Мөнх хааны өмнө шавар бишгүүр … хөгжимдөж байсан тухай зарим эх сурвалжид тэмдэглэгдэж үлджээ. Шавар бишгүүр буюу хөгжим судлаачдын “Хурган чих” хэмээн нэрлээд байгаа алганд багтам авсаархан, хурганы толгойн хэлбэртэй хөгжмийг иргэн Ш.Сүхбатын хувийн цуглуулгаас олж аваад, уг гарвалыг нь тогтоож, сэргээхээр ажиллаж байгаа гэнэ. Цуур юм уу лимбэ шиг хөг аялгуутай энэ хөгжмийг СУИС-ийн Хөгжимдөх урлагийн тэнхимийн эрхлэгч Ц.Цэвэгсүрэн үлээж сонирхуулсан юм. Өдгөө устаж мөхөхөд хүрээд буй цор ганц хөгжмийн зэмсгийг үлээхэд ямар сэтгэгдэл төрж буйг нь сонирхлоо. “Үлээж байгаа хэсэг нь лимбэтэй адилхан. Дуугаралтын хувьд шал өөр. Аргадангуй, зөөлөн аялгуутай” гэж тэр хэлсэн юм.
-Ш.Сүхбат гэж хүнээс “Хурган чих”-ийг олж авсан гэсэн. Яаж та бүхэнтэй холбогдсон бэ?
-Манай Дорно дахины хөгжим судлалын профессорын багийнхан энэ тал дээрээ гаршиж байгаа. С.Соронзонболд маань тэр хүмүүстэй холбогдоод, “Ямар учиртай хөгжим бэ” гээд асууж лавлаад, уламжлагдаж ирсэн гэдгийг мэдсэн юм билээ. Энэ сонин сайхан хөгжмийг нэг айлд хадгалах биш эргэлтэд оруулах хэрэгтэй гэж үзсэн. Шинэ юм гэж удтал мартагдсан хуучин юм байдаг. Бид хурган чих хөгжмийг сэргээн засварлаад, гаргаж ирэх шалтгаан нь нэгдүгээрт эртний хөгжмийн зэмсгийг сэргээх. Манай өвөг дээдэс гайхалтай юм бий болгож чаддаг байж. Хөгжим бүтээсэн шаврыг нь судалж үзэхэд гайхамшигтай бүтэцтэй гэж байгаа юм. Техник технологи хөгжөөгүй үе шүү дээ. Хонио хариулаад явж байгаа хүү янз бүрийн шавар элдэв долоон юм эвлүүлээд, ая эгшиг оруулж бүтээсэн эд болов уу гэж бид таамаглаж байна. Хэдэн зуун жилийн турш гар дамжиж явсаар байгаад энэ олдвор лакадсан юм шиг гялгар болжээ. Энэ юу вэ гэсэн чинь хүний гарын хөлс нэвчсээр байгаад өнөө үед ч байхгүй сонин технологи гаргаад ирчихэж. Бид янз бүрийн юмаар орлуулах биш яг тэр шороонуудыг нь эвлүүлээд яавал бутарч унахгүй, зөв хөгтэй, хүнд сөрөг нөлөөгүй хөгжмийн зэмсэг бий болгох вэ гэж анхаарч байгаа. Монголд байсан хөгжмийн зэмсэг яг эргээд Монголынхоо хөрс шорооноос бий болсон. Сэргээгээд сургалтад нэвтрүүлнэ. Ерөнхий боловсролын сургуулийн сургалтад энгийн хөгжмийн зэмсгүүдийн тухай заадаг. Монгол агуу, олон хөгжмийн зэмсэгтэй. Сэргээн засварласан гол үндэс нь бид өөрсдийнхөө хөгжмийн зэмсгээ сургалтад хэрэглэх юм. Манай Хөгжмийн урлагийн сургуулийн энэ төсөл дээр ажиллаж байгаа баг эхлээд өөрсдөө энэ хөгжмийн зэмсгээ бүтээгээд, урын сан, заах арга бий болгоод сургагч багш нар бэлтгэнэ. Ингэж сурагчдад энэ хөгжмийн зэмсгээ дэлгэрүүлэх юм. Ийм сайхан эр хонгор дуутай хөгжим үндэсний найрал хөгжимд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ дээ. Манай үндэсний найрал хөгжимд үлээвэр хөгжмийн ай цөөхөн. Нэг хөгжмийн зэмсгээр нэмэгдэж дуугаралт нь баялаг болохоор ийм олдвор оллоо. Соёл урлагийн салбарт маш хүчтэй явагдаж байгаа юм бол Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл. Бүтээлийг сансар огторгуйгаас, оргүй хоосноос биш эцэг өвгөдийн үлдээсэн өв соёлоос аваад, сургалт судалгаанд нэвтрүүлэх чухал төслийг хэрэгжүүлж байгаа. Үүнийгээ олон улсын төсөл болгоод Дэлхийн банкинд өргөн барилаа. Дэмжигдэнэ гэж найдаж байгаа.
