Categories
гадаад мэдээ

100 хувь аюулгүй элсэн чихэр бүтээжээ

Венийн технологийн их сургуулийн эрдэмтэд аюулгүй элсэн чихэр бүтээх шинэ технологи дээр ажиллаж.

Тэд үр дүнд нь орлуулагч эритрит гэх тусгай хэлбэрийг гаргаж авсан байна. Эритрит нь таргалуулдаггүй, шүдний өвчлөл үүсгэдэггүй, цусан дахь чихрийн хэмжээг ихэсгэдэггүй  онцлогтой талаар “Ньюс Исраел” сайт бичжээ.      

Үнэн хэрэгтээ эритритийг Азийн орнуудад хэрэглэж заншсан байдаг гэнэ. Голдуу өндөр агууламж бүхий чихрийн исгэгчээс гаргаж авдаг аж. Харин эрдэмтэд илүү хөнгөн, ашигтай аргаар эритрит гаргах аргачлал боловсруулсан байна. Тэр нь онцгой хэлбэртэй “Trichoderma reesei” нэртэй хөгц юм.

Хөгц сүрлийн химийн найруулганд нөлөөлдөг. Эрдэмтэд мөөгийг генетикийн аргаар өөрчилснөөр эритритийн хэмжээг өсгөжээ. Ийм аргаар гаргасан элсэн чихэр чихэрлэг байдлаараа жинхэнээс дутахгүй юм байна.

Эрдэмтэд “АННИККИ” компанитай хамтран эритрит гаргаж авах технологийн патентийг аваад байгаа гэнэ.    

Categories
мэдээ нийгэм

Зам хааж тавьсан машины дугуйг түгждэг болно

НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн тогтоол, Нийслэлийн Засаг даргын захирамжийн дагуу замын хөдөлгөөний хэт ачааллыг бууруулах зорилгоор өнгөрсөн оны есдүгээр сараас эхлэн нэгдүгээр эгнээнд байршуулан замын хөдөлгөөнд саад учруулсан тээврийн хэрэгслийг зориулалтын машинаар ачиж, шилдүүлдэг журамтай болсон.

Гэвч  тээврийн хэрэгслийг ачсан талаар мэдээлэл өгдөггүй, хол зайд зөөж шилжүүлдэг зэрэг гомдол иргэдээс ирсээр байгаа учраас тээврийн хэрэгслийн дугуй түгжигч ашиглах журмыг  Замын хөдөлгөөний удирдлагын төвөөс боловсруулжээ. Энэхүү журмыг НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн өнөөдрийн хуралдаанаар хэлэлцэн баталлаа.

    Хориглосон тэмдэг бүхий замын зорчих хэсэг, ногоон байгууламж, явган зам, нийтийн эзэмшлийн зам талбай дээр зогссон, хөдөлгөөнд саад учруулсан, жолооч нь эзгүй байгаа болон бүрэн бус тээврийн хэрэгслийн жолооч талын урд дугуйг зориулалтын дугуй түгжигчээр түгжих юм байна.

Журмын дагуу замын хөдөлгөөний дүрэмд түр буюу удаан зогсохыг хориглосон газарт зайлшгүй зогсолтоос бусад хэлбэрээр зогссон, эсвэл хориглосон тэмдэг бүхий замын зорчих хэсэг, ногоон байгууламж, явган зам, нийтийн эзэмшлийн зам талбай дээр зогссон, хөдөлгөөнд саад учруулсан, жолооч нь эзгүй байгаа болон бүрэн бус тээврийн хэрэгслийн жолооч талын урд дугуйг зориулалтын дугуй түгжигчээр түгжих юм байна.

Замын хөдөлгөөний ачаалал ихтэй зам талбай буюу Их, бага тойруу, Сөүлийн гудамж, хотын төвийн ачаалал ихтэй замуудын нэгдүгээр энгээнд байршуулсан тээврийн хэрэгслийг хөдөлгөөн чөлөөлөх үүднээс ойр зай буюу тусгай талбайд тусгай зориулалтын чирэгч автомашинаар зөөж шилжүүлэн дугуйг түгжих гэнэ.

Дугуй түгжигч ашиглахтай холбоотой үйлчилгээний хураамж нь 20.000 төгрөг бөгөөд  тээврийн хэрэгслийн жолооч тухайн ажлын цагт багтаан автомашинаа аваагүй тохиолдолд тусгай зориулалтын ачигч, чирэгч автомашинаар тээврийн хэрэгслийг түр саатуулах тусгай хашаа, талбайд зөөж шилжүүлэн дугуйг түгжинэ.

Тээврийн хэрэгсэлд дугуй түгжигчийг ашигласан болон зөөж шилжүүлсэн хураамжийг тухайн тээврийн хэрэгслийн жолооч хариуцах юм.  

Дугуйг түгжигчээр түгжихээс өмнө тухайн тээврийн хэрэгслийн жолооч ирсэн тохиолдолд гаргасан зөрчлийг гэрэл зургаар баримтжуулан эрх бүхий цагдаагийн алба хаагч гэрийн хаягаар Торгуулийн мэдэгдэх хуудас хүргүүлэх юм байна.

Categories
мэдээ соёл-урлаг

Английн хатан хааны загвар зохион бүтээгч монгол охидыг шоундаа урина

Английн хатан хааны гэр бүлийн загвар зохион бүтээгч Серап Поллард туслахын хамт  

Английн хатан хааны загвар зохион бүтээгчээр олон жил ажилласан Серапп Поллардын загварын шоу өнгөрсөн долоо хоногт Туркийн Элчин сайдын өргөөнд боллоо.

Манай улс Турк улстай дипломат харилцаа тогтоосны 45 жилийн ой эл өдрүүдэд болж өнгөрлөө.

Энэ үеэр загвар зохион бүтээгч Серапп Поллард “Би Монголыг диваажин гэж хэлмээр байна. БНТУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Мурат Карагөзөд талархал илэрхийлье. Би энд үнэхээр сайхан өдрүүдийг өнгөрүүллээ. Хөдөө очоод Монгол гэрт орж үзсэн . Мөн монгол хатадын хувцас өмсч үзсэн. Монгол үндэсний хувцас гайхалтай санагдсан. 

Монголын загвар өмсөгчдийг гайхалтай гэж хэлнэ. Аливаад маш сайн дасан зохицож чаддаг санагдсан. Би танай загвар өмсөгчдийг намхан гэж бодсон. Гэтэл тийм биш байлаа. Өндөр, ур чадвар сайтай, үг сонсдог, юмыг амархан сурдаг юм байна. Тиймээс хамтарч ажиллахад хялбархан байлаа. Тиймээс дараагийн загварын шоундаа эдгээр охидуудыг Лондонд урих бодолтой байгаа” гэж нэгэн хэвлэлд ярьжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

“Mongolian Coal Corporation”, “Risun Mining” Тяньжиний чөлөөт худалдааны бүсэд хамтарсан компани байгуулна

 “Mongolian Mining Corporation” (MMC)- ы охин компани “Mongolian Coal Corporation” нь “Risun Mining”-тай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан тухай Хонконгийн хөрөнгийн биржийн цахим хуудаст мэдээлжээ.

