгээрээ давуу талтай.Гаднаас нь хэсгийн мэдээ алдуулдаг болохоор бүтэн нойрсох шаардлагагүй.Бамбайн зангилааг гадна талаас нь өндөр радио долгионоор түлээд идэвхгүй болгоно гэсэн үг.Нөгөө эс нь цаашаа хөгжихгүй.Харин усархаг бүтэцтэй зангилааны хувьд доторх шингэнийг нь соруулж авч байгаад гадна бүрхүүл хэсгийг түлдэг.RFA-гээр эдэрхэг хэсэг илүү үр дүнтэй эмчлэгддэг.Зангилааг түлснээр бамбайн булчирхайн бусад эдийг түлдэггүй. Үйл ажиллагаа нь хэвийн явдгаараа сайн талтай” гэв

Судасны бүдүүрлийг эмчлэх төгс шийдэл

Монголчуудын дунд судасны бүдүүрэл түгээмэл харагддаг.Анагаахын нэршил нь өнгөц венийн бүдүүрэл үрэвсэл гэдэг өвчин.Нийт хүн амын 20 орчим хувь нь өвчилдөг гэхээр тар­халтын хувьд өндөр тоо аж.Ихэвчлэн босоо болон суугаа хөдөлмөр эрхлэлт, жирэмслэлт, удамшлаас шалтгаалж венийн судас бүдүүрэл явагддаг байна.Өвчтөнүүдийн 70 хувь нь эмэгтэйчүүд байдаг гэнэ. “SM” эмнэлэг нь  хамгийн сүүлийн үеийн технологиор уг өвчнийг эмчлэх аргыг нэвтрүүлжээ. Энэ тухай Ерөнхий мэс заслын эмч Э.Нацагдорж сонирхуулав.Тэрбээр “Эхлээд венийн судасны бүдүүрэл ямар учиртай болохыг тайл­барлая.Венийн судас хавхлагын бүтэцтэй.Хавхлага нь судасны чиглэлийг нэг тийш нь урсгахад тусалдаг гэж ойлгож болно.Хавхлага нээгдэнгүүт цус урсана.Үүний дараа хавхлага хаагдана.Хэрэв хавхлагагүй байх юм бол хоосон турбад ус хийсэн юм шиг цус хаашаа ч хамаагүй урсана.

Тиймээс хавхлага нь цусны урсгалыг нэгэн чигт барихын тулд байдаг гэсэн үг.Хавхлага гэмтсэнээс доод мөчдийн венийн судасны бүдүүрэл үүсэх шалтгаан болдог.Доод мөчдөөс ирж байгаа цусны урсгал дээшээ явахад хэцүү.Тэр хооронд судас агшина.Хавхлагууд нээгдэж хаагдана.Нэг нь гэмтчихвэл дараа дараагийн хавхлагуудаа гэмтээх шалтгаан болдог.Ингээд шилбэ рүүгээ судас бүдүүрээд өөрчлөгдөөд ир­сэний дараа хүмүүс ихэвчлэн анзаардаг.Тэрнээс өмнө хөл чилээд, чинэрээд дохио өгөөд л байдаг.Энэ үед нь эмчид үзүүлбэл эрт оношлогдох боломжтой.Хавхлагын гэмтэл 30-аас дээш насныханд тохиолдож байна.Сүүлийн үед хийгдэж байгаа эмчилгээнүүд RFA буюу өндөр долгионоор судсан дотор түлэх мэс засал хийгдэж байгаа.Бас био цавуу ашиглаад судсан дотор өргөссөн венийн судсыг хатаах эмчилгээ хийгдэж байна.Аль аль нь үр дүн сайн.RFA өндөр долгионоор хийгдэж байгаа мэс засал нь хэсгийн мэдээ алдуулалттай хийгддэг болохоор хагалгааны дараах зовиур, шарх сорви бага.Өвчтөн хэвийн амьдралдаа орох хугацаа нь богино.Эмнэлэгт нэг хоночихоод л гараад явчихна.Хүнд хүчир ажил хийдэггүй бол ажлаа хийгээ явах боломжтой” гэв.Түүнтэй ийн ярилцаж суутал гаднаас 40 орчим насны бүсгүй орж ирэв.Тэрбээр саяхан хагалгаанд орсон юм байна.Эмчдээ хянуулах гэж ирсэн нь энэ аж.“Түлэх мэс засал хийлгэсэндээ их баяртай байгаа.Өвдөх зовиур­гүй, хэчнээн тухтай сайхан байгаа гээч. Би судас­ны бүдүүр­лээс болоод даашинз, юбка огт өмсч чаддаг­гүй  байсан. Одоо харин өөртөө  итгэлтэй, аз  жаргалтай бай­на. Энэ хагалгааг даатгалд оруулчихвал маш олон хүн над шиг урам зориг авах байх” гэж тэр бүсгүй инээмсэглэн ярив.

