ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС…
Африк тивийн ноён оргил Килиманжарод Монголын
эмэгтэй уулчдын баг амжилттай авирч, оргилд нь төрийнхөө алтан соёмбот далбааг мандуулаад ирсэн. Тус багийн гишүүн Л.Гантулгын хувьд анх удаа авиралт хийсэн нь энэ юм. Тэрээр хэрхэн
авирсан тухайгаа сонирхуулж байна.
Африк тивийн ноён оргил Килиманжаро нь далайн
түвшнээс дээш 5895 метрийн өндөртэй, Кенийн уулсын бүс Танзани
улсын нутагт оршдог хайрхан юм. Уугуул иргэд нь Килиманжарог “Кили” хэмээн дууддаг
аж.
Хоёрдугаар сарын 17
Оргил руу чиглэсэн Мочамо, Моронко зэрэг хэдэн
зам бий. Бид Моронкогоор өгсөхөөр шийдээд хоёрдугаар сарын 17-ны баасан гаригт зочид буудлаасаа гарч
Килиманжарог зорилоо. Бидний хөтчөөр Фильберт
гэх залуу хамт явлаа. Фильберт гэж дуудах нь түвэгтэй санагдсан
тул бид дуудахад амраар нь “Жордан” гэдэг нэр хайрлачихав. Түүнд шинэ нэр нь таалагдав бололтой. Бид хөтөчтэйгээ элдвийг хөөрөлдөн, улс орныхоо тухай бие биедээ чадлаараа л танилцуулахыг хичээнэ.
Бүгд л ярих, ярилцах сонирхолтой ч даанч хэл нэвтрэлцэхгүй. Мэддэг хэдэн англи үгээ хэлээд
гар, хөлөө оролцуулж өнөө “Та та тунга” гэдэг шиг л арай гэж ойлголцоно. Халуун орны цэцэгс,
өвс ургамал, модод нүд булаам сайхан, үзэсгэлэнтэй. Монголоос өвлийн дүн хүйтнээр гарсан маниуст тэнд очоод аагим зуны орчинд буусан нь сонирхолтой
байхаас яахав. Моддын сүүдэрт зогсч эсвэл цэцэгсийн дунд орж зураг татуулцгаана. Урьд өмнө харж байгаагүй өвс, ургамал, цэцэгсийг хараад бүгд алмайрч,
энэ тэрүүгээр гүйж цэцгийн дэлбээ үнэрлэцгээнэ. Уулчид биш ургамал судлаачид л явж
байна уу даа гэж харагдахаар байсан биз. Хөтөч маань “Цэцэг, навч таслахыг хориглодог. Хэрэв тасалбал торгодог
шүү” гэж анхааруулав. Авиралтын баазыг зорьсон эхний өдрийг бид инээд хөөрөөр дүүрэн, дуулалдан их л хөгжилтэй өнгөрөөсөн юм. Бүсгүйчүүд бүгд л сэтгэл өндөр, баясалтай. Зав л гарвал онигоо ярьж, инээлдэж хөхрөлдөнө. Энэ инээдэм наргианд хөтөч Жордан маань бас хүч нэмнэ.
Хоёрдугаар сарын 18
2ВС бааз буюу Хоромбо бааз. Далайн түвшнээс дээш 3720 м.
Авиралт хийхэд хамгийн тохиромжтой цагт нь бид
иржээ. Хоёр, гуравдугаар сарыг Килиманжарогийн улирал гэдэг бөгөөд Канад, Франц, Англи, Америк, Иран, Солонгос, Япон, Орос зэрэг орны
уулчид байрлаад байв. Бүгд бие биетэйгээ элгэмсэг дотно уулзаж, зураг татуулан халуун дотно
харилцаа, уур амьсгалыг энэ бааз дээр бүрдүүлжээ. Яг л нэг гэр бүлийн гишүүд шиг. Бүгд л бие биетэйгээ инээмсэглэн мэндэлж зөрөх. “Hello, how are you?” гэж уулчид хоорондоо мэндлэх бол кени, танзани
хөтөч нар “Жамбо, мамбо” гэнэ. Энэ нь танзаниар “Сайн байна уу. Сайн уу”
гэсэн мэндчилгээний үгс.
Килиманжаро долоон сая жилийн настай, сөнөсөн галт уул. Түүний оргил руу авирахад өндөр нь метр метрээр, бүр алхам алхмаар
нэмэгдэхэд, биеэс гарах хүч энерги төдий хэрээр хүчлэн зарцуулагдсаар байлаа.
Хоёрдугаар сарын 19
3ВС буюу Кибо бааз. Далайн түвшнээс дээш 4750 м. 07:00-13:00 цаг.
