Month: November 2015

Categories
гадаад мэдээ

Оросын онгоцыг хэт даврагчид устгасан гэж мэдэгджээ

Оросын
агаарын тээврийн “Airbus A-321” онгоц Египетийн Синай хойгт осолдож, 224
хүн харамсалтайгаар амиа алдлаа. Ослын газар Орос болон Египетийн аврах
албаны 200 гаруй шинжээч ажиллаж байгаа хэмээн “TASS” агентлаг
мэдээллээ.

эгвэл Оросын онгоцыг Иракийн хэт
даврагч “Халифын вант улс” бүлэглэл устгасан гэж мэдэгджээ. Учир нь тус бүлэглэл
өчигдөр өөрийн твиттертээ “Airbus A-321” онгоц осолдож буй үеийн видео
бичлэгийг байршуулсан тухай “CNN” агентлаг уламжлав. Тус бичлэгийн
төгсөлд “Бидний эсрэг нэгдсэн бүхэн амиа алдах болно. Бид энэхүү ослыг
захиалсан” хэмээн мэдэгджээ.

Өнгөрсөн есдүгээр сарын 30-нд Орос улс
тус бүлэглэлийн эсрэг нэгдэж, агаараас цохилт өгч эхэлсэн билээ. Хэт
даврагчид өнгөрсөн долоо хоногт Оросуудад хандаж “Цэргийн ажиллагаагаа
зогсоохгүй бол халдлага үйлдэх болно” гэдгээ сануулсан юм. Тус бүлэглэл
халдлага үйлдсэн болохоо хүлээн зөвшөөрсний дараа Оросын эрх баригчид
дургүйцлээ илэрхийлж, иргэдийнхээ амийг нэхэхээ сануулжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

ТАНЫ ГАЛ ТОГООНД: Давсгүй ч гэлээ амттай хоол хийх боломж байна

Хоногт хэрэглэдэг давсны хэмжээнээсээ таван граммыг хасвал дэлхийд цус харвалт өвчин 24, зүрх судасны өвчин 18 хувиар буурна гэсэн судалгаа гарчээ. Цайгаа хүртэл давстай уудаг монголчуудын дунд зүрхний шигдээс, ходоодны шарх, даралт ихсэх өвчин их байдаг нь ерөөсөө л гурван цагаан хорны нэг давснаас үүдэлтэй. Давс биеийн усыг гадагшлуулахгүй барьдаг гэмтэй. Хүн өдөрт гурван грамм л давс хэрэглэх ёстой гэж эмч нар сануулдаг. Дарсан өргөст хэмх, шарсан төмс зэрэг давс ихтэй бүтээгдэхүүнийг хэрэглэвэл энэ хэмжээ дороо хэтэрчихнэ. Тийм учраас эрүүл мэндээ бодъё гэвэл хоолоо аль болох бага давстай хэрэглэж заншаарай. Болж өгвөл давсгүй, давсыг орлуулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэхийг зөвлөе. Синнамон, бази, лаврын навч, улаан чинжүүний нунтаг, сармисны нунтаг, хар перецний нунтаг гээд давсыг орлуулах бүтээгдэхүүн олон бий. Шар буурцгийн соусыг давсны оронд хэрэглэхэд хамгийн боломжийн амтлагч. Нимбэг­ний шүүс, цагаан гаа ч таны хоолонд дажгүй амт оруулчихна.

Үхэр, тахиа ер юуны ч махыг жигнэж хэрэглэвэл илүү амттай байдаг. Давсгүй гэж хэлэхийн аргагүй амтыг та мэдэрнэ. Цахилгаан зуухгүй нөхцөлд ч махыг жигнээд хэрэглэх боломжтой. Жигнүүр дээр нимгэн хэрчиж тавиад 20-25 минут орчим болоход л таны зоог бэлэн.

Ногооны салатыг уксус, давсархаг соусуудаар амталснаас жүрж, нимбэг зэрэг жимсний цэвэр шүүсээр ч юм уу, цөцгийгөөр амталбал илүү гоё амт ордог. Дээр нь та цэвэр эко эрүүл хүнс хэрэглэж байна гэдэг их чухал.

Давсгүй ногоотой шөл хийх ч тийм хэцүү биш. Ясны шөлөө зөөлөн гал дээр эхлээд буцалгачих хэрэгтэй. Хүнсний ногоог зөвхөн буцалсан ус юм уу, шөлөнд хийхийг тогооч нар зөвлөдөг. Сонгино, лууванг тусад нь шарвал таны хийж байгаа шөл илүү амтлаг болно. Байцаа, хүрэн манжинтай шөлийг сулхан гал дээр чанаарай. Учир нь хэт их уур ногооны үнэрийг сулруулах гээд байдаг гэмтэй. Шөлөө бэлэн болмогц аягалах гэж бүү яараарай. Шөлний амт, чанар, онцлог үнэрийг бий болгоё гэвэл таван минут хэртэй байлгаарай. За тэгээд шөлөө бэлэн болсон хойно амтлагчуудаа хийгээрэй. Лаврын навч, гоньд, яншуй, нэг хумс сармис, тал сонгино зэрэг нь шөлийг амттай болгоход нөлөөлдөг. Лууван, сонгиноо тусад нь шарсан бол шөлөө бэлэн болсны дараа хийнэ гэдгийг хэлүүлэх юу байхав.Мэдээж бага зэргийн шар буурцгийн соус давсыг бүрэн орлоно. Бүр болохооргүй оргиод байвал супермаркет, дэлгүүр, захаар зарж байгаа нуурын давснаас бага зэргийг хэрэглээрэй.

Хүрэн манжингийн салат

Энэ салатыг хийхийн тулд давс, хүний биед хортой элдэв амтлагч соус хэрэглэх ямар ч шаардлагагүй. Хүрэн манжин, өндөг, зөөхий байхад л амттай салат бэлдэх боломжтой. Хүрэн манжингаа хальслахгүйгээр угаагаад мөнгөлөг цаасанд ороогоод цахилгаан зуухандаа жигнээрэй. Цахилгаан зуухгүй айлууд жигнүүр дээр бууз шиг жигнээд болгочиход асуудалгүй. Өндгөө хэрэглэхийг хүссэн хэмжээгээрээ чанаарай. Жигнэж бэлэн болсон манжингаа хөргөөд дөрвөлжлөн хэрчинэ. Чанасан өндгөө ч мөн адил дөрвөлжилж хэрчих хэрэгтэй. Бэлэн болсон өндөг, улаан манжингаа зөөхийгөөр амтлаад л эрүүл, амттай салат бэлэн болно.

Хүрэн манжингийн ач тус

Эртнээс ардын эмчилгээнд өргөнөөр хэрэглэж ирсэн хүрэн манжинд хvнд хэрэгцээтэй фосфор, кали, кальци, натри, хлорын агууламж бусад ногооноос илvv байдаг. Шархны эдгэрэлтэд сайн нөлөөтэй, судасны нарийсал, эд эсийн хөгшрөлтийг багасгах үйлчилгээтэй, харшил дардаг, цусан дахь холестеринийг багасгадаг, элгийг цэвэршүүлдэг, цус төлжүүлдэг гээд яривал ач тус ихтэй.

Хүрэн манжинд фолийн хvчил, марганц, зэс төмөр агуулагддаг. А, В1, В2, В6, РР, С витаминаар баялаг.

Бэлтгэсэн: Ц.СҮРЭН

Categories
мэдээ улс-төр

УИХ-аар ирэх долоо хоногт хэлэлцэх асуудлууд


2015 оны 11 дүгээр сарын 02-оос 06-ны өдрүүдэд нам, эвслийн
бүлэг, ажлын хэсэг, байнгын болон дэд хороо, чуулганы нэгдсэн
хуралдаанаар хэлэлцэх асуудал, хуваарь.

НЭГ.УЛСЫН ИХ ХУРАЛ ДАХЬ НАМ, ЭВСЛИЙН БҮЛГИЙН ХУРАЛДААН:

11 дүгээр сарын 02-ны Даваа гарагт:

  • Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын бүлгийн хуралдаан “А” танхимд;
  • Улсын Их Хурал дахь Монгол ардын намын бүлгийн хуралдаан “Б” танхимд;
  • Улсын Их Хурал дахь МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн хуралдаан “В” танхимд.

ХОЁР.АЖЛЫН ХЭСГИЙН ХУРАЛДААН:

11 дүгээр сарын 02-ны Даваа гарагт:

  • Барилгын тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн
    төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын
    хорооны ажлын дэд хэсгийн хуралдаан 09.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт
    бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын дэд хэсгийн
    хуралдаан 11.00 цагаас 334 тоот өрөөнд;
  • Монгол Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Улсын Их Хурлын даргын
    захирамжаар байгуулагдсан ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “В”
    танхимд;
  • “Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого батлах тухай”
    Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий
    Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны ажлын хэсгийн
    хуралдаан 14.00 цагаас “Б” танхимд;
  • “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2016 онд баримтлах үндсэн чиглэл
    батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх
    үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00
    цагаас “Г” танхимд;
  • Хамтын тэтгэврийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг
    бүхий Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны
    ажлын хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд;
  • Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт
    бэлтгэх үүрэг бүхий Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар байгуулсан ажлын
    хэсгийн хуралдаан 15.30 цагаас “Г” танхимд;
  • Монгол Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төсвийн байнгын хорооны
    ажлын хэсгийн хуралдаан 15.30 цагаас “В” танхимд;
  • Хөдөлмөрийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий
    Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны ажлын
    хэсгийн хуралдаан 15.30 цагаас “А” танхимд;
  • Эрчим хүч хэмнэлтийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг
    хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын дэд
    хэсгийн хуралдаан 16.00 цагаас 334 тоот өрөөнд.