Гэрээнд заасны дагуу “Mongolian Coal Corporation”, “Risun Mining” нь БНХАУ-ын Тяньжиний чөлөөт худалдааны бүсэд хамтарсан хөрөнгө оруулалттай компани байгуулахаар тохиролцсон аж. Ингэснээр Монголын коксжих нүүрсийг тээвэрлэх, худалдах үйл ажиллагааг явуулах юм.

Тодруулбал, урд хөршийн Хэбэй мужийн Таншан, Баодин, Шинтай, Шицзячжуан болон Шаньдун мужийн хойд хэсгийн эцсийн хэрэглэгчид, ган, кокс химийн үйлдвэрт нүүрсээ нийлүүлэх юм байна.

Дубай, Испани, Бразил, Казахстанд охин компанитай, дэлхийд томд тооцогддог “Risun” группийн гишүүн “Risun Mining” нь БНХАУ-ын коксжих нүүрсний томоохон үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч аж.

Ийнхүү дээрх аж үйлдвэржсэн бүсэд “хар алт”-аа нийлүүлэх гол суваг нээсэн нь MMC-д зах зээлээ тэлэх, эцсийн хэрэглэгчидтэй урт хугацаанд хамтран ажиллаж, орлогоо нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой юм.

Шинээр байгуулах “Tianjin Zhengcheng Import and Export Trade” компанийн 51 хувийг “Mongolian Coal Corporation”, үлдэх хувийг “Risun Mining” эзэмших гэнэ.

Тус компанийг байгуулахад 14 сая юанийн хөрөнгө шаардлагатай аж. Уг мэдээллийн дараа Хонконгийн хөрөнгийн биржид MMC-ы хувьцааны ханш дээшлэн, 0.49 хонконг доллар болов.

Categories
мэдээ эдийн-засаг

Алт олборлогч компаниудад хөнгөлөлттэй зээл олгоно

Алтны олборлолтыг дэмжих зорилгоор Уул уурхайн сайд, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд, Монгол банкны ерөнхийлөгчийн хамтарсан тушаалаар Ажлын хэсгийг байгуулж “Алтны салбарын санхүүжилтийг дэмжих хөтөлбөр”-ийг боловсруулан батлуулсан.

Тус хөтөлбөрт хамрагдахаар “Алт үйлдвэрлэгчдийн холбоо”-ны гишүүн 35 компани хүсэлт ирүүлжээ.

Эдгээр компаниуд “Санхүүжилтийн хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэх арилжааны банкуудын тавьсан Уулын ажлын төлөвлөгөөг батлуулсан, төсөл хэрэгжүүлэх хангалттай нөөцтэй зэрэг шаардлагуудыг хангасан байх ёстой.

Алтны олборлолтыг хийж байгаа компаниудад хөнгөлөлттэй зээл олгох эхний шалгуурыг давсан аж ахуйн нэгжүүд арилжааны банкнаас хөнгөлөлттэй зээл авахад бэлэн болжээ.

Ингэснээр 2014 онд эргэлтийн хөрөнгийн санхүүжилтээр 200 тэрбум төгрөг олгох боломжтой юм байна.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“Алдрын танхим”-д өргөмжлөгдсөн анхны Монгол хүн

Олон улсын бөхийн төрлүүдийн нэгдсэн холбоо буюу ФИЛА-ний танхимд дэлхийн 200 гаруй улсаас ердөө найман хүнийг хүндэтгэн өргөмжилсөн байдаг билээ. Тэгвэл саяхан нэгэн том үйл явдал боллоо. Учир нь дэлхийн сая сая хүнээс ердөө гарын арван хуруу ч хүрэхгүй цөөхөн хүн өргөмжлөгдсөн “Алдрын танхим”-д анх удаа Монголоос Адуучийн Басхүү шүүгч өргөмжлөгдөж, бөхийн салбартаа дэлхийн ес дэх хүндэт хүн боллоо. Тиймээс энэ удаа Адуучийн Басхүүг “Өдрийн зочин” буландаа онцолж байна. 

А.Басхүүгийн Монголын болоод дэлхийн чөлөөт бөхийн хөгжилд оруулсан хувь нэмрийг энд тоочвол дуусахгүй биз ээ. Тэрээр бөхийн спортын төлөө бүхий л амьдралаа зориулсан гэхэд болно.  1971 онд анх улсын шигшээ багийн тамирчнаар орж 1975-1980 онд “Замчин” нийгэмлэг ба Октябрийн районы БТС-ын хороонд дасгалжуулагч, 1980-1982 онд БТСУХ-ны Спортын сургалтын төвд бөхийн багш, 1982-1987 онд Улсын залуучуудын шигшээ багийн дасгалжуулагч, 1987-1989 онд Улсын шигшээ багийн дасгалжуулагч, 1989-1993 онд Улсын шигшээ багийн ахлах дасгалжуулагч, 1993-2009 онд МЧБХ-ны ерөнхий нарийн бичгийн дарга болжээ. Түүнчлэн  2012 оноос ССАЖЯ-ны харьяа Спортын бэлтгэлийн төвийн Үндэсний шигшээ багийн ерөнхий дасгалжуулагчаар ажиллаж байгаа тэрээр ёстой л багаас нь өндөрлөгт хүртлээ шат бүрт нь ажиллаж явснаараа Монголд ганцхан гэгддэг аж. А.Басхүүгийн амжилт бүр аавтай нь холбоотой. Түүний аавыг Доржийн Адууч гэдэг. Монголын Ардын арми, Төр захиргаа, ХАА-н үйлдвэрлэлд 40 гаруй жил хөдөлмөрлөж, эх орныхоо аюулгүй байдлын төлөө зүтгэсэн гэдгээр нь нутгийн зон андахгүй.  А.Басхүү аавынхаа тухай ярихдаа “Миний өнөөдрийн амжилт аавтай минь салшгүй холбоотой. Аавын маань хийж бүтээсэн арвин их ажил бүтээл, хойч үеийнхэнд өв болон үлдээсэн олон арван барилга, зам харгуй, цэцэрлэг одоо ч Монголын баруун зах хязгаар Ховд аймгийн Ховд хот болон Булган суманд чимэг дурсгал болон гялалзсаар байна” гэв. 

