Үндсэндээ энэ намар, ирэх хаврын чуулганы хугацаа л энэ УИХ, Засгийн газарт үлдлээ. Сонгуулийн босгон дээрх хаврын чуулганаар олигтой асуудал шийддэггүй практик бий учраас ганцхан намрын чуулган үлдлээ гэж ойлгоё. Үүнийг бодож байгаа улстөрч байна уу. Намрын чуулган аравдугаар сарын 5-нд эхлээд цагаан сар хүртэл үргэлжилнэ. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт, улс төрийн намуудын тухай хууль, Сонгуулийн нэгдсэн хууль… бас бус хуулиуд дагалдах хэлбэрээр орох байх. Нэр дурдсан чухал хуулиудыг 2015 он дуусахаас өмнө хэлэлцэн батлах ёстой учраас хагас чуулганы хугацаа үлдсэн гэж ойлгосон ч болно. Ямартай ч намрын чуулганы эхэнд төсвийн тодотголоо хэлэлцэх бололтой. Хэлэлцээд байх юм байна уу, үгүй юу. Төсвийн бүрдүүлэлт бага байгаа учраас тодотгол хийсэн нэр зүүж энд тэндхийн мөнгийг баахан хасч танах биз. Хөгжлийн банкинд Чингис бондын үлдэгдэл 450 сая ам.доллар байгаа гэж ард түмэн бодоод явтал эхнээс нь Шинэ Яармаг хороололд 50 саяар нь гэх мэтээр хэдийнэ гаргачихсан юм байна лээ. Өөр юунд гаргасан юм бүү мэд. Тэгээд ч энэ удаагийн төсвийн тодотгол гэж юуг тодотгож, юугаа юунд зарцуулах вэ гэдэг нь улстөрчдөд төдийлэн падгүй. Монгол Улс мөнгөгүй болжээ гээд л сөрөг хүчин шоу хийсээр дуусах биз. Дараа нь 2016 оны Төсвийн төслийг хэлэлцэн батална. Нэг ёсондоо дараа жил идэх хоол, хийх ажлаа хуваарилна гэсэн үг. Энэ үеэр бас л мөнгөтэй, мөнгөгүй гэсэн яриа гарч улстөрчид хувийн карьераа өсгөж шоу хийх боломж бүрдэхээс цааш асуудлын шийдэлд хүрэхгүй биз. Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль сая батлагдсан. Хууль батлагдсанаар бараг гурав дөрвөн их наяд төгрөг ил гараад ирэх юм ярьсан, эрх баригчид түүндээ найдаж байгаа юм байлгүй дээ. Залгуулаад Өршөөлийн хууль сая батлагдлаа. Ерөнхийлөгч хориг тавих нь тодорхой. Анхнаасаа төр дэх авлигачидтай тэмцэж гарч ирсэн хүн. Харин Ерөнхийлөгчид үнэн сэтгэлээсээ нэмэр болоод Өршөөлийн хуулийн эсрэг суучих улстөрч саарал ордон дотор байгаа юм уу. Ерөнхийлөгчийг дагасан жүжигчид л харагдаад байна. Жишээ нь Өршөөлийн хууль байнгын хороодын хуралдаанаар ороход, мөн бүлгийнхээ хуралдаан дээр ч хүртэл МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт илэрхий дэмжсэн нь хэнд ч тодорхой байсныг тэнд байсан хүмүүс ярьдаг шүү дээ. Батлагдсаны дараа харин огт дэмжиж байгаагүй хүн шиг мэдээлэл хийхийг хараад ийм л байна даа, энэ Их хурлын гишүүд гэсэн бодол хүн бүрийн тархинд буулаа. Хууль батлах гэж хаалганы цаана, хаалттай үед өөрийг ярьдаг, хаалганы наана бас нэг өөрийг ярьдаг ийм л хүмүүсээр Их хурал дүүрсэн энэ цаг үед Үндсэн хуулийн өөрчлөлт, Улс төрийн намуудын тухай хууль, Сонгуулийн нэгдсэн хууль гэсэн айхавтар хуулиуд орж магадгүй байна. Хэрэвзээ Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар хэлэлцэх юм бол чуулган 15 хоногт тасралтгүй