11 дүгээр сарын 03-ны Мягмар гарагт:

  • Эрчим хүч хэмнэлтийн тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг
    хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын
    хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд;
  • Монгол Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Төсвийн байнгын хорооны
    ажлын хэсгийн хуралдаан 15.00 цагаас “В” танхимд;
  • Барилгын тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон холбогдох бусад хуулийн
    төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын
    хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 15.00 цагаас “Г” танхимд.

11 дүгээр сарын 04-ний Лхагва гарагт:

  • Эрүүгийн хууль /шинэчилсэн найруулга/, Зөрчлийн тухай болон холбогдох
    бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн
    байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдаан 10.00 цагаас “В” танхимд;
  • Эрүүгийн хэрэг шалган шийдвэрлэх тухай /шинэчилсэн найруулга/, Зөрчил
    шалган шийдвэрлэх тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг
    хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий Хууль зүйн байнгын хорооны ажлын
    хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас “В” танхимд;
  • Төрийн албаны тухай /шинэчилсэн найруулга/ болон Төрийн албаны тухай
    хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт
    бэлтгэх үүрэг бүхий Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны ажлын дэд
    хэсгийн хуралдаан 14.00 цагаас 334 тоот өрөөнд.

ГУРАВ. БАЙНГЫН ХОРООНЫ ХУРАЛДААН:

11 дүгээр сарын 03-ны Мягмар гарагт:

1.Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • “Шүүгчийн цалингийн хэмжээ тогтоох итгэлцүүр тогтоох тухай” Улсын Их
    Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр Монгол
    Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн
    тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Бусад.

2.Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “Б” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай,
    Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуульд нэмэлт оруулах тухай, Статистикийн тухай
    хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, хуулийн төслүүд, Төрийн захиргааны
    байгууллагын тогтолцоо, бүтцийн ерөнхий бүдүүвчийг шинэчлэн батлах тухай
    Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл, Төрийн өмчийг 2015-2016 онд хувьчлах,
    өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэл батлах тухай тогтоолын төсөлд нэмэлт,
    өөрчлөлт оруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар
    2015.10.01-ний өдөр Монгол
    Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн
    тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Экспорт
    Импорт банк хооронд байгуулах 1.0 тэрбум ам. долларын зээлийн ерөнхий
    хэлэлцээрийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
    зөвшилцөх, санал, дүгнэлтээ Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2016 онд баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол банк 2015.09.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Бусад.

4.Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Дээд боловсролын санхүүжилт, суралцагчдын нийгмийн баталгааны тухай
    хуулийн зарим хэсгийг хүчингүй болсонд тооцох тухай, Хөдөлмөр эрхлэлтийг
    дэмжих тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн
    даатгалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын
    тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай
    хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр Монгол
    Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн
    тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Ажлын хэсэг байгуулах тухай.

5.Тусгай хяналтын дэд хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Дэд хорооны санал дүгнэлтийг гаргах.

11 дүгээр сарын 04-ний Лхагва гарагт:

1.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
  • Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай,
    Агаарын тухай хуулийн зарим зүйл, хэсэг, заалтыг хүчингүй болсонд тооцох
    тухай, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай,
    Усны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах, Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай
    хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Хувиргасан амьд организмын тухай хуульд
    өөрчлөлт оруулах тухай, Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эд,
    биржийн тухай хуулийн зарим хэсгийг хүчингүй болсонд тооцох тухай, Хөрс
    хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх тухай хуулийн зарим заалтын хүчингүй
    болсонд тооцох тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр Монгол
    Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн
    тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн
    төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, Төсвийн байнгын хороонд санал, дүгнэлтээ хүргүүлнэ/;
  • “Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Говийн бүсийн усан хангамжийг сайжруулах, цөлжилтыг сааруулах “Ногоон
    говь” хөгжлийн төслийн талаар холбогдох байгууллагын мэдээллийг сонсох.

2.Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “Б” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/.

3.Төсвийн байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Экспорт
    Импорт банк хооронд байгуулах 1.0 тэрбум ам. долларын зээлийн ерөнхий
    хэлэлцээрийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
    зөвшилцөх, санал, дүгнэлтээ Аюулгүй, байдал гадаад бодлогын байнгын хороонд хүргүүлнэ/.
  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хамт өргөн
    мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2016 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2017-2018 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг/;
  • “Монгол Улсын Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай” Улсын Их Хурлын 2015 оны 36 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийн талаар сонсох тухай.

4.Өргөдлийн байнгын хорoоны хуралдаан 14.00 цагаас “Г” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Усны тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах талаарх өргөдлийг
    судлан Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлэхэд бэлтгэх үүрэг бүхий
    ажлын хэсэг байгуулах.

5.Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаан 16.00 цагаас “А” танхимд:

Хэлэлцэх асуудал:

  • Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Экспорт
    Импорт банк хооронд байгуулах 1.0 тэрбум ам. долларын зээлийн ерөнхий
    хэлэлцээрийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн,
    зөвшилцөх/;
  • Монгол Улсын
    Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулах “Нийгмийн халамжийг
    дэмжих хөтөлбөр”-ийн зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн
    төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/;
  • Монгол Улсын
    Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулах “Хөдөө аж ахуй,
    хөдөөгийн хөгжил төслийн нэмэлт санхүүжилт”-ийн зээлийн хэлэлцээрүүдийг
    соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/.

ДӨРӨВ.ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААН:

  • “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2016 онд баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Монгол банк 2015.09.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хамт өргөн
    мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2016 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2017-2018 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын 2016
    оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай,
    Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хоёр дахь хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын
    Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулах “Нийгмийн халамжийг
    дэмжих хөтөлбөр”-ийн зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн
    төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/;
  • Монгол Улсын
    Засгийн газар, Азийн хөгжлийн банк хооронд байгуулах “Хөдөө аж ахуй,
    хөдөөгийн хөгжил төслийн нэмэлт санхүүжилт”-ийн зээлийн хэлэлцээрүүдийг
    соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2015.10.30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/;
  • “Төрөөс хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2015.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
  • Монгол Улсын Ерөнхий сайдын мэдээлэл: Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар.
Categories
мэдээ цаг-үе

Хорьдугаар зууны шилдэг романуудыг дахин хэвлэж уншигчдын хүртээл болгож эхэллээ

Түүхийн дэнсэн дээр тавиад үзвэл өнгөрөн одсон хорьдугаар зуун Монголын улс төрийн амьдралд хар цагаанаар ээлжилсэн агшин хормуудыг үлдээсэн ч харин урлаг, утга зохиолын түүхэнд алтан үсгээр бичигдэх олон гайхамшгийг үлдээсэн. Цөөхөн хүн амынх нь багаахан хэсэг л бичиг үсэгтэй байсан, олонхи нь гарын үсэг зурахдаа хурууны хээгээ л дардаг харанхуй балар тэр цагийн үүлийг сэмлэн ард түмэн кирилжин монгол үсэгт бүрэн тайлагдсанаар Монголын утга зохиолд ч гэрэл гэгээг авчирсан юм. Үлгэр туулиа цээжээрээ голдуу өгүүлэн хайлдаг байсан уламжлалт монголчуудаас бичгийн мэргэд, их зохиолчид олноор төрөн гарч, улмаар улс түмнийхээ түүхэн хувь заяа, ард түмний аж амьдралыг цаг хугацаа-орон зайн өргөн дэвсгэр дээр дүрслэн дүржүүлж, туурвилчийнхаа хувьд романч хэмээн алдар­шиж ирсэн байдаг. Монголын их утга зохиолын хорьдугаар зууны амьдралыг томоохон хэлбэрээр хүүрнэн өгүүлсэн бичгийн их зохиолчдын бүтээлүүдийг өнөө ч уншигч олон хүсэн хүлээж, уншин шимтсээр байна.

Номын хямдрал зарлаж шуугиулаад байсан “Аз хур” номын их дэлгүүрт өчигдөр “XX зууны шилдэг роман” цуврал номын нээлт болж, зохиолч, яруу найрагч, уншигчид олноор хүрэлцэн ирсэн байв. “XX зууны шил­дэг роман” цувралын эхний ээлжинд төрийн хошой шагналт зохиолч Донровын Нам­дагийн “Цаг төрийн үймээн”, төрийн шагналт зохиолч Сономын Удвалын “Их хувь заяа”, төрийн шагналт зохиолч Жамбын Пүрэвийн “Зүрхний хилэн”, “Манан будан”, “Хөгжмийн эгшиг”, Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Д.Нацагдоржийн болон МЗЭ-ийн нэрэмжит шагналт зохиолч Санжийн Пүрэвийн “Усны гудамж” зэрэг романууд өнгө, чанарын өндөр түвшинд хэвлэгджээ. “Их хувь заяа” романы зохиогч С.Удвалын хүү Өнөбаатар номын баярт хүрэлцэн ирж ээжийнхээ романыг хэвлэсэн “Мөнхийн үсэг” группийн хамт олонд талархсанаа илэрхийлж “Монголын ард түмэн бол их хувь заяатай ард түмэн. Тэр их хувь заяаг ардын Хатан­баатар Магсаржав нарын эрэлхэг зоригтнууд дархалсан түүхтэй. Ээж маань Монголын ард түмний тэр л түүхэн үйл явдлыг уран сайхны дүрээр Монголын их утга зохиолд мөнхлөх хувьтай байж” хэмээсэн юм. С.Удвал бол гадаадад Монголын амьд нэрийн хуудас болж, ХХ зууны дунд болон сүүл үеийн дэлхийн олон алдартай хүмүүс, тухайлбал, Бразилийн зохиолч Ж.Амаду, Кубын яруу найрагч Николос Гильен, Чилийн яруу найрагч Пабло Неруда, ЗХУ-ын зохиолч Константин Симонов, сансрын анхны нисгэгч эмэгтэй В.Терешкова, Дагестаны их яруу найрагч Расул Гамзатов, Олон улсын ардчилсан эмэгтэйчүүдийн холбооны анхны ерөнхийлөгч Эжени Коттон нартай нэгэн зиндаанд үерхэж нөхөрлөж явсан их хувь заяатай уран туурвилч юм. “Их хувь заяа” романы хэсгээс Улсын драмын эрдмийн театрын жүжигчин, соёлын тэргүүний ажилтан Болормаа уран яруу уншиж, хурсан олонд толилууллаа.

