ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВ… 2012 ОНЫ НИЙТЛЭЛЭЭС ХҮРГЭЖ БАЙНА.
Арванхоёрдугаар сарын 21-нд дэлхий сөнөнө гэсэн цуу яриа гарсантай холбоотойгоор иргэд хотоос гарч, хүнсээ нөөцөлж, шатахуунаа дүүргэж авсан. Энэ өдрүү- дэд хамгийн их ачаалалтай байсан газар бол эрүүлжүүлэх байрууд. Дэлхий сөнөнө гэж айж сандарсан хүмүүс сэтгэлээр унаж, гудамжинд тасарч унатлаа согтууруулах ундаа хэрэглэж байгаа талаар цагдаагийн байгууллагаас мэдээлсэн юм. Энэ талаар сурвалжлахаар энэ сарын 21-ний шөнө эрүүлж үүлэх байранд очлоо. 24.00 цагийн үед гэрээсээ гарсан юм.
Энэ өдөр замын хөдөлгөөн сийрэг, хот нам гүн байлаа. Ихэнх айлын цонх гэрэлгүй, гадаа автомашины зогсоол хоосон шахуу харагдав. Өмнө нь энд машин тавих газар олдохгүй, явган хүний зам дээр хүртэл машинаа байрлуулчихдаг байсан. Харин энэ шөнө хамгийн их хөл хөдөлгөөнтэй газар бол баар, шөнийн цэнгээний газрууд байжээ. Цагдаа нар нэгдсэн арга хэмжээ зохиож, бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ хотын гудамж талбайд эргүүл хийж хонов. Чингэлтэй дүүргийн эрүүлжүүлэх байр руу ороход архины эхүүн үнэр ханхалж, толгой эргэм санагдаж байв. Биднийг орохдоо зэрэгцээд 30 эргэм насны ганган хувцасласан нэг залууг хоёр цагдаа дагуулж орж ирлээ. Тэрбээр байгууллагынхаа шинэ жилд ороод тараад явж байгаа нь энэ юм. Түүнийг гудамжинд хоёр залуутай зодолдож байхад нь цагдаа нар салгаж авчирчээ. Тэрбээр “Ах нь хөгширчээ. Дүү нарыг барахгүй болсон байна.
Шинээр ажилд орсон хоёр бацаан намайг зодсон. Би дийлэхгүй байсан болохоор өөрөө эрүүлжүүлэхэд очъё гээд орилж, гуйж байгаад ирлээ” хэмээн цагдаагийн өөдөөс хараад жаахан хүүхэд шиг хангинатал уйлав. Тэр эрийн гэр бүл рүү цагдаа нар утасдаж, эхнэрт нь түүнийг хүлээлгэж өгсөн юм. Энэ үед тус эрүүлж үүлэх байранд 15 хүн ирсэн байв. Тэдний ихэнх нь дэлхий сөнөнө гэж айж, сэтгэлээр унаад архи уусан гэнэ. Төмөр торны цаана модон шалан дээр гадуур хувцастайгаа эвхрэлдэж унтаж байгаа тэдний дунд хорь гаруй насны хоёр залуу бодлогошрон сууж байлаа. Тэр хоёр 18.00 цагийн үед орж иржээ.
Тэднээс юм асууя гэхэд “Өөдөөс өндөлзөн босч ирээд “Утас байна уу, ганцхан удаа залгаад өгөөч” гэж гуйлаа. Бас “Уух юм байна уу, яг ам хатаж үхлээ, ганц тамхи өгөөч” гэх мэтээр олон зүйлийг шалж царайчиллаа. Тэд найзууд аж. Нэгэнт дэлхий сөнөх учраас гээд гар утсаа зараад хоёр өдөр архи уужээ. Баянхонгор аймгаас ажил хийхээр хотод орж ирсэн гэнэ. Ээж, аавынхаа санааг зовоохгүй, эндээ чимээг үй үхье гэж бодоод архиджээ. Тэд “Одоо гэнэт 21 өнгөрсөн, аюул ард хоцорлоо шүү дээ. Ээж, аав руу утасдаж хотод юу ч болоогүй, байшин барилга нураагүй гэж хэлмээр байна” хэмээн ярилаа. Энэ үед 50 гаруй насны жижигхэн биетэй хүн орж ирлээ. Түүнийг гэртээ агсам тавьсан учраас эрүүлжүүлэх байранд цагдаа нар авчирчээ. Цагдаагийн ажилтнууд “Та яасан юм бэ” гэж асуухад “Ах нь ядарсан хүн.