Түрүү булчирхайг дурангаар оношилж байна

“SM” эмнэлгийн урологийн тасаг дөрвөн давхарт байр­ладаг юм билээ.Энд эр бэлэг эрхтний болон бөөр шээсний замын бүхий л мэс заслыг хийдэг аж.Хүлээлгийн танхимд залуу хос арав орчим настай хүүтэйгээ ярилцаж суух нь анхаарал татлаа.Тэд хүүгийнхээ хөвчийг тасдуулахаар зорьж ирсэн аж.Эмч нартайгаа уулзаж, зөвлөгөө авчихаад хагалгаанд орох өдрөө товлосон тухай хэлэв.Хүүгээ зоригжуулж буй аав, ээж хоёр, тэдэнд баяр хүргэж, бахархах “SM” эмнэлгийнхний эелдэг дулаан уур амьсгалыг өсвөр нас­ны хүүтэй бусад гэр бүл харсан бол хэчнээн их урам авах байсан бол. Эрэгтэй хүүхэдтэй аав, ээж болгоны анхаарах чухал  асуудал яах аргагүй мөн. Энэ тухай эрэгтэйчүүдийн мэс заслын эмч Д.Баянбаатарын ярих­даа “Хөвч тасдах нь эрэг­тэй хүүхдийн бэлгийн бойжил­тод эергээр нөлөөлнө.Бас хосуудын харилцаанд ороод ирэхээр ариун цэвэр бай­на.Сүүлийн үед хөвч тас­дуулах мэс засал түлхүү хийгддэг болсон.Үүнээс гадна манай эмнэлэг эрэг­тэй­­­чүүдийн бахархал болсон эрхтэнтэй холбоотой бүхий л хагалгааг хийж байна.Цагираг, гольцоо, инплант, өөх шил­жүүлэн суулгах, био­мах нөхөх зэрэг пластик хагалгааг арван жилийн туршлагатай мэргэжлийн баг хамт олон эрүүл, аюулгүй орчинд хийж байна.Сүүлийн үед биомах нэлээд тренд болоод байгаа.Гол давуу тал нь яг өөрийнх юм шиг сууж өгч, эдгэрдэг.Харшил өгөхгүй, тойргоороо гурван см бүдүүн болдог хамгийн сүүлийн үеийн хагалгаа.Мөн эрчүүдийн үрийн суваг боох хагалгаанаас гадна түрүү булчирхайн дурангийн оношилгоо хийж байна” гэв.Улсын эмнэлэг дээр оочир дараалал нь дийлддэггүй урологи, бөөрний тасаг “SM” эмнэлэг дээр багаараа ажиллаж байна.