“Манан будан”, “Зүрхний хилэн” зэрэг түүхэн их хөлгөн туульсуудыг туурвигч Жамбын Пүрэв агсны хүү П.Эрдэнэбат “Миний аав үнэхээр их хөдөлмөрч, авьяастай зохиолч байсныг түүний бүтээлүүд бэлээхэн гэрчилнэ. Бид ах дүү тавуул. Өнөөдөр энэ сайхан үйл явдалд Жамбын Пүрэвийн үр хүүхдүүд бид оролцож байгаадаа баяртай байна. Аавын минь “Хөгжмийн эгшиг” романыг хүмүүс их асууж сурагладаг байсан. Уншигч олных нь хайртай роман дахин хэвлэгдэж байгаа нь сайхан байна” гэж байлаа. “Хөгжмийн эгшиг” романаас Монгол Улсын ардын жүжигчин Цэрэндагвыг уншихад номын дэлгүүрт ялаа ниссэн ч сонсдом аниргүй болж, гагцхүү хийлч бүсгүйн тоглосон намуухан аялгуу л зохиолын яруу утгыг хүмүүний сэтгэлд уусган эгшиглэж, эх нутгаасаа алсад хувь заяаны эрхээр цөлөгдсөн романы гол баатрын уй гунигийг илтгэх аж. “Болор судар” газраас эрхлэн гаргасан цуврал романуудын дээжийг “Аз хур” номын их дэлгүүрийнхэн Монгол Улсын Үндэсний номын санд хандивласан.

Гавьяат жүжигчин Л.Чулуунчимэг энэ үеэр “Хүрэн хаалгатай дэлгүүр” ардын дууг эвлэг намуухан хоолойгоор аялж, “Цаг төрийн үймээн” романыг зохиосон их зохиолч Д.Намдагийн хүү Н.Төгөлдөрийн гэргий Баясгалан хүрэлцэн ирж уншигчдад хүндэтгэл үзүүлсэн юм. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, дууны яруу найрагч, судлаач эрдэмтэн Үржингийн Хүрэлбаатар “Намдаг багш маань “Цаг төрийн үймээн” романаа бичиж байхдаа бие тэнхээрхүү байсан ч авьяас билгээ шавхан, ядрал зүдрэлийг умартан ажиллаж байсан нь өнөөгийн бичиг номын хүмүүст үлгэр дуурайл болох нь дамжиггүй” гэж байлаа. “Цаг төрийн үймээн” романы хэсгээс БСШУЯ-ны мэргэжилтэн Баянзул уншиж сонирхуулав. Монголын шилдэг роман цувралын нээлтэд Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч, яруу найрагч Гүн Аюурзана, соёлын гавьяат зүтгэлтэн яруу найрагч С.Оюун, МЗЭ-ийн шагналт зохиолч, судлаач эрдэмтэн Пүрэвхүүгийн Батхуяг, Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт хүүхдийн зохиолч О.Сундуй, МЗЭ-ийн шагналт зохиолч Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ, Цүрэмийн Мухар нарын уран бүтээлчид хүрэлцэн ирсэн байлаа.

Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт зохиолч Санжийн Пүрэв шилдэг роман цувралд багтсан бүтээлийнхээ тухай “Усны гудамж” роман маань 1990 онд дөчин мянган хувь хэвлэгдэж байсан, гучаад оны их хэлмэгдүүлэлтийн тухай роман юм. Эднийх сая арван мянган хувь хэвлэсэн гэж бодвол миний бүтээл тавин мянган хувиар уншигчдад хүрчээ гэсэн үг. Энэ бол Монголдоо л том тоо учраас зохиолчийн хувьд их баяртай байна” гэж сэтгэгдлээ хуваалцлаа. Түүний “Усны гудамж” романы гол дүрийн монологийг жүжигчин Б.Эрдэнэцэцэг уншсан юм. Санжийн Пүрэв зохиолч бас “Би зохиолч Жамбын Пүрэв гуайтай нэр нэгтийн хувьд ч, авьяас хөдөлмөрийг нь хүндэлдгийн хувьд ч “Үлгэрийн танхим”-д ажиллаж байх үеэс нь сайн танина. Сономын Удвал даргатай утга зохиол сурталчлах ажлаар хөдөө орон нутагт олон удаа хамт явж байсан сайхан дурсамж үлдсэн. Донровын Намдаг гуайг 1950-иад оны эхээр гудамжинд цагаан малгайтай явж байхыг манай ангийн Гончиг хэмээх хүү зааж өгч, алсаас бишрэн дагаж явсан минь илхэн байна. Ийм гайхамшигтай зохиолчдын романтай миний бүтээл зэрэгцэж гарсан нь цаанаасаа их хувь учрал байжээ” гэж сэтгэлийн үгээ хэлсэн юм. Тэрээр хөлөө бэртээгээд гэмтэлтэй байсан ч суга таяг тулан хүрч ирсэн байлаа.

“Аз хур” дэлгүүрээс Монголын шилдэг романы цувралуудын нээлтийн баярт ирсэн уншигч, худалдан авагчдад үнийн дүнгээс гучин хувийн хөнгөлөлттэй борлуулалт хийх эрхээр урамшуулсан аж. Эднийхэн цаашид Монголын зохиолчдын шилдэг тууж, өгүүллэгүүдээс бүтсэн ботиудыг цувралаар хэвлүүлэх болсноо мэдэгдэж байсан. Номын баяр нээлтийн үйл ажиллагааг ардын жүжигчин Цэрэндагва

“Гэсэр, Жангарыг хайлсан өвгөн товшуурын утаснаас

Цагаан гарьдын нүд мэлтэс мэлтэс гэрэлтлээ

Гишүү зандан бичгээр гүрний түүхийг товчоолсон

Хаш судрын магнайд алтан солонго татлаа…” хэмээсэн билэгт сайхан үгийг хүнгэнүүлэн уншсанаар “Аз хур” номын их дэлгүүрт зочилсон номын гэгээн садангуудаа үдсэн билээ.

Гэрэл зургуудыг Г.Лхагвадорж

Categories
мэдээ цаг-үе

Дэлхийн дээд амжилтын эзэн болох л хамгийн сайхан мөч

Ахмадуудын хүндийн өргөлтийн ДАШТ-ий аварга, дэлхийн зургаан удаагийн рекордын эзэн Ц.Оюунчимэгтэй ярилцлаа. Тэрбээр энэ жил олон улсын чанартай дөрвөн тэмцээнд тэргүүн байр эзэлжээ.

-Та энэ жил олон улсын чанартай дөрвөн ч тэмцээнд амжилттай оролцоод ирсэн гэсэн. Энэ талаар яриагаа эхлүүлэх үү?

-Энэ жил олон улсын дөрөв, дотоодын нэг тэмцээнд оролцсон. Хамгийн эхний тэмцээн маань өнгөрсөн тавдугаар сард Австрийн Вена хотноо болсон. Энэхүү олон улсын эмэгтэйчүүдийн гран при тэмцээнд гурав дахь жилдээ оролцсон байгаа. Тэмцээнд 18 орны 300 гаруй эмэгтэй тамирчин өрсөлдсөнөөс 50-54 насны ангилалд 75 кг-ын жинд өрсөлдөж, хамгийн хүнд жинг нь өргөж нэгдүгээр байр эзэлсэн.

Мөн манай улсад зохиогдсон Олимпийн байгууллага үүсч хөгжсөний 60 жилийн ойд зориулан аварга шалгаруулах насанд хүрэгчдийн тэмцээнд нэмэх 75 кг-ын жинд мөнгөн медаль хүртсэн. Өөрийн хүүхдүүд шиг охидтой өрсөлдөөд мөнгөн медаль хүртсэндээ баяртай байгаа. Өнгөрсөн наймдугаар сард Америкийн Даллас хотод Дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнд 42 орны 317 тамирчин оролцсоноос мөн ангилалдаа тэргүүн байр эзэлсэн бол есдүгээр сард дэлхийн аварга шалгаруулах хүндийн өргөлтийн тэмцээнд мөн түрүүлсэн. Тэр үед 48 орны 618 тамирчин өрсөлдөж байв. Энэ удаад жингээ ахиулж чадаагүй ч өөрийн рекордоо давтан 143 кг штанг өргөсөн.

-Та хэзээнээс хүндийн өргөлтөөр хичээллэж эхэлсэн бэ?

-2011 оны зургадугаар сараас хойш хичээллэж эхэлсэн. Гурван сарын дараагаас тэмцээнд оролцдог болсон. Одоо нийт дөрвөн жил хичээллэж байна.

-Эмэгтэй хүндийг өргөл­төөр дэлхийн зургаан удаа­гийн рекорд эвдэж байсан гэсэн. Хамгийн дээд тал нь хэдэн кг-ыг өргөж байв?

-Есөн жил эвдээгүй байсан рекордыг эвдэж рекордын эзэн болсноороо бахархдаг. Хүндийг өргөлтөөр хичээллэхэд маш их тэвчээр хатуужил шаардагдахаас гадна судалгаа сайн хийж, биеэ эрүүл байлгах хэрэгтэй гэдгийг ойлгосон. Хамгийн сүүлд зургадугаар сард өөрийн тогтоосон амжилтаа 20 кг-аар ахиулж 143 кг-ыг өргөсөн байгаа. Огцом өргөлт, түлхэлттэй өргөлтийн нийлбэр дүнгээр нийт өргөсөн жин маань гарч рекордын эзэн болсон. Гэхдээ рекордын эзэн гэж тогтоохын өмнө допингийн шинжилгээ авч байж олон улсад зарладаг юм билээ. Миний шинжилгээ цэвэр гарсан учраас шинэ рекордоо батлуулж чадсан даа.