-Хувь хүний гэрээс олсон гэсэн. Хадгалж байсан хүмүүс нь энэ хөгжмийн зэмсгийг ямар үед яаж хэрэглэж байсан бол?
-Яг энэ хөгжмийг олоход бутарсан байсан. Их л эртний эд гээд даалимба бааданд боогоод нандигнаад тавьчихсан байгаа шүү дээ. Аливаа бутарсан юмыг эвлүүлэхэд буцаад хэвэндээ ороход амаргүй. Гэтэл энэ хөгжмийн зэмсэг хэвэндээ их амархан орсон. Хэдхэн минутад эвлүүлээд наасан. Дотор талдаа хурууны хээ байгааг бодоход гараараа л хийсэн нь мэдэгдээд байгаа юм. Эвлүүлээд дуугаргаад үзэхэд гайхамшигтай эгшиг авиатай.
-Хурган чих гэдэг энэ хөгжмийг хаана яаж хэрэглэж байсан тухай түүхийн судар бичигт тэмдэглэгдэж үлдсэн үү?
-Дорно дахины хөгжим судлалын багийнхан эртний хөгжмийн зэмсгүүдээ бүгдийг нь судлаад явж байгаа. Энэ хөгжмийг Мөнх хааны үед хэрэглэж байсан. Найрал хөгжимд хэрэглэж байсан гэхээсээ ахуйн чанартай болов уу. Байгалийн гамшигт үзэгдэл бороо шорооноос сэргийлж, уул усаа аргаддаг гэж байгаа юм. Төлөө голсон малд энэ хөгжмийг сонсгоход ивлэж байдаг. Тэр утгаараа мал аж ахуйтай холбогдож гарч ирсэн зэмсэг болов уу. Гэхдээ мэргэжлийн хөгжмийнхөн авч хэрэглэж болохуйц сайхан хөг аялгуутай. Их л энгийн юмнаас үүссэн. Гэхдээ энгийн юм агуу байдгийн нэг жишээ энэ.
Түүхийн олон судар бичигт энэ хөгжмийн тухай дурдагджээ. Энэ чиглэлээр судалгааны баг маань ажиллаж байна. Шаврын ордыг нь олох гээд манай Дүрслэх дизайн урлагийн сургуулийн багш нар орон нутагт шороо судлаад явж байгаа. СУИС дотроо зургаан сургуультай. Сургууль болгон маань хамтын судалгаанд оролцож байгаа. Манай Дүрслэх дизайн урлагийн сургуулийн Керамикийн Лхагвацэрэн багш үүнийг бүтээх, технологи талаас нь судалж байна. Энэ хөгжмийг биежүүлж, гаргаж ирэх ажлыг манай Керамикийн лабораторийнхон хийсэн. Инновацийг яаж үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх вэ гээд бид яриад байгаа. Бүх юм уялдаатай. Тэдний бүтээсэн хөгжмийн зэмсгийг бид түгээн дэлгэрүүлэх ажил хийж байна.
