-“ПЕГМАТИТ МАЙНИНГ” КОМПАНИ БАТШИРЭЭТ СУМАНД ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ ОЛНЫГХИЙХЭЭР БОЛЖЭЭ-
Гутайн давааны “Пегматит майнинг” компанийн лицензийн талбай
Уул уурхайг зөв зохистой ашиглаж чадвал нутгийн жирийн иргэдээс эхлээд сум орон нутаг, цаашлаад улс орны эдийн засагт сайн нөлөөтэй гэдгийг Хэнтий аймгийн Батширээт сумынхан бүрэн ойлгож ухаарчээ. Ийн хэлсний учир нь тус сумын иргэд “Уул уурхайн яам, Байгаль орчин аялал жуучлалын яам, Ашигт малтмал, газрын тосны газар гээд төрийн байгууллагуудаас бүх зөвшөөрлийг нь авчихсан юм бол уул уурхайн ажиллагаагаа эхлүүлэхэд дургүйцэх зүйл байхгүй.
Гол нь энэ их баялаг, алтны орд дээр бидэнд ямар ашигтай байх вэ. Нутгийн иргэдэд чиглэсэн ямар төсөл хөтөлбөрүүдийг хэдэн жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэх вэ. Суманд ямар хөрөнгө оруулалтыг бүрэн шийдэж өгөх боломжтой вэ. Ажлын байр бий болгож чадах уу. Цагаан идээ, малын мах зэргийг уурхай хоол хүнсэндээ зах зээлийн үнээр худалдан авччадах юм уу. Бидний тавьж байгаа эдгээр шаардлагыг биелүүлж чадна гэвэл орд газраа ашиглахад татгалзах зүйл алга.
Тэртээ тэргүй нинжа нар нь ирээд ухаж төнхөж байгаль орчин сүйтгэж, биднийг ухсан шороон дээр суусан гуйлгачин болгочих гээд байгаа цаг үед бид энэ асуудалд маш ухаалаг хандах ёстой. Хэдэн жилийн өмнө Өмнөговь аймгийн сумд хөгжил дэвшил гэдэг зүйлээс хэт хол хаягдаж, лааны гэрэлд урагдсан оймсоо оёод л аж төрж байлаа. Одоо харин байгалийн баялгаа зөв зохистой ашиглаж эхэлснээр сумын төв нүүрээ угаасан хүүхэд шиг өөрчлөгдөж, нутгийн ажилтай орлоготой болсон иргэд сэтгэл тэнэгэр амьдарч байна. Иймд Гутайн даваа орчмыг ч мөн энэ л жишгээр ашиглуулах ёстой” гэж хэлж байна лээ.
Гүний далд уурхай гадна талаасаа ийм болох гэнэ
Н.БААТАРНЯМ: БИД БАЙГАЛЬ ОРЧИНД ЭЭЛТЭЙ, ХАРИУЦЛАГАТАЙ УУЛ УУРХАЙГ БАТШИРЭЭТ, БИНДЭР СУМАНД БИЙ БОЛГОХООР ЗОРЬЖ БАЙНА
Сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Батширээт сумын Гутайн давааны уул уурхайн компаниудтай холбоотой таагүй мэдээлэл олон нийтэд цацагдах болсон. “Байгаль орчинг сүйтгэж, Онон голд цутгадаг Шургадагийн гол улаанаараа эргэж байна. Байгаль орчноо авран хамгаалахын тулд Биндэр сумын Засаг дарга С.Эрхэмбаяр “Босоо хөх монгол” ТББ-д хандаж, Хэнтий аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Л.Оюун-Эрдэнэ нар Гутайн давааны орд газрын үйл ажиллагааг зогсоохоор ажиллаж эхэлжээ” гэх мэтээр мэдээлэл гарах болсон. Гэтэл газар нутгаа ухуулаад байгаа, байгаль орчноо алтны компаниудад сүйтгүүлсэн гэгдээд буй Батширээт, Биндэр сумынхан энэ хугацаанд нам жим байсан юм. Юуны учир нутгийн иргэд уул уурхайг эсэргүүцэхгүй байсан талаар сурвалжлахаар өнгөрсөн амралтын өдрүүдээр Батширээт сумыг зорьж очлоо.