-Яагаад энэ спортыг сонгох болов. Эмэгтэй хүнд хэцүү биш үү?

-Миний багын найз Халтмаагийн Баттулга намайг энэ спорт руу уруу татсан юм. Би цэргийн хүн л дээ. Цэргийн байгууллагад ажиллаж байгаад тэтгэвэрт гарахаас хэдэн жилийн өмнө өөр ажил хийхээр ажил хайж эхэлсэн. Тэр үед найз маань гавьяаныхаа амралтанд суу, өөр ажил хийнэ гэж байхаар спортоор хичээллэ гэсэн.

Намайг хичээллэж эхлэхэд багш дасгалжуулагчид маань маш сайхнаар хүлээж авсан. Манай клуб дөрвөн ангиллаар хичээллэдэг. 35-аас дээш насныхан мастер ангилалд багтдаг юм. Миний нас, жинд Монголд надтай өрсөлдөх ахмад эмэгтэй тамирчин байхгүй. Харин энэ жингээр өргөдөг залуу үеийнхэн байгаа.

-Шантрах үе байсан уу?

Шууд дайраад л орсон. (инээв) Юугаа ч мэдэхгүй, сэтгэл зүйн бэлтгэлгүй шууд л тэмцээнд орчихсон болохоор шантрах асуудал гараагүй. Юманд илүү нухацтай ханддаг зан маань ч нөлөөлсөн байх. Залуудаа эхэлсэн бол магадгүй шантраад дундаас нь хаях байсан болов уу.

-Гэрийнхэн тань хэрхэн хүлээж авч байв?

-Гэр бүлийнхэн маань маш сайхнаар хүлээж авсан. Миний нас нэлээд явчихсан байсан учраас эхэндээ эгч маань жаахан дургүй байсан ч тэмцээнд ороод түрүүлээд ирсэн чинь зөв сонголт хийжээ гэж хэлсэн удаатай. Бүгд л удам байгаа, үзээд алд гэж урам өгч дэмжиж байсан даа.

-Хэзээ өөрөөрөө хамгийн их бахархаж байсан бэ?

-Тив дэлхийд өөрийн 50 насны ангиллын эмэгтэй төрөлдөө хамгийн хүнд жинг өргөдгөөрөө бахархдаг. Төрийн далбаагаа мандуулаад төрийн дууллаа эгшиглүүлэх мөч хамгийн гайхамшигтай нь. Тэр дундаа рекордын эзэн болсон тэр мөч дээдийн дээд. Монгол орныхоо нэрийг гаргаад явах үнэхээр сайхан. Нүдэнд нулимс тороод л ирдэг юм.

АНУ-ын Техас мужид Арнольд Шварцнейггерийн нэрэмжит тэмцээнд хүндийн өргөлтөөр Азиас ганцхан эмэгтэй тамирчин оролцсон нь би. Тэр үед Арнольд намайг тусад нь хүлээн авч уулзаж байв.

-Монголын тамирчин гэхээр бусад орны тамирчид хэрхэн хүлээж авдаг вэ?

-Монголчууд их хүчтэй гэсэн ойлголт байдаг. Их хүчтэй эмэгтэй байх даа гэсэн болгоомжлол хүмүүсийн харилцаанаас анзаарагддаг.

-Б.Түвдэндорж аваргыг таны авга ах гэдгийг хүндийг өргөлтийн спорт сонирхдог хүмүүс мэдэх байх. Одоогийн амжилтад тань удам судар нөлөөлсөн л болов уу?

-Би ахаараа маш их бахархдаг. Мундаг ч бөх байсан. Хүнд ер нь удам их нөлөөлдөг юм шиг санагдсан. Ийм мундаг амжилт гаргана гэдгээ мэдсэн бол эрт эхэлдэг ч байж уу гэж бодох үе олон байсан даа.

Ч.ЗОЛБОО

Categories
мэдээ цаг-үе

Би эрвээхэй мэт бүжиглэж, зөгий мэт хатгана

Бүх цаг үеийн хүнд жингийн агуу
боксчин, АНУ-ын мэргэжлийн боксын тамирчин асан Мухамед Али 1942 оны нэгдүгээр
сарын 17-ны өдөр мэндэлжээ. Түүнээс өмнөх үе, түүнээс хойших үе гэж боксын ертөнцийг
хуваах хэмжээнд яригддаг энэ эр амьдралын түмэн нугачааг давахдаа хайртай
спортоо бизнестэй нягт холбож өгснөөрөө хойч үеийнхэндээ үнэлэгддэг. Кассиус Марселлус Клэй нэрээ Мухамед Алигаар
солих, лалын шашныг сонгох, Вьетнамын дайныг эсэргүүцэх гээд л бүхий л үйлдлүүд
нь үзэгчдийг өөртөө татах улмаар ээлжит өрсөлдөгчөө гутаан доромжилж тэмцээнээ
“үнэд хүргэх” гэхчилэн аргуудыг Али л анх санаачилсан. АНУ-ын боксчин тэрээр
Дэлхийн хүнд жингийн аварга цолыг гурван удаа хүртэж, бүх цаг үеийн хүнд
жингийн хамгийн агуу боксчин гэж нийтэд үнэлэгддэг тамирчин юм. Сонирхогчийн
боксоор хичээллэдэг байх үедээ Италийн Ром хотод зохиогдсон 1960 оны зуны
олимпод аваргалж байлаа. Гэхдээ сонирхогчдын бокс түүний зиндаа биш гэдгийг
ойлгосон тул шууд л мэргэжлийнх рүү шилжсэн юм.

Кассиус Клэй гэдэг нэртэй
байсан тэрбээр 1964 онд Исламын шашинд орсноор нэрээ Мухамед Али болгон солив.
Арьсны өнгөөр ялгаварлах үзэл хачин их байсан жараад оны дундуур Али рингэн
дээр хичнээн сайн зодолдож байсан ч гэлээ цэрэг татлагын хуудас авч байв. Тэр
цэрэгт яваагүй, учир нь Вьетнамын дайн ид асаж байсан тэр үед Али хаашаа
“ачигдах нь” ойлгомжтой байлаа. Америкийн армид алба хаах татгалзсаныхаа төлөө баривчлагдан, боксын бүх цол хэргэмүүд,
тоглох эрхээ хураалгаж байв. Хэдий
шоронд ороогүй боловч түүний заргыг АНУ-ын Дээд шүүхээс хүлээн авч зөвтгөх хүртэл
дөрвөн жил орчим рингэн дээр гарч чадаагүй гэдэг. Гэхдээ тэр гутраагүй.

Авьяаслаг хүн хааж хориглох
тусам улам гялалздаг жамтай хойно Алигийн түүхэн зодоонууд чухам энэ үеэс л
эхэлсэн байдаг. Зайрын нийслэлд Жорж Формантай нударга зөрүүлсэн “зууны зодоон”
энэ л үеийнх. Бас Жо Фрейзертэй МСГ-д зодолдоход анх удаа 35 улсад шууд
дамжуулж байлаа. Тэрээр мэргэжлийн боксын
рингэнд нийт 61 тоглолт хийснээс 56 ялсны 37 нь нокаутаар цэвэр ялалт байгуулж
байв.

Мухамед Алигийн дотоод болон
гадаадад хийсэн ажил нь гайхамшигтай учир тэр одоо хүртэл “Бүх цаг үеийн
шилдэг” нь байсаар байна. Мухамед өнөөг хүртэл спортыг үнэнчээр дэмжигч ба үүнийг
нь үнэлж, Sports Illustrated-ын “Зууны шилдэг тамирчин”, BBC-ын “Спортод
элэгтэй зууны шилдэг эрхэм”, GQ сэтгүүлийн “Зууны шилдэг тамирчин”, Дэлхийн
спортын шагнал гардуулах ёслолоос “Зууны бас Дэлхийн шилдэг тамирчин” хэмээх
цол олгож байв.

Тэр жинхэнэ аварга ямар
байдгийг харуулсан төдийгүй үзэгчдийн хайр хүндэтгэлийг хэзээ ч байгаагүйгээр
татдаг байсан юм. “Би эрвээхэй мэт бүжиглэж, зөгий мэт хатгана” гэх түүний
домогт үг Алиг яаж тоглодог байсныг илэрхийлдэг. Рингэн дээрх түүний хоёр тулааныг
онцолдог. Энэ бол Sonny Liston-той хийсэн домогт тулаан бөгөөд энэ тулааны
дараагаас Алиг “Агуу” хэмээн нэрийдэх болов. Гэвч Али зөвхөн тулааны рингэн
дээр л агуу байгаагүй нэгэн. Ислам үндэстнүүдтэй эртнээс холбогдсон байдал нь
Кассиус Клэй гэх боолын нэрийг Мухамед Али гэж нэрлэгдэхийг хүссэн зэрэг нь өнгөт
арьстнуудын хувьд нэгэн шинэ эринийг авч ирсэн хэрэг болсон юм. Улс төрийн
хувьд ч өөрийнхөөрөө явж, тусламж
хэрэгтэй хүмүүст хүрэх гэсэн тэмүүлэл нь түүнийг Афганистан, Хойд Солонгос,
Куба, Ирак зэрэг орнуудад хүртэл аваачсан байдаг. Нэрт удирдагч Нельсон
Манделаг шоронгоос суллагдсаных нь дараа хамгийн түрүүнд уулзсан хүн бол Али
байдаг ажээ.