Гоо сайхныг урлагчид

Тус эмнэлэг нь гоо сайхны нөхөн сэргээх мэс заслыг биеийн болон нүүрсний гэсэн хоёр төрлөөр хийдгээрээ алдартай.Олны танил эрхмүүд “SM” эмнэлгийн байн­гын үйлчлүүлэгчид юм билээ.Нүүрний нөхөн сэргээх буюу гоо сайхны мэс засал дотроо зовхи, давхраа оёхоос гадна нүдийг том, чартгардуу болгож өөрчлөх гээд төрлүүдтэй. Жишээлбэл, давхраа нь бүтэн, хагас  зүсэлт­^­тэй, утсаар  гэсэн гурван янз. Залуу буюу зовхины арьс нимгэн охид, бүсгүйчүүдэд голдуу утсан давхраа тохи­ромжтой гэнэ.Хамгийн гол нь тухайн үйлчлүүлэгч хүссэн үедээ утсаа авахуулчихаж болох аж.Энэ үед ямар ч сорви үүсгэхгүйгээрээ давуу талтай гэж тус эмнэлгийн гоо сайхны мэс заслын эмч Ц.Энхжаргал ярилаа.Тэрбээр “Манай эмнэлэг нүүрний залуужуулах мэс заслыг мэсийн болон мэсийн бус аргаар хийж байна.Биеийн пластик мэс заслын хувьд хөх томруулах, багасгах, нөхөн сэргээх үйлчилгээг үзүүлж байгаа.Бас хэвлий, бугалаг, гуя, нурууны өөхийг соруулж аваад шаардлагатай биеийн хэсгүүдэд шилжүүлэх мэс засал хийдэг.Жин ихтэй хүмүүс огцом турсантай холбоотой арьсных нь агших чадвар сулардаг.Учр нь арьсны холбогч эдүүд тасарсан байдаг л даа.Тэгэхээр тухайн хэсгийн арьсыг тайрч авах мэс ажил­бар бас хийж байна” гэлээ.

“SM” эмнэлгийн боолтны өрөөний үүдэнд гоо сайхны хагалгаанд орсон хэдэн залуучууд харагдав.Тэдний хоёр нь хамрын таславчны хагалгаанд орсон гэнэ.Нэг нь оюутан юм байна.Өсвөр насандаа сагс тоглож байгаад бөмбөгөөр хамар руугаа цохиулснаас болж таславч нь мурийсан байж.Үүнээс бол дандаа амаараа амьсгаа авч, эрүүл мэндэд нь сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн байна.Иймд яаралтай тас­лавч­ны хагалгаанд орох гэсэн боловч улсын эмнэлгийн очер хавраас наашгүй байжээ. Харин “SM” эмнэлэгт очер дараалалгүй хагалгаанд орсондоо туйлын баяртай байгаагаа хэлж  байв.Энэ  залуу нэгэнт хамрын хагалгаанд  орсных гээд давхар самсааг багасгуулсан гэнэ. Одоо түүнд өвдөх зовиур байхгүй, гадуур боолтоо хийлгэж байгаа аж. Ер нь түүн шиг нэг унтуулгаар давхар гоо сайхныхаа асуудлыг шийдэх боломжтойг  Ц.Энхжаргал  эмч онцолж байв.

Эрүүл мэндийн даатгалаар иргэддээ тэгш, хүртээмжтэй, чанартай тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг сайн сайхан өөд тэмүүлэгч “SM” эмнэлгийн нөр их ажлынх нь зах зухаас сонирхуулахад ийм байна.

Э.Жаргал

Атомын цахилгаан станцын талаар хамгийн их бичдэг, ярьдаг хүн бол Физикийн ухааны доктор Н.Тэгшбаяр юм.Ингээд түүнтэй ярилцсанаа сонирхуулъя.

-Монгол Улс уран ол­бор­лох гэрээг Францтай байгуулчихлаа.Олон ний­тийн зүгээс эсэргүүцэл нэ­лээд байна шүү?

-Ганцхан Монголд гэлт­гүй мэдэхгүй, чадахгүй зүй­лээс хүн төрөлхтөн айсаар ирсэн.Хүн үүссэн цагаа­саа эхлэн тэнгэрийн дуу, аянга цахилгаанаас хүртэл айдаг байсан. Гэтэл аянга цахилгаан чинь эрчим хүч­ний үүсвэр төдий, зай хураа­гуурын цэнэглэгч хэм­жээнд  оччихлоо. Оросуудаас  айдаг шигээ уранаас эмээх эртний эмгэг өвчин бий.

