Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн Япон улсад хийсэн ажлын айлчлалын талаар ШУА-ийн Олон улсын харилцааны хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан У.Загдцэсэмтэй ярилцлаа.
-Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн гадаад дахь анхны айлчлал Япон улс байлаа. Манай гурав дахь хөршид хийсэн Засгийн газрын тэргүүний айлчлал ямар үр дүнтэй болов?
-Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ долдугаар сарын 21-25-нд Япон улсад ажлын айлчлал хийсэн нь Засгийн газрын тэргүүний хувиар хийсэн анхны гадаад айлчлал нь боллоо. Энэхүү айлчлал Монгол Улс гадаад бодлогын хүрээнд хэрэгжүүлэхийг зорьж ирсэн Гуравдагч хөршийн бодлогоо амжилттай хэрэгжүүлж буйг нотлон харуулсан айлчлал боллоо гэж дүгнэж болно. Аливаа хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаа бат бэх, өргөжин хөгжихөд улс төрийн сайн харилцаа, харилцан илтгэлцэл хамгаас чухал. Энэхүү улс төрийн сайн харилцаа, харилцан итгэлцлийг гүнзгийрүүлэхэд хоёр талын төр засгийн тэргүүнүүдийн өндөр дээд хэмжээний айлчлалууд түүний үр дүн чухал ач холбогдолтой. Монгол, Япон хоёр орны хооронд төр засгийн өндөр дээд хэмжээний харилцан айлчлал сүүлийн жилүүдэд тогтмолжиж ирсэн уламжлал “Ковид-19” цар тахлын үед ч үргэлжилж байгаад баяртай байна.
Мөн бүс нутгийн чухал түнш Япон улсын олон улс, бүс нутгийн тавцанд гүйцэтгэж буй үйл ажиллагаа манай улс өндрөөр үнэлж, хамтран бие биеийг дэмжиж ирсэн бөгөөд “Ковид-19” цар тахлын хүнд үед Япон улсын өндөр хэмжээнд зохион байгуулж буй Токиогийн Зуны 32 дахь олимпийн нээлтэд манай улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцсон нь зохион байгуулагч улстай эв санаа нэгтэй байгаагаа илэрхийлэв. Энэ нь манай хоёр орны найрамдалт харилцаа улам батжин гүнзгийрч буйг давхар нотолсон үйл явдал боллоо гэж бодож байна.
-Стратегийн түнш Япон улстай хөгжүүлж буй харилцаа, хамтын ажиллагаа Монгол Улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн нэг болохыг нотоллоо гэж байна. Цаашдын хамтын ажиллагааны чиглэлийг энэ удаагийн айлчлалаар хэрхэн тодорхойлсон бэ?
-Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ айлчлалын үеэр Япон Улсын цог жавхлант эзэн хаан Нарүхитод бараалхаж, ерөнхий сайд Ё.Сүгатай хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцож, ялангуяа хоёр орны цаашдын харилцаа хамтын ажиллагааны талаар хэлэлцсэн. Тухайлбал, хоёр орны улс төрийн харилцаагаа улам идэвхжүүлэх, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг дараагийн шатанд хүргэх түүний дотор худалдаа, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх талаар талууд санал нэгдсэн.
Мөн Монгол, Япон улсын Стратегийн түншлэлийг 2017-2021 онд хөгжүүлэх дунд хугацааны хөтөлбөр амжилттай хэрэгжиж дуусгавар болж байгааг хоёр орны Засгийн газрын тэргүүнүүд харилцан сайшааж, 2021-2025 онд хэрэгжүүлэх дараагийн хөтөлбөрийн агуулгыг ойрын үед тохирохоор болсон нь цаашид хоёр орны хамтын ажиллагаа ямар байх вэ, ямар тэргүүлэх чиглэлд бид хамтарч ажиллах ёстой вэ гэдгийг ойрын хугацаанд тодорхойлох болсонд айлчлалын бас нэг ач холбогдол оршиж байна.
Ирэх 2022 онд Монгол, Япон улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ой тохиох бөгөөд энэ ойд зориулж хоёр орны харилцааг ирээдүйн 50 жилд хөгжүүлэн авч явах залуу үеийн хоёр орны талаарх ойлголт, найрамдалт харилцааг нэмэгдүүлэх үүднээс 2022 оныг “Япон, Монголын Хүүхэд, залуучуудын найрамдал, солилцооны жил” болгох саналыг Япон Улсын Ерөнхий сайд Ё.Сүга дэвшүүлснийг манай улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ талархан дэмжсэн.
-Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Япон улсын Ерөнхий сайд Ё.Сүгатай албан ёсны уулзалт хийж, хоёр талын харилцаа, олон улс, бүс нутгийн хамтын ажиллагааны өргөн хүрээтэй асуудлаар санал солилцсон байна. Энэ тухай дэлгэрүүлэхгүй юү?