Нээрээ л Ховд аймагтаа домог болсон Адууч даргыг Ховдчууд дэлхийд данстай хөвгүүдээс нь ч илүү хүндлэн дурсдаг юм билээ. Харин түүний ээж Шагдаржавын Дунхүү арван сайхан хүүхэд төрүүлсэн нь өдгөө бүгд эх орондоо хийсэн бүтээсэн зүйлтэй, ёстой л эцэг, эхийнхээ хайрласан нэрийг өндөрт өргөж яваа улс. Эхээс арван сайхан хүүхэд зулай зулайгаа гишгэлэж төрсөн ч өдгөө гурван нь бурхан болжээ. Түүний эгч Гантогтох гавьяат багш, тэрээр ард түмний хайртай дуучин Адарсүрэнгийн эхнэр байсан бөгөөд таван сайхан хүүхдийг нь өсгөсөн нэгэн. Харин Ганболд эгч нь хүний их эмч, ах Батхүү жолооч, дүү Бархүү бизнесмэн төдийгүй боксын дэд мастер цолтой аж. Түүний дүү нар ахаасаа дутахгүй спортод амжилт гаргаж яваа хүмүүс. Дүү Баатархүү гавьяат тамирчин, улсын начин гээд бараг ахаасаа  их гуншинтай нэгэн байсан. Баатархүүгийн хувьд 1983 оны Зөвлөлт холбоот улсын Бүх ард түмний VIII нээлттэй спартакиадад оролцсон гадаадын 22 орны тамирчдаас цорын ганц мөнгөн медалийг Монголын бөх А.Баатархүү авсан нь чөлөөт бөхийн хувьд манай улс төдийгүй дэлхийн бөхийн спортын түүхнээ давташгүй амжилт байв. Харин Баасанхүү дүү нь өдгөө зэрэг дэвээрээ Басхүү ахынхаа дараа бичигдэж буй олон улсын шилэгдмэл шүүгч гэдгийг мэдэх байх. Отгон дүү охин Туяа нь зураг зүй, геодизын мэргэжилтэй юм байна.  

Д.Адууч болоод түүний хүүхдүүдийн эх орондоо оруулсан хувь нэмрийг өгүүлсэн киног Монгол кино үйлдвэр Мосфильмтэй хамтран бүтээж байсан удаатай аж. 

А.Басхүүг “Алдрын танхим”-д олон жил уйгагүй ажилласан гээд зүгээр ч нэг өргөмжилчихөөгүй. Анх 1976 онд улсын шүүгч болсноосоо хойш түүний амжилт гэрлийн хурдаар ахисан. Тэрээр 1983 онд олон улсын шилэгдмэл шүүгч болж 2009 оноос олимпийн зэрэглэлийн шүүгч болж байлаа. Энэ хугацаанд олимпийн их наадамд найм, Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд 30, “Дэлхийн цом”-ын тэмцээнд дөрөв, Европын болон Азийн аварга шалгаруулах тэмцээн,  Азийн наадмыг 45 удаа тус тус шүүжээ. Энэхүү амжилтыг нь үнэлж 1991 оноос Азийн бөхийн нэгдсэн хорооны шүүгчийн комиссын гишүүнээр, 2006-2008 онуудад Олон улсын бөхийн холбооны Шүүгчийн зөвлөлийн гишүүнээр томилогдож байлаа. Түүний хамгийн хүндэлж  хайрлаж явдаг шагнал нь 1988 оны  Сөүлийн олимпийн  наадмаас хүртсэн “Алтан шүгэл” шагнал гэсэн. Энэ шагналыг хүссэн хүн болгон хүртээд байдаггүй учраас тэр. Одоо тэрээр хэдий шүүгчийн ажлаа хийхгүй байгаа ч “Монголын чөлөөт бөхийн салбарт салхи оруулж, ийм тактикаар явбал дэлхийн манай тамирчид одоогийнхоос ч илүү амжилт үзүүлнэ” хэмээн сэтгэл нь зовнингуй ярьж суусан. Түүний үндсэн ажил нь дасгалжуулагч учир чөлөөт бөхийн олон арван шавь нар бий. А.Басхүүгийн бэлтгэн дасгалжуулсан тамирчдаас нь гавьяат тамирчин 11, олон улсын хэмжээний мастер 26, спортын мастер 37, дөрвөн гавьяат дасгалжуулагч төрөөд байна.     

Д.ДАВААСҮРЭН

Categories
мэдээ нийгэм

Монголын 158 иргэн гадаадад хэрэгт холбогджээ

Он гарснаас хойш эхний зургаан сарын байдлаар хилийн чанадад манай улсын нийт 158 иргэн гэмт хэрэ, зөрчилд холбогдсон тухай ГХЯ-ны Консулын газраас мэдээллээ. Дээрх иргэдийн 87 нь хулгаа, хүний амь нас хохироож, хил, гаалийн журам зөрчсөн 22, оршин суух журам зөрчсөн 14, биеэ үнэлж танхайрсан 13, хүчингийн хэрэгт 5, хар тамхи биедээ авч явсан хэргээр 1, замын хөдөлгөөний журам зөрсчн 7 хүн байгаа аж. Эдгээрээс хамгийн их буюу 99 хүн БНХАУ-д саатуулагдаад байгаа аж. 

Categories
мэдээ нийгэм сурталчилгаа

Хөлбөмбөгийн бурхны хүү Лионел Месси

Хөлбөмбөгийн бурхны хүү гэгдэх Лионел олны анхааралд өртөх дургүй гэж ярьдаг ч түүнийг өдгөө дэлхий нийт анхааралдаа аваад байгаа. Эгэл жирийн Аргентин гэр бүлээс гаралтай тэрээр Италиас гаралтай. 1883 онд Лионелийн өвөг Анжело Месси Италийг орхин, Аргентин улсад суурьшсан аж. Мессигийн холын хамаатнууд одоо ч Италид амьдардаг гэнэ. Гэвч өдгөө Лиогийн гэр бүл Италид буй хамаатнуудтайгаа холбоогүй байдаг аж. Лионел Аргентиний Санта-Фе мужийн хамгийн том хот Росариод Мессигийн отгон хүү болон мэндэлжээ. Тэрээр ах Родриго ба Матиас, эгч Мария Солийн хайр халамжинд өсчээ. Ердөө таван настайдаа бяцхан Месси аав Хорхегийн дасгалжуулдаг байсан хүүхдийн “Грандоли” хөлбөмбөгийн багт сурч эхлэв. Харин Мессигийн ээж цэвэрлэгчийн ажилтай байжээ.

