Гаалийн Ерөнхий газрын харьяа Улс хоорондын шуудан илгээмжийн гаалийн газраас “Хар тамхины хор хөнөөл ба түүнээс урьдчилан сэргийлэх нь” сэдэвт онол практикийн бага хурлыг “Новотел” зочид буудлын хурлын танхимд өчигдөр зохион байгууллаа.
Хуралд ГЕГ-ын Гаалийн зөрчилтэй тэмцэх хэрэг бүртгэлийн газрын Хар тамхины хяналтын албаны дарга Б.Сүхбаатар, улс хоорондын шуудан илгээмжийн гаалийн газрын ХБА-ны дарга Л.Мөнх-Амар, ЦЕГ-ын Хар тамхитай тэмцэх газрын эрүүгийн ахлах мөрдөгч, хошууч Б.Эрхэсбаатар нар оролцлоо. Хурлаар залуу үеийнхэнд хар тамхины хор хөнөөлийг таниулах, энэ төрлийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх сургалтыг зохион байгуулсан юм. Монгол Улс өмнө нь хар тамхины дамжин өнгөрөх орон байсан бол өнөөдөр хэрэглэгч орон болсон талаар хуралд оролцогчид илтгэлийнхээ үеэр дурдаж байлаа.
Гаалийн байгууллага энэ төрлийн хэргийг илрүүлэх, таслан зогсооход гол анхаарлаа хандуулан ажиллаж байгаа юм байна. Хар тамхитай холбоотой гэмт хэргийн дийлэнх нь Улаанбаатар хотод үйлдэгдэж байгаа аж. Үүний 90 орчим хувийг залуучууд буюу 15-35 насныхан эзэлжээ. Мөн насанд хүрээгүй дөрвөн охин энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдсон байна. Хар тамхи хэрэглэж байгаа залуус гол төлөв найз нөхдийн хүрээнд уруу татагдаж гэмт хэрэгт холбогджээ. Энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдон шалгагдаж байгаа хүмүүсийн тодорхой хувь нь гэмт хэргийг давтан үйлдсэн байсан талаар Хар тамхитай тэмцэх газрын эрүүгийн ахлах мөрдөгч, хошууч Б.Эрхэсбаатар ярьж байна.
Өнөөдөр хар тамхины хэргээр ял эдэлж байгаа 100 орчим иргэн байгаа аж. Мөн хорихоос өөр төрлийн ял эдэлж байгаа 200 орчим байгаа гэнэ. Хорихоос өөр төрлийн ял буюу тэнсэн харгалзах ялтай иргэд ялаа эдлэх хугацаандаа энэ төрлийн гэмт хэргийг дахин үйлдсэн тохиолдол хэд хэд бүртгэгджээ. Манай улсад оршин сууж байгаа, ажил эрхэлж буй гадаадын иргэд энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдох тохиолдол эрс өссөн үзүүлэлттэй байгаа юм байна.
ГЕГ-ын Гаалийн зөрчилтэй тэмцэх хэрэг бүртгэлийн газрын Хар тамхины хяналтын албаны дарга Б.Сүхбаатараас тодруулга авлаа.
-Сүүлийн үед улс хоорондын шуудан илгээмж ашиглаж хар тамхи зөөвөрлөх тохиолдол олон бүртгэгдэх болжээ. Энэ төрлийн гэмт хэргийн нөхцөл байдал ямар байна вэ?