Онон багийн нутаг Гутайн даваанд уул уурхайн гурван компани ашиглалтын тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр үйл ажиллагаа явуулж байна. Батширээт сумын чанх хойшоо Онон голыг өгсөж Гутайн давааны алтны компаниуд хэрхэн ажиллаж байгаа талаар сурвалжлахаар зорьсон юм. Сумын төвөөс хойш 20 гаруй километр яваад модон гүүр гатлах ажээ. Онон гол өнөө маргаашгүй хөлдөх гээд л уур манан савсуулан мэлмэрэн мэлтэрч, тэртээ холыг зорин тэмүүлнэ. Монголын томоохон голуудын нэг Онон гол Хэнтийн нуруунаас эх аван урсаж, зүүн хойд аймгуудыг цэнгэг усаар ундаалдаг билээ. Батширээт сумын төвөөс 50 орчим километр давхиад Гутайн даваан дээр ирлээ. Замд “Айвинтус” компанийн уурхайн талбайтай таарлаа. Арав гаруй жил үйл ажиллагаа явуулж байгаа компани өнөө жил алтаа олборлоод дуусч байгаа гэнэ. Өнгөрсөн долдугаар сараас эхлэн нөхөн сэргээлтийн ажлаа хийгээд эхэлжээ. Манай улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа нөхөн сэргээлтийн туршлагатай компани нөхөн сэргээлт хийж байгаа гэнэ. Гутайн давааны шороон ордны хоёр алтны компанийн үйл ажиллагаа дуусч, нөхөн сэргээлтээ хийгээд эхэлжээ. Харин “Пегматит майнинг” гэх нэртэй компанийн үйл ажиллагаа дөнгөж эхлэх гэж байгаа гэнэ. “Айвинтус” компанийн уурхайгаас дээш явсаар уулын орой хэсэг рүү тусгайлан зассан замаар гарлаа. Тэнд төмөр хашаатай, хоёр гэр байх ажээ. Гэрээс хамгаалалтын албаны хувцастай хоёр залуу гарч ирэв. Тэд ямар хүмүүс ирж байгаа талаар асууж бүртгэл хийж байна. “Пегматит майнинг” компани арав гаруй жилийн өмнө энд уул уурхайн ашиглалт хийх зөвшөөрөл авсан байна. Гэвч өнөөдрийг хүртэл тус компани ашиглалтын тусгай зөвшөөрөлтэй 779 га газраасаа нэг ч хүрз шороо гаргаж ирээгүй, өөрөөр хэлбэл үйл ажиллагаа явуулаагүй өдий хүрч байгаа ажээ. Тус компани ашиглалтын лицензийн тусгай зөвшөөрөл авсан өдрөөс хойш техник эдийн засгийн үнэлгээ хийх, чулуун орд газрыг байгаль орчинд ээлтэйгээр хэрхэн шийдэх, Гүний уурхайг хэрхэн байгуулах, сум орон нутаг, багийн иргэдтэй хэрхэн ажиллах гэх мэт олон зүйлийг хийсэн гэнэ. Компанийн лицензийн талбай Биндэр, Батширээт сумын зааг дээрх орших аж. Үндсэн гүний уурхай байгуулж, чулуун ордыг олборлох ажээ. Энэ талаар тус компанийн гүйцэтгэх захирал Н.Баатарням “Манай компани тун удахгүй үйл ажиллагаа явуулахаар төлөвлөж байна. Сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон олон нийтийн сүлжээгээр манай компанитай холбоотой илтэд худлаа мэдээлэл гарах болсон. Манай уурхайн талбайгаас хэдэн километрийн цаана шороон орд газарт хоёр компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Тэдгээр компанийн шороон орд газрын олборлож байгаа хэсгийг олон нийтэд цацаж, түүнийгээ манай компанийн талбай. Байгаль орчин сүйдэлж байгаа мэтээр ташаа ойлголтыг төрүүлээд байна. Бидний хувьд өнөөдрийн байдлаар нэг хүрз