Тэрээр Марадонагийн тоглож байсан “Ньюэллз Олд Бойз”-ийн секцэд 1995 оноос суралцаж эхэллээ. Түүний авьяас чадвар үеийн хүүхдүүдээс ялгарч,  Аргентиний хамгийн агуу баг “Ривер Плейт”-д тоглохоор болсон. Мессигийн аав Хорхе отгон хүүгээ хөлбөмбөгч болгохыг мөрөөддөг тул Лионелийг “Ривер Плейт”-д явахад хязгааргүй их баярласан гэдэг. Гэвч энэхүү баяр тун удалгүй харамсал болохыг мэдээгүй байж. “Танай хүү үнэхээр гоц авьяастай юм. Түүнд их ирээдүй байна. Гэвч Лионел гормоны дутагдал гэх өвчтэй байна. Манай эмч нарын тооцоогоор тэр 140 см-ээс илүү өсөхгүй гэнэ. Түүний өсөлт нь бараг зогсчихож. Бидэнд маш их харамсалтай байна” гэж “Ривер Плейт” багийн эмч нар хэлжээ.

Соматропин буюу гормоны дутагдал өвчин нь биеийн болон сэтгэцийн хөгжлийг зогсоодог аж. 11 настай Лионел Месси 132 см өдөртэй байжээ. Үүнийг алдарт хөлбөмбөгч хожим дурсахдаа “Тухайн үед надад эмнэлгийн туслалцаа яаралтай хэрэгтэй байсан. Надад хүлээх хугацаа огт байгаагүй” хэмээн дурсчээ. Сарын 900 ам.долларын төлбөртэй энэхүү эмчилгээг “Ньюэллз”, “Ривер Плейт” хийхийг зөвшөөрөөгүй гэнэ. Аргаа барсан эцэг Хорхе Европын багуудын академиуд руу захидал илгээн, хүүгийнхээ эмчилгээнд туслахыг хүсчээ. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам Лионел Мессигийн өвчин улам бүр хүндэрнэ. Харин аавынх нь хүсэлтийг хэн ч тоохгүй байжээ. Ингэсээр 2000 онд Мессигийн гэр бүл Испанийн Барселона хо­тод иржээ. Лионелийн аав Хорхе Месси хүүгээ хөтлөн, “Барселона” клубийн хүүхдийн багийн бэлтгэл дээр очжээ. Хөлбөмбөгийн талбайд уран гоёмсог хууралт хийн, өөрөөсөө өндөр хамгаалагчдаас айхгүй тоглож буй Лио Мессиг харсан “Барселона” багийн ерөнхий захирал Карлес Рексач “Манай багт ямар гайхамшигтай, авьяаслаг тоглогч хүрэлцэн ирснийг ойлгоход ердөө хоёр минут хэрэгтэй байсан” гэж ярьжээ. Мессигийн хурд, техник, тог­лолт бүгд Карлес Рексачийг уулга алдахад хүргэж “Энэ хүү дэлхийн хамгийн шилдэг тоглогч болно”  гэж хэлжээ. Ийнхүү “Барселона” Лионел хүүгийн эмчилгээг даах гэ­рээг шууд байгуулахаар бол­жээ. Баярласан аав Хорхе Месси, бахдам авьяастай хүүг эгнээндээ нэгтгэсэн “Барса”-гийн ерөнхий захирал хоёр анхны гэрээгээ ам арчдаг цаасан дээр байгуулсан гэ­дэг. Месси “Барса”-гийн хүүхдийн багийн төлөөх анхны тоглолтдоо таван гоол оруулжээ. 

Мессигийн амжилтын эхлэл

“Барселона” Лионел Месси хүүгийн эмчилгээний төлбөрийг хоёр жил гаруй хийжээ. Энэ хугацаанд 140 см-ээс өндөр болохгүй гэж яригдаж байсан Месси 30 см өсчээ. Мөн энэ хугацаанд хүүхдийн багаас нэгдүгээр баг хүртэл дэвшин тоглохоор болжээ. Ингээд 16-хан настай Лионел Месси Португалийн “Порту” багийн эсрэг тоглолтод анх удаа “Барселона” багийн өмсгөлийг өмсөж, сэлгээнд багтлаа. Харин 2004 оны аравдугаар сарын 16-нд Лионел “Барса”-гийн төлөөх анхны албан ёсны тоглолтоо “Ла лиг”-ийн “Эспаньол” багийн эсрэг хийв. Лионел Месси “Ла лиг”-т хамгийн залуудаа гоол оруулсан тамирчин юм. Тэрээр 17 нас, 10 сар, долоон  хоногтой байхдаа “Ла лиг”-ийн анхны гоолоо оруулжээ. Үүнээс эхлэн түүний өдгөөгийн гайхамшигт амжилтын эхлэл тавигдсан юм. 

Месси одоогийн байдлаар “Ла лиг”-т тав, “Аваргуудын лиг”-т гурав түрүүлээд байна. 2011-2012 оны улиралд “Аваргуудын лиг”-т 12 гоол оруулж, Марко Ван Бастен, Жиан Фер Папиний дараачаар нэг улиралд оруулсан гоолын тоогоороо бичигдэх болсон. Мөн Европын хөлбөмбөгийн холбооны хамгийн нэр хүндтэй тэмцээн “Аваргуудын лиг”-ийн мэргэн буучийн жагсаалтыг гурван жил дараалан тэргүүлсэн анхны хөлбөмбөгч юм. Түүний амжилт домогт Иохан Круифф, Мишел Флатини, Марко Ван Бастен нараас давж, дэлхийн шилдэг хөлбөмбөгч шагналыг сүүлийн дөрвөн жил дараалан хүртээд байна.  2012 онд тэрээр Барселона багтайгаа “Аваргуудын лиг”-ийн шөвгийн 16-д Байер Леверкузен багийг хожсон тоглолтод таван гоол оруулсан юм. Ингэснээр “Аваргуудын Лиг”-ийн түүхэнд нэг тоглолтод таван гоол оруулсан анхны хөлбөмбөгч болж нэрээ мөнхөлсөн билээ. Месси бол ер бусын тоглогч. Тэрээр маш бүтээлч, хамгаалагчдыг хялбархан давж гарах өндөр ур чадвартай, төв болон хоёр жигүүрээр, тэр ч бүү хэл бүр төвийн довтлогчийн байрлалд ч тоглох чадвартай тал бүрийн авьяастай тоглогч юм.

Мэсси үнэндээ намхан жижиг биетэй хэдий ч хурдтай, биеийн хүч сайтай учраас өөрөөсөө өндөр биерхүү өрсөлдөгчийг давуу талаараа илүүрхэж тоглодог. Түүнчлэн итгэмээргүй хүчирхэг бөгөөд түүнийг булангийн цохилт, чөлөөт болон торгуулийн цохилтоос эцсийн цэг тавих мэргэжилтэн гэж хэлж болно. 

Лио толгойгоор ч тун муугүй тоглодог бөгөөд шаардлагатай үед тэрээр хэд хэдэн төрлийн үүрэг хүлээн авч тоглох чадвартай гэж үзэж болно. Түүнийг хөлбөмбөгийн ертөнцөд туйлын амжилттай замаар замнахаар заяасан тоглогч гэдэг.

