Соёлын өвийн анхдугаар зөвлөгөөн “Даяаршлын түрлэг дэх Монгол соёлын өвийн дархлаа” сэдвээр болж байна. Уг зөвлөгөөн нь Монгол соёлын өвийн дархлааны өнөөгийн байдал, тулгамдаж буй асуудлыг илтгэж, цаашдын гарц шийдлийг тодруулах зорилготой. Өнөөдөр Соёлын биет өвийн талаар тулгамдаж буй асуудлуудыг хэлэлцэж, маргааш биет бус өвийн асуудлуудыг хөндөн үргэлжилнэ. Энэ үеэр “Соёлын өвийн хамгаалалтанд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйлс ба хадгалалт хамгаалалтын менежмент” сэдвээр илтгэл тавьсан Соёлын өвийн үндэсний төвийн захирал, соёл судлаач доктор Г.Энхбаттай ярилцлаа.
-Соёлын өв гэж юу болох талаар яриагаа эхлэх үү?
-Маш товчоор хэлбэл түүхэн тодорхой орон зай, цаг хугацааг төлөөлж чадах түүх соёл шинжлэх ухаан, урлаг уран сайхны үнэ цэнэ бүхий эд өлгийн зүйлсийг соёлын өв гэнэ. Соёлын өвийг дотор нь биет болон биет бус гэж ангилдаг. Биет өв дотроо түүх соёлын хөдлөх дурсгал буюу музейн үзмэрүүд, үл хөдлөхөд нь хээр хөдөө оршиж буй булш бунхан, хадны сүг зураг гэх мэт зүйлс орно. Биет бус өвд ардын язгуур урлаг, гар урлал, ардын мэдлэг ухаан, хонь мал хариулах арга ухаан зэрэг багтдаг.
-Монгол соёлын биет өвийн үзмэрүүдийн тоолсон тооллого бий юу, хэдэн биет дурсгалын өвтэй вэ?
-2012 оны үзлэг тооллогоор Монголд нийт 99326 дэсийн 228652 үзмэр бий гэж тоологдсон. Үзмэрүүдийг үндсэн долоон төрөлд хуваадаг. Үүний хамгийн их нь түүхэн үзмэрүүд хамгийн бага нь архилеологийн олдворууд байна. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоор батлагдсан хосгүй үнэт дурсгалд 777 өв багтдаг.
-Манай улсад хэдэн музей байдаг вэ?
-Монголд нийт 37 музей үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнээс долоо нь стандартын шаардлага хангасан, зориулалт бүхий барилгатай. Эдгээрээс миний судалснаар Хархорин сумын музей хамгийн стандарт шаардлагыг хангасан. Бусад нь хэдий зориулалтын гэж байгаа боловч урсгал засвар ороогүй, хадгалалт хамгаалалтын орчинг бүрэн гүйцэт хангаагүй гэж харагдсан.
-Биет өвийг яаж хамгаалах вэ?
-Байгал дээр байгаа өвийг байгаагаар нь хадгалж хамгаалах хэрэгтэй. Хүний нөлөөгөөр эдгээр өв маш их гэмтдэг. Сүү өргөх хадаг уях гэх мэтээр ихээр гэмтээдэг. Мөн зам харгуй, байгалийн үзэгдлээс болж гэмтэх явдал их. Харин музейд байгаа үзмэрүүд эрсдэл багатай ч хулгайд алдах, музейн барилга муудснаас элэгдэл хорогдолд орох, шатах, ус нэвчих гэсэн олон аюул тулгардаг. Энэ бүгдийг маш олон судалгаа хийж, яаж хадгалж хамгаалах талаар ерөнхий зураглал гарсан түүний дагуу л хадгалж хамгаалах хэрэгтэй. Жишээ нь: Зориулалт бүхий музейн стандарт шаардлагыг хангасан барилга байгууламж барихаас авахуулаад авах арга хэмжээ их байна.
-Биет бус өвийг яаж хадгалж хамгаалах ёстой юм бол?
-Бид өнөөдөр биет өвийн талаар илтгэл семинар хийж байна. Маргааш биет бус өвийн талаар асуудлыг хөндөнө. Тэгэхээр дэлгэрэнгүй мэдээлэл авч болно. Миний бодлоор биет бус өвийг дамжуулж, залуу үеэ бэлдэх нь л хамгийн чухал гэж бодож байна.
-Соёлын биет өвийг хамгаалахад төрийн бодлогоос гадна ард түмний мэдлэг нөлөөлөх байх?
-Ард түмний мэдлэг маш чухал. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид, цэцэрлэгийн хүүхдүүд, газар тариаланчид, уул уурхайнхан, засаг захиргааны нэгжийнхэн бүгд шат шатны мэдлэг боловсролтой байх ёстой. Соёлын өвийн мэдлэггүйгээс болж хиргисүүр гэж мэдэлгүй зам тавьдаг, барилга барьдаг, уул уурхай эрхлэх явдал их гардаг.
-Соёлын өвийг хамгаалахад эрсдэл бүхий бүс нутгийг аймаг тус бүрээр гаргажээ. Хамгийн ихээр соёлын өв эрсдэлд орох магадлалтай бүс нутаг аль нь байв?
-Үйлдвэрлэл, эдийн засаг өндөр хөгжиж байгаа бүс нутагт соёлын өв аюулд орох магадлал их. Уул уурхай ихтэй бүс нутаг соёлын өвд эрсдэл учруулж байна. Аялал жуучлал бас их эрсдэл дагуулдаг л даа. Дэд бүтэц бол тухайн улс орны хөгжилд маш чухал. Тэгэхээр бид ямар дурсгалаа дэд бүтцэд зориулаад авран хамгаалах зорилгоор ашиглуулж болох вэ. Авран хамгаалах гэдэг нь энэ дурсгалыг холдуулж нүүлгэн шилжүүлээд дэд бүтцийнхээ барилга байшинг барьж болно. Ямар дурсгалаа бид дэд бүтэц байлаа ч авч үлдэх ёстой вэ гэсэн бодлогыг баримталж ажиллах асуудал юм.
-Музейн ажилчдыг бэлтгэх тусгай сургалт, сургууль бий юу?
-Соёл урлагийн сургуулийн Соёлын сургуульд музейн соёлын өвийн ажилтны бакалавр, магистрын анги байдаг.
Зөвлөгөөнд оролцогчид “Байгал, Соёлын өвөө хамгаалан дээдлэх Монголчуудын их аян”-ыг зохион байгуулах уриалга гаргасан юм. Уриалгад нэгдэхийг олон нийтээс хүслээ.