-Энэ мартагдсан хөгжмийг босгож ирэхэд судалгааны ажлуудыг санхүүжүүлэхээс аваад маш их зардал гарах байх л даа. Шаардлагатай мөнгийг яаж босгож байна вэ?
-Манайх сургалтын байгууллага. Оюутныхаа төлбөрийг үүнд зарчихаж болохгүй. Тийм болохоор Дэлхийн банкинд том төсөл бичиж өгсөн юм. Их нааштай хүлээж авсан. Үйлс нь өөрөө их гэгээн юм. Хүн том сэдэж, том зорилготой явбал бүтдэг юм билээ. Бүтдэгийн жишээ нь төрийн их ятга. Төрийн гурван ятгыг бүтээхэд Засгийн газрын нөөц хөрөнгөнөөс БСШУЯ-ны Соёлын өвийн газраас тодорхой хэмжээний төсөв санхүүжилт өгсөн юм.
-Өв соёл руугаа хандахаар судалгаа шаардлагатай болдог. Судлаачид, хүний нөөц хэр хангалттай бэлтгэгдэж байна вэ?
-Аливаа нэг ажлыг судалгаанд үндэслэж хийхгүй бол өчигдөр зүүдэлснээ өнөөдөр хэрэгжүүлнэ гэж байхгүй. Судалгааны багууд чухал. Манай мэргэжлийн хөгжим судлал, хөгжмийн боловсрол тал дээр ажилладаг нөгөө багийг маань доктор Н.Жанцанноров ахалдаг. Тэд мэргэжлийн урлагаа судлахын зэрэгцээ боловсролын асуудлыг хариуцдаг. Бид эртний хөгжмийн нот тэмдэглэгээний судалгааг хийсэн. Ятга, “Хурган чих”-ийн дараа гаргаж ирэх хөгжмийн зэмсгийн судалгаа нөөцөд бий. Даан ч нэг өдөр 24 цагтай юм даа. Бид бараг 25 цаг ажиллаж байна гэхэд хилсдэхгүй. Хөгжим судлалын хувьд энэ шинэ түвшин. Орчин цагийн хөгжмийн түүх үндсэндээ 1910-1920 оноос эхэлж байгаа. Нэг хэсэг бид Европын соёл, урлагийг хаа сайгүй дагаж давхилаа. Бүтээлчээр суралцсан гэж ярья даа, түүнээс биш хүнийг хуулбарласан гээд яах вэ. Одоо бид өөрсдийн гэсэн дэгтэй болчихлоо. Хүний соёлоос сурч болдог юм билээ. Гэхдээ өөрийнхөө соёлыг мэдэхгүй байж хүний соёлоос суралцана гэдэг асар учир дутагдалтай. Хүний соёлоос сураад ирэхээрээ бид чинь юутай билээ гээд эрж хайж эхэлдэг. Өөрийнхөө үндэсний соёл урлагийг судлах нь бидний нэн тэргүүний зорилго гэж бид үзэж байгаа. ЮНЕСКО-д бүртгэгдсэн соёлын өвүүдээс манай сургууль дээр долоон өв сургалтад явж байна. Уртын дуу, морин хуур, хөөмий, тууль, бүжиг, битүү амьсгаа, цуур гээд энэ бүхэн манай сургууль дээр жинхэнэ утгаараа мэргэжлийн түвшинд сургалт, судалгаа, уран бүтээлийн эргэлтэд орж яваа. Тэгэхээр СУИС үндэснийхээ ёс дэг уламжлал, соёл дээр тулгуурласан гэж болно.
-Та бүхэн эртний монголчууд ийм юм өмсч байжээ гээд эртний монголчуудын хувцсыг үзүүлж харуулсан. Эртний хөгжмийн зэмсгүүдийг олж гаргаж ирлээ. Сургуулийн дэргэд музей байгуулах уу. Энэ бүх олдворыг яаж хадгалж хамгаалах вэ?
