Month: March 2019

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой “Эрдэнэт”-ийн 51 хувийг шалгах ажлын хэсгийн явцын талаар ярилцлаа.

---

-Та бүхэн өнгөрсөн өдрүүдэд “Эрдэнэт” үйлдвэр дээр ажиллаад ирсэн гэж дууллаа. Шинэ мэдээлэл юу байна?

-Жил гаруйн өмнө байгуулагдсан “Эрдэнэт”-ийн 51 хувийг шалгах ажлын хэсгийнхэн тус үйлдвэр рүү сая хоёр өдрийн томилолтоор яваад ирлээ. Ажлын хэсэгт О.Баасанхүү гишүүн нэмэгдэж орж байгаа. Энэ удаагийн явалтаар ажлын хэсэг “Эрдэнэт” үйлдвэрийн удирдлагуудтай уулзаж, О.Баасанхүү гишүүнд тодорхой мэдээллүүдийг нэмэлтээр авах албан уулзалтуудыг хийсэн.

Ажлын хэсэг өнгөрсөн хугацаанд“Эрдэнэт” үйлдвэрийн удирдлагууд, ажилчидтай хэд хэдэн удаа уулзаж мэдээллүүд авсан. Энэ хүрээндээ Засгийн газар, Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн төлөөлөн удирдах зөвлөл, “Эрдэнэт”-ийн өнөөдрийн гүйцэтгэх удирдлагад асуудлууд тавьсан байгаа. Гүйцэтгэх удирдлага, ТУЗ-өөс тодорхой хариунууд ирсэн. Харамсалтай нь Засгийн газраас тодорхой хариу огт өгөхгүй байгаа. Тиймээс ажлын хэсгийн ажил тодорхойгүй байдалд ороод байгаа.

-Ер нь ажлын хэсэг үр дүн муутай байна гэсэн шүүмж байгаа л даа. Эрх баригчид та бүхнийг сонсохгүй байна уу?

-Засгийн газар бидний өгсөн асуудлууд дээр хариу өгөхгүй байна. Хоёрдугаарт, энэ асуудал өөрөө хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, хэрэгт холбогдолтой бичиг баримтуудыг хуулийн заалт яриад бидэнд гаргаж өгөхгүй зэрэг үндсэн шалтгаануудаас болоод ажлын хэсгийн үйл явц тодорхой хэмжээнд удааширсан. Гэхдээ бид аль болох Монголын талд ашигтайгаар асуудлыг шийдвэрлүүлэхийн төлөө явж байгаа.

-Энэ хугацаанд зээлийн хүү өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр байгаа шүү дээ?

-Сүүлд авсан мэдээллээр 126 гаруй сая ам.долларын төлбөр гараад явж байна. Асуудлыг нэн яаралтай шийдэхгүй бол болохгүй. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн болон Монгол орны эдийн засагт тодорхой хохирол учруулж байна. Тиймээс Засгийн газар зайлшгүй арга хэмжээ авах шаардлага байгаа.

-Ажлын хэсгийн зүгээс Засгийн газарт хэд хэдэн удаа албан бичиг өгсөн гэж байсан. Яагаад хариу өгөхгүй байна вэ. Тэгэхээр ажлын хэсэг ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Ажлын хэсгээс өгсөн албан бичигт хариу өгөөгүй ч хаврын чуулган нээгдэнгүүт асуудлыг хоёр байнгын хороогоор оруулж хэлэлцүүлэх ажлыг яаралтай хийнэ.

Эрдэнэтийн өрийг хэн барагдуулах вэ гэдэг субьектийг тодорхой болгож өгөх нь хамгийн чухал гэж харж байгаа. Засгийн газар эрх мэдлийнхээ хүрээнд шийдэх юм уу, аль эсвэл ТУЗ нь үү, компанийн гүйцэтгэх удирдлага шийдэх ёстой юм уу. Энэ эрх мэдлийг олгох асуудлыг шийдэхгүй бол болохгүй байна. Одоогийн хууль хяналтын байгууллагын процедураас харах юм бол кабинетийн зарчмаар шийдсэн зарим нэг асуудал дээр Ерөнхий сайдыг нь бариад хорьчихож байна. Тиймээс У.Хүрэлсүх энэ практикаас хараад асуудлыг шийдэхгүй хаячихаад байх шиг. Нэгэнт тодорхой шийдвэр байхгүй байхад ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлага энэ төлбөр төлөхтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх юм бол дараа нь хэрэгт унана гээд айж байна шүү дээ. Тиймээс энэ УИХ-ын тогтоолоор тодорхой хэмжээгээр өрийг хямдруулж төлбөр төлөх олон улсын практик байдаг, үүнийг шиидэх эрхийг нь нээж өгөх ёстой.

