2011 оны ЮНЕСКО-ийн Ерөнхий бага хурлын 36 дугаар чуулганаар жил бүрийн 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийг Олон улсын жазз хөгжмийн өдөр болгон тэмдэглэх шийдвэрийг баталсан билээ. ЮНЕСКО нь жазз хөгжмийг энх тайван, харилцан ойлголцлыг хөхиүлэн дэмжэхээс гадна хүний эрх, нэр хүнд, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө, жендэрийн тэгш байдал, залуучуудын оролцоог дэмжиж ялгаварлан гадуурхах явдлыг устгах гол хүч зүйлсийн нэг хэмээн үздэг.
Африкийн уламжлалд суурилж, Европын хөгжмийн хэлбэрүүдийг агуулсан энэхүү гайхамшигт хөгжим нь XX зууны эхээр буюу 1910-аад оны үед АНУ-ын Нью Орлеаны мужийн хар арьстнуудын дунд анх үүсчээ.
Жазз гэдэг үгийн утгыг орчуулахаар судлаачид олон таамаг дэвшүүлж, нэг хэсэг шуугиж байсан тул АНУ-ын Хэл судлалын хүрээлэнгээс жазз гэдгийг XX зууны шинэ үг хэмээн онцолсон байна. Харин утгын хувьд жаас буюу сэм явалдах гэдэг үгнээс гаралтай ч сэм явалдах гэсэн утга зохимжгүй тул авиа сэлгэн жазз болгосон гэж судлаачид тайлбарлажээ.
Жазз нь эрх чөлөөний хэл бөгөөд арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхагдаж, боолчлогдож явсан хар арьстнуудын эрх чөлөөг хүсэмжлэн, зовлонгоо умартах гэж амандаа аялдаг байсан хөдөлмөрийн уриан дуугаар анх үр нь цацагдсан гэж үздэг байна. Мөн блюз буюу уйтгар гунигийн дууны хэв маягаар эхлэлээ тавьсан байна.
Уг хөгжмийн онцлог нь ямар ч урсгалын хөгжимтэй хосолж, ноотонд баригдахгүй чөлөөтэй найруулан тоглогддог төдийгүй фольк, тропикал, бест, латин, чөлөөт, жазз рок, жазз реп гэх мэтчилэн 20 гаруй төрлөөр хөгжсөн байна.
Монгол жаззын хувьд 1940-өөд оны орчим циркийн урлагаар дамжин нэвтэрч, Монголын онцлогтой жазз үүсэн хөгжих үндэс тавигджээ. “Зөвлөлтийн хөгжилтэй залуус” кино ба түүний Утесовын жазз бас их нөлөөлсөн гэдэг. 1960-аад оноос нийтийн бүжгийн, концертын гэх зэрэг олон хэлбэрээр хөгжиж, хүчээ авсан жазз хөгжим тухайн үеийн залуучуудын сонсдог ганц хөгжим байсан гэхэд буруудахгүй аж.
“Баян Монгол” чуулга, “Соѐл-Эрдэнэ” хамтлаг жазз хөгжмийг манай оронд дэлгэрүүлж байв.
Сонирхуулахад, “Жазз” гэсэн үг 1912 онд анх удаа хэвлэлд бичигдэж байжээ.