-Яг үнэн. Хийсэн бүтээснээ хүмүүст үзүүлж харуулах хэрэгтэй. Хувцасны чиглэлээр гэхэд л том судалгаанууд явсан. Хөгжмийн зэмсгүүд байна. С.Дулам доктор бүжгийн профессорын багийн тэргүүлэх профессороор ажиллаж байгаа. Хадны сүг зургаар нэлээд олон бүжиг бүтээж бүжгэн жүжиг гаргахаар ажиллаж байна. Үзүүлж харуулах олон юмтай боллоо. Түүнийгээ тахиа өндгөө дарж байгаа юм шиг дараад сууж таарахгүй. Инновацийн төвүүд бий болгоод эргээд үүгээрээ гарааны компаниуд байгуулж байна. Аливаа нэг юм гарч ирэхэд түүнийг дагасан үйлдвэрлэл бий болдог. Бидний хийж байгаа бүтээлч үйлдвэрлэл инновацийн төвийг нэхэж байна. Бид том олдвор олж илрүүлж байгаа ч түүнээс ч том ай саваас дөнгөж халбагаар хутгаж байна шүү дээ.
Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
76 replies on “Г.Ганцэцэг: Мөнх хааны үеийн шавар бишгүүр “Хурган чих” зөөлөн аргадсан аялгуутай”
Thank you for sharing indeed great looking !
“Noise-canceling headphones for travel”
A great post without any doubt.
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
Thank you so much for sharing this wonderful post with us.
Thank you so much for sharing this wonderful post with us.
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
A great post without any doubt.
Thank you for sharing indeed great looking !
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
Thank you for sharing indeed great looking !
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
Thanks for your write-up. I would love to remark that the very first thing you will need to do is check if you really need fixing credit. To do that you have got to get your hands on a duplicate of your credit rating. That should not be difficult, since the government mandates that you are allowed to acquire one free of charge copy of your own credit report yearly. You just have to request the right people. You can either check out the website for your Federal Trade Commission as well as contact one of the leading credit agencies right away.
The information shared is of top quality which has to get appreciated at all levels. Well done…
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
Thanks a lot for the helpful post. It is also my belief that mesothelioma cancer has an really long latency time period, which means that warning signs of the disease may well not emerge until finally 30 to 50 years after the first exposure to asbestos fiber. Pleural mesothelioma, which can be the most common variety and impacts the area across the lungs, might cause shortness of breath, chest pains, and also a persistent coughing, which may bring on coughing up our blood.
A great post without any doubt.
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
A great post without any doubt.
A great post without any doubt.
Thanks for these guidelines. One thing I should also believe is the fact that credit cards offering a 0 monthly interest often appeal to consumers along with zero monthly interest, instant authorization and easy internet balance transfers, but beware of the number one factor that will void the 0 easy neighborhood annual percentage rate and to throw you out into the bad house in no time.
This is very interesting, You are a very skilled blogger. I’ve joined your feed and look forward to seeking more of your fantastic post. Also, I’ve shared your website in my social networks!
A great post without any doubt.
Thank you for sharing indeed great looking !
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
Nice i really enjoyed reading your blogs. Keep on posting. Thanks
This simple adjustment can make all the difference in your life.
bursa escort,görükle escort
A great post without any doubt.
This is the proper weblog for anybody who desires to seek out out about this topic. You realize so much its virtually hard to argue with you (not that I actually would need?HaHa). You undoubtedly put a new spin on a subject thats been written about for years. Great stuff, just nice!
Профессиональный сервисный центр по ремонту фототехники в Москве.Мы предлагаем: профессиональный ремонт фотовспышекНаши мастера оперативно устранят неисправности вашего устройства в сервисе или с выездом на дом!Подробнее на сайте сервисного центра remont-vspyshek-realm.ru
I?m impressed, I must say. Really not often do I encounter a weblog that?s both educative and entertaining, and let me inform you, you’ve got hit the nail on the head. Your idea is excellent; the issue is something that not sufficient people are speaking intelligently about. I am very blissful that I stumbled throughout this in my search for something relating to this.