-2010-2015 оны хооронд олон улсын иргэний агаарын тээврээр зорчсон зорчигчид биедээ болон хувийн ачаа тээшиндээ 20-100 гр хэмжээтэй хар тамхины төрлийн бодисыг нууж оруулдаг байсан. Тэгвэл сүүлийн жилүүдэд энэ үйлдлийн арга хэлбэр нарийсч улс хоорондын шуудан, илгээмжээр гараас гарт хүргэх үйлчилгээг ашиглаж хууль бусаар хар тамхи нэвтрүүлэхийг завдсан тохиолдол их гарч байна. үүн дээр гаалийн байгууллага, цагдаа, тагнуулын байгууллагатай хамтарсан арга хэмжээ, хөтөлбөр төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж ажиллаж байна. Зөвхөн хил дээр гаалийн байгууллага илрүүлээд, таслан зогсоогоод арга хэмжээ авахдаа гол нь биш, тухайн хар тамхи мансууруулах бодисыг анх захиалсан, уг гэмт хэргийг зохион байгуулсан этгээдүүдийг илрүүлэх, хяналтан доор хүргэх арга хэмжээнүүд, хамтарсан ажлыг зохион байгуулж байна.
-Энэ төрлийн гэмт хэргийн арга хэлбэр нарийссан талаар та яриандаа дурдлаа. Хэргийг илрүүлэх тал дээр та бүхэн хэрхэн ажиллаж байна?
-Рентген аппарат, тусгай зориулалтаар бэлтгэгдсэн албаны нохой, хүний бие шалгах аппарат болон мансууруулах бодис илрүүлэх багаж тоног төхөөрөмжүүдээр хар тамхи, мансууруулах бодисыг илрүүлж байгаа. Мөн эрсдэл тооцогч системийг ашиглаж зорчигч болон шуудан илгээмжийн мэдээллийг урьдчилан авах, дүн шинжилгээ хийх аргачлалаар эрсдэлтэй бүс нутгаас ирсэн илгээмж, ачаа, зорчигчдыг хяналт шалгалтад хамруулж байгаа.
-Энэ онд шуудан илгээмж ашиглаж хар тамхи зөөвөрлөсөн хэдэн тохиолдлыг илрүүлээд байна вэ?
-2019 он гарсаар 11 удаагийн тохиолдлоор 4.5кг орчим мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисыг хилээр нэвтрүүлэхийг завдсан 13 холбогдогчтой хэргийг илрүүлж холбогдох ажиллагааг явуулсан. Олон улсын хэмжээнд хэрэглэж байгаа хамгийн түгээмэл арга бол биеэс тусдаа улс хоорондын шуудан илгээмж болоод байгаа. Энэ асуудал дээр зөвхөн гаалийн байгууллага гэлтгүй цагдаагийн байгууллага өндөр хяналт тавьж ажиллаж байгаа нь энэ төрлийн гэмт хэргийг илрүүлэлтийг нэмэгдүүлж байна.
-Санамсаргүй тохиолдлоор энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдлоо гэх тохиолдол байдаг. Энэ талаар сэрэмжлүүлбэл?
-Гаалийн байгууллагын хувьд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасны дагуу хойшлуулшгүй ажиллагаа явуулдаг. Энэ ажиллагааны хүрээнд гэрчээс мэдүүлэг авахад явцад тодорхой зорилго, сэдэлтэйгээр интернэт худалдаагаар дамжуулж захиалсан нь тогтоогддог.
-Ялын бодлогын талаар тодруулахгүй юу?
-Монгол Улсын эрүүгийн тухай хуульд заасны дагуу тухай хуулийн 20 дугаар бүлэгт хууль бусаар улсын хилээр нэвтрүүлэхийг завдсан тохиолдолд, улс хоорондын шуудан илгээмжийг ашиглаж өөрийн биеэрээ гаргаагүй ч гэсэн тодорхой зорилго, сэдэлтэйгээр захиалж авч үйлдвэл 2-8 жил хорих ялаар шийтгэдэг.
-Хар тахины хэмжээнээс үл хамаарч хариуцлага оногдуулдаг уу?
-Хэмжээнээс хамаардаггүй. Монгол Улсын эрүүгийн хуулийн зохицуулалт бол тухайн хар тамхи мансууруулах бодисын тоо хэмжээнээс үл хамаарч ял хариуцлага оногдуулдаг. БнХаУ болон оХУ-д бол хэрэгт холбогдсон этгээдийн мансууруулах бодисын тоо хэмжээнээс хамаараад ялгавартайгаар ялын бодлого хэрэгжүүлдэг.