шороо гаргаж ирээгүй. Зөвхөн талбайгаа харуул хамгаалалтын компанитай хамтран хамгаалж байгаа. Үндсэн далд уурхайг энд байгууллахаар төлөвлөж, үүний дагуу ажиллаж байна. Уулын гурван хэсэгт цооног гаргаж далд уурхай байгуулна. Уулын гадна талаас харахад гурван бетонон хаалга байх. Бид алтны судлаа хөөж олборлолт хийнэ. Өөрөөр хэлбэл далд гүний уурхайн жишгээр үйл ажиллагаа явуулна. Далд уурхай, чулуун ордыг ашиглаад ирэхээр байгаль орчинд ямар нэгэн сөрөг зүйл гарахгүй. Уулыг тэр чигт нь ухаж төнхөөд, модыг нь огтлоод, гол усанд угаана гэсэн ойлголт байхгүй. Чулуун алттай хүдрээ олборлоод уурхайгаас тээвэрлэж, Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт байх үйлдвэрт боловсруулах юм. Бид хариуцлагатай, байгаль орчинд ээлтэй уул уурхайг Батширээт, Биндэр суманд бий болгохоор ажиллаж байна” хэмээн ярив.
ШОРОНГИЙН АТМАН, УЛСЫН АВАРГА БӨХ ГЭЭД Л 700 ГАРУЙ НИНЖА ГУТАЙН ДАВААГ ХУУЛЬ БУСААР УХЖЭЭ
Хэнтий аймгийн Батширээт, Биндэр сумын нутагт орших “Пегматит майнинг” компанийн лицензийн талбай буюу Гутайн даваанд одоогоос гурван жилийн өмнө 700 гаруй нинжа ирж, уурхайн талбайг хууль бусаар ухаж эхэлжээ. Нинжа нар олноор уурхайн талбай руу дайрч, эзэгнэж авсан гэнэ. Шоронгоос гарч ирээд удаагүй байгаа атман, Монголын үндэсний бөхийн аваргаас эхлээд цагдаагийн хурандаа нарын хамгаалалтад байдаг техникжсэн нинжа гээд Батширээт суманд 300 гаруй машин нааш цаашаа сүлжилдэн давхих болжээ. Дээр нь Сэлэнгэ аймгийн Хүдэр сумаас Зил 131 автомашинтай бөөн хүмүүс ирсэн байна. Ухдаг техник хэрэгслүүдээ уулын хажууханд тавьж, нинжа нарыг дагаад хоол хийдэг гэр гуанз, ус ундаа, архи тамхи зарагдах болжээ. Бүр биеэ үнэлдэг эмэгтэйчүүд Гутайн даваа орчмоор байрлаж эхэлсэн байна. Аймгийн цагдаагийн газрын ажилтнууд, сум орон нутгийн нинжа нарыг арай гэж тараасан байна. Бүр нүх рүү орж шуудай шороо авах гэж бие биенийгээ зодож дээрэмдэх гээд олон гэмт хэрэг тус газарт гарчээ. Хэрэв сум орон нутгийнхан нинжа нартай тохироо хийж, Гутайн даваанаас гаргаагүй бол техникжсэн нинжа нар уулыг орвонгоор нь эргүүлэх байжээ. Нинжа нар одоо ч гэсэн Гутайн давааг эргүүлдсээр байгаа ажээ. Алтны судал байгаа хэсэг рүү орох гэж янз бүрийн арга чарга хэрэглэж байгаа гэнэ. Өнгөрсөн хавар гэхэд “Пегматит майнинг” компанитай гэрээтэй ажиллаж байсан хамгаалалтын албаныхан нинжа нарт худалдагдсан тохиолдол гарчээ. Нинжа нар авдар авдраар нь архи авчирч, Дархан-Уул аймгаас авчирсан хоёр эмэгтэйг хамгаалагч нартай танилцуулж, 20 сая төгрөгийн хахууль өгч, нинжа нарын ухсан нүхнээс чулуун хүдэр ухаж авсан байжээ. Мөн арав гаруй нинжа уурхайн талбайгаас алт ухаж авахын тулд хэд хэдэн удаа дайралт хийсэн тохиолдол гарчээ. Өөрөөр хэлбэл, “Пегматит майнинг” компанийг энэ талбайгаас гаргалаа гэхэд маргааш нь Монголын 21 аймгийн нинжа нар ирэхэд бэлэн байгаа юм билээ.