-Ямар?

-Жишээлбэл, “Хан ресурс”ын хэрэг байна. Арбитрын шүүхээр шийдсэн 300 сая ам.долларын төлбөрт унасан асуудлыг тухайн үеийн Засгийн газрын гишүүн хэлцэлд ороод 70 сая ам.доллараар буулгаж байсан. Энэ практикийн дагуу “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 126 сая ам.долларын өрийг 40-50 сая ам.доллар хүртэл буулгах боломж бий. Энэ эрхийг нь Засгийн газарт юм уу ТУЗ, гүйцэтгэх удирдлагын аль нэгэнд нь УИХ-ынхаа тогтоолоор зааж өгөх ёстой. Ингэж зааж өгөхгүй бол албан тушаалтнууд хариуцлагатай хандахгүй байна.

-Буруутай этгээдүүдээр мөнгийг нь төлөөлүүлэх ёстой гээд байгаа шүү дээ?

-Өнөөдрийн эрх баригчид ингэж яриад байгаа юм. Тэгэхээр энэ бол хэтэрхий ард түмнийг аргацаасан ганган үг л дээ. Өнөөдрийн хууль эрх зүйн байдалд тааруулж үйл ажиллагаагаа хурдтай хийхгүй бол болохгүй нь ээ. Энэ асуудалд холбогдсон албан тушаалтнууд хуулийн хариуцлага хүлээх ямар ч боломжгүй болсон. Өнөөдөр АТГ, прокурор тэднийг тодорхой хуулийн заалтаар эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татсан байгаа. Гэхдээ 2017 оны тавдугаар сард батлагдсан Эрүүгийн хуулиар энэ луйврыг хийсэн албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцох ямар ч боломжгүй. Яагаад гэвэл, “Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьцаанд тавьж луйвардсан асуудал 2013 оноос өмнө явагдаад дууссан хэрэг. Гэтэл энэ Эрүүгийн хуулиар албан тушаалтнуудад хэрэг тооцох хөөн хэлэлцэх хугацаа аль хэдийнэ таван жил болоод өнгөрсөн байна. Хэдийгээр АТГ, прокурор яллагдагчаар татаад хэрэг үүсгээд явж байгаа ч гэсэн шүүх дээр очихоор хөөн хэлэлцэх хугацаа нь дууссан гээд хэрэгсэхгүй болно. Тэгэхээр энэ хүмүүс ялаас мултрах юм байна. Ганцхан Ш.Батхүү үлдэнэ. Тэрээр “Хоёр чихийг минь ав” гэнэ. Тиймээс хууль хяналтын байгууллага энэ хэргийг шалгаж дуусахыг хүлээнэ гэдэг ямар ч утгагүй зүйл.

-Тэгвэл “Эрдэнэт”-ийн өрийг хэн төлөх юм бэ?

-“Эрдэнэт” үйлдвэр, Засгийн газар энэ төлбөрийг төлөхөөс өөр аргагүй нөхцөл байдалд орсон байгаа. Мэдээж гэмт этгээдүүдээр тодорхой хөрөнгийг нь гаргуулж төлүүлэх асуудал цаашдаа төлбөр төлөхтэй зэрэгцээд явагдах ёстой.

-Гэтэл Ш.Батхүүгийн хөрөнгүүд алга болсон гэсэн мэдээлэл байдаг байх аа?

