Монголбанкинд алт тушаалт ихээр нэмэгдэж байна. Энэ оны эхний найман сард 11.3 тн алт тушаагджээ. Мөн иргэд 2018 онд Монголбанкнаас алт худалдан авч, хадгаламжтай болох боломж нээгдэнэ. Энэ талаар Монголбанкны Нөөцийн удирдлага, санхүү, зах зээлийн газрын харьяа Эрдэнэсийн сангийн захирал П.Эрдэнэтуяатай ярилцлаа.
МОНГОЛБАНК ОЮУ, НОМИНГ Ч ХУДАЛДАЖ АВНА
-Эрдэнэсийн сан ямар үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага вэ?
-Монголбанкны Нөөцийн удирдлага, санхүү, зах зээлийн газрын харьяа Эрдэнэсийн сан нь үйл ажиллагаа зохицуулдаг тусгай бие даасан хуультай байгууллага. Хуулиараа бид түүхийн үнэт хосгүй зүйлсийг худалдаж авдаг, хадгалдаг. Мөн үзмэрийн танхим байгуулж, иргэд байгууллагуудад хосгүй эдлэлүүдийг танилцуулж, сурталчилдаг. Саяхан бид үзмэрүүдийнхээ тухай ном гаргасан. Зөвхөн бид хадгалаад зогсохгүй сэргээн засварлах ажил хийдэг. Хуулиар бидэнд олгогдсон бас нэг үүрэг нь үнэт металл худалдан авах, дурсгалын зоос гаргах.
-Дурсгалын зоос гэж юу вэ?
-Дурсгалын зоос гэдэг нь аливаа тэмдэглэлт ой, томоохон үйл явдлуудад зориулсан зоосыг хэлж байгаа юм. Үүнийг бас хуулиараа Монголбанк санаачилж бид хэрэгжүүлдэг.
-Үнэт эрдэнэс гэдэгт юу орох вэ?
-Үнэт металлд алт, мөнгө зэрэг багтаж байгаа. Үнэт эрдэнэс гэхээр оюу, номин гээд бусад үнэтэй зүйлс хамрагдана.
-Хосгүй үнэт зүйлст юу хамрагдах вэ?
-Саяхан бидний гаргасан номонд хосгүй үнэт зүйлсийн тухай дэлгэрэнгүй бий. Жишээлбэл, Богдын тамга, Жамухын бөгж гэх мэт.
-Иргэд танайд үнэт зүйлээ яаж худалдах вэ?
-Хуулиараа хадгалуулж, худалдаж болно.
-Танайх мөнгө төлөх үү?
-Төлнө.
-Үнэт, хосгүй гэдгийг хэн тогтоох вэ, үнэ тохиролцох уу?
-Нэгдүгээрт үнэт металл, эрдэнэс бол мэргэжлийн байгууллагаар сорьцыг нь тогтоолгоно. Хоёрдугаарт манай Монголбанкинд худалдан авахыг зөвлөсөн Боловсролын яамны дэргэдэх зөвлөлийн тодорхойлолт гарсан байх ёстой. Тэр зөвлөл үнэт, хосгүй гэдгийг баталсан шийдвэр гаргаж Монголбанкинд ирүүлнэ. Үнийг бол үнэлгээний компаниуд тогтооно.
-Хосгүй үнэт зүйлсийг Монголбанк заавал худалдан авах ёстой юу?
-Хосгүй эдлэлийг заавал худалдан авах ёстой. Хуулиар авах ёстой. Мөнгө төлнө. Тэгэхгүй бол Монголын түүх, соёл, уламжлалт хосгүй эдлэлүүд үрэгдэж, гадаад руу гарах болно.
-Алт, зэсэнд ноогдуулсан 68 хувийн татвар алт тушаалтыг бууруулсан гэдэг. Өмнө нь тушаагдаж байсан их хэмжээний алт хилээр хууль бусаар гардаг гэсэн мэдээ байдаг.
-“Алт аян” наймдугаар сарын 1-нээс эхэлсэн. Зургаан сарын хугацаанд хэрэгжинэ. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд дотоодод олборлосон алт Монголбанкинд тушаагдаж байна уу, гадагшаа гараад байна уу гэдгийг судална. Бид ЦЕГ-тай хамтарч ажилладаг. Хилийнхэн зөвшөөрөлгүй хил нэвтрүүлж байгаа алтыг хурааж, цагдаагийнхан шалгаад, манайд ирүүлдэг. Бид тэр алтыг зах зээлийн үнээр худалдаж аваад, төсөвт үнийг нь шилжүүлнэ.