-Уранаас болж ургийн гажиг үүсдэг гэсэн яриа бий?

-Харин тийм.Уран цац­рагийн эрсдэлтэй, химийн хувьд хоруу чанартай нь үнэн.Уранаас ургийн гажиг үүсдэг бол мал гэлтгүй хүнд хүртэл өвчлөл үүсэх ёстой.Тухайлбал хоёр толгойтой ч юм уу, гурван хөлтэй хүүхэд байх ёстой. Ийм гажигтай хүүхэд Энэтхэгт их гардаг  шүү дээ. Агаар орчны бохирдол, хүнс тэжээлийн дутмагшлаас үүдэн ургийн гажигтай хүүхэд төрдөг.Малын тухайд цус ойролт ихэс­сэж битүү бөгс­тэй хурга ишиг, хоёр тол­гой тугал унаганы тухай мал­чид зөндөө л ярьдаг.Гэх­дээ уран хортой биш гэж өмөөрч байгаа юм биш.Хор хө­нөө­лийн тухай ярих аваас хонуул­сан өндөг бүхэл бүтэн хороо цэргийн амийг авч одсон түүх бий шүү.

-Уран  олборлож   байсан туршлагагүй ард түмэн гэх нь бий?

-Соц нийгэмд Дорнодын Мардайн ураны уурхайд бүх насаараа хорих ялтай орос ялтнуудыг ажиллуулж байдаг гэдэг. Гэтэл энэ чинь иргэдийг айлгах  гэж  зохиосон аймшгийн яриа шүү дээ. Мардайн уурхайд ажиллаж байсан эрүүл саруул хөгш­чүүл Дорнодод зөндөө бий.Уран бол цацрагийн аюул­гүй байдлыг хангаж ажиллаж чадвал бусад бүх ашигт малтмалтай ижил уур­хайн ажил шүү.Би бодохдоо ураныг ашиглахгүй байх Зөв­­­лөлт маягийн зохиомол айдас юм болов уу гэж бод­дог.Мон­гол­чууд их аймхай, шинжлэх ухаанч биш гэдгийг харуулдаг явдал байв.

-Та ураныг их суртал­чилдаг хүн дээ?       

– Би лам бөө биш харин физикч хүн. Өөрөө хэлбэл уран болон цацраг идэвт ашигт малтмалын сайн муу, эерэг сөрөг талыг олон талаас нь шинжлэх ухаанчаар  судалдагтаа  ярьж бичээд байдаг юм аа. Монгол Улс хөгжихгүй байна, ядуу буурай, утаа­тай угаадастай, модон жорлонтой  гэж их мэдэгчид амаа цангатал загнадаг. Хөгжил юу юм бэ.Дарга нар төсвөөс хулгай хийх, га­даадад байр авах, хүүхдээ улсын мөнгөөр сургахыг хэлэхгүй.Миний ойлголтоор физикийн шинж­лэх ухааны онол болон ололт хүн төрөлхтнийг хөгжил дэвшил рүү хөтлөж явдаг билээ. Хүн төрөлхтөнд  гарцаа­гүй дэвшил рүү түлх­сэн ололт бол эрчим хүч. Тийм учраас эрчим хүчний дараагийн ололт амжилтад атомын эрчим хүчинд итгэдэг эрдэм­тэн хүний хувьд уранаас айх хэрэггүй гэдгийг тайл­барладаг. Бараг 200 жилийн өмнө  эрчим хүчнээс айл­гахын тулд зааныг хүртэл цахилгаанаар цохиулж “Заа­ныг алж байгаа юм чинь хү­нийг дор нь хөнөөнө” гэсэн суртал явуулж байсан юм шүү. Керосин дэнгийн бизнесээ  хамгаалахын тулд. Уран бол хөгжил дэвшлийн үүд, хаалга, сансар огторгуй руу хүргэх хөлөг онгоцны түлш юм шүү.

-Монгол Улсад хөгжил дэвшил авчирах уу?