-Ш.Батхүүгийн ийш тийш зувчуулсан, бусдад бэлэглэсэн, хуулиас зугтаалгасан тэр их хөрөнгийг ил болгох ажлыг яаралтай хийх ёстой. Хамгийн том хоёр хөрөнгө байгаа. Нэг нь Нямдорж гуйан хамсаатан Алтанд бэлэглэсэн Олон овоотын ордыг улс буцааж авах хэрэгтэй. Дээрээс нь Б.Хурц гэдэг нөхөрт очсон гэгддэг“Жаст” нефть бааз, шатахуун түгээх станцуудын асуудал байна. Эдгээр хөрөнгийг хайж илрүүлэх ажлыг хийх нь чухал. Энэ мэтчилэн Ш.Батхүүгийн хөрөнгүүдийг ил болгосноор “Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьцаалсан өрнөөс тодорхой хэмжээний төлбөрийг гэм буруутай этгээдүүдээр төлүүлэх боломжууд нь нэмэгдэнэ.

-Төлбөр төлөх дээр “Эрдэнэт”-ийн одоогийн удирдлагууд ямар тайлбар өгч байх юм?

-Төлбөр төлөхтэй холбоотой эхний уулзалтыг Стандарт банктай тодорхой зуучлагч компанийн оролцоотойгоор Эрдэнэтийн удирдлагууд хийсэн байна. Харамсалтай нь энэ зуучлагч компани өөрөө анх “Стандарт” банкнаас зээл авахад оролцож байсан компани. Гэтэл энэ компанийг буцаагаад өр төлбөр төлөхөд оролцуулж байгаа нь асуудлыг үнэн зөвөөр, Монголд ашигтайгаар шийдэж чадах уу гэдэгт эргэлзээ төрүүлж байгаа.

-Ямар компани юм бэ. Яагаад энэ компанийг авсан юм бол. Энэ тухайгаа тайлбарлаж байна уу, ажлын хэсгийнхэнд?

-“Ocean partners гэдэг компани байна.

-Тэгэхээр “Эрдэнэт”-ийн 51 хувийн асуудал дээр УИХ-ын тогтоол шийдвэр гаргасны дараа Засгийн газар хөдөлж эхлэх нь ээ?

-Ер нь субьектийг нь УИХ-ын тогтоолоор гаргаж өгөхгүй бол У.Хүрэлсүх асуудлыг шийдэх тал дээр хөдлөхгүй байна. “Эрдэнэт” үйлдвэрийг барьцаалж зээл авсан асуудлыг хэсэг бүлэг нөхөд хуйвалдаж байгаад хийсэн юм байна. Гэтэл тэр улсуудыг гэм буруутайг нь тогтоогоогүй, шүүхээр асуудал шийдээгүй байхад улсын төсвөөс юм уу “Эрдэнэт” үйлдвэрийн хөрөнгөнөөс төлбөр хийчих юм бол дараа нь У.Хүрэлсүх гэдэг хүн ялд унах нөхцөл байдалд орж болзошгүй. Бүх хүн ийм айдастай байгаа. Тиймээс УИХ-ын тогтоолоор олон улсын практикт байдаг өр хямдруулах хэлэлцээнд орох субьектийг нь тогтоож өгөх нь чухал.

-Хэрэв Арбитрын шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэхгүй хугацаа алдвал цаашид ямар асуудал үүсэх вэ?

-“Эрдэнэт” үйлдвэртэй худалдааны гэрээ хийж байгаа компаниудаар дамжуулж төлбөрийг нь авах тухай асуудал энд яригдана. Эрдэнэт үйлдвэрийн гадаад дахь дансаас төлбөр суутгана. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн гүйцэтгэх удирдлагыг гадаадын аль нэг оронд явахад нь баривчилна. Мөн төлбөр төлөгдөхгүй бол Монголын онгоцыг гадаадад явахад нь барьцаанд авах ч юм уу арга хэмжээнүүдийг авна.

-Анх “Эрдэнэт”-ийн 51 хувийг барьцаалсан асуудал олны анхаарлд ороход гарын үсэг хуурамч байсан гэгдэж байв. Ер нь арбитрын шүүх Монгол Улсад ашигтайгаар шийдвэр гаргах боломж байсан уу?