Манай хүүхдүүд ахыг нь дээрэлхэж зодоод байх юм” гэж учиргүй нулимс унагалаа. “За за битгий уйл. Архи уугаад байхаар аргагүй шүү дээ” хэмээн цагдааг хэлэхэд “Яадаг юм. Хөгшин хонины насгүй би архи ууж байгаад үхнэ. За амар амар, энд чинь сайхан унтаад өгье” гээд гадуур хувцсаа тайлаад камерын өрөө рүү орлоо. Эрүүлж үүлэх байрны цагдаа ахмад Л.Мөнхжаргал “Сүүлийн үед эрүүлж үүлэх байр ачаалалтай байгаа. Өнгөрсөн шөнө 40 гаруй хүн эрүүлж үүлэгдсэн. Шинэ жилийн баяр болж, албан байгууллага, анги хамт олноор архидан согтуурч, нимгэн хувцастай гудамж талбайд унтаж, хөл, гараа хөлдөөх, осгож, амь насаа алдах хэргүүд гарч байгаа. Ялангуяа сүүлийн хоёр хоногт дэлхий сүйрнэ гэсэн шалтгаар хүмүүс архи ууж байна. Өнөөдөр харин ч цөөхөн хүн байна. Өнгөрсөн шөнө дэлхий сөнөнө гэж ярьсан хүмүүс манай эрүүлжүү- лэх байраар дүүрэн байсан. Сайхан залуухан хүүхдүүд дэлхий сөнөхөөс айж байна, нэгэнт бүгдээрээ үхэхээс хойш архи ууж байгаад, баярлаж байгаад үхье гэж ярьж байсан. Энэ цуурхал иргэдийн сэтгэлзүйд ихээхэн нөлөөлж байх шиг байна” хэмээлээ. Эндээс гараад Баянгол дүүргийн эрүүлжүүлэх байранд очлоо. Цагдаагийн жижүүрийн хэсэг дээр нэг нүд нь улаан эрээн болж, тагларсан 20 гаруй насны залуу сууж байна. Түүнийг цагдаа нар ухаангүй болтлоо согтсон учраас энд хонуулахаас өөр арга хэмээн ярьж байв. Түүнээс “Чи хаана байгаагаа мэдэж байна уу, битгий олон юм ярьж шалчигнаад бай” гэхэд, “Хоёр гараа дээш нь өргөөд, нэг нүдээрээ харснаа “Мэдэж байна. Та нар намайг яаж чадах юм. Гайхаад байна уу” хэмээн хашгирав. Түүний биедээ авч явсан эд зүйлийг нь цагдаа нар бүртгээд камерын өрөө рүү ганцааранг нь оруулав. Энэ үед хажуугийн өрөөнд байсан хэдэн залуус “Бие засмаар байна. Яг давсаг хагарлаа” хэмээн цагдаа нарыг царайчлав.
Энэ дунд нэлээд согтсон залуу “Цагдаа нар бүгд хулгайч нар шүү дээ. Та нар юу юм бэ” гэж дунд хуруугаа гозойлгож, хэл амаар доромжилж байв. Энэ үед цагдаа нарын тэсвэр нь алдарсан бололтой тэр нөхрийг гаргаж ирээд цааш нь чирч авч яваад газар хэвтүүлэн хоёр гарыг нь ард нь гаргаж татаад “Ингээд чи цагдаа нарыг доромжлоод байгаарай” хэмээн түүнийг хашраагаад авах шиг боллоо. Тэр залуугийн дуу нь суларч, камертаа ороод унтаад өгөв. Энэ үед гаднаас нүүр ам нь цус болсон хоёр залуу орж ирлээ. Нэг нь гартаа хуулийн ном барьчихсан “Цагдаа нар өөрсдөө хууль зөрчөөд байна. Намайг зодсон хүнийг яагаад барихгүй явуулж байгаа юм. Миний мөнгийг яагаад урж байгаа юм” хэмээн дайрав. Чи юу хийдэг вэ гэж асуухад “Хорих ангид хянагч хийдэг. Цэрэг хүн гэхээрээ архи ууж, найз нөхөдтэйгээ дарвиж баярлаж болдоггүй юм уу” гэхэд тэнд байсан хоёр цагдаа “Чи ичихгүй байна уу” гэж загналаа. Тэр залуутай хамт явсан залуугийн ээмэг зүүсэн чих сэтэрсэн байв. “Тэр нөхөр миний таван мянган төгрөгийг цагдаа нар ураад нөгөө талыг нь авчихсан. Төлж өг” хэмээн шаардав.
Энэ үед гаднаас эмэгтэй цагдаа 20 гаруй насны залууг дагуулж орж ирлээ. Тэр нөхөр нэгэнт дэлхий сөнөх юм чинь гээд эхнэртэйгээ цуг архи уусан байна. Улмаар согтоод эхнэрээ зодож, хүнд гэмтээжээ. Энэ үед цагдаа нар дуудлагын дагуу түү- нийг гэрээс нь барьж ирсэн нь энэ юм. Баянгол дүүргийн эрүүлжүүлэх байрны эмч, цагдаагийн ахлах дэслэгч Д.Мөнхтүвшин “Өвлийн цагт эрүүлжүүлэх байрны ачаалал эрс нэмэгддэг.
Оройн 18.00 цагаас өглөөний 06.00 цаг хүртэл согтуу хүмүүс цувсаар байдаг. Өнгөрсөн шөнө дэлхий сөнөнө гэдгээр шалтаглаж архи уусан хүн дүүрэн байсан. Өнөөдөр ч бас тийм юм ярьсан хүн орж ирж байна. Гэхдээ өчигдрийг бодвол харьцангуй бага байна. Манайх нэгдсэн арга хэмжээ зохиож, бүх албан хаагчид дүүргийн хэмжээнд эргүүлд гарч байна” хэмээв. Төмөр замын эмэгтэйчүүдийн эрүүлжүүлэх байранд орлоо. Эндхийн эрүүлжүүлэх байр ортой, бусад газраас тав тухтай аж. 02.00 цагийн үед 12 эмэгтэй эрүүлжүүлэгдэж байв. Тэдгээр эмэгтэйчүүд нүүрээ бүтээгээд зураг авахуулахг үй шүү хэмээн зандрах аж. Зарим нь хэрвээ уух юм өгвөл зургаа авахуулъя хэмээв. Эрүүлжүүлэх байранд ирсэн эмэгтэйчүүдийн дунд дэлхий сөнөнө гэж ярьсан байсан тохиолдол байхгүй гэнэ.