Манай гаригийн долоон тэрбум хүнээс нэг сая нь хөлбөмбөг тоглож, таван сая нь үздэг. Харин бүгд Лионел Мессиг хэн болох, юу хийж чадахыг мэддэг юм. Авьяаслаг Аргентин эр  энэ өдөр 27 нас хүрч байгаа юм. Дэлхийн шилдгээр дөрвөн удаа тодорсон тэрбээр өөрийг нь алдарт Марадонатай ха­рьцуулах хэрэггүй гэж үздэг.

Учир нь түүний хүртээгүй цорын ганц цом бол дэлхийн аварга. Каталоны  багаас авдаг түүний цалин ядуу буурай зарим улсын жилийн төсөвтэй тэнцэхүйц гэгддэг. Шигшээ багтаа сайн тоглодоггүй гэгддэг супер довтлогч энэ дэлхийн аваргад багтаа хувь нэмрээ оруулна, бүхнийг өөрчилнө гэдэгтээ тун итгэлтэй байгаа аж.

С.АЛТАН

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Усны түвшин нэмэгджээ

Хангайн нурууны өврийн Таац, Нарийнтээл сум орчмын усны түвшин өмнөх сарынхаас 45 см, Хөвсгөлийн уулсаас эхтэй Бэлтэс, Хангайн нурууны өврийн Шаргалжуут голын усны төвшин хоногтоо 30-60 см нэмэгдэж байгааг Ус, цаг уур, орчны хүрээлэнгээс мэдээллээ. Хур, бороо элбэг байгаа тул нийт голуудын усны төвшин 5-10 см-ээр нэмэгдсэн болохыг анхааруулсан юм. Иймд дээрх гол мөрний сав газраар нутаглаж буй малчид болоод иргэдийг анхаарал болгоомжтой байхыг сэрэмжлүүлсэн байна.

Categories
мэдээ цаг-үе

Монголын ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж дуулиант захиалгын нэвтрүүлгийн талаар Х.Баттулга гишүүнд хандан үг хэллээ

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өчигдөр УИХ-ын гишүүн Х.Баттулгыг өрөөндөө дуудав. Х.Баттулга гишүүн орж ирээд ширээний зүүн талд суулаа. Хэвлэлийнхэн ч битүү байв. Харин Ерөнхийлөгч “Өнөөдөр Х.Баттулга гишүүнийг урьж уулзаж байгаагийн шалтгаан нь “100 чухал сэдэв” гэдэг нэвтрүүлэгтэй холбоотой юм. Энэ нэвтрүүлэг олон телевизээр явлаа, олон ч хүн үзлээ. Хүмүүс гурван янзаар хүлээж авч байна. Ахмадууд нь бухимдаж байна, хүүхэд залуучууд шууд хүлээж авч байна. Учраа мэдэх хүмүүс голдуу халаглаж байна.  

Сайхан юм боллоо гэж ярих хүмүүс ямар хэмжээнд байгааг хэлж мэдэхгүй нь.  Бид хоорондоо хагаралдах нь хэнд хэрэгтэй юм бэ. Бид хагаралдахгүй, нэгдэх ёстой тодорхой хэдэн сэдэв бий.  Үндэсний эв нэгдэл, гадаад бодлого, тусгаар тогтнолын сэдвээр улс төр хийж болохгүй. Яагаад гэвэл улс төр өөрөө хагарал үүсгэдэг учраас эдгээр сэдвүүдээр Монгол Улс нэгдмэл байр суурьтай байх ёстой.  Гэтэл ийм нэвтрүүлэг хийгээд зохион байгуулалттай цацахаар нөгөө талаас өөрийгөө өмөөрөөд хэсэг хүн нэвтрүүлэг хийнэ. Ингээд учир нь олдохгүй. Үр дүнд нь бодлого гаргаж байгаа хүмүүс, жирийн иргэд хоорондоо хагаралдаж эхэлнэ.  Монголчууд хоорондоо зодолдоод эхэлбэл хэн очиж салгах юм. Эрхэм гишүүд очиж салгах уу. Тиймээс бодолтой хандах ёстой.  

Жирийн иргэд асуудлыг тал талаас нь ярьж болно. Харин УИХ-ын гишүүн ямар ч асуудлыг санаачилж УИХ-аар хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлэх эрхтэй. Энэ ажлаа л хий. Хамт ажиллаж байгаа хүмүүсээ “харийн гар хөл” гэж хэлэх эрх хэнд ч байхгүй. Өөрийг чинь ингээд хэлээд эхэлбэл яахав” хэмээн Х.Баттулга гишүүн рүү харлаа.  Тэрээр үг дуугүй, урагшаа ширээ ширтэн сууна.  Ерөнхийлөгч цааш нь “Би тэр нэвтрүүлгийг үзээд гайхсан. Ер нь хэний бодлогыг хэнд хэлж өгөөд байгаа юм бэ. Хэний төлөвлөгөөг хэнд сануулаад, хэний сурталчилгааг хэний өмнөөс хийгээд байгаа юм. Лав Монгол Улс өөрөө улс үндэстнээ хагалах ийм бодлого барьдаггүй. Хөршөө муулах нь манай бодлого биш. Хийе, бүтээе, Монголоо хөгжүүлье гэж бодож байгаа хүмүүсийг мохоох нь бидний  бодлого биш.  Гэтэл ийм бодлоготой мэтээр харуулах гээд байгаа арга чинь  Монголын сайн сайханд туслахгүй. Монголын улс төрд өмнө нь нэг зөвшил хийсэн. Бас л ийм нэвтрүүлгүүд хийдэг байлаа.  Тэгээд эцэст нь “За ийм нэг талыг барьсан, гүтгэлгийн шинж чанартай нэвтрүүлгүүд хийхээ больё” гэж шийдээд соёл тогтож эхэлсэн.