-Ер нь гэрээ бол хуурамч, жинхэнэ эсэхийг нь Арбитрын шүүх тогтоосон. Хуурамчаар үйлдсэн баримтуудынх нь төлбөрийг хассан. Харин яг гарын үсэг баталгаатай зурагдсан гэрээнд тодорхой төлбөр ногдуулсан байгаа. Гэхдээ нэгэнт Арбитрын шүүхийг давж заалдах хугацаа нь өнгөрсөн учраас энэ шийдвэр эцсийнх.

Уг нь Арбитрын шүүх хэргийг хянан шийдвэрлэх үед нь тодорхой хэмжээгээр Монгол Улсын зарим албан тушаалтнууд луйвардаж энэ гэрээг хийсэн байна гэдгээ дотоодын шүүхээр шийдээд, тодорхой хэмжээний этгээдэд гэм бурууг нь тооцоод явсан бол Арбитрын шүүх шийдвэрээ арай илүү эергээр, манай талд ашигтайгаар гаргах байсан. Харамсалтай нь албан тушаалтнуудыг шүүхээр шийдвэрлэх процесс нь удааширсан. Дээрээс нь энэ хэргийг тодорхой хэмжээнд нуун дарагдуулсан асуудлаас болоод Арбитрын шүүхэд сайнаар нөлөөлж чадаагүй. Эцсийн дүндээ хөөн хэлэлцэх хугацааг өнгөрүүлэн ялаас мултрах гэсэн гэмт этгээдүүдийн хуйвалдаанаас болж өнөөдөр Монгол Улс хохирч байна.

-Ажлын хэсэг дахиад “Эрдэнэт” үйлдвэр рүү очих шаардлага байгаа юу?

-Одоо дахиж “Эрдэнэт” рүү очиж уулзалт хийхгүй. Улаанбаатар дахь “Эрдэнэт”-ийн төлөөлөгчийн газарт зарим албан тушаалтнуудыг дуудаж уулзах замаар ажлын хэсгийн зөвлөмж гаргана. Үүнийгээ УИХ-ын байнгын хороогоор хэлэлцүүлж, шаардлагатай тогтоолын төслийг гаргана.

– ХОРЬ ГАРУЙ АЛБАН ТУШААЛТАН ҮНДЭСЛЭЛГҮЙГЭЭР ХӨРӨНГӨЖСӨН ХЭРГЭЭР ШАЛГАГДАЖ БАЙНА –

Авлигын эсрэг хуульд заасны дагуу төрийн албан хаагчид хоёрдугаар сарын 15-ны дотор хөрөнгө орлогоо мэдүүлэх үүрэгтэй. АТГ-аас төрийн албан хаагчдын ХОМ-ийг хугацаанд нь авч дуусчээ. Энэ талаар АТГ-ын Мэдүүлгийн бүрдүүлэлт, дүн шинжилгээний албаны дарга, ахлах комиссар Ц.Цэцэгдэлгэрэхтэй ярилцлаа.

---

-ХОМ-ийг хугацаанд нь авч дууссан гэсэн. Энэ жил хэдэн мянган төрийн албан хаагч хөрөнгө, орлогоо мэдүүлсэн бэ?

-Авлигын эсрэг хуульд заасны дагуу хуулийн үйлчлэлд хамрагдах албан тушаалтнууд жил бүрийн хоёрдугаар сарын 15-ны дотор хувийн ашиг сонирхол болон хөрөнгө орлогоо шинэчлэн гаргаж, мэдүүлэх үүрэгтэй байдаг. Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлээд Төрийн болон орон нутгийн захиргааны байгууллагууд руу ХОМ өгөх бэлтгэл ажлыг хангаж ажиллах, цахим системдээ хяналт тавих талаар албан бичиг хүргүүлсэн. Мөн холбогдох албан тушаалтнуудыг мэдээллээр хангаж ажиллах заавар зөвлөгөө хүргүүлж, хамтран ажилласан. АТГ дангаараа хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг бүртгэх, хүлээн авах ажлыг зохион байгуулдаггүй. Улсын хэмжээнд тухайн байгууллага өөрөө бүртгэх, хадгалах зэргээр салбар нэгжүүдээр дамжуулан үйл ажиллагаа нь явагддаг. Бүрдүүлэлтийн үйл ажиллагаанд 1626 салбар нэгж дээр мэдүүлгийг хадгалах, бүртгэх үйл ажиллагаа явагдсан. АТГ-ын шат дамжлага бүр дээр явагдсан гэсэн үг. АТГ-ын зүгээс мэдээлэл, арга зүйгээр хангаж, хяналт тавьж ажилласан. Энэ сарын 15-ны байдлаар 41400 хүн ХОМ өгөх байснаас 41399 албан хаагч хуулийн хугацаанд мэдүүлгээ өгч, баталгаажуулсан байна. Нэг хүн мэдүүлгээ гаргаж өгөөгүй дүн мэдээтэй байгаа. АТГ-т төрийн өндөр болон бусад Засгийн газар, яам, УИХ-аас томилогддог албан тушаалтнууд хөрөнгө орлогоо бүртгүүлэх үүрэгтэй байдаг. Арван албан тушаал дээр томилгоо хийгдээгүй тул сул орон тоо гэж үзнэ.

