Ардчилсан намын гишүүн, хуульч, улс төр судлаач Б.Содхуягтай Монгол болон ОХУ-ын парламент хоорондын хамтарсан комисс байгууллагдсан асуудлаар ярилцлаа.
-Саяхан ОХУ-ын Төрийн думын дарга В.Володин манай улсад албан ёсны айлчлал хийгээд буцсан. Энэхүү ажлаар хэлэлцэгдсэн хамгийн гол асуудал нь хоёр улсын парламент хоорондын комисс байгуулагдсан тухай эрх баригчид мэдээлж байгаа. Энэ комисс ер нь ямар үүрэгтэй, ямар зорилготой байгуулагдав гэдэг дээр та хуульч, улс төр судлаач хүнийхээ хувьд байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?
-Хоёр улсын парламентын хамтарсан комисс байгуулагдсан асуудлаар манай намын хуульчид тодорхой мэдээлэл авах болон эрх зүйн хувьд энэ нь боломжтой эсэх талаар судалгаа хийж байгаа. Удахгүй УИХ дахь намын бүлэг энэ асуудлаар тусгайлан мэдээлэл хийх байх
Юуны өмнө энэ асуудлаар тодорхой ойлголт өгье гэж бодлоо. Нэгдүгээрт, парламент хоорондын хамтрал гэдэг нь эрх зүйн хувьд ч тэр гүйцэтгэх чиг үүргийнхээ хувьд ч тэр ямар ч утга агуулга байдаггүй. Парламент гэдэг бол өөрөө хууль тогтоох байгууллага. Тэр утгаараа олон улсын хууль, эрх зүйн хэм хэмжээнд тулгуурлан дотооддоо хууль тогтоодог байгууллага. Харин Засгийн газрын хувьд чиг үүрэг, эрх зүйн орчноороо бусад улсын Засгийн газартай хамтарсан комисс зэрэг үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэх бүрэн боломжтой. Өөрөөр хэлбэл хууль тогтоох байгууллага аль нэг улсын хууль тогтоох байгууллагатай ямар чиглэлээр хамтран ажиллах вэ гэдэг нь сонин. Тэр утгаараа боломжгүй, ямар ч шаардлагагүй ийм комисс байгуулах нь өөрөө ардчилсан орны нэр хүндийг унагаасан үйлдэл болох эрсдэлтэй. ОХУ бол өөрөө Ерөнхийлөгчийн засаглалтай орон. Тэр утгаараа бусад улс орон буюу өөрийн эрхшээлд, хараанд байдаг орнуудтайгаа иймэрхүү хамтарсан комисс байгуулаад явах боломжтой. Явж ч байгаа. Харин манайх бол эрх зүйт төртэй, ардчилсан орон. Тэр утгаараа ардчилсан улсын төрийн гол эрх мэдэл хууль тогтоох байгууллага буюу УИХ эдэлдэг. Цаашлаад тухайн улсын нийт ард түмэн төрийн эрхээ барьж явдаг. Тиймээс ийм комисс байгуулагдаж байгааг эрх зүйн хувьд боломжгүй, дээр нь байгуулагдсан ч юу хийх чиглэл нь тодорхой бус байдаг. Тэр утгаараа уг асуудлыг АНын гишүүд болон хуульчид нарийн судлах шаардлагатай гэж үзсэн учраас энэ асуудлаар дүгнэлт гаргахаар ажиллаж байна.
-УИХ-ын дарга Г.Занданшатар ОХУ-д айлчлахдаа анх энэхүү асуудлыг хөндөж тавьсан гэдэг. Улмаар уг саналыг ОХУ хүлээн зөвшөөрснөө саяны айлчлалаараа тод илэрхийлсэн шүү дээ. Тэгэхээр УИХ-ын дарга нь дангаараа Монгол Улсын парламентыг бүрэн төлөөлдөг үү?
-Хоёр улсын парламент хоорондын хамтарсан комисс байгуулагдсан. Гол асуудал нь тус комисс шийдвэр гаргах түвшинд ажиллах ёстой юм уу л гэдэг байгаа шүү дээ. Энэ нь өөрөө хуулийн маргааныг дагуулж байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр таны асууж байгаа шиг УИХ-ын дарга хүн өөрөө УИХ-ыг шууд төлөөлөх эрхтэй юу. Мэдээж энэ хүн бол парламентыг шууд төлөөлөх эрх хуулиараа байхгүй. УИХаас гарсан тогтоол шийдвэрийн хүрээнд л эрх нь олгогдож явдаг. УИХын дарга хүн Монгол Улсын парламентыг шууд төлөөлнө гэж үзээд ОХУ-ын парламенттай хамтарсан комиссыг байгууласан нь өөрөө Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн үйлдэл болсон. Тиймээс энэхүү асуудал Үндсэн хуулийн цэц дээр очиж шийдэгдэнэ. Өнгөц харахад хоёр улсын парламент хоорондын харилцааг идэвхжүүлэх, туршлага солилцох маягтай боловч Монгол Улсын тусгаар тогтнол, Ардчилсан орны үзэл санаатай харшилж байгаа учир үнэхээр ноцтой асуудал. Тиймээс үүнийг тал бүрээр сайн судалж, үнэхээр хууль зөрчсөн асуудал байвал нэн яаралтай энэхүү комиссыг татан буулгах шаардлагатай.