-Гайхамшигтай хөгжил дэв­шил рүү хөтлөнө.Хоёр хөршийн эрчим хүч­нээс ха­раат байдлаас салах нь тус­гаар тогтнол бэхжүүлэх үнэ цэ­нэ­тэй.Бид 700 мегаВаттын атомын цахилгаан станц ганцыг барихад эрчим хүчний тусгаар тогтнолын баталгаа байх болно. Шинэ үеийн аж үйлдвэрийн  хувьсгалын үндэс болно. Агаарын бо­хир­­дол, гэр хорооллыг хаус хороо­лол болгоно.Мөн үйлдвэрийн бүтээмж өндөр­сөж, инфляци буурна шүү дээ.Нэг талхны бүтдэг өртөг буурч бодит орлого нэмэгдэнэ гэсэн үг. Мал аж ахуй, хөдөө  аж ахуйн салбарт асар их боломж  нээгдэх юм. Дэлхийн өндөр хөг­­жилтэй Япон, АНУ, Солон­гос, хятадуудын хөгж­лийн гол нууц гэвэл хямд эрчим хүч шүү дээ.

-Атомын цахилгаан станц барих бололцоотой юу?

-Уран олборлох гээд байгаагийн гол нууц гэвэл Атомын цахилгаан станц  шүү дээ. Нэг кг цэвэр уран 1000 вагон нүүрс шатаасан тэнцэх эрчим хүч гардаг.Тэгэхээр уул уурхайн сал­барт хэм­нэлт авчирна                гэсэн үг.

-Атомын цахилгаан станц үнэтэй тусах уу.Тавдугаар цахилгаан станцаа барих мөнгөгүй гэж дуулсан шүү?

-Эрчим хүч өөрөө улс төр шүү дээ.Тавдугаар цахилгаан станцын асуудал тусдаа улс төрийн асуудал.Харин атомын цахилгаан станц барьж өгөх, зээл өгөх, хөрөнгө оруулагчид гарч ирсэн цонх үеийг ашиглах хэрэгтэй.Атомын цахилгаан станц долоон тэрбум ам.дол­ларын өртөгөөр босох болов уу гэсэн бараг­цаа тооцоо байдаг.

-Ураныг эсэргүүцэгч байдаг.Эсэргүүцэгч нар атомын цахилгаан станцын ажилд саад болох уу?

-Яах вэ  дээ. Аливаа  ажилд саад болох, хуу­чин шинэ хоёрын дунд мар­­­­гаан бол байж болох шүү дээ. Эсэр­гүүцэгчдэд зөв ойлгуулах, дэмжигч бол­­гох ажлыг төр засаг, эрдэм­тэнд хийх хэрэгтэй.Гэхдээ утаанаас салъя, гэр хорооллыг цахил­гаан­жуулъя гэхэд эсэр­гүүц­дэггүй улс төрийн хүчинтэй, иргэдтэй болох хэрэгтэй.  Тийм учраас иргэдээ шинжлэх ухаанч болгон соён  гэгээрүүлэх ажлыг дор бүрнээ хийх хэрэгтэй гээд байна.

-Гэр хорооллын ирээ­дүйд атомын цахилгаан станц хэр нөлөөтэй вэ?

-Хамгийн их нөлөөтэй.Бид гэр хороолол руу эр­чим хүч хангалттай өгч дам­жуулах дэд бүтэц сай­жирч хаус хороолол бий болно. Нүсэр дэд бүтэц тавьж чад­даггүй юм гэхэд бойлууртай, цахилгаанаар халдаг  технологитой  байхад хаус хороолол босчихно. Яагаад Улаанбаатар тэл­дэггүй юм бэ  гэхэд  эрчим хүч дутагдалтай, хүрэл­цээгүй учир Хүн чулуу­ны хонхортоо нүхэн  жорлон­гуудын   нүхнээс  нүх  хооронд чихэлдэж амь­дардаг даа.

-Атомын цахилгаан станц далай тэнгистэй улс ор­нууд барьдаг юм биш үү?