МОНГОЛБАНК АЛТЫГ ЛОНДОНГИЙН БИРЖИЙН ҮНЭЭР АВДАГ
-Хууль бусаар хил гаргах гэсэн алт хэр их хураагддаг вэ?
-Одоогийн байдлаар арван кг алт хураагдаад, хадгалагдаж байна. Хамгийн сүүлд төмөр замын цагдаа таван кг алтыг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэсэн үйлдлийг шалгаж байна. Тэгэхээр хилээр хууль бусаар алт гаргах явдал буурч байгаа ч, зогсоогүй байна гэж бид таамаглаж байгаа.
-Танайх алтыг ямар үнээр авдаг вэ?
-Зах зээлийн хамгийн өндөр үнэ буюу Лондонгийн биржийн үнээр авч байгаа.
-Яагаад иргэд Монголбанкинд өндөр үнээр өгч болох алтыг хилээр нууж, гаргах эрсдэл хийгээд байна?
-Хуулийн байгууллагуудын мэдээллээр бол иргэд гадагшаа жаахан илүү үнээр зарах сонирхолтой гэдэг. Нөгөө талдаа бидний таамгаар манайд байгаа ганцхан сорьцолдог байгууллагын хүчин чадал хүрэхгүй байна. Жишээлбэл алслагдсан хөдөө орон нутгаас багахан хэмжээний алт энд сорьцлуулах гэж ирэхээр зардал их гарна. Тиймээс газар дээрээ хувь хүн, албан байгууллагад хямд өгч байгаа байх.
-Ганцхан сорьцын байгууллагатай юм уу?
-Стандарт, хэмжил зүйн газрын харьяа Үнэт металлын сорьцын хяналтын газар л сорьцлох эрхтэй. Энэ байгууллагын хүчин чадал багадаад, зарим үед шөнө дөл болтол алт тушаах гэж дугаарлаж зогсдог гэж байгаа юм. Миний сонссоноор 2009 оноос хойш энэ байгууллагад хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй.
-Хүчин чадлыг өргөтгөж болохгүй юу?
-“Алт аян” хөтөлбөрийн хүрээнд өргөжүүлэх шийдвэр гарсан.
-Заавал ганц улсын байгууллага дээр алтаа тушаах гэснээс хувийн хэвшилд шилжүүлж болохгүй юу?
-Хуулиараа улсын байгууллага л сорьцлох эрхтэй. Гэхдээ хуулинд ганцхан байгууллага байна гэсэн заалт байхгүй. Сорьцын газрынхан хөдөө салбар нээх тухай ярьж байгаа ч төсөв мөнгөний асуудал байгаа байх. Харин хөдөө орон нутагт явуулын сорьцын лаборатори ажиллуулах боломжтой гэсэн мэдээ дуулддаг.
-Өмнө нь энэ байгууллага танай харьяа байсан гэсэн.
-Дээх нь манай харьяа байж байгаад Сангийн яаманд очсон. Одоо Монголбанк сорьцын газартай болох санал тавьж байгаа. Бид сорьцын байгууллагатай болох боломжтой. Төрийн байгууллагатай харьцуулахад бид төсөв мөнгө харахгүй, өөрсдөө цаг алдалгүй шийдэх боломжтой.
-Боломжтой юм бол эртхэн нээгээд ахиухан алт хурааж авч болохгүй юу?
-Бид асуудлыг шийдэх гээд явж байна. Арваннэгдүгээр сар гэхэд ямар нэгэн шийдвэр гарчих байх.
-Хуулинд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай юу?
– Тийм. Төрийн захиргааны байгууллага гэдэг үгний оронд эрх бүхий байгууллага гэсэн утгаар орчихвол болчих байх.
Заримиргэн 20-30 кг алттушаадаг
-Монголбанк Лондонгийн биржийн үнээр алт авч байна. “Алт аян” хэрэгжиж байна. Үр дүн ямар байна?
-Наймдугаар сарын 20-ны байдлаар 11.2 тн алт худалдаж авсан. Өнгөрсөн жил 18 тн алт авсан. Энэ жил 19-20 тн болно гэж бид тооцоолж байгаа.
-Хувь хүмүүс хэр их алт тушааж байна?