Тэгтэл үүнийг өөрөө эвдчихлээ” хэмээн мөн л гишүүн рүү харав. Цааш нь “Ийм муу зүйлд гаршиж болохгүй. Бид сайн соёлоо түгээх хэрэгтэй. Ил ярилцах ёстой. Иргэд хоорондоо байр сууриа илэрхийлээд явж байгаа бол яахав. Гэтэл улс төрийн албан тушаалтан энэ зохион байгуулалтад нь оролцож болохгүй. Ер нь захиалгат нэвтрүүлэг бүхэн үнэн байдаггүй гэдгийг бид сайн мэднэ. Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр дамжиж олон нийтэд хүрдэг хүмүүс нэг зүйлд онцгой анхаарах хэрэгтэй. Та нарын ярьж, хэлж байгаа болгон залуучуудад хүрч байгаа.  Байр суурь нь тодорхой болж чадаагүй, дөнгөж “цэцэглэж” яваа хүүхдүүд та нарын хэлж, ярьж байгааг сонсдог, хардаг.  Өнөөдрийн хүүхдүүд твиттер, фэйсбүүк, юүтүб гээд бүгдийг нь үзэж байгаа. Тэдэнд ийм маягаар улс төр хийж, асуудлыг шийдэж болдог юм байна гэдэг ойлголтыг төрүүлж болохгүй.  Асуудлыг зөв шийддэг үлгэр дуурайллыг үзүүлэх ёстой. Телевизийн дэлгэцээр, айлын хоймроос хүний цус шинжлээд сууж байж болохгүй. Ийм маягаар асуудалд хандаж зохион байгуулдаг зүйлээсээ татгалзах хэрэгтэй.  Улс үндэсний эрх ашиг, гадаад бодлогын асуудлаар Монгол Улсын нэрийн өмнөөс ард түмнийг төлөөлж ярих эрх нэг л албан тушаалтанд бий. Энэ үүднээсээ би хэлэх үүрэгтэй. Зарим хүн “Нэг нэвтрүүлэг хийгээ л биз. Юун сүртэй юм” гэх байх. Гэтэл мэдээлэлтэй хүмүүс тэр нэвтрүүлгийг үзэхээр дэндүү өрөөсгөл, үр дагавар нь муу харагдаад байгаа юм.  Үр дагавар нь муу байна. Энэ бол Монголын хөгжил, сайн сайханд нэг тоосго ч нэмэрлэхгүй. Хамгийн гол нь энэ нэвтрүүлгээр яриад байгаа, олон жил хуваагдал үүсгээд буй нэг асуудал бий. Тэр нь төмөр замын сэдэв. Нэгдүгээрт монголчууд төмөр замын ач холбогдлыг маш сайн ойлгодог. Монголын төр ард түмэн дэмждэг, үнэлдэг. Төмөр зам бол Монголын хөгжил дэвшилд асар их үүрэг гүйцэтгэсэн. Төмөр замчид шөнө өдөргүй зүтгэж, нуруун дээрээ их ачаа үүрч яваа. Ноднингийн сонгуулиар би “Монголын өвгөн төмөр зам дан нуруутай учраас ачааллаа даахаа болилоо. Одоо давхар нуруутай болгоё. Үүнийг бид заавал хийх хэрэгтэй” гэж хэлж байлаа. 2008 онд Баттулгыг Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайд болоход нь хэлээд л гаргасан. “Жижигхэн гацаа байгаа шүү. Богд уулыг тойруулаад төмөр замаа хурдан тавиарай” гэсэн. Гэтэл энэ ажил хийгдээгүй.  

Ази, Европыг холбосон дэд бүтцийн хөгжлөөс Монгол Улс өнчин хоцорч болохгүй. Энд бид заавал оролцох ёстой. Манай өвгөн төмөр зам жилдээ 20 сая тонн ачаа тээж байна. Үүнийг хэд дахин нэмэгдүүлэх боломж байна. 20 сая биш 200 сая тонн ачаа тээдэг болъё. Тэгээд Алтанбулагаас Замын-Үүд явж байгаа төмөр замаа давхар болгоё. Улаан-Үд дээр Оросын төмөр зам ороод ирчихсэн байна.  Үүнийг урагшаа  Хятадын Жин Инь боомттой холбоё гэж гурван тал ярьж байгаа. Эрээнцаваас уламжлалт хуучин төмөр зам явж байна.  Чойбалсан хүрсэн төмөр замыг Бичигтээр гаргая гэж байна. Зүүн талаар дамжин өнгөрөх төмөр замаар  хоёр хөрштэйгээ холбогдож чадвал манай хөгжил босоод ирнэ. Баруун  бүс нутгаар дамжуулан төмөр зам тавих асуудлыг одоо УИХ руу оруулчихсан байна. Энэ бол муу юм биш. Энэ бүхэн бүс нутгийн дэд бүтцийн хөгжилтэй уялдаж байгаа. Ингэснээр Монголын ач холбогдол өснө, жин нь нэмэгдэнэ. Та бүхэн Казахстаныг хар. “Торгоны зам”-ыг төмөр замаар сэргээж байна. Хятадын ачаа Казахстан, Оросоор дайрч Европ руу гарч байгаа. Хятадын ачаа Турк улсаар дамжиж,  Европ руу гарч байна.  Иранаар дайруулж өөр бүс нутаг руу гаргаж байна. Энэ үйл ажиллагаанаас Монгол үлдэж болохгүй. Ер нь бидний өвөг дээдэс замд маш их ач холбогдол өгдөг байсан.  Жин тээдэг, өртөө бий болгодог.  Ийм байхдаа өвөг дээдэс маань хүчтэй, дэлхийн гүрнийг байгуулж явсан юм. Тиймээс одоо хэрүүлд дарагдаж, энэ бүхнээс  хоцорч болохгүй.

 Нүүрсний төмөр зам байна. Одоо яригдаад байгаа төмөр замыг өөрөө сайн мэдэж байгаа.  Яагаад гэвэл салбар хариуцсан сайд нь байсан” гээд  Баттулга гишүүн рүү хандлаа.  “Таван толгойгоос урагшаа Гашуун сухайтаар гардаг зам байна.  Үүгээр хэдэн жилийн өмнөөс монголчууд  нүүрс тээдэг болсон. Талыг там болгож, говийг гамшиг болгосон. Тэнд хөрс яасныг, ан амьтан нь ямар болсныг бүгд мэдэж байгаа. Тиймээс нүүрсээ төмөр замаар зөөх нь зөв юм байна гэж олон жил ярилаа. Энэ төмөр замыг тавих нь эдийн засаг, орон нутгийн хөгжилд хэрэгтэй юм.  Ингээд эхлээд хөндлөн төмөр замаа тавихаар Баттулга сайд болж  ажилласан. Гэтэл одоо болтол тавьсангүй. Босоо замаа тавиагүй болохоор хөндлөн замыг барьж болохгүй юм байна. Өнөөдөр манайд  ашигт малтмалаас хамгийн их нь нүүрс байна. Үүнийг авах эзэн нь байгаад үнэ хүрдэг л юм бол хаа байгаа газар нь бид хүргэж өгөх л ёстой. Эндээс орж ирсэн орлогоороо дараагийн төмөр замаа тавьж болно шүү дээ.  Гэтэл өөрөө энэ асуудлыг хариуцаад ажиллаж байсан сайд. 2008 онд би өөрийг чинь өрөөндөө дуудаад “За Баттулга аа зам тээврийн сайд боллоо. Ийм ийм ажил хийнэ шүү.  Хүрз барьж чадах хүн бүхнийг аваачаад далан бариул. 2010 он гэхэд үр дүн гаргаарай” гээд хэлж байсан.  Одоо юу ч байхгүй. Хэрэлдэж байж төмөр замын бодлого гэж нэг зүйл оруулж УИХ-аар батлуулсан.  2010 онд бид дахиад уулзсан. “2012 онд энэ ажлыг хийнэ шүү” гэж хэлсэн. Дахиад юу ч байхгүй. Өөрөө ч ажил хийгээгүй, хүнээр ч энэ ажлыг хийлгээгүй. Жилийн өмнөх Засгийн газрын хурал дээр ороод “Битгий шалтаг тоочиж, санаа алдаад ажил уяад бай” гэж А.Гансүх, Х.Баттулга сайдын аль алинд нь хэлж байлаа.   Ажлаа хий гэдгийг үргэлж сануулж байсан. 