-Энэ онд 11 тохиолдол бүртгэгдсэн талаар та яриандаа дурдсан. Үүнийг өмнөх оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад өссөн үзүүлэлттэй гарсан уу?
-Өмнөх онд синтетик бодисууд 200 гаруй граммыг хурааж байсан. Харин энэ онд 4.5 кг болж өсч байна. нэг хүнд үйлчлэх тун, үнийн дүнгээр нь авч үзэхэд хэдэн тэрбумаар тоологдог үнийн дүнтэй бодис. Мөс гэхэд л манайд грамм нь 450-500 долларын ханштай байдаг. ойролцоогоор сая орчим төгрөг гэсэн үг. 500 грамм мөс гэхэд л 500 орчим сая төгрөг болж байгаа юм.
-Энэ төрлийн гэмт хэрэг буурахгүй байгаа шалтгааныг та яаж харж байна вэ?
-Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжсэнээс хойш дэлхийн бусад улс орнуудтай ижил түвшинд нээлттэй гадаад бодлого явуулж байгаа. Гадаад худалдаа эрхэлж байгаа хүмүүс чөлөөтэй бусад улсад зорчиж байна. Манай оюутан залуусч гадаадад сурч боловсрох болж. Үүнтэй холбоотойгоор хар тамхины хэрэглээ манайд нэвтэрсэн. Хэрэглээ байгаа тохиолдолд өндөр эрсдэлтэй ч нийлүүлэлт байгаад байна л даа. Их хэмжээний ашиг олдог учраас ял авч байгаа ч энэ төрлийн гэмт хэрэг хийгээд л байна. БнХаУ-д нэг грамм нь 20-50 мянган төгрөгийн ханштай байдаг мөс манайд орж ирээд сая төгрөгийн ханш хүрч байна. Хүмүүс ашиг олохын тулд ажил амьдралаараа дэнчин тавиад яваад байна.
-Хар тамхины хэрэгт холбогдсон урлаг соёлын салбарынхан гол төлөв тэнсэн харгалзах ял аваад салдаг жишиг тогтжээ. Мансуурч байхдаа баригдсан жүжигчин Н.Энхтүвшинг 100 мянгаар торгоод явуулсан байна лээ. Ялын бодлого сул байгаа нь энэ төрлийн гэмт хэрэг жил ирэх тусам өсч байгаатай холбоотой юу?
-Миний хувьд ялын бодлогын талаар ярьдаг хүн нь биш л дээ. салбарт ажилладаг судлаачийн зүгээс харахад хөнгөдсөн гэж үздэг. Өмнөд, хойд хөрштэй харьцуулахад хөнгөн гэж хувьдаа хардаг юм. Үүнтэй холбоотойгоор 500 сая төгрөгийн ашиг олчихоод хэдхэн жил шоронд суучихъя гэсэн зорилготой хүн байхыг үгүйсгэхгүй.
Манайх руу Герман, испани, Голланд, Филиппин, Хятад, зэрэг найман улсаас илгээмжээр хар тамхи орж ирэх эрсдэл өндөртэй байдаг аж. испаниас олон улсын шуудан илгээмж ашиглаж хар тамхи хилээр нэвтрүүлэхийг завдсан иргэн шоколадны набороор нуун далдалсан байжээ. Тодруулбал, хар тамхийг шоколад шиг хэлбэр оруулан гурван кг бодисыг хилээр нэвтрүүлэхийг завдсан үйлдлийг таслан зогсоожээ. Мөн БнХаУ-аас хананд өлгөдөг календарийн төмөрний голд чихэж нэвтрүүлэхийг завдсан үйлдлийг илрүүлж, таслан зогсоосон байна.