Мухамед Али 1981 онд боксын
рингээ орхилоо гэж зарлах болсон нь хүмүүсийн анхаарлын төвд орж хэсэгтээ
шуугьж байв. Удалгүй тэрээр Паркинсоны өвчин туссан болох нь олонд ил болжээ.
Тэрээр энэ өвчинтэй их удаан тэмцэлдсэн байдаг.

Дэлхий ертөнцийг хөгжүүлж,
томоохон асуудлуудтай нь тулалдана гэдэг Мухамедын амьдралын бас нэгэн гол
зорилго байсан. Дэлхий дээр өлсгөлөнд өртөөд буй хэдэн зуун мянган иргэнд хоол
хүнс хүргэх ажлыг зохион байгуулж хийсэн юм.

Тив дамжин аялж, өлсгөлөнд
нэрвэгдсэн иргэдэд хоол хүнс хүргэхийн зэрэгцээ эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ
зэргийг Зааны ясан эрэг, Индонез, Мексик болон Марокко гэх мэт олон оронд хүргэж
байлаа.

Олон улсын хэмжээнд тусламжийн гараа сунгадаг Али эх орондоо ч хангалттай ихийг хийжээ. Хүүхдийн төлөө, спортын хөгжлийн төлөө, эдгэршгүй өвчинд нэрвэгдэгсдийн төлөө, хүний эрхийг хамгаалахын төлөө тууштай зүтгэж ихийг хийсэн хүн түүнээс өөр үгүй. 2005 онд Мухамед төрөлх хот Луисвиллдээ өөрийн нэрэмжит ашгийн бус “Muhammad Ali” төвөө нээсэн байна.

Мухамед Али жүжиглэх авьяастайгаа батлан хэд хэдэн дэлгэцийн уран бүтээлд дүрээ мөнхлөөд авсан. Эдгээрийн нэг бол “The Greatest” нэртэй тамирчны өөрийнх нь амжилтын замналыг өгүүлсэн баримтат кино байдаг. Түүний амьдралаас сэдэвлэсэн тоо томшгүй олон кино, дэлгэцийн бүтээл бий.

Тэрээр сүүлд “Эрвээхэйн зүрх зориг: Амьдрал хэмээх аяллыг тольдон харахуй” нэртэй дурсамжийн номоо хэвлэн гаргасан юм. Тус номонд шашин, өршөөл энэрэл болон амжилт бас амьдралынхаа тухай бичжээ.

Али нийт дөрвөн удаа гэрлэж долоон охин, хоёр хүүтэй болжээ.

С.АРИУН

Categories
мэдээ улс-төр

Төсвийн тодотголыг баталсан ч Гацууртын орд дээр гацав

Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдааны эхэнд ирэх оны төсвийг хэлэлцэх байлаа. Гэсэн ч Төсвийн байнгын хорооноос ирэх оны төсвийн төслийг дахин авч үзэж, сайжруулах чиглэл өгөгдсөн учир Төсвийн байнгын хорооноос байгуулагдсан ажлын хэсэг, Сангийн яамны ажлын хэсэг хамтраад зарим зүйл дээр өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж байна. Иймд хэлэлцэхээр төлөвлөөд байсан ирэх оны төсвийн төслийг хэлэлцэхийг түр хойшлуулах саналтай байгаагаа Сангийн сайд Б.Болор гаргасныг дэмжсэн юм.

Байнгын хороо дараа нь Гацууртын ордын төрийн хувь эзэмшлийг тогтоох УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэн, дэмжсэн.

Мөн өдөр Байгаль орчин, хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хороо хуралдаж ирэх оны төсвийг хэлэлцэх байсан ч Эдийн засгийн байнгын хорооныхтой ижил санал гарсан тул хойшлууллаа. Үүний дараа Гацууртын ордын төрийн хувь эзэмшлийг тогтоох УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэн “яаралтай хэлэлцэх нь зүйтэй” хэмээн үзэв.

Баасан гаригийн үдээс хойш УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан боллоо. Хуралдааны эхэнд 2015 оны төсвийн тодотголын эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж баталсан юм. Энэ оны төсвийн тодотголоор Онцгой албан татварыг нэмэгдүүлэх саналыг Засгийн газар оруулж ирсэн. Татвар нэмэхгүй гэж байсан Засгийн газар хэд хэдэн татварыг нэмэхээр оруулж ирснийг сөрөг хүчин эсэргүүцэж байгаагаа мэдэгдсэн юм.

УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт Засгийн газар онцгой албан татварыг гурав дахин нэмэхээр болсныг шүүмжлээд “Бензин шатахууны үнэ буурч алслагдсан аймаг, сум гэлтгүй улсын хэмжээнд шатахууны үнэ ижил байх ёстой. Гэтэл төсвийн орлого тасалдана гээд Онцгой албан татварыг нэмж болохгүй шүү. Төсвийн тодотголоор бензиний үнийг буулгахгүй гээд батлах гэж байна. Өмнө нь ч би улсын хэмжээнд бензиний үнийг буулгах ёстой гэдэг байр сууриа хэлж байсан. Одоо ч хэлж байна. Цаашид ч хэлэх болно” гэсэн юм. Мөн Ж.Энхбаяр гишүүн “Дэлхийн зах зээлээс 2-3 дахин үнэтэй шатахуунаар яаж баялаг бүтээж олон улсын зах зээлд өрсөлдөх юм. Өндөр үнэтэй шатахуун хэрэглэж нүүрс олборлоод яаж бусад орнуудтай өрсөлдөх юм бэ. Шатахууны үнийг хямдруулах ёстой. Иргэдийн нуруун дээр ОАТ-аар нэмэгдүүлсэн онцгой ачааллыг нэмж байна. Хувийн хэвшил өрсөлдөхөд бэрх. Төрийн данхар бүтцийг тэжээх гэж ОАТ-ыг нэмж болохгүй. Одоо байгаа 252 мянган төгрөгийн онцгой албан татварыг Засгийн газар 750 мянган төгрөг болгож оруулж ирлээ” хэмээн эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлсэн. Гэсэн ч чуулганы хуралдаанд оролцсон нийт гишүүдийн 82.4 хувь нь уг саналыг дэмжсэн юм. Төсвийн тодотголтой холбогдуулан өөр асуулт асууж, санал хэлэх гишүүн гараагүй тул санал хураалт явуулав. Хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи дэмжсэнээр 2015 оны төсвийн тодотголыг баталлаа.

Харин дараа нь Гацууртын ордын төрийн хувь эзэмшлийг тогтоох УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцсэн ч хэлэлцэх эсэхээ шийдвэрлэж чадсангүй. УИХ-ын гишүүдийн ойлголцол нэг болж чадаагүй тул ирэх долоо хоногийн УИХ, байнгын хороогоор хэлэлцэх асуудалд Ноён уулын асуудлыг багтаахгүй, харин энэ хооронд бүх талын төлөөллийг багтаан хэлэлцүүлэг хийх шаардлага байна гэж УИХ-ын дарга үзсэн тул санал хураалтыг хойшлууллаа. Өмнө нь Ноён уулыг хэлэлцэх асуудлаар санал хураахад гишүүд эзгүй байсан тул унаж байсан билээ.

Хэлэлцүүлгийн шатанд УИХ-ын гишүүд дараахь байр суурийг илэрхийлсэн юм.

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн: -Энэ асуудал байнга орж ирэх юм. Уг нь Их хурал хоёр удаа буцаачихсан. Энэ нь дахин орж байгаа болохоор хардалт дагуулж байна.

УИХ-ын дарга З.Энхболд: -Наадах чинь дараагийн асуудал, Даваасүрэн гишүүн ээ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн: -Би холбоотой зүйл ярьж байна. Би Хөвсгөлийн ард түмний төлөөлөл, өөрөө хэлэх үгээ мэдчихье. Ноён уулыг бүхэлд нь улсын тусгай хамгаалалтад авчихаж яагаад болоогүй юм. Хүний нүүрний амыг нь ухаад авчихвал ямар харагдах вэ. Үүнтэй адил хоёр өндөр оргилын дунд талын амыг ухах гээд байгаа юм билээ. Тахилгатай уул овоог тусгай хамгаалалтад авна гэсэн мөрийн хөтөлбөрт тусгайлан заасан байна л даа. Үүнийгээ төгс шийдээч. Тэгвэл иргэдийн бухимдал арилна. Дахин нийгмийг бухимдуулах ямар хэрэг байсан юм.

УИХ-ын гишүүн, БОНХАЖ-ын сайд Н.Батцэрэг: -Өнөөдрийн 50 тоннын нөөцтэй гэдэг чинь хүмүүсийг соронзон шиг татдаг юм байна. Нинжа нар олноороо орж эрүүгийн нөхцөл байдал хүндэрсэн гэдгийг ЦЕГ-ын дэд дарга хэлж байсан. Орон нутгийн иргэд, Шинжлэх ухааны байгууллагуудаас санал авсан. Орон нутгийн иргэд Ноён уулын оройн хэсгийг л хамгаалалтад авахад болно гэж орон нутгийн ИТХ нь хуралдаад шийдсэн. Ц.Эрдэнэхүү гэдэг дарга нь гарын үсэг зураад надад ирүүлсэн.

