Дараахь нийтлэлийг манай дэлхийн тэргүүн баян “Bill & Melinda Gates” сангийн тэргүүн Билл Гейтс бичсэн юм. Түүнийг нь Америкийн “Project Syndicate”-ээс манай сонины редакцид явуулсныг сонирхуулъя.
Одоогоос хэдэн жилийн өмнө Мелинда бид хоёр үерт хамгийн их автаж хохирол амссан Энэтхэгийн Бихар мужийн цагаан будаа тарьдаг тариачин айлуудаар очсон юм. Тэд бүгдээрээ маш ядуу, ямар ургац авахаас амьдрал нь хамаардаг хүмүүс байв. Жилд нэг удаа борооны улирал болоход голын ус үерлэж ургац алдахад аюул нүүрлэнэ. Гэсэн хэдий ч тэд аж ахуйгаа авч үлдэж чадна гэсэн найдварыг тээж эрсдэлтэй алхам хийхэд хэзээ ч бэлэн байдаг. Харамсалтай нь эрсдэл ихэвчлэн алдагдал хүлээхэд хүргэдэг. Хэрвээ ургацаа алдвал тэд гэр орноо тэжээх мөнгө олохоор хот орно. Ингээд жилийн дараа улам хоосорчихсон дахин цагаан будаагаа тарихаар харьж ирнэ.
Энэтхэгт хийсэн энэ удаагийн айлчлалаар дэлхийн хамгийн ядуу тариачны амьдрал, хувь заяа нь утасны үзүүр дээр тогтож байгаагийн нэгэн тод жишээ болсон. Тэдэнд нийгмийн хамгаалал гэдэг юм байхгүй. Өндөр хөгжилтэй орнууд шиг орчин үеийн техник технологийг ашиглан цагаан будааныхаа үрийг сайжруулах арга үгүй. Алдагдлаас аврах ургацын даатгал гэж байхгүй. Ган, үер, өвчин гээд нэг л юм болоход тэдний хувь заяа ядуурал, өлсгөлөнд бүрэн автана.
Өнөө үед цаг агаарын өөрчлөлт нь тэдний амьдралд бас нэгэн эрсдэлийг бий болгож байна. Ирээдүйн арван жилд цаг агаар улам халуун болж арван хэмээр нэмэгдэнэ. Энэ нь хөдөө аж ахуй тэр дундаа халуун орнуудын хувьд маш том өөрчлөлт оруулна. Бороо хэт ихэсвэл маш бага орсноос будаа боловсорч амжихгүй. Түүнээс гадна халуунд цагаан будаанд халтай амьтад маш их үрждэг аюултай.
Өндөр хөгжилтэй орнуудын тариаланчид ч ийм өөрчлөлттэй тулгарна. Гэвч тэдэнд эрсдлийг давж гарах боломжууд байгаа. Харин дэлхийн хамгийн ядуу тариачид нь нүцгэн гарнаас өөр юу ч үгүй.
Тиймээс цаг агаарын өөрчлөлтийн улмаас хамгийн ихээр хохирох хүмүүс.
Дэлхийн хүн ам өсч хүнсний хэрэглээ нэмэгдэж байгаа энэ үед фермерүүдэд цаг агаарын өөрчлөлт аяндаа мэдрэгдэнэ. 2050 он гэхэд дэлхийн хүнсний хэрэгцээ 60 хувиар нэмэгдэнэ. Тиймээс ургац багасах нь хүнсний хангамжид асуудал учруулж өлсгөлөн улам бүр газар авна. Ингэснээр сүүлийн зуунд ядууралтай тэмцэх зорилгоор хийсэн ажлын амжилтууд үгүй болно гэсэн үг.
Гэхдээ би ирээдүйг өөдрөгөөр харж байгаа. Бид цаг агаарын өөрчлөлтийн улмаас бий болсон сөрөг үр дагаврыг даван гарч, дэлхийг хүнсээр хангаж чадна. Хамгийн гол нь одооноос энэ чиглэлээр арга хэмжээ авч эхлэх нь чухал. Дэлхийн улс орнуудын Засгийн газрууд одооноос байгаль орчинд ээлтэй эрчим хүч гаргаж авахад хөрөнгө оруулалт хийж ингэснээр агаарт ялгаруулж буй хүлэмжийн хийн хэмжээг багасгана. Гэхдээ агаарын хэм нэмэгдэж байгаагийн сөрөг нөлөөг бүрэн зогсооход хэтэрхий оройтчихоод байгаа гэдгийг ч бид хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Дараагийн долоо хоногт хямд бөгөөд байгаль орчинд ээлтэй эрчим хүч гаргаж авах аргыг нээсэн ч нүүрстөрөгчөөс бүрэн татгалзахад чамгүй хугацаа хэрэгтэй. Тиймээс ч ядуучуудад шинэ нөхцөл байдалд зохицоход нь туслах хэрэгтэй.