2012 оны сонгуулийн дараа “Сайншандын аж үйлдвэрийн паркаа Баттулга чи хий. Ер нь үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуйгаа хариуц”  гэсэн. Гэтэл Сайншандын аж үйлдвэрийн парк хаана байна. Юу хийв тэнд” гээд харахад нь Х.Баттулга гишүүн бас л дуугүй,  ширээ ширтсэн хэвээрээ. Ерөнхийлөгч үргэлжлүүлээд “Сая Иргэдийн хурлын дарга нь надад хэлж байна лээ. Газрынх нь асуудлыг Алтанширээ сум руу шилжүүлэхгүй бол болохгүй. Усны асуудал хүндрэлтэй. Сонгож авсан газар нь цэвдэгтэй юм байна” гэсэн. Наад зах нь үүнийгээ судалж байж хариуцлагатай хийх ёстой шүү дээ. Ажил хийх  бүх боломж өөрт чинь байсан шүү гэдгийг энд хэлэх хэрэгтэй. Өөрөөс чинь хүмүүс “төмөр зам хаана байна” гэж хариуцлага нэхэх эрхтэй. Түүхийн зураг үзүүлээд хэдэн хүний яриа эвлүүлээд асуудлыг шийдэх боломжгүй. 

Өөрт чинь эрх нь байсан, боломж нь байсан, цаг хугацаа байсан. Одоо төмөр зам гээд яагаад ач холбогдол өгөөд байдаг юм гэдэг дээр хоёр, гурван зүйл хэлье. Төмөр замаар явсан ачаа шууд далайн боомт хүрэх боломжтой. Монгол Улсад энэ нь асар чухал. Машинаар явж байгаа ачааг дурын цагдаа, дурын хүнд сурталтан зогсоогоод янз бүрийн юм яриад байж болдог. Бид зөвхөн урд хөршдөө нүүрс зарах гээд байгаа юм биш. Гурав дахь хөрш рүү бараагаа хүргэх гээд байгаа юм.  Төмөр зам гээд яриад байгаагийн цаад учир нь энэ.  Төмөр замаар явсан бараа олон улсын гэрээ хэлэлцээрийн субъект болдог юм. Тиймээс нэг хоёр улсаас хамаардаг зүйл биш.  

Дээр нь нэмүү өртөг үүсгэвэл  Монголд хэрэгтэй. Дамжин өнгөрөх тээвэр дээр тодорхой хөнгөлөлт авах ёстой.  Ийм боломж төмөр зам дээр гарч ирнэ. Үүнийг ашиглая гэсэн юм. Одоо нэг зүйл хэлье. Монгол Улс өөрийн эрх ашигтай, төмөр замын бодлоготой. Үүнийг Баттулга сайн мэдэж байгаа. Таван толгойгоос цааш төмөр зам тавих юм бол тэнд хөдлөх бүрэлдэхүүн нь монголчууд байна. Монгол инженерүүд ажиллана. Өртөөнд монгол хүн ажиллана. Нүүрстэй тэвшийг монгол толгой чирч гаргана.  Одоо Цагаан хад дээр нүүрс асгаж байгаа шиг тийм гамшиг болохгүй. Энэ бол Монголын байр суурь. Бид ийм эрх ашигтай.  Хоёр хөрштэйгээ энэ асуудлыг ярьж байгаа. 

Тиймээс хэрүүлийн алим болгох маягаар асуудлыг унагамааргүй байна. Хоёр хөрш рүүгээ бараа тээвэрлэж гаргана гэвэл  өөр өөрийнх нь царигаар төмөр замаа тавих нь зөв гэж үзэж байгаа. Дугуй сольж, нүүрс асгахгүйгээр яваг. Баттулга гишүүн өөрөө сайн мэдэж байгаа. Бид төмөр замын бодлогоор бүх асуудлыг шийдчихсэн байсан.  Хэрэлдээд байх шаардлагагүй юм шүү дээ.  Шинээр баригдах төмөр зам нь одоо ашиглагдаж байгаа төмөр замын шугамтай холбогдох буюу огтлолцох нөхцөлд түүний царигийн өргөн 1520 мм байна. Одоогийн Алтанбулагаас Замын-Үүд рүү явах төмөр замын царигтай огтлолцохоор бол өргөн байна гэсэн үг. Бүтээгдэхүүн экспортод шууд тээвэрлэх ашигт малтмалын ордод боловсруулах үйлдвэрээс хилийн боомт хүртэлх чиглэлийн төмөр замын шугамын царигийн асуудлыг Засгийн газар УИХ-д танилцуулж шийдвэрлүүлнэ гэж төмөр замын бодлогын баримт бичигт тусгасан байна.   Үүний  дагуу Засгийн газар сая тогтоолын төслөө УИХ-д орууллаа шүү дээ.  Дээр нь 2009 оны долдугаар сард А.Гансүх сайдын гарын үсэг зурсан нэг санамж бичиг байна. Та өөрөө боловсруулсан биз дээ” хэмээн гэрээг нь харуулахад Х.Баттулга гишүүн толгой ч дохисонгүй, яасан ч үгүй,  нүднийхээ булангаар хялам хийн харж суув. 