Урьд шөнө 3750 метр дээр манай багийнхан бүгд унтаж
амарч чадсангүй. Нүд, нүүр, гар нь бэлцийн хавагнасан байв. Хүчил төрөгчийн сийрэгжилт буюу “Өндрийн өвчин” эхэлжээ.
Хоромбо баазаас Кибо руу авирахад заримдаа тэгш
тал таарсан юм. Өгсүү биш тэгшхэн газар шүү дээ гэж
өөртөө хэлсэн ч 20-30-хан л алхам хийгээд сульдаж, амрахад хүрнэ. Биднийг ийн дээш оргил руу тэмүүлэн зүтгэж байхад өөр багийн хоёр ч уулчин хөтчөөр дамнуулсаар зөрөн бууж байхтай
нь таарлаа. Өндрийн өвчин нь хүндэрч, дааж дийлэхгүй болоод л буцаж байгаа нь энэ.
Биднийг 4750 метрт ирэхэд цасан шуурга тавьж эхэллээ.
Цас нүүр нүдгүй шуурч, хүйтэн гэж жигтэйхэн. Майхнаас толгой цухуйлгамгүй тийм ширүүн шуурна. “Шөнө оргил руу дайралт хийнэ гэж байдаг. Цас ороод байдаг нь тоогүй дээ” хэмээн сэтгэл зовницгоож байлаа. Манай багийн гишүүн З.Батцэнгэл, Л.Наран бид гурвын толгой тэсэхүйеэ бэрх өвдөж, дотор муухайрч их л таагүй байв. Гэвч
бид зорьсондоо хүрэхийн тулд юуг ч даван туулахад сэтгэлзүйн хувьд бэлэн байсан юм шүү. Амжилт
гэдэг туйлын их тэсвэр, тэвчээр, асар их хичээл зүтгэлийн хариу
билээ.
Хоёрдугаар сарын 20
00:00 цагт оргилыг эзлэх дайралт эхэллээ. Жордан
“Оргил дээр их хүйтэн. Зургийн аппарат, зай, камер, цэвэр усаа биедээ дулаан авч явах
хэрэгтэй. Оргил дээр таван минутаас илүү удаан байж
болохгүй шүү. Үүр шөнийн заагаар маш их хүйтэрч, ядрах
учир амралт багатай маш удаанаар яаралгүй явцгаана
аа, бүсгүйчүүд ээ” хэмээлээ. Ингээд бид дайралтаа эхэллээ.
Жордан-Л.Гантулга-Л.Наран-Ч.Тэрбиш-З.Батцэнгэл-Б.Гангаамаа
гэсэн дарааллаар цуваа хөдөллөө.
Цасан шуурга намсч, хүч нь суларчээ. Тэнгэрт түм буман одод
гялалзан анивалзана. Бидний урд түрүүлж гарсан өөр улсын багийнхны авч яваа гэрэл харанхуйн дунд сүүмэлзэн тээр дээр харагдана. Харин хоцорч хөдөлсөн багийнхны гар чийдэнгийн гэрэл өлмий дор
сүүтэгнэнэ.
…Анир чимээгүй уул биднийг
бүхэлд нь тэврэн оргил дээрээ яаралгүй авираад
гараад ирээрэй гэх шиг… анир чимээгүй, нам гүм, харанхуй.
Цаг явсаар бид ч урагшилсаар. “Поли, поли” гэх
Жорданы сулхан хэрнээ эрдүү дуу хааяахан гарна. “Поли, поли” гэдэг нь танзаниар “Удаан-удаан.
Аажим-аажим” гэсэн утгатай юм билээ.
З.Батцэнгэлийн маань бие нь базаахгүй л байлаа. 5000 метрийн өндөрт ирэхэд түүний бие улам муудаж арга буюу буцсан юм. Өндрийн өвчин түүний тэнхээг дуусгаж зорилгыг нь няцаалаа. Гэсэн ч З.Батцэнгэлийн маань
оргилд гарахсан гэсэн хүсэл нь хэвээрээ байсныг харцнаас нь бид мэдэрч билээ. Эх орноосоо бид
тавуулаа гарсан. Оргилд гарахын өмнөхөн нэгийгээ буцаах бидэнд эвгүй л байлаа.
Гэхдээ хүний алтан амь ямагт нэгдүгээрт шүү дээ.
Л.Наран бид хоёр бөөлжиж багийнхныгаа сандаргалаа. “Шийдвэрээ одоо гарга. Эндээс дээшилбэл
буцах гарцгүй шүү” гэж багийн ахлагч Б.Гангаамаа анхаарууллаа. Багийн ахлагчийг ийн
хэлэхэд би дотроо “Оргилд гарна гэж эх орон, найз нөхөд, ахан дүүсээрээ үдүүлж гарсан болохоор очих газраа хүрэх л болно”
хэмээн шазуур зуун өндрийн өвчинтэй тэмцэн оргилд гарна гэсэн ганцхан л бодол тархиндаа тээсээр
зүтгэлээ.