Дотор талаасаа ийм байхаар төлөвлөжээ
АЛТНЫ КОМПАНИЙГ ЯВУУЛАХ ЗОРИЛГООР АЯЛАЛ ЖУУЧЛАЛЫН БҮС БАЙГУУЛАНА ГЭЖ ХУДЛАА ЯРЬЖ БАЙНА УУ
“Пегматит майнинг” компанийн үйл ажиллагааг эсэргүүцэж өнгөрсөн намар “Босоо хөх монгол” ТББ-ын залуус ирж, бөөн сүр дуулиан болсон. Биндэр сумын Засаг дарга төр захиргааны байгууллагад биш хэдэн танхай залуусаас тусламж гуйсан нь олны анхаарлын төвд очсон билээ. Мөн тус аймгаас сонгогдсон УИХ-ын хоёр гишүүн болох Б.Бат-Эрдэнэ, Л.Оюун-Эрдэнэ нар дээрх компанийн үйл ажиллагааг гэнэт эсэргүүцэж, Хэнтий аймгийн ИТХ-ын 03 тоот шийдвэрээр Гутайн даваа орчмын газар буюу “Пегматит майнинг” компанийн лицензийн талбайг улсын тусгай хамгаалалтад авах шийдвэр гаргаж, УИХ-д уламжлаад байгаа. Тодруулбал, Гутайн даваанд аялал жуучлалын бүс байгуулахаар төлөвлөж байгаа гэх. Гэтэл үнэн хэрэгтээ Хэнтий аймагт Их хаан Чингис хааны төрж, өссөн нутаг, түүх соёлын дурсгалт газрууд олон байдаг ажээ. Тэндээ аялал жуучлалын бүс нэгийг ч байгуулж чадаагүй. Гадаадын жуулчид хүлээгээд авах олигтой газар байхгүй өнөөдрийг хүрч байгаа. Гэтэл түүх, дурсгалын ямар ч зүйл байхгүй, нинжа нар ухаж төнхөх гээд байгаа газарт аялал жуучлалын ямар бүс байгуулах гээд байгаа нь одоо хүртэл тодорхойгүй байгаа гэнэ. Үнэндээ Хэнтий аймгийн Батширээт сум Гутайн даваанд үзэж харахаар түүхийн дурсгалт, байгалийн гоо үзэмжтэй газар байхгүй. Энхэл донхолтой шороон замаар 300 орчим километр явах уулын мухарт ямар аялал жуучлалын бүс байгуулах вэ гээд бүхий л зүйлээр таарч тохирохгүй байгаа гэнэ. Энэ талаар Батширээт сумын ИТХ-ын дарга Д.Гансүрэн “Б.Бат-Эрдэнэ гишүүн Хэнтий аймагт “Балдан бэрээвэн” хийдэд өндөр хүчдэлийн цахилгаан татсаныг эс тооцвол нэг ширхэг хадаас ч хадаагүй. Гутайн даваанд ямар аялал жуучлалын бүс байгуулах гээд байгааг ойлгохгүй байна. Манай сумын урд хэсэгт язгуурын монголчууд амьдарч байсан түүхтэй. Олон тамга манай нутгийн хаданд сийлээстэй байна. Монгол төрийн тамганы эх манай суманд байгаа. Энд цогцолбор барих гэхээр дэмжихгүй байгаа мөртлөө уул уурхайн компанийг эсэргүүцэх болохоороо энд давхиж ирээд байгаа нь цаанаа ямар нэгэн эрх ашиг байна гэж хардахаар байгаа. “Пегматит майнинг” компанийг явуулчихлаа гэхэд суманд ямар ч ашиг байхгүй. Тусгай хамгаалалтад авлаа гэхэд нинжа нараас яаж хамгаалах юм бэ. Тэр “Босоо хөх монгол, ТББ, Б.Бат-Эрдэнэ, Л.Оюун-Эрдэнэ нар хамгаалж чадах юм уу. Улсаас нэг ч төгрөгийн төсөв манай суманд ирэхгүй байна. Бид бор зүрхээрээ сумаа хөгжүүлэх гэж зүтгэж байгаа” гэв.