It’s amazing to visit this site and reading the views ofall mates concerning this piece of writing, while I am also keen of getting knowledge.
It’s awesome to visit this web site and reading the views of all mates regarding this paragraph, while I am also zealous of getting experience.|
Your style is really unique compared to other people I’ve read stuff from.Many thanks for posting when you’ve got the opportunity, Guess I will just bookmark this web site.
https://iziswaps.site/
Полезные советы по безопасной покупке диплома о высшем образовании
https://iziswaps.site/
Hello! I’ve been following your site for some time now and finally got the bravery to go ahead and give you a shout out from Houston Texas! Just wanted to tell you keep up the great work!
Terrific paintings! That is the type of info that should be shared across the web. Shame on Google for not positioning this submit higher! Come on over and talk over with my site . Thanks =)
What’s up Dear, are you really visiting this site on a regular basis, if so after that you will absolutely obtain good know-how.|
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
Hey there! I just would like to offer you a huge thumbs up for the great info you have got right here on this post. I’ll be returning to your blog for more soon.
http://www.fiverr.com/s/Eg2Y0G9
http://www.fiverr.com/s/Eg2Y0G9
You actually make it seem so easy with your presentation but I find this topic to be really something which I think I would never understand. It seems too complicated and very broad for me. I am looking forward for your next post, I?ll try to get the hang of it!
PLZ see the face of criminalBCZ I claimed
前往 Telegram 官方网站,选择适合的操作系统(如 Windows、macOS、Android、iOS 等),并下载应用程序。Telegram中文
https://www.newsbreak.com/crypto-bull-313322310/3799707985806-market-analyst-sees-1500-pump-in-xrp-price-amid-multiple-etf-applications
Nice article, have a look at my site “https://www.issuewire.com/sushi-swap-the-best-crypto-platform-in-2025-1823683727364009”
https://spookyswap-16.gitbook.io/en-us
Awesome insights! For those looking to start investing, we covered beginner-friendly strategies at Woofi Finance. Check it out!
As the decentralized finance (DeFi) space continues to evolve in 2025, SpookySwap has established itself as one of the leading decentralized exchanges (DEXs) on the Fantom Opera blockchain. Known for fast, low-cost token swaps, yield farming, and liquidity rewards, SpookySwap is a powerful tool for traders and DeFi enthusiasts looking to maximize their returns while maintaining full control of their funds.
https://official-site-r-or-spookyswap-1.gitbook.io/en-us/
https://spookyswap-c.gitbook.io/en-us
How does spooky swap compare to other Fantom DEXs?
https://spookyswap-r-and-fantom-opera-ne.gitbook.io/en-us/
https://spookyswap-2.gitbook.io/en-us
best crypto site https://iziswap.org/
https://r-guide-spookyswap-r.gitbook.io/en-us
best crypto site in 2025
https://spookyswap-12.gitbook.io/en-us/
WOOFi Finance Trading Guide: How to Trade Crypto in 2025
https://x.com/WOOFiFinance/status/1890122088507433145, WOOFi Finance Leading DEX 2025
https://s3.us-east-1.wasabisys.com/surgical-1/surgical-complication-prevention.html
Discover the power of MinSwap, the leading decentralized exchange platform offering seamless trading and low fees. Maximize your assets and join the next generation of decentralized finance
Discover CowSwap, the trusted decentralized exchange platform for seamless crypto trades in 2025. With low fees, high security, and fast transactions, CowSwap is a go-to solution for DeFi users worldwide
Discover the future of decentralized finance with Woofi Finance, a cutting-edge platform for seamless crypto staking and yield farming. Maximize your returns with low fees and high rewards. Join the revolution in DeFi today!
Discover CowSwap, the trusted decentralized exchange platform for seamless crypto trades in 2025. With low fees, high security, and fast transactions, CowSwap is a go-to solution for DeFi users worldwide
Kudos. Excellent stuff.
casino-online https://igamingcasino.info/betting/ online casino with daily login bonus