-Нэлээд ихийг тушаадаг. Бид сүүлийн гурван жил хамтран ажилласан хувь иргэнд хамтран ажилласан тухай гэрчлэх бичиг олгодог. Одоогоор 80 гаруй компани, 200 гаруй иргэн алт тушааж байна.
-Иргэд хаанаас алт олж тушаагаад байна?
-Одоохондоо гарал үүслийг ярихгүй байгаа. Энэ нь сөрөг нөлөө үзүүлж магадгүй.
-Нэг хүн хамгийн их нь хэр хэмжээний алт тушааж байна?
-Сорьцынхон өмнө нь хамгийн багадаа 200 гр алт сорьцолдог байсан. Хамгийн дээд тал нь арван кг-ыг сорьцолж байгаа байх. Сүүлийн үед 100 гр-тай алт ирээд байгаа болохоор би сорьцынхон арай илүү нарийвчлалтай болсон байна гэж ойлгож байна. Зарим иргэн арван кг-ийн 2-3 гулдмай алт тушаадаг.
Алтны хадгаламж хамгийн найдвартай хадгаламжид тооцогддог
-Иргэд ээмэг бөгжөө ломбарданд тавьж алдсанаас танайд зарсан нь илүү үнэ хүрэх нь ээ?
-Одоогоор хуулиар зөвхөн гулдмай хэлбэрээр тушаах заалттай. Өнөөг хүртэл иргэдээс манайд ээмэг бөгжөө зарах хүсэлт ирээгүй. Гэхдээ судлах л асуудал.
-Иргэн 100 гр алт цуглуулчихаад танайд яаж тушаах вэ?
-Сорьцын газар иргэний үнэмлэхтэйгээ очоод, нэг гр алтыг нэг мянган төгрөгөөр сорьцлуулдаг гэсэн байх. Тэгээд гулдмай хэлбэрт оуулаад манайд тушаана.
-Монголбанк их алттай болсноороо монголчуудын амьдралд ямар ашигтай юм бэ?
-Монголбанкны валютын нөөцийг алтаар нэмэгдүүлнэ гэдэг аль нэг валютаас хараат биш байх нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа юм. Алт өөрөө аль ч валютад хөрвөх чадвартай учраас найдвартай нөөц болдог. Нөөц баталгаатай байснаараа эдийн засгийн тогтвортой байдал, улмаар өсөлтийг дэмжих хөшүүрэг болж өгдөг. Дээр нь төгрөгийн ханш тогтвортой байснаараа иргэдийн худалдан авах чадвар нэмэгдэнэ. Нөгөө талдаа бид иргэдэд алт, мөнгийг худалдах ажлыг зохион байгуулна. Энэ бол өмнө нь хийгдэж байсан ажил. Сүүлийн жилүүдэд зогсчихоод байгаа юм.
-Хэзээ иргэд Монголбанкнаас алт худалдан авах боломжтой болох бол?
-2018 онд
-Танайхаас алт худалдаж авах нь ямар ашигтай вэ?
-Хилээр хууль бусаар гаргаж байгаа хүмүүс шаардлагатай бол манайхаас алт худалдаж аваад албан ёсоор гаргах эрхтэй болж байгаа юм. Мөн хувиараа алт, мөнгөний дархан хийдэг иргэд ч албан ёсоор алт худалдаж аваад багагүй ашиг олох боломж нээгдэнэ. Дээр нь иргэд хадгаламжаа валютаар биш алт, мөнгөөр хадгалах сонирхолтой байж болно. Энэ тохиолдолд Монголбанкнаас авсан алтаараа хадгаламж хийгээд ямар ч валютын ханшийн уналтаас айхгүй хадгаламжтай болно. Алтны хадгаламж хамгийн найдвартай хадгаламжид тооцогддог.
-Одоо алт мөнгөөр юм хийж зараад байгаа улсууд албан ёсных мөн үү?
-Биш. Албан ёсны наймаа хийхийн тулд сорьц стандартын байх ёстой. Судалгаагаар дээрх иргэд гаднаас сорьцгүй алт, мөнгө оруулж ирээд зах зээлийн бус үнээр наймаа хийж байгаа нь батлагдсан. Харин Монголбанкнаас авсан алт, мөнгөөр хийсэн зүйлсийг зах зээлийн үнээр албан ёсоор зарна. Гадагшаа ямар ч асуудалгүй гаргана.
Х.Баттөгс