-Элсэн цөлийн хотууд атомын цахилгаан станц барьсан байдаг шүү дээ.Мэ­дээж хиймэл нуур, бо­роо усны хураагуур барих шаард­лагатай.Мөн гэр хо­роол­лын аалзны тор шиг цахилгаан дамжуулах чад­варыг сайжруулах хэрэг­тэй. Тийм учраас дэд станц, цахилгааны утас зэргийг урьд­чилан сайжруулан бай­гуулах  хэрэгтэй. Ерөн­хийдөө “Ат­рын аян” гэдэг шиг Атомын цахилгаан станц барихын тулд бүх ний­тээ­рээ зориглон хөдлөх цаг бол­жээ.“Соц” мая­гийн урам зо­риг, кампанит ажилд шиг нийтээрээ нэгдэн хүн төрөлхтөн, хөгжил дэвшил­тэй хөл нийлүүлэн алхах цаг болсон.

-Хөрөнгө санхүү дээр са­наа зовох зүйл байгаа юу?

-Байлгүй  яах вэ. Францаас хө­­рөнгө оруу­лалтын гэрээ­ний хүрээнд 3.2 тэрбум ам.дол­лар оруулах гэж байна. Тэр мөнгийг төсвийн цоорхой, улс төрийн сонгуулийн хий хоосон амлалтаас хол байл­гаж  атомын цахилгаан станц руугаа хиймээр бай­гаа юм. Оюу толгойгоос орж ирсэн мөнгийг шиг урьдчилаад идэж болохгүй.“Бүхнийг фронт”-д гэдэг шиг эрчим хүчийг түгээх дэд бүтэц, атомын цахилгаан станц барихад хүн бүрийн хүчин чар­майлт, цент бүрээ зориулах ёстой гэж боддог.

-Арай сүржин үү, үгүй юу?

-Уранаас илүү Улаан­баатар  хотын хөрсний бохир­­­­дол аюул тарьж  байна.  Хотын нийт газрын  98 хувь  хөрсний бо­хирдолтой гээд гар­чихсан байхад яаж тайван суух вэ. Энэ хөрсний бохирдол хорт хавдарын өвчлөлөөс салахад Атомын эрчим хүч нөлөө үзүүлнэ гэж итгэдэг. 3,2 тэрбум ам.долларын бүтээн бай­гуулалт, хөрөнгө оруулалт Улаанбаатар хотод ажлын байр нэмэгдүүлж иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх байх шүү. Бидэнд өөр боломж гарц гаргалгаа харагдахгүй байгаа учир барын сүүлнээс тавьж болохгүй.

-Атомын цахилгаан станц тусгаар тогтнолын баталгаа мөн үү?

-Мөн байлгүй яах вэ.Эдийн  засгийн  болон  батлан хам­­гаалахын батал­гаа болж чадна. Мөн шинжлэх ухааны салбарт том хөрөнгө оруулагч болно.

Б.ДОРЖ

Монгол Улс, Оросын Холбооны улсын хил дамнасан бүс дэх “Алтайн аргаль хонины хяналт шинжилгээний хөтөлбөр”-ийн хэрэгжилтийг хангахаар Монгол улсын Сийлхэмийн нурууны БЦГ-ын “А”,“Б” хэсэг, түүний орчны бүс, ОХУ-ын Сайлюгемийн үндсэн паркийн хилийн бүс нутаг дэвсгэр дэх Алтайн аргаль хонины тооллогыг хийж дуусгав.

Хил орчмын Алтайн аргаль хонины тооллогын ажлыг ДБХС (WWF)-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар, Монгол Алтайн нурууны УТХГН-ийн хамгаалалтын захиргаа, Орчны бүсийн сумуудын байгаль хамгаалах нөхөрлөлүүдтэй хамтран гүйцэтгэсэн. Тооллогоор хил орчмын 111 цэгээс 2477 тооны Алтайн аргаль хонины тархац, байршил, тоо толгойг тогтоов.

Эх сурвалж: Монгол Алтайн Нурууны УТХГ-ын хамгаалалтын захиргаа