Тухайлбал, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга, Зэвсэгт хүчний жанжин штаб, БНСУ, Шведийн Элчин сайд, Эрээн хотын консул, Эрчим хүчний зохицуулах хорооны дарга нарын орон тоон дээр томилгоо хийгдээгүй байна. Бид 282 албан тушаалтнаас ХОМ авсан. Үүнээс гадна манайд мэдүүлэг өгөх ёстой Засгийн газрын тогтоолоор батлагддаг Жендерийн үндэсний хорооны гишүүн, Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяр нар ХОМ-ээ гаргаж өгөөгүй байна. Төрийн алба хаагч шударга ажиллах ёстой. Олон нийтэд хөрөнгөө шударгаар ил тод мэдүүлэх үүрэгтэй. Өмнө нь төрийн өндөр албан тушаалтнуудын мэдээллийг цахим сайтдаа байршуулдаг байсан. Өнгөрсөн жилээс нийт албан тушаалтны ХОМ-ийг цахим системд байршуулдаг болсон. Энэ нь иргэд, олон нийтэд мэдээллийг ил тод хүргэж байгаа явдал. Хүмүүс цэг, таслал орон дээр хайхрамжгүй хандаад байдаг. Хоёрдугаар улиралд багтаагаад ХОМ-ийг нийтэд ил болгоно. Цахим бүртгэл хийгдэх ажил энэ жил эхэлсэн. Судалгаа нь хийгдэж байна.

-ХОМ-ээ үнэн өгсөн үү, худал мэдүүлсэн үү гэдэгт хэрхэн хяналт тавьдаг вэ?

-2007 оноос хойш албан тушаалтнууд ерөнхийдөө ХОМ гаргаад сурчихсан гэж болно. Олонх нь хаана, хэнд, хэдийд гаргаж өгөх вэ гэдгээ мэддэг болчихсон. Жилийн жилд энэ мэдүүлгийг 99.9 хувьтай авч ирсэн. Данц ганц хоёрдугаар сарын 15-ны өдөр биш, Авлигын эсрэг хуулийн дагуу ХОМ гаргаж өгөх хэд хэдэн үндэслэл байдаг. Тухайлбал, шинээр албан тушаалд томилогдсон бол тэр өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор хөрөнгө орлогоо мэдүүлэх ёстой. Мөн орлого хөрөнгөнд нь их хэмжээний өөрчлөлт орсон тохиолдолд мөн л 30 хоногт мэдэгдэж, бүртгүүлэх хуулийн заалт байдаг.