УИХ-ын гишүүн, Аж үйлдвэрийн сайд Д.Эрдэнэбат: -Ноён уулыг тусгай хамгаалалтад авахыг дэмжиж байгаа. Яагаад гэвэл монгол угсаатны анхны Хүннү гүрэн бий болсон дэлхийд ганц түүхэн газар л даа. Хэнтийн нурууны усны хаалт үзүүр бүхий хамгаалалт бас үүнд хамаарна. Нутгийн хүний хувьд маш олон компани энэ газар алтны хайгуул хийхээр зөвшөөрөл авсанд эмзэглэдэг. Гацууртын ордын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг “Сентерра гоулд” компани Ноён уулыг тойруулж таван лиценз авсан байдаг. Бороог нь ухаад дууслаа, цаана нь дөрөв үлдсэн. Сүжигтэйд түүхэн дурсгалт зүйлс бий гэж Батцэрэг даргын дүгнэлтэд гарсан. Сүжигтэйд үнэхээр байдаг юм бол яахаараа энэ Сүжигтэйд ашигт малтмалын лиценз байдаг юм бэ. Зуунмод гэдэг компани 15 тонн алт олборлох ТЭЗҮ-гээ хийж байна гэнэ. Баавгайт гэдэг бол Ноён уулын яг хажуугийн газар. Үүнд хариулт өгөөч.

Уул уурхайн сайд Р.Жигжид: -Хамгаалалтад авахаар санал болгож байгаа 11 мянган га талбайд зургаан ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл бий. Үүний хоёр нь хайгуулынх, дөрөв нь ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл. Сүжигтэй нь Хүннүгийн бүлэг олдвортой нь холбоотой газар. Энд Гүнбилэгтэй гэдэг компани тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг байсныг цуцалсан.

“Сентерра гоулд”-ын нэг лиценз хамгаалалтад орсон. Энэ талаар яриа хэлэлцээр эхлүүлсэн, хуулиараа нөхөн төлбөр хийх, эсвэл талбайг нь сольж болно.

УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар: -Бас ч гэж хоосонгүй. Ноён уулаа тэр чигээр нь тавьж туух гэж байсны хажууд хуурах гэж байгаа юм шиг ингэж орж ирж байгаа нь овоо доо. Богд уулыг дархан цаазтай хамгаалалтад авъя. Гэхдээ Зайсангийн амыг ухуулъя гэдэгтэй адил зүйл орж ирлээ. “Сентерра гоулд”-ынхан Ноён уулаас шүлсээ гоожуулаад салахаа болилоо. 50 тонн алтнаас манай ашиг нь нэг тонн ч хүрэхгүй ашиг олно. Олборлолт явуулснаар хүнцлийн хор гэдэг хор агаарт дэгдэж аюултай байдалд орно. Ш.Пүрэвсүрэн эрдэмтний гаргасан судалгаа байна. Хүнцлийн хор агаарт дэгдэж, устайгаа холилдоод маш аюултай байдалд орно. Хүнцэл байх ёстой хэмжээнээсээ 8000 дахин их байна. Хараа, Ерөө голыг дагаж амьдардаг Дархан, Сэлэнгийн иргэдийн амьдралд ямар ч нөлөөгүй гэсэн баталгаа байна уу. “Ёроолгүй алтнаас ёроолтой зэс” дээр гэж үг бий. Төр байна даа. Өөрсдийнхөө 500 нинжагаас хамгаалж чадахгүй болохоороо олон улсын үндэстэн дамнасан нинжад өгье гэж сонсогдоод байна.

УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр: -Нэг хэсэг алтыг нь хамгаалалтад аваад нөгөө хэсгийг нь орхино гэдэг логик чинь буруу байна. Ашиглалтын лицензтэй аж ахуйн нэгжид хичнээн хэмжээний нөхөн олговор өгөх тооцоо гарсан бэ. Түүхийн дурсгал булш бунхан ямар хэмжээнд байгаа вэ. Нэг хэсгийг нь хамгаалалтад авчихаар нөгөө 50 тонн дээр чинь нинжа нар үсрээд орчих юм биш биз дээ.

Уул уурхайн сайд Р.Жигжид: -Тусгай хамгаалалтад авч байгаа газар нутаг дотор зургаан тусгай зөвшөөрөл бий. Тооцоогоор бол хайгуулын ажлын зардал 97.7 сая, тусгай зөвшөөрлийн төлбөр нь 88.7 сая, нийт дүнгээрээ 186.4 сая төгрөгийн нөхөн төлбөр бидний гар доор байгаа баримтад байгаа. Гэхдээ үүнийг татвар, Сангийн яамтай хамт нягтлах шаардлага бий.

УИХ-ын гишүүн Л.Цог: -Гацууртын ордыг бид буцаагаад явуулсан нэмэргүй дахиад оруулж ирж байна. Ингэхдээ өөр халхавчтай орж ирж байна. Гегелийн нэг үг бий. “Хүн төрөлхтний хамгийн адгийн араншин бол эх орноо тонон дээрэмдэх” гэж үг бий. Энд асуудал байгаа. Нинжа нараа дийлдэггүй Монголын төр гэж хаашаа харсан юм байна вэ. Гадныхан төргүй л гэж ойлгоно. Энийг улиглаад сууж болохгүй.

Төсөв болохгүй болохоор л алтны ордоо ашиглах юм ярьдаг. Оюу толгойн баримтын шалгалтын дүнг бид мэднэ. Гурван миллиард долларын асуудал байгаа, Монгол Улсын төсөвтэй тэнцэнэ. Алтаа олборлоод сайхан болчихно л гэсэн хаа байна.

УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ: -Тусгай хамгаалалтад авна гээд оруулаад ирэх нь сайхан ч хөвөнд чулуу боогоод оруулаад ирсэнтэй л адил байна. Алтны татварыг бууруулаад, Урт нэртэй хуулийг хэрэгжүүлэх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулахаар сайхан болно гэсэн, гэтэл энэ зунжин ган боллоо. 300 гаруй аж ахуйн нэгж алт ухаад төсвийн орлогыг яаж нэмэгдүүлэв. Асуухаар алтны үнэ дэлхийн зах зээлд унасан гэдэг тайлбар хийгээд сууж байгаа. Баялгаа тасралтгүй зөөж байгаа ч татварт орж ирж байгаа юм нь бага байна.

УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва: -Ноён уул нь хүн амын нягтаршил ихтэй, түүх соёлын арвин их олдворууд байдаг газар судалгаа нь байна. Ноён хатангүйгээр байж болдог юм уу. Үзэл баримтлалаасаа ухарсан юм харагдаад байна.

УИХ-ын гишүүн Г.Уянга: -Ноён уулыг хатантай нь, үр хүүхэдтэй нь хамт хамгаалах асуудлыг оруулж ирвэл дэмжинэ. Сүүлийн үед нинжа оруулдаг арга дэлгэрээд байна. Эдийн засгийн үр ашиг, түүх археологи гео тогтоцынх нь асуудлыг бүхэлд нь багтаагаад хэлэлцүүлэг хийе.

УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуун: -Ноён уул орчмыг нь тусгай хамгаалалтад авахыг дэмжихгүй хэн байх вэ. Зэрэмдэглэж авч болохгүй. Зүүн, баруун тийшээ шугам татсан байна лээ. “Сентерра гоулд”-д үйлчилсэн байдлаар оруулж ирж болохгүй. Ул суурьтай хандмаар байна.

УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр: -Яагаад зарим газрыг хамгаалалтад авсангүй вэ гэхээр “Нинжа нар түйвээгээд байгаа. Нэг хэсгийг хамгаалалтад авч байна” гэж хариулах юм. Гэтэл өөр нэг газар руу нь нинжа орохгүй гэх баталгаа байгаа юм уу. Засгийн газар хариултаа бодож өгмөөр байна. Би тэнд нь бужигнуулчихъя, чи сонгогчдодоо очоод хариулчих гэсэн байдлаар хариулт өгч байна. Хорт бодистой холбоотой технологи яаж явах вэ гэдгээ тайлбарла. Бүхлээр нь хамгаалалтад авах эсэхийг шийдэж болох байлгүй дээ, нэгэнтээ УИХ-д өргөн мэдүүлсэн учраас холбогдох байнгын хороо нь шийдвэрээ гаргачих боломжтой хэмээн гишүүд байр сууриа илэрхийлснээр чуулганы нэгдсэн хуралдаан өндөрлөлөө.

Э.ЭНХ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Урлаг, спортынхны амжилтын үндэс нь мөнгө шүү

Манай чөлөөт бөхийн тамирчид сүүлийн үед хийморьтой сайхан байна аа. Өнгөрсөн есдүгээр сард гэхэд АНУ-ын Лас Вегас хотноо болсон насанд хүрэгчдийн ДАШТ-ээс дэлхийн хошой аваргатай, түүн дээр гурван мөнгө, нэг хүрэл медальтай ирцгээсэн билээ. Үүнийг чөлөөт бөхийн түүхэн дэх амжилтын цоо шинэ хуудсыг эхлүүлсэн бахдам үйл явдал хэмээн тодорхойлж байгаа юм. Лас Вегасын дэвжээнээ 120 гаруй орны 450 гаруй тамирчин хүчээ сориход Монголын эмэгтэй баг гуравт, эрэгтэй баг дөрөвт орсон нь яах аргагүй ойрын жилүүдэд дуулдаагүй том амжилт. Эндээс манай тамирчид ирэх оны дэлхийн цомд өрсөлдөхөөр болж, Бразилийн олимпод найман бөх барилдах эрхээ авсан. Тэдний энэ хичээл зүтгэлийг “Чөлөөт бөхийн алтан үе эргэж ирлээ” гэж онцлон тэмдэглэж буй. Цаашид үүнээс ч их амжилт гаргана гэдэгт итгэл хүлээлгэж, найдлага тавьж байгаа. Гэвч чөлөөтийнхөн ийм мундаг амжилтынхаа үндсийг буруу тайлбарлаад байх юм даа.