-Япон улс гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэлдээ Ази, Номхон далайн бүс нутгийн аюулгүй байдлыг хангах, хөгжлийн төлөө түнш улс орнуудтай хамтран ажиллахыг чухалчлан үзэж, тус бүс нутагт идэвхтэй гадаад бодлого явуулдаг орон. Тиймээс Энэтхэг Номхон далайн бүсэд улс орнууд тэгш эрхтэйгээр олон улсын эрх зүйн зарчим хэм хэмжээнд нийцсэн чөлөөт, нээлттэй худалдааг саадгүй хийх зорилго бүхий “Чөлөөт, нээлттэй Энэтхэг Номхон далай” стратегийг хөгжүүлэхэд олон улс орнуудтай хамтран ажиллаж байна. Энэхүү “Чөлөөт, нээлттэй Энэтхэг номхон далай” стратегийг хөгжүүлэхэд хамтран ажиллах талаар хоёр орны Ерөнхий сайд нар энэ удаагийн айлчлалаар санал нэгдсэн. Мөн хулгайлагдсан япон иргэдийн асуудлыг шийдвэрлэхэд үргэлжлүүлэн хамтран ажиллах талаар санал нэгдсэн.
-Японы өндөр технологийг Монголд нутагшуулах тал дээр ямар ажил хэрэг бүтээсэн бэ?
-Өндөр технологи нутагшуулах үйл явц цаг хугацаа, хөрөнгө, идэвх зүтгэл ихээр шаарддаг нь олон улсын туршлагаас харагддаг. Манай хоёр орны төр засгийн тэргүүнүүдийн удаа дараагийн яриа хэлэлцээрийн үр дүнд манай улсад нэвтэрч буй Японы технологи, ноу хау-гийн нэгэн жишээг дурдахад, долдугаар сарын 4-нд Япон улсын 6.6 тэрбум иенийн хөнгөлөлттэй зээлээр жилд 3 сая зорчигч, 12 мянган онгоц хүлээн авах хүчин чадалтай иргэний нисэхийн олон улсын стандартад нийцсэн нислэг хөдөлгөөний удирдлагын орчин үеийн тоног төхөөрөмж, навигацийн тоноглолоор хангагдсан иж бүрэн цогцолбор “Хөшигийн хөндийн олон улсын нисэх онгоцны буудал”-ын үйл ажиллагааг нээсэн. Шинэ нисэх буудал ашиглалтад орсноор нисэх буудлын удирдах менежмэнтийн арга барилд манай улс суралцаж, Японы технологи ноу хау нэвтрэх боломж бүрдэж байна.
-Манай хөдөө аж ахуйн салбарт Японы хөрөнгө оруулалтыг татах ямар боломжууд байна вэ?
-Манай улс хөдөө аж ахуй, газар тариаланг зөв менежмэнтээр хөгжүүлж, дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж, гадаадад экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн гаргах бүрэн бололцоотой үржил шимт хөрс, мал аж ахуйн нөөц ихтэй орон. Энэ боломжоо ашиглан Япон төдийгүй өндөр хөгжилтэй тэргүүний технологитой улс орнуудтай хамтран ажиллаж, хөрөнгө оруулалтыг энэ салбарт татах бүрэн боломж бий. Ингэхийн тулд төрөөс тусгайлан бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
-Ерөнхий сайд айлчлалынхаа төгсгөлд Японы “Ковид-19” цар тахалтай тэмцэх асуудал эрхэлсэн сайд Я.Нишимүра болон тус улсын ХӨСҮТ-ийн удирдлагатай уулзжээ. Талууд цар тахлын нөхцөл байдлыг бууруулах тал дээр ямар хариу арга хэмжээ авахаар тохиролцсон бэ?
-“Ковид-19” цар тахлыг хамтын хүчээр даван туулах тал дээр дэлхийн улс орнууд санал нэгдэж, хөгжиж буй улс орнуудад дэмжлэг туслалцааг үзүүлсээр байгаа. Япон улс нь олон улсын вакцин нийлүүлэх механизм болох КОВАКС хөтөлбөрт тэргүүлэн оролцож 200 сая ам.долларын санхүүжилт олгосон бөгөөд хамтын нөхөрлөлийн орнуудын вакцинжуулалтад хувь нэмрээ оруулах зорилгоор КОВАКС хөтөлбөрт дахин 800 сая ам.долларын нэмэлт санхүүжилт олгохоо зарласан.
Манай улсын хувьд Япон улсаас эм, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, вакцин худалдан авах санхүүжилтийг тусламжаар авч буй нь цар тахлыг даван туулахад ихээхэн нэмэр тус болж байна. Тухайлбал, долдугаар сарын 8-ны өдөр, Элчин сайд Х.Кобаяши болон Сангийн сайд Б.Жавхлан нар буцалтгүй тусламжийн хүрээнд хэрэгжих 883 сая иенийн “Ковид-19 халдварт цар тахлын хямралыг арилгахад яаралтай тусламж үзүүлэх хөтөлбөр”-ийн Солилцох ноот бичигт гарын үсэг зурсан. Энэхүү хөтөлбөрийн зорилго нь мутацид орсон вирусийн генийн дараалал тогтоох төхөөрөмж болон вакцин зөөвөрлөх хөргүүртэй автомашин зэрэг хүйтэн хэлхээний холбогдох төхөөрөмжүүдийг нийлүүлэхэд чиглэгдэж байна.
Энэ удаагийн айлчлалаар Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Япон дахь коронавирусийн дельта хувилбарын тархалт, вакцины дархлаажуулалтын үр нөлөө, эмийн хэрэглээ, хүнд өвдсөн өвчтөнүүд рүү чиглэсэн эмчилгээний талаар мэдээлэл авч, цар тахлын энэ үед Монгол Улсын эрүүл мэндийн байгууллагуудад мэргэжлийн туслалцааг өгч байхыг хүссэн юм.