ХОМ-ийг шалгах хэд хэдэн үндэслэл бий. Хуульд заасны дагуу иргэд, аж ахуйн нэгжээс ямар нэгэн гомдол ирсэн тохиолдолд төлөвлөгөөт нөхцөлөөр хянан шалгадаг. Жилд дунджаар 500 орчим хүний ХОМ-ийг нарийвчлан шалгадаг. Нийт 40 гаруй мянган хүнийг нэг бүрчлэн нарийвчлан шалгах боломжгүй. Нарийвчлан шалгана гэхээр жил бүрийн ХОМ-ийг нь харьцуулж, аль онд хөрөнгө нь нэмэгдсэн, энэ хөрөнгө бий болоход хаанаас ямар эх үүсвэр нөлөөлсөн гэдгийг нягтлан үзнэ. Дээрээс нь бүртгэл хяналтын байгууллагаас лавлагаа авдаг. Өөрөөс нь гадна гэр бүлийн гишүүдийн хөрөнгө оруулгатай мэдүүлсэн хөрөнгө болоод бодит хөрөнгө нь нийцэж байна уу, өмнөх онд мэдүүлсэн үл хөдлөх хөрөнгөө худалдан борлуулсан байна уу, гэрээ, хэлэлцээр нь байна уу, улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн байгаа юу, тээврийн хэрэгслээ Авто тээврийн үндэсний төвд бүртгүүлсэн байна уу гэх мэт бүртгэлийн газруудаас лавлагаа, мэдээлэл аваад цахим дахь мэдээлэлтэйгээ тулгаж хянадаг. Зөрчилтэй асуудал байвал тухайн хүнээс тайлбар мэдүүлэг, баримтыг нь авдаг. Үүний дараа мэдүүлэг гаргагчид гаргасан зөрчилд нь хариуцлага тооцуулдаг.

Өнгөрсөн жил буюу 2018 онд ХОМ-ийн тайлан мэдээгээ авч дууссаны дараа яам, агентлаг, дүүрэг орон нутагт манай албан хаагчид ажилласан. Энэ үеэр хөрөнгөнд нь их хэмжээний өөрчлөлт орсон байхад 30 хоногийн дотор мэдүүлэг өгөөгүй, ХОМ-т хамрагдах ёстой албан хаагчаа бүрэн хамруулаагүй зэрэг зөрчил илэрсэн. Ингээд 190 албан хаагчид хариуцлага тооцож, сахилгын арга хэмжээ авсан. Үүнээс гадна ХОМ-ийг зөрчилтэй мэдүүлсэн тохиолдол цөөнгүй гарсан.

-Хөрөнгө орлогоо худал мэдүүлсэн тохиолдолд ямар арга хэмжээ авдаг вэ?

-Зөрчлийн хэм хэмжээнээс хамаарч, хариуцлага нь өөр өөр. Нэг сарынхаа цалинтай тэнцэх хэмжээний ХОМ мэдүүлээгүй, худал мэдүүлсэн бол сануулах, зургаан сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний хөрөнгөө худал мэдээлсэн бол цалингийн хувь бууруулах, албан тушаал бууруулах, нэг жилээс дээш хэмжээний цалинтай тэнцэх хэмжээний хөрөнгөө худал мэдүүлсэн бол төрийн албанаас халах зэрэг арга хэмжээ авдаг. ХОМ өгөхдөө зөрчил гаргасан албан тушаалтнуудыг аваад үзвэл гэр бүлийн гишүүдийнхээ хамтран өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгийг мэдүүлэхгүй байх, хадгаламжаа жилийн эцсийн байдлаар мэдүүлээгүй, гэр бүлийнхээ гишүүдийн үндсэн орлогыг албажуулалгүй таамгаар бичээд өгчихдөг зэрэг зөрчил нийтлэг тохиолддог. Гэтэл гэр бүлийн гишүүн нь үндсэн цалингаас гадна урамшуулал авдаг зэрэг тохиолдлууд байдаг. Энэ асуудалд АТг-аас заавар зөвлөмж өгч, санаатай худал мэдүүлэг өгсөн алба хаагчийн холбогдох зөрчилд нь хариуцлага тооцдог. Өнгөрсөн жил гэхэд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын харьяа агентлагийн албан тушаалтнууд худал мэдүүлэг өгсөн байсан. Иймд хоёр ч хүнийг ажлаас нь халах арга хэмжээ авсан.

-Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих асуудал сүүлийн үед яригдаад байгаа. Зургаан шүүгч үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн, хөрөнгөө тайлбарлаж чадахгүй байгаа мэдээлэл бий. Танай хэлтэс үүнийг шалгасан уу?

-Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжиж буй асуудал нэлээд байгаа. Эрүүгийн хуульд заасны дагуу эд хөрөнгөө хэрхэн олсон гэдгийг үндэслэлтэйгээр тайлбарлаж, нотлох ёстой. Хэрэв тайлбарлаж, нотолж чадахгүй бол Мөрдөн шалгах хэлтэс рүүгээ харьяаллын дагуу шилжүүлдэг. Өнгөрсөн жил 20 гаруй албан тушаалтныг өөрийн болон гэр бүлийн хөрөнгөө үндэслэлтэйгээр тайлбарлаж чадахгүй байна гэж үзээд Мөрдөн шалгах хэлтэст шалгуулахаар шилжүүлсэн. 20 гаруй алба хаагч дотор нэр бүхий зургаан шүүгч байгаа. Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн асуудалд жишээ нь, төрийн алба хаагч үл хөдлөх хөрөнгөтэй болчихсон. Үүнийгээ зээлээр авсан гэж тайлбарлаж байгаа ч зээл авсан гэдгийг нь нотлох бичиг баримт байдаггүй. Жилийнх нь орлого тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн үнийн дүнд хүрэхгүй асуудал гардаг. Өөрөөр хэлбэл,хууль ёсны дагуу олсон гэдгээ үндэслэлтэй тайлбарлаж чадахгүй байдал цөөнгүй гарч байна.

-Албан тушаалаа урвуулан ашиглаж авлига авдаг. Үүнийгээ нуух арга нь нарийсч, өөрийнхөө болон эхнэрийнхээ ах дүү, аав, ээжийнхээ нэр дээр хөрөнгөө нуудаг асуудал байдаг. Үүнийг шалгаж тогтоох боломжтой юу?

-Мэдүүлсэн орлого, хөрөнгийн байдлаас гадна нуугдмал эд хөрөнгийг илрүүлэх, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжөөд байна уу гэдэгт холбогдох хяналт, шалгалтыг бид байнга тавьдаг. Тухайлбал, хамт амьдарч байгаа гэр бүлийн гишүүдээс гадна мэдүүлэг гаргагч хамаарал бүхий этгээд болох ах, дүү хамаатан садныхаа нэр дээр хөрөнгөө байршуулчихсан байх асуудал цөөнгүй. Бид илүү нарийвчлан шалгах арга барил руу шилжин ажиллаж байна. ХОМ өгч байгаа тухайн албан хаагчийн хамаарал бүхий этгээд нь хэн юм, ямар ямар нэгдмэл сонирхолтой аж ахуйн нэгж компаниуд байна, түүний нэр дээр хөрөнгө нэмэгдэж байршиж байна уу гэдэг дээр холбогдох хяналт тавин ажиллаж байгаа. Жишээ нь, нэг мэдүүлэгч эхнэр, хүүхдийнхээ нэр дээрх хөрөнгөө мэдүүлсэн мөртлөө өндөр настай аавынхаа нэр дээр үл хөдлөх байршуулаад байвал бид тэтгэвэрийн хөгшний орлого хэд вэ гэдгийг шалгаж үзнэ. Ямар нэгэн үл хөдлөх хөрөнгө худалдаж авахад анх хэн гэрээ байгуулсан байна вэ гэдгийг ч тогтоон шалгах юм. Өөр нэг нийтлэг зүйл нь албан тушаалтнууд зуслангийн байшингаа маш бага үнэлгээгээр үнэлэх тохиолдол байдаг. гэтэл очоод үзэхээр нөгөө зуны байшин нь сүүлийн үеийн хаус байдаг. Энэ тохиолдолд мэдүүлэг гаргагч зах зээлийн үнэлгээгээ яагаад худал мэдүүлэх болов гэдгийг мөн л шалгаж эхэлнэ гэсэн үг. Тэгэхээр хөрөнгө орлогоо үндэслэлтэйгээр үнэн зөв мэдүүлэх ёстой. Хэрэв хөрөнгөө нотолж чадахгүй бол авлигын гэмт хэрэг болоод Эрүүгийн хэрэгт шалгагдана шүү дээ. Авлигын гэмт хэрэгт шалгагдсан л бол төрийн албанд дахиж ажиллах эрхгүй болдог. Иймээс худал мэдүүлэг өгөхгүй, санамсаргүй алдаа гаргахгүй байхад төрийн албан хаагчид болоод албан тушаалтнууд анхаарах хэрэгтэй.

Э.БААТАР