Шинэ аргуудын зарим нь цаг агаарын өөрчлөлтөд тохирсон юм. “Gates Foundation” сан нь хамтрагчидтайгаа нийлэн ган, үер нүүрлэсэн ч ургадаг шинэ сортын үр гаргаж авахаар ажиллаж байна. Жишээ нь Бихарт надтай уулзсан тариачид үер болсон ч ургадаг шинэ сортын цагаа будаа тариалж байгаа. Энэ үр нь хоёр долоо хоногийн туршид усан дор байсан ч ургах чадвартай тул “ургадаг цагаан будаа” хэмээн нэрлэсэн. Тариачид үер болж магадгүй хэмээн бэлтгэлтэй байгаа. Түүнээс гадна ган, зуд болон давсны агууламж нэмэгдэх зэрэг хөрсөнд ямар нэгэн өөрчлөлт орсон ч ургадаг тийм сортын үрийг гаргаж авахаар ажиллаж байна.
Энэ нь хүний амьдралд чухал нөлөөтэй. Орчин үеийн аргуудыг хэрэглэснээр тариачид хоёр, гурав дахин их ургац хураан авч орлогоо нэмэгдүүлж байгаа тохиолдол цөөнгүй. Иймэрхүү дэвшилтэт аргуудыг өндөр хөгжилтэй орнуудын тариалан эрхлэгчид байх ёстой зүйл мэтээр хүлээн авдаг. Харин ядуу орнуудын тариачдын хэрэглээний хүнс нэмэгдэж аж ахуйдаа хөрөнгө оруулалт хийж, хүүхдүүдээ сургуульд явуулах боломж бүрддэг. Ингэснээр зарим жил нь ургац муу байсан ч ямар нэгэн хүндрэлд орохгүй.
Цаг агаарын өөрчлөлтийн улмаас бий болох эрсдэлүүдийг урьдчилан тооцоолох аргагүй. Тиймээс хамгийн найдвартай арга нь үрийг сайтар судалж, жижигхэн фермерийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүсийг дэмжих явдал. Фермерүүдэд тус болох хамгийн дэвшилтэт технологи бол хиймэл дагуул ашигладаг технологи. Түүний тусламжтайгаар Африкт хөрсний нарийвчилсан зургийг гаргаж авсан. Ингэснээр ямар сортын будаа сайн ургахыг тогтоодог.
Сайжруулсан үр, шинэ технологи нь тариачдын гар дээр очсон цагт л тэдний амьдрал сайжирна. Нэлээд хэдэн арилжааны бус байгууллага тэр дундаа “One Arce Fund” нь эдгээр шинэ аргуудыг фермерүүдийн хүртээл болгох арга замыг хайж буй. “One Arce Fund” нь Африкийн 200 мянган фермертэй хамтран ажиллаж, шинэ аргад суралцаж, шинэ тоног төхөөрөмжтэй болгох ажлыг санхүүжүүлдэг. Тус байгууллагын хамгийн гол зорилго нь 2020 он гэхэд үүнд нэг сая фермерийг хамруулах явдал юм.
Мелинда бид хоёр энэ жилийнхээ илтгэлд ойрын 15 жилд Африк өөрөө өөрийгөө хүнсээр хангах боломжтой болно гэсэн урьдчилсан таамаглалыг дэвшүүлсэн. Цаг агаарын өөрчлөлт нь нэлээд эрсдэл авчрах хэдий ч бид энэ таамаглалдаа бүрэн итгэлтэй байгаа.
Ядуу тариачдын амьдрал хэцүү бөгөөд эвлүүлдэг тоглоом мэт маш олон зүйлээс хамаарна. Үүнд зөв үрээ тарихаас эхлүүлээд ургацаа хаана зарах хүртэл хамаарна. Эдгээрээс нэг нь дутваас бүх юм бүтэлгүйтнэ. Тэднийг цуглуулахын тулд дэлхий чадах бүхнээ хийнэ гэдэгт би итгэлтэй байгаа. Хамгийн гол нь фермерүүд өөрсдөө үүнийг хийхэд бэлэн байна.