хэлэлцэх тусгай дэгтэй. Олон нийтээр хэлэлцүүлж, гарсан үр дүнг нь харгалзан үзсэн байх ёстой. Энэ ч лөөлөө биз дээ, хэдэн сайт дээр хуулийн төслийг нийтэлж санал асуулга явуулсан нэр зүүнэ биз. УИХ-ын гишүүдийн гуравны хоёроос олон гишүүн дэмжсэн байх ёстой гэхчлэн нарийн заалтууд бас бий. Хэрвээ гишүүдийн 2/3 нь дэмжих юм бол нэгдсэн чуулганаар шууд дэмжигдэх нь тодорхой юм. Сонгуулийн жил гарахаас өмнө буюу сонгууль болохоос зургаан сарын өмнө Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах ёстой. Энэ бүх хуулийн заалтаас илүүтэй тус хуулийн өөрчлөлтийн амин сүнс, өөрчлөх гээд байгаа шалтаг шалтгаан нь нийгмийн сэтгэл зүйн захиалгаас арай өөр байгаад учир начир нь байх шиг. Учир нь Засгийн газрын бүтэц ямар байх, УИХ-ын гишүүдийн тоо 96 болох уу гэхчлэн өнөөдрийн улстөрчдийн ирээдүйн карьертай холбоотой асуудлууд хөндөгдөнө. Өнөөдрийн цаг үед ийм өөрчлөлт хийх нөхцөл бүрдсэн үү, бэлтгэл хангагдсан уу, ийм зориг зүрх, сэтгэл зүй хууль тогтоогч эрхмүүдэд байна уу. Үндсэн хуульд өөрчлөлт орлоо гэхэд арай гадна дотныхны захиалгадаа хүрээгүй биз дээ гэж залбирахаас.
Түүний зэрэгцээ Улс төрийн намын тухай хуулиар улстөрчидтэй холбоотой амаргүй асуудлууд шийдэгдэнэ. Жишээ нь улс төрийн намууд сонгуульд санхүү, хөрөнгө чинээ, боловсон хүчний ижил гараанаас өрсөлд гэсэн хууль батлагдвал яахав. Ийм хуулийг батлах зориг манай УИХ-д байгаа болов уу.
Дээр нь Сонгуулийн нэгдсэн хууль байна. Эцсийн дүндээ энэ хууль их яригдахаас цаашгүй хуучин хэвээр сонгуультай залгах байх гэж судлаачид ярьж байгаа. Гэхдээ улс төрийн нөхцөл байдал таашгүй. Өнөөдөр байгаа хоёр том улс төрийн хүчнүүдийн ярьж байгаагаар бол ирэх сонгуулиар манай хоёр бас л ойролцоо суудал авна, бас л эвсэхээс өөр аргагүй болно доо гэсэн байдалтай байгаа. Гэтэл тэдний хийж буй улс төрөөр бол ирэх сонгуульд хоёр том нам гуравдагч хүчиндээ нам тавиулбал яана. Ингэж бодохыг ч хүсэхгүй байгаа нь хоёр том намын алдаа. Нэг хүний газар авалт өдөр цагаар ахиж байгааг Ерөнхийлөгчөөс өөр болгоомжлон харж байгаа хүн алга. Өөр өөрийнхөөрөө нэг муу харсан, мэдэрсэн болж, өөрсдийнхөө зөв гэж бодож байгаа бололтой. Гэхдээ хоёр намынхан хоёулаа энэ байдлыг хүсээгүй. Газар авч л байг дагуулж тонгорно доо гэхийн алдад түших найдвар нь дээрх хуулийн өөрчлөлтүүд юм. Ингэж таамаглаж байгаа маань хэрэв үнэн бол намрын чуулганаар хуулиудын өөрчлөлтийг хийнэ. Өөрсдөдөө таатай хэлбэрээр хийх гэж оролдох байх. Өөр цаг хугацаа ч байхгүй. Ингээд хоёр том нам нь УИХ-даа эргээд гараад ирэх биз. Харин улс орноо дахин удирдахаар ирэх долдугаар сарын 1-нд тангаргаа өргөөд ороод иртэл улс орон чинь удирдах гээд ч ухааныг нь олохооргүй болчихсон, тодотгох хуваарилах төсөв ч үгүй, нүд нь бүлтгэнэсэн гурван сая иргэн өөдөөс чинь хараад зогсож байвал яана. Үүнд ямар буруутныг хайх хүмүүс юм бол.