Чөлөөт бөхийнхөн АНУ-аас өвөртөлж ирсэн амжилтынхаа үүцийг “Буянт-Ухаа” дээрээс ард түмэнтэйгээ хуваалцахдаа л “Эрэгтэй тамирчдын гаргасан амжилт Монголын чөлөөт бөхийн холбоотой ямар ч хамааралгүй” гэж мэдэгдэнэ лээ. “Тус холбооны удирдлагад байдаг Асашёорюү Д.Дагвадорж, түүний ах УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазар, “Гацуурт” компанийн эзэн Л.Чинбат нар бидний энэ бүх амжилтад хүрсэн явдалд огт хамаагүй. Зөвхөн бидний хичээл зүтгэлийн гавьяа. Мөнгө төгрөгтэй хүмүүсийн гавьяа гэж юу байдаг юм. Хүч чадлаараа энэ амжилтад хүрлээ” гэсэн агуулгатай ярилцлагыг ч дасгалжуулагч нь хүртэл хэвлэлд өгсөн байсан. Уг нь эдний ингэж цойлсон нь дээрх үндэсний томоохон бизнесмэнүүдийн гавьяа баймаар юм. Монголын чөлөөт бөхийн холбоог “Гацуурт” компанийн эзэн Л.Чинбат даргалдаг байв. Гэвч чөлөөтийнхний увайгүй мэдэгдлээс болж тэрбээр энэ холбоог орхиход хүрсэн тухайгаа зарласан. Аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэнэ гэгчээр томоохон ивээн тэтгэгчээ алдсан тамирчдын өмнөөс харамсмаар. Бас тэдэнд гомдмоор шүү.

Сайн дасгалжуулагч сайн бөх төрүүлдэг байх л даа. Учир нь сайн дасгалжуулагч гэдэг бол сайн туршлага байдаг. Тэр хүн өөрийн туулж ирсэн, мэдэж хуримтлуулснаа шинэ залуу бөхчүүдэд зааж зөвлөдөг нь ойлгомжтой. Тамирчны сэтгэл санааны байдлаас авахуулаад бие бялдраа хэрхэн хөгжүүлж, ямар мэхийг хэдийд яаж хийх гэхчилэн сургаж байж сайн бөх төрүүлэх биз. Тамирчдын хэлдгээр мундаг бөх болохын тулд материал чухлын хувьд чухал. Тэгвэл сайн материал Монголд зөндөө. Манай эрчүүд бүгд л сайхан зодоглочихдог. Гагцхүү уйгагүй удаан хугацаанд бэлтгэл сургуулилт хийсэн нь бөх хэмээх нэр хүртдэг.

Сайн материал, сайн туршлага нийлээд амжилтад хүрдэг юм байна. Харин хаана амжилт гаргах вэ гэдэг асуулт эндээс ургана. Чадварлаг туршлага, материал хоёр хуруу дарам цөөхөн хүн амтай суманд таарсан бол тэндээ л амжилт гаргана. Сумаасаа цааш аймаг руу явж чадахгүй. Хэрэв энэ хоёр Улаанбаатарт учирвал Хөх хот ч орж дийлэхгүй. Учир нь тэдэнд мөнгө байхгүй бол хичнээн том мөрөөдөл тээгээд ч тэрэндээ хүрэхгүй. Гуравхан сая хүн амтай Монгол Улсыг дэлхийн том гүрнүүдтэй эрэмбэлүүлж чадсан тамирчдын амжилтын үндэс нь мөнгө юм. Хэрэв санхүүжүүлэгчгүй бол манай спортынхон гэлтгүй урлагийнхныг ч бас дэлхийд хэн ч мэдэхгүй. Даанч тэд дандаа мөнгийг гомдоох юм. “Би” баатар болцгоож, спонсороо үгүйсгэдэг. Үнэндээ мөнгөгүй бол тэдний авьяас билиг зах зээл дээр хаана хүрээд зогсох нь ойлгомжтой. Хэнд ч танигдахгүй, хэнд ч үнэлэгдэхгүй шүү дээ. Ер нь тэгээд ч мөнгөгүй бол хичнээн гайхамшигтай авьяас, чадал байгаад тодорч гарч ирж байсан тохиолдол бий бил үү.

Чөлөөт бөхийнхөн ад үзээд байдаг бизнесмэнүүдийн ачаар өдий зэрэгтэй явж байгаа нь тэдэнд зарцуулсан мөнгөн дүнгээс шууд харагдана. Өнөө жил чөлөөтийн эрэгтэй, эмэгтэй багт нийтдээ 700 сая төгрөг зориулжээ. Энд тамирчдад сар бүр өгдөг цалин, хувцас хунар, хоол хүнс цөм багтана. Хэрэв тэд спонсоргүй бол гадаад, дотоодын тэмцээн уралдаанд оролцож чадах нь юу л бол. Онгоцны тийз, очоод байрлах зочид буудал, бэлтгэлийн зардал зэргийн мөнгийг хэн төлөх болж байна вэ.

Тамирчдын амжилт хямдхан олдоогүй гэдэг. Нэг тамирчныг гаргаж ирэхэд хүч, хөлс гаргасан энэ олон ивээн тэтгэгчид, ард түмэндээ хүндэтгэлтэй хандах хэрэгтэй, тэд. “Миний ач гавьяа” гэж цээжээ дэлдэж байхын оронд ард түмний нэг хэсэг болсон бизнес эрхлэгчдийн хөрөнгөөр мандан бадарснаа мэддэг байх хэрэгтэй. Тиймээс төр засаг тамирчдын гавьяа шагналыг өндрөөр байлахдаа тэднийг үргэлж дэмждэг бизнесийнхнийг ч урамшуулдаг баймаарсан даа. Эсвэл “Улсын мөнгөөр дэлхийн тавцанд өрсөлдөж, амжилт гаргасан” гэж тамирчид боддог бол тэдэнд зарцуулдаг мөнгө түмэн олны татвар юм.

Тамирчдын гаргасан амжилт бол өөрийнх нь болоод өрөөл бусдын хөрөнгө хүч байдаг. Гэвч үүнийг мэддэггүй нь монголчуудын увайгүй зан гэлтэй. Тамирчид гэлтгүй урлагынхан ч амжилтынхаа үндэс болсон мөнгийг тоодоггүй мэт ярьцгаахыг яана. Тэгсэн атлаа цаагуураа өөрийнх эь амжилтыг хэн нэгэн хугасалж, шагнуулчихна гэхээс их л санаа нь зовдог бололтой харагддаг. Үнэндээ манай урлаг, спортынхны амжилтын үндэс нь мөнгө шүү дээ.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Д.Ганбаатарын сартай хээр дэлхийн том уралдаанд түрүүллээ

АНУ-ын Кентукки мужийн Лексингтон хотноо өчигдөр болсон хурдан морьдын “Breeders cup 2015” Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд “Макс”-ын Д.Ганбаатарын хүлэг, алдарт уяач Э.Ганбатын уяа сойлгыг нь тааруулсан Mongolian Saturday хүлэг түрүүлж, тус тэмцээний 32 жилийн түүхэнд анх удаагаа Ази тивээс түрүү хүртлээ.

Зүлгэн буюу зөөлөн хучилттай замын спринт төрөлд нийт 14 морь уралдсанаас Mongolian Saturday 14 дугаартай уралдсан юм. Эхний болон сүүлчийн дугаарыг авсан морь бусад морьдоос байрлалын хувьд давуу гэж судлаач нар үздэг юм байна. Өнгөрсөн жилийн аварга “Bobby’s Kitten” болон “Mongolian Saturday”-г 15 хүн тутмын нэг нь түрүүлнэ гэж бооцоо тавьсан бол Английн хатан хааны нэрэмжит уралдаанд түрүүлсэн “Undrafted”-д дөрвөн хүн тутмын нэг нь түрүүлнэ гэж итгэл хүлээлгэж байжээ.

Энэ алдарт хүлгийн тухай манай сонин “Домогт хүлгүүд” буландаа нийтэлж байсан юм. Онлайн уншигчдадаа дахин хүргэж байна.

Д.Ганбаатарын “Сартай хээр”

“БРИДЕРС КАП”-ИЙН ТҮРҮҮ ХҮЛЭГ ДУНДЖААР 1-6 САЯ АМ.ДОЛЛАРЫН ШАГНАЛТАЙ

Монгол Улсын тод ман­лай уяач Дагвадоржийн Ган­баатарын цэвэр англи цусны сартай хээр зүсмийн ажнай хүлэг Америкт болох дэлхийн аваргын дэвжээнд тоосоо өргөх гэж байна. Тодруулбал энэ сарын 30, 31-нд Америкийн Кентаки мужийн Лэксинтон хотод морин урал­дааны дэлхийн аварга шалгаруулах “Бридерс кап” тэмцээн болох юм. Наяад оны эхэн үеэс дэлхийн аваргын уг тэмцээн АНУ-д зохиогдож ирсэн бөгөөд Францын Триумфальная Арка, Арабын Дубайн цом, Австралийн Мельбурны цом, Америкийн Эпсомийн Дебри, Японы цом зэрэг уралдаануудад бахдам амжилт гаргасан дэлхийн шилмэл хурдан хүлгүүд хурд хүч, ир бяраа сорьдог ажээ.