Ерөнхийлөгч “Энэ санамж бичигт бүр тодорхой заагаад өгчихсөн байна. Талууд хамтран 2010 онд Шивээхүрэн-Нарийн сухайтын төмөр замыг тавина. 2012 онд Таван толгой-Оюу толгой-Сайншанд-Чойбалсан, Сайншанд-Замын-Үүд, Замын-Үүд-Баруун-Урт-Бичигт чиглэлийн төмөр замыг тус тус барьж дуусгана. Энэ чиглэлийн төмөр замуудыг 1435 мм-ийн нарийн царигаар барина” гэжээ. Тухайн үед Баттулгын дэд сайд, өнөөдөр Зам тээврийн сайдаар ажиллаж байгаа А.Гансүх  гарын үсэг зурсан байна. Ийм санамж бичигт гарын үсэг зурлаа гэхэд нь  бид “Монгол Улс өөрийн гэсэн бодлоготой байх ёстой. Нарийн цариг барина гээд хоёр яам санамж бичиг байгуулж болохгүй.  Засгийн газрын хэлэлцээрээр шийд. Нарийн төмөр зам тавихдаа тулах юм бол дамжин өнгөрөх тээвэртэйгээ уялдуулж шийдэх хэрэгтэй. Далайд хүрэх тээврийнхээ эрх ашигтай уялдуулъя, хоёр хөршийн нутаг дээгүүр дамжуулах гэж байгаа бол тариф, татварын хөнгөлөлт авъя, ямар боомтоор манай бараа гарах юм үүнийгээ тогт, дээрээс нь хэдий хэмжээний ачаа гуравдагч талд худалдагдах юм үүнийг ярья” гээд энэ санамж бичгийг нь зогсоож байсан юм.  Энэ бүх асуудал одоо УИХ-аар хэлэлцэх тогтоолд тусчихсан байгаа. Монгол Улс ийм бодлоготой. Гэтэл Монгол Улс огт бодлогогүй байсан юм шиг эсвэл эх орноо худалдаж, баялгаа зөөх гээд байгаа гэдэг маягаар харуулах нь буруу. Бид зургаан жил хэрэлдлээ. Зурагт хараад сууж байгаа хүмүүс зургаан жилээр хөгширлөө. Нүүрс одоо хүнд хэрэгтэй гэж л байна. Удахгүй орлуулдаг бүтээгдэхүүн дэлхийд гараад ирэх ч юм бил үү. Тиймээс энд хэрүүл хийж суух цаг биш. 

 Хамгийн сүүлд хэлэхэд Монгол Улс өвөрмөц байршилтай. Хоёр том хөршийн дунд байдаг. Бидэнд нэг хөдөлшгүй үнэн бий.  Тэр нь Монгол бол энэ хоёр улстай хөрш. Асуудал гарвал энэ хоёртой л ярина. Энэ түвшинд ярьж байгаа зүйлүүд ч бий. Бидний эрх ашиг ийм байна гэхэд нөгөө тал ч эрх ашгийн асуудлаа тавьж байна. Ийм маягаар  бүх түвшиндээ хэлэлцээ хийж байна. Бид үнэхээр энэ хоёр орны дунд бүтнээрээ оршдог учраас ингэхээс өөр аргагүй. Ер нь хөршөө муу хэлдэг сайн хөршийн бодлого байж болохгүй. Хажуудахаа муу хэлдэг бодлого байж болохгүй. Ийм учраас бид нэгдмэл байр суурьтай байх ёстой. Төгсгөлд нь ганц хоёр зүйл хэлье.  

Монгол Улс хөгжинө, босно, болно гэж ирээдүйдээ итгэж байгаа монгол хүний  сэтгэлийг мохоож болохгүй. Баттулга гишүүний ярьдаг, хэрэгжүүлэхээр төлөвлөдөг сайн зүйлүүд бий. “Түмэн хишигтэн” бодлогыг дэмжинэ. Дэмжсээр ч ирсэн.  Майдар хот бол зөв бодлого. Шинэ сум төсөл байна. Үүнийг Засгийн газар хөтөлбөр болгоод явах хэрэгтэй. Хамгийн гол нь мөнгө нь хяналттай ард түмний хараан дор явах ёстой. Спортын талаарх бодлого, үйл ажиллагаа байна. Энэ бүгдийг нь дэмжинэ ээ. Гэхдээ төрд аливаа ажлыг хийж чаддаг хүмүүс гэж бий. Зарим өндөр албан тушаалтнуудыг харж байхад төр рүү, төсөв рүү ойртуулмааргүй хүмүүс байдаг. Авлига албан тушаалын асуудалтай тэмцэнэ. Сая Газрын тухай хуулийг баахан ярилаа. Тэгээд буцаагаад татчихлаа. Газар бол Монгол Улсын иргэний өмч байх ёстой. Монгол Улсын иргэнд баялаг бүтээхэд нь туслах ёстой. Тийм байдлаар хууль гарах ёстой. Тийм учраас буруу зүйл байгаа бол шүүмжилнэ. 

Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэлд хандаж нэг зүйлийг хэлье. Олон нийтэд юм үзүүлнэ, айлын хоймроос ярина гэдэг бол онцгой хариуцлага шүү. Нэг хэсэг хүмүүс зочид буудлын арын өрөөнд цуглаж хийгээд  түлхэж байгаа нэвтрүүлгийг гаргаж л байдаг.  Тэнд менежер, захирал гэж хүмүүс бий байх. Тэр хүмүүс хариуцлага хүлээх ёстой. Янз бүрийн нэвтрүүлэг хийж байгаа хүмүүс нэр усаа тавих хэрэгтэй. Зохиолыг нь хэн бичсэн юм, хэн санхүүжүүлсэн юм, хэн зургийг нь авч, монтажилсан юм. Хэн ард талд нь санаачилж байгаа юм. Энэ бүхэн нээлттэй байх ёстой. Үнэхээр эх оронч хүмүүс юм бол нэрийг чинь  хармаар байна. Тухайн телевизээр гарах ёстой хөтөлбөр гэнэт өөрчлөгдөөд оронд нь тэр нэвтрүүлэг ямар учраас гарсан гэдгийг хариуцлагатайгаар ил болгох хэрэгтэй. Твиттер, фэйсбүүкт ч янз бүрийн юм ярьдаг хүмүүс өөрсдийгөө харуулдаг  байх ёстой. Нүүрээ нуучихаад асуудал яриад гүйлдээд байж болохгүй. Монгол Улс наад зах нь ийм хариуцлагатай болох хэрэгтэй. Үүнийг зориуд сануулж хэлье гэсэн юм.  Аливаа юм буух эзэн, буцах хаягтай байх ёстой. Үүнийг цаашдаа хууль дүрэмдээ сайн оруулж өгөх хэрэгтэй. Бид аливаа зүйлээс сургамж авах ёстой. Ингээд хамтарч ажиллая, Монгол Улсаа өөд нь татахын тулд тал талаасаа зүтгэе. Монголын нэг давуу тал бол нээлттэй байдал шүү. Бид муугаа ч ярьж чаддаг, сайныгаа ч хэлэлцэж  чаддаг хүмүүс. Ийм л зүйлийг хэлэх гэсэн юм, баярлалаа” гээд шанаагаа тулж хэсэг чимээгүй суув. Х.Баттулга гишүүн ч таг чимээгүй байлаа.  Хэвлэлийнхэн ч  өрөөнөөс цувран гарав.  Тэр үед Ерөнхийлөгч суудлаасаа босч, халаасандаа гараа хийн алхалж  байгаа харагдав. Харин Х.Баттулга гишүүн хөшөө мэт хөдөлгөөнгүй, бас дуугүй суусаар өрөөнд нь үлдэв. 

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