Авиралтаа үргэлжлүүллээ.
Оргил руу харвал урд яваа багуудын цувраа гэрэл
харанхуйд энүүхэнд, дэргэд мэт үзэгдэнэ.
Бүгд л их уулын
сүр хүчинд нухчуулан тэмүүлсээр дор бүрнээ хичээж,
эцсийн хүчээ шавхсаар…
Цас, мөс, харлаж
тааралдах хад чулуу, замын өгсүүр хөл, нуруу бүхий л биеийн булчин шөрмөсийг чичиртэл цуцааж, өндөр газрын агаар толгойн заадсыг салгах гэж буй мэт өвтгөж байсан ч бидний зорилгыг няцааж чадсангүй.
Зарим багийн хөтөч уулчдаа зоригжуулан дэм өгөн дуулна. Африк ардын дуугаа харанхуйн нам гүмийг эвдтэл хангинуулан дуулж, замаа ахиулна.
Ийнхүү зүтгэсээр бид 08:00 цагт зорьсон газраа буюу Африк тивийн ноён оргил,
дэлхийн долоон оргилын нэг Килиманжарогийн зулай дээр гишгэлээ.
Өөрийнхөө хүчийг мэдрэх, өөрөөрөө бахархах гайхалтай агшин.
Энэ оргилыг зорин ирсэн газар газрын уулчид хэдхэн
мөчийн өмнө алхам ч урагшилж чадахгүй болтлоо
ядарч цуцаж байснаа мартан оргилын хүйтэн, хүчтэй салхийг үл ажран баярлалдаж оргил дээр гарсан ганц батламж болох самбарын өмнө уралдах шахам зургаа татуулна. Олон жилийн турш мөрөөдөн, хоёр жилийн өмнөөс төлөвлөсөн энэхүү авиралт минь ингэж амжилттай бүтсэн нь ямар
ч сайхан юм бэ дээ. Энэ мөч гайхалтай байсан. Үүнийг илэрхийлэх
уран тансаг үг үгүй мэт.
08:15 цаг. Буцаж буух замдаа гарлаа. Цуцаж ядарсан
хөл минь эгээ л хүний хөл шиг гуйвж
дайван энд тэнд сул гишгэлэн уруудав.
Буух нь гарахаасаа илүү хариуцлагатай. Хөл алдан эвгүй гишгэвэл нисчих аюултай.
12:00 цагт 3ВС буюу Кибо баазад ирлээ. Тэндээ
хоёр цаг гаруй хэртэй амраад цааш хөдлөн 2ВС бааз буюу Хоромбо баазад хөл тавьж хоноглосон
юм.
Хоёрдугаар сарын 21.
06:30 цагт Хоромбо баазаас хөдөллөө.
Буудал руу ирэх замд зөрөн өнгөрсөн гадны уулчид, хөтөч нар “Та
нар хаанахын бүсгүйчүүд вэ”, “Оргил дээр гарсан юм уу”, Яасан цоглог явцгааж байна вэ, тав
хоногт авиралтаа хийчихлээ гэж үү” хэмээн асууж бидэнд баяр хүргэн магтахад
өөрсдөөрөө омогшиж хөөрөн алхалж явлаа.
17:30 цагийн үед буудалласан
“Мошид” нэртэй зочид буудалдаа ирэв.
Өрөөндөө орж ирээд гутлаа арай л гэж тайлцгаав. Хөл битүү хавагнаад, цус хурчихаж. Хөлийн хурууны
хумс мултарч унахад бэлэн болжээ. Өсгий бүхэлдээ цэврүүтсэн учир цэврүүг газар авахуулахгүйн тулд цэврүүндээ утас сүвлэн дөрөв хоног углааш төдийхөнтэй доголлоо.
Ингэж л уулчин хүний жинхэнэ зориг хатуужлыг шалгадаг шалгуурыг давж гарсандаа өөртөө баярлаад, өөрөөрөө бахархах сэтгэл төрөөд байгаа
юм. Килиманжарод авиралт хийсэн энэ тав хоног
надад ууланд авирах, уулчин байхын жаргалын амтыг мэдрүүлсэн болохоор Африкаас ирээд аяны тоосоо ч гөвж амжаагүй байхдаа дараагийн оргилоо төлөвлөчихсөн шүү.
Анир чимээгүй, нам гүм
дундах Килиманжаро, Кили минь.