Дээрх цомын тэмцээнүүдэд түрүүлсэн моринд дунджаар 1-6 сая ам.долларын шагнал олгодог байна. Энэ нь өндөр шагналд тооцогдох нь мэдээж. Мөн цэнгэлдэх хүрээлэнд морин уралдааныг үзэн сонирхож буй бизнесмэн, тив, дэлхийн нөлөө бүхий эрхмүүд, моринд хорхойтой үзэгчид бооцоо тавьж сэтгэ­лийн цэнгэл эдэлдгийг бид мэдэх юм. “Бридерс кап” морин уралдааны дэлхийн аваргын дэвжээнд өмнө нь араб, будённый, тракен, ахал­тек, дон, кабардин, орловын хатирч, англи-араб, англи-будённы, англи-кабардин, англи-крачеев, англи-тракен, англи-терский үүлдрийн шил­мэл хүлгүүд шандсаа сорьж ирсэн түүхтэй юм. Одоогоос гурван жилийн өмнөх намар “Бридерс кап” уралдаан АНУ-ын Калифорни мужийн Санта Анита цэнгэлдэхэд болж байсан. Тэрхүү уралдаанд хурдан морь сонирхогчдын хамгийн их хүсэн хүлээдэг таван сая долларын шагна­лын сантай классик гараанд төдийлөн нэрд гараагүй Форт Ланед гэдэг америкийн халтар соёолон гараан дээрээс өнгөлсөөр түрүү маг­найд хурдалж спортын нэвтрүүлгийн олон улсын сувгаар хүн төрөлхтөнд хүрч байсан удаатай. Энэ удаагийн “Бридерс кап” тэмцээнд хоёр өдрийн турш нийт 13 төрөлд ажнай хүлгүүд уралдах гэнэ. Нийт шагналын сан нь 26 сая ам.доллар аж. Монгол Улсын нэрийн өмнөөс уралдаж байгаа тод манлай уяач Д.Ганбаатарын “Mongolian saturday” морины уралдах turf sprint буюу богино зайн төрлийн шагналын сан нь нэг сая ам.доллар юм байна.

“МАКС” ГАНБААГИЙН “Mongolian saturday” БУЮУ САРТАЙ ХЭЭР ТАВАН НАСТАЙ АДУУ

Д.Ганбаатар манлайн дэлхийн дэвжээнд тоосоо өргөх гэж буй сартай хээр морь өнөө жил таван нас хүрч байгаа аж. Уг ажнайг дааган настай байхад нь дэлхийд зартай “Keenland”-ын дуудлага худалдаанаас Монгол Улсын тод манлай уяач, гавьяат малчин Д.Онон, алдарт уяач Э.Ганбат нар цаашид хурдлах зартай хүлэг болно гэх эрмэлзлээр авч байсан гэдэг. Онон манлай монгол угшлын адуунаас гадна цэвэр цусны эрлийз адууг хүртэл гарамгай таньдаг гэдгээ “Макс” Ганбаагийн сарт хээр дээр нотолсон гэж хэлж болох юм. Биеийн хийц галбир сайтай, тухайлбал, эрүү түүш урт, магнай тэнэгэр, дөрвөн мөч тэгш, гол ясны бяртай гэх онцгой хурдан адуунд байх олон шинж зэрэг бүрдсэн хэмээх яриа тухайн үед уяачдын дунд хөвөрч байв. “Америкийн уралдаануудад удахгүй Монголын нэрийг гаргасан адуу дуурсагдана. Онон манлайгаар шинжүүлж Максын Ганбаа дэлхийн баячууд үнэ хаялцдаг талбараас хурдын удмын адуу худалдаж авчээ. Дэлхийн зангарагтай эрчүүдтэй Монголын уяачид эн зэрэгцэж эхэллээ” хэмээх жиг жуг дуулдаж л байсан. Д.Ганбаатар манлай эртнээсээ л хурдан адууны үүлдэр угсааг сонирхож, төрсөн ах тод манлай уяач Цэрэнжигмэдийн хамтаар Макс угшил гэдгийг бий болгохоор зорьсон. Түүний хүсэл мөрөөдөл ийнхүү эхнээсээ биелж “Макс”-аар нь овоглосон, Монголын нэрийг дуурс­гасан ажнай хүлэг тив, дэлхийн шилдгүүдтэй Америкийн хамгийн алдартай уралдаанд ийнхүү шандсаа сорих гэж байна. “Mongolian saturday” хэмээх нэртэй сарт хээр морь өнөө жил арваад тэмцээнд уралдахдаа хоёр удаа түрүү магнай болж, гурван удаа аман хүзүүнд давхиж, мөн хоёр удаа гурвалсан амжилтаар “Бридерс кап”-ийн ойрын зайн төрөлд дэлхийн алтан тууртуудтай хүч үзэх болзлыг хангасан байна.

“Mongolian saturday” буюу сарт хээрийн албан ёсны хуудсанд ингэж бичсэн байна. Түүний эцэг нь “any given saturday” аж. Үүнийг монголчилбол байдаг л нэгэн бямба гариг гэсэн утгатай үг болно. Харин эх нь “miss hot salsa” гэж байгаа. Мөн л хошин маягаар монголчилбол “Хатагтай, халуухан салса” гэж бууна. Тэгэхээр “Макс” Ганбаагийн сарт хээр халуухан Салса “хатагтай”-гаас төрсөн, байдаг л нэгэн “бямба гариг”-ийн үр төл ажээ. Байдаг л нэгэн бямбын үр төл ийнхүү “Монголын бямба” болж, Чингисийн удмынхны өмнөөс Америкийн дэвжээнд шандсаа сорихоор болсон түүх энэ буюу.

“МАКС”-ЫН УГШЛЫН АДУУНУУД ХЭРХЭН АМЖИЛТ ГАРГАВ

Шинэ монгол адуу үүсэж хөгжихөд үлэмж хувь нэмрээ оруулж яваа ах дүү тод манлай уяачдыг бид “Жигүүр хул”, “Асгат саарал”, “Зандан хүрэн”, “Дэлт хээр” зэрэг энэ цагийн хурдан хүлгүүдээр нь мэднэ. “Макс” угшлын бага насны адуунууд 2006 оны “Тамирын хурд”-д онцгой амжилт гарган хээр даага, халтар шүдлэн, сартай зээрд соёолонгууд тус тус түрүүлж байсан. Цэрэнжигмэд манлайн зээрд үрээ тэр жил Алтан-Овооны тахилгад айрагдаж байсан удаатай. Шинэ монгол адууны гол төлөөлөл болох уг зээрд үрээний эцэг нь ОХУ-аас авчирсан Будённый азарга бөгөөд эх нь 2003 оны улсын их баяр наадамд зургаагаар давхиж, Архангайн 80 жилийн ойн даншиг, 2004 онд болсон “Монгол азарганы бооцоот уралдаан”-д тус тус түрүүлсэн алдарт Зандан хүрэн азарганы дүү гүү юм. Зээрд үрээ ардын хувьсгалын 88 жилийн ой төрийнхөө их баяр наадмын хязаалангийн уралдаанд аман хүзүүдэж , Ламын гэгээн Лувсанданзанжанцангийн мэлмий гийсний 370 жилийн ойн Хангайн бүсийн даншиг наадамд магнайдаа тоосгүй ирж олныг гайхшруулж байсан. Америкийн морин тойруулгын шилдэг хүлгүүдийг нэг хэсэг Монгол Улсын тод манлай уяач Сумъяасүрэнгийн Ганхуяг сойж байсан удаатай. Түүнийг эрлийз морьдын уяагаар гаршсан нэгэн гэдэг.

Тэрээр “Макс” үүлдрийн шинэ монгол адууг бий болгоход хувь нэмрээ оруул­сан. Хоёр жилийн өмнө хурдан морьдын дуудлага худалдаа зохион байгуулагдахад тод манлай уяач С.Ганхуяг өнөө жилийн дэлхийн аваргын тэмцээн болох гэж байгаа АНУ-ын Кентаки мужийн дуудлага худалдаанаас авч Монголд оруулж ирсэн цэвэр цусны англи үүлдрийн “Withheld” нэртэй гүүг зарахаар болсон. Түүний санал болгосон гүү 35 мянган америк доллараар анх дуудуулж, моринд дуртай олны дунд шуугиан тарьж байсан түүх бий. Гэвч Ганхуяг манлайн 35 мянган ам.долларын үнэтэй англи цусныг гүүг үнэ цохиж авах хүн тухайн цагт гараагүй юм.

Монголын уяачид дундаас олон улсад морь уях албан ёсны эрхийг Завхан аймгийн Тэлмэн сумын уугуул Монгол Улсын алдарт уяач Энэбишийн Ганбат авсан байдаг. Тэрээр С.Ганхуяг манлайтай хамт нэг хэсэг “Макс” Ганбаагийн морьдыг Америкт уяж байсан юм. Тэрээр “Дэлхий дээр цэвэр цусны Англи адуу хамгийн хурдан байдаг. Энэ адууг хүн төрөлхтөн бий болгоод 300 гаруй жил болж байна. Гэтэл монгол адуу хэдэн мянган жилийн түүхтэй. Бид хурдан адууны удмын бичиг гаргамаар байна. Монгол хүмүүс бид өөрсдийнхөө таван үеэ мэдэхгүй байхад англи адуу 20 үеийн удмын бичигтэй байна. Цэвэр цусны англи адууг зөвхөн уралдуулах зорилгоор олон жилийн үржил селекцийн нөр их хөдөлмөрийн үр дүнд гаргаж авсан. Уналга, ачлага, ан гөрөө, мал хариулахад хэрэглэдэггүй, цэрэг дайны зориулалтгүй, махыг нь хүнсэнд ашигладаггүй. Энэ адуу чухам ямархуу үнэ цэнтэйг дараахь жишээ харуулна. Алдарт Нортерн Дансер азарга нэг сая долларын ханштайгаар гүү гишгэдэг байсан. Монгол адуу 20-25 километрт 40км/цаг хурдтай давхидаг бол шинэ монгол адуу 46 км/цаг хурдтай давхиж байна. Англи адуу 200 метрийн таранд 75 км/цаг хурдтай, 2400 метрийн уралдаанд 60 км/цаг хурдтай давхидаг” хэмээн өгүүлж байсныг энд сонирхуулахад илүүдэхгүй биз ээ. Э.Ганбат уяач албан ёсны эрхийнхээ дагуу эдүгээ Америкт ажиллаж амьдарч морин тойруулгын морьдыг сойж байгаа билээ.