-Хуульчид, улс төр судлаачид энэхүү хамтарсан комисс байгуулагдсан асуудлыг шууд Оросын нөлөөнд Монгол Улсыг оруулсан үйлдэл гэж хараад байх шиг байна. Таны хувьд ч бас ингэж харж, ойлгож байна уу?
-Би харин хэлээд байна шүү дээ. Засгийн газар хоорондын хамтарсан юу ч байж болно. Засгийн газар гэдэг бол УИХаас тогтоосон хуулийн хүрээнд гүйцэтгэх засаглах эрхээ хэрэгжүүлж явдаг. Тиймээс ямар ч улсын ямар ч байгууллагатай хүсвэл хамтарч ажиллах боломж нь хуулиараа чөлөөтэй. Нэмээд Монгол Улсын ерөнхийлөгч ч гэсэн ямар ч улсын, ямар ч байгууллагатай ажлын, албаны хүрээнд хамтраад явах нь нээлттэй. Харин УИХ гэдэг бол өөр ойлголт. Монгол Улсын төрийн эрх барих дээд байгууллага нь УИХ. Тэр утгаараа хэн нэгнээс хараат бус үйл ажиллагаа явуулах үндсэн чиг үүрэгтэй байгууллага. Гэтэл гадны улсын тэр дундаа Ерөнхийлөгчийн засаглалтай улсын парламенттай хамтарна гэдэг нь өөрөө ямар ч утга агуулгагүй үйлдэл. Яг хамтраад юуг хэлэлцэх юм. Ямар зүйл дээр хамтын шийдвэр гаргах гээд байгаа юм гэдэг сонин. УИХаар Үндсэн хууль хэлэлцэгдэж байхад ОХУ-ын парламентын зүгээс санаа оноо хэлж өгөх юм уу. Энэ өөрөө парламентын чадавхи, цаашлаад улс орны тусгаар тогтнолын асуудал болж хувирна. Тиймээс ийм агуулгагүй, чиг үүргээрээ холбогдох цэггүй байхад хамтарсан комисс байгуулагдаж байгаа нь өөр эрх ашиг явж байна уу гэсэн хардлагыг төрүүлнэ.
-Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагаа гэж байхаас парламент хоорондын хамтарсан комисс гэж байх ёсгүй гэлээ. Тэгвэл эрх баригчид ямар учраас энэхүү комиссыг байгуулав. Энэ асуудлыг та юу гэж харж байна вэ?
-УИХ бол хууль тогтоох засаглал. Хууль тогтоох засаглал зөвхөн Монгол Улсын болоод олон улсын хэлэлцээрүүдийг баталж гарган мөрдүүлдэг. Тэгэхээр дахин хэлэхэд хууль тогтоох байгууллагуудын хоорондох хамтарсан комиссын тухай ойлголт Үндсэн хууль болон УИХ-ын тухай хуульд ч огт байхгүй. Хууль эрх зүйн орчин байхгүй учраас бодитой үйл ажиллагаа явуулах боломж үнэхээр байхгүй гэсэн үг. Ер нь хоёр улсын хоорондох асуудлыг бид Засгийн газар хоорондын хамтарсан комиссын хуралдаанаар шийдээд явдаг зарчимтай. Тиймээс энэ байр суурь дээрээ бид болон хууль мэддэг хүн бүр хатуу зогсох байх. Яагаад байгуулав гэдэг дээр тодорхой хэдэн зүйл хэлье. Нэгдүгээрт, УИХын дарга хүн уг асуудлаар ажил хийдэг хүн болох гэж харагдсан байх. Хоёрдугаарт, ОХУын эрх баригчдын нөлөөнд автаж ийм үйлдэл гаргасан байх магадлалтай. Гуравдугаарт, улс төрийн рейтингээ өсгөхийн тулд зохион байгуулалттай ийм ажил хийсэн байхыг үгүйсгэхгүй. Тэгэхээр энэ хүн ямар ажил хийж явах нь сонин биш. Гол асуудал нь ийм ноцтой зүйлийг өөрийнхөө түвшинд шийдээд хийчихэж байгаа нь хууль зөрчсөн асуудал болоод байгаа юм. Монгол Улс бол хоёр том улсын голд оршиж буй цор ганц Ардчилсан орон. Тэр утгаараа гадаад харилцаа, гадаад бодлогын хувьд бид нэг цонхоор харж явах учиртай. Хэн нэгэн ерөнхийлөгч нь ч байна уу, УИХын дарга, Ерөнхий сайд нь байна уу Монгол Улсыг төлөөлөөд гадаад бодлогыг өөрийнхөө хүслээр өөрчлөөд яваад байх нь өөрөө ноцтой асуудал. Саяны УИХын даргын санаачилгаар ОХУ-ын парламенттай хамтарсан комисс байгуулсан үйлдлийг гадны улс орон хараад юу гэж ойлгох бол.
Монгол Улсын гадаад бодлогыг ямар байдлаар хүлээн авах уу. Ямар ч үр ашиггүй комисс байгуулснаараа Монгол Улсын гадаад бодлого, харилцаа олон улсын түвшинд унавал юу болох вэ. Манайх шиг жижиг эдийн засагтай улс орны хувьд гадаад бодлого, гадаад харилцаа гэдэг хамгийн чухал. Тиймээс хуульчид болон АНын хувьд энэхүү асуудлыг ул суурьтай авч үзэж, дүгнэлт гаргах болно.
Э.МӨНХТҮВШИН