Онон багийн Засаг дарга Д.Хонгорзул
БАТШИРЭЭТ СУМЫН ОЮУТНУУДЫН СУРГАЛТЫН ТӨЛБӨРИЙГ ДААЖ, СПОРТ ЗААЛТАЙ БОЛГОЖ, ЖИЛД 500 САЯ ТӨГРӨГИЙН ХӨРНГӨ ОРУУЛАЛТ ХИЙНЭ
“Пегматит майнинг” компани Батширээт сумынхантай хэрхэн хамтарч ажиллаж байгаа талаар асууж тодрууллаа. Батширээт сумын Онон багийн Засаг дарга Д.Хонгорзул “Манай багийн иргэд “Пегматит майнинг” компанийг Гутайн даваанд үйл ажиллагаа явуулахыг дэмжиж байна уу, дэмжихгүй байна уу гэдэг дээр хэд хэдэн удаа хуралдсан. Багийн нийт иргэдийн 53 хувь нь “Пегматит майнинг” компанийг уул уурхайн чиглэлээр ажиллахыг зөвшөөрсөн байдаг. Тус компанийн зүгээс манай багийн оюутан залуусын дунд төсөл хөтөлбөр зарлаж, их сургуулийн сургалтын төлбөрийг хариуцаж байгаа. Мөн багт тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж, түүнийг нь банкинд хадгалж, жилийн хүүгээр нь багийн иргэдийн амьжиргааны түвшинг сайжруулах ажлыг хийхээр болсон. Өөрөөр хэлбэл, манай багийн иргэд жил бүр 150 гаруй сая төгрөгийг захиран зарцуулах эрхтэй болсон” гэв. Мөн тус компани Батширээт суманд ажлын байр бий болгохоор болсон гэнэ. Хариуцлагатай уул уурхайн хүрээнд сум, орон нутагтай хамтран ажиллаж гэрээ хийж, сумын залуусыг өндөр цалинтай ажилд авахаар болжээ. Одоогоор 50 гаруй хүнийг ажлыг байраар хангах гэнэ. Мөн жил бүр сум хөгжүүлэх санд 500 сая төгрөг өгөхөөр болжээ. Үүнээс гадна спорт заал зэрэг бүтээн байгуулалтын олон асуудлыг шийдэх ажээ.
3.2 тонн алтны нөөцтэй дээрх уурхай сум орон нутагтай ингэж л хамтарч ажиллахаар болсон байна. Тэд хариуцлагатай уул уурхайг бий болгохоор зорьж байгаагаа онцолж байсан юм. Холбогдох яам, агенлагуудаас хуулийн дагуу зөвшөөрлийг нь авч, сум орон нутгийнхантай ойлголцоод ажлаа эхлэх гэтэлнэр нөлөө бүхий хүмүүс улс төрийн зорилгоор энэ компанийг хэлмэгдүүлж, гадаадын хөрөнгө оруулагч нарыг үргээх оролдлого удаа дараа хийж байгаагийн нэг нь дээр дурдсан ташаа мэдээллүүд ажээ.