Төрийн шагналт яруу найрагч О.Дашбалбарын бага охин Дэжидмаатай ярилцлаа. Тэрээр Японы Наритагийн нисэх онгоцны буудалд гаалийн ажилтнаар ажиллаж байгаа юм.
-Хоёрдугаар сарын 10-нд аавын тань төрсөн өдөр тохиож, найз нөхөд, яруу, найрагч, зохиолчид түүнийг дурсан санаж, сайхан дурсамжаа дэлгэцгээлээ. Олон сайхан шүлгийг нь хүмүүс фэйсбүүк, твиттертээ оруулцгаасан байна билээ?
-Амархан сайн уу. Тийм ээ, хоёрдугаар сарын 10-ны өдөр аавын минь төрсөн өдөр болж алс хол арлын орноос фэйсбүүкийн ачаар холбогдож монголчуудтайгаа сэтгэлийн үгээ хэлэлцэж, яруу найргаар нь амьсгалж сайхан тэмдэглэв. Өмнөх жилүүдэд ойн баярыг нь яруу найргийн наадам зохион байгуулж гэр бүл, зарим шавь нар, ах дүүс, нутгийн олон, уран бүтээлчид өргөнөөр оролцож сайхан зохион байгуулсан байсан. Дашрамд хэлэхэд, энэ жил Япон улсад амьдран суугаа нутгийн найз Гантуяа маань аавын нэлээд шүлгийг цээжилснээ уншиж цахим ертөнцөд хүмүүстэй хуваалцсан нь сэтгэлийн сайхан бэлэг байлаа.
-Хагацал бол хүний ертөнцийн жам юм. Үүнийг тойрдоггүй хүн үгүй билээ. Гэвч ахуй бие нь ариллаа ч эцэг үрийн холбоо хэзээ ч тасардаггүй гэцгээдэг?
-Тухайн үед бага балчир л байж дээ. Амьдралд хөл тавьж ч үзээгүй, үргэлж л хамт байх мэт явсан аавыгаа тэнгэрт одсонд хүнд цохилтод орж олон жил өнгөрсөн ч амьд сэрүүн мэт л мэдрэгддэг нь сонин шүү. Эх, эцэг үрийн холбоо биеэр ганц хязгаарлагдахгүйн учир зүрх сэтгэлд минь, эд эсэд минь ааваасаа авсан олон сайн тал нь хамт бий гэж боддог. Хүний амьдрал бол жам юм даа. Үр хүүхэд гэдэг бол тэр хүн өөрийнхөө үргэлжлэлийг энэ дэлхийд үлдээгээд явж байгаа л хэрэг юм.
-Танд аав тань зориулж бичсэн олон гоё шүлэг бий. Одоо яг энэ агшинд ямар мөрт нь санаанд тань буув?
-Тийм ээ. Хамгийн тод мөр нь:
Жаахан зүрхэнд чинь хэн нэг нь шарх үлдээвч
Жаргах цагт чинь хэн нэг нь түүнийг эдгээнэ гэж аавын надад зориулсан шүлэг амьдралдаа сэтгэлийн хаттай, тэвчээртэй, итгэл дүүрэн урагшлахад минь Шүлгэн Тарни мэт хамгаалж түшиж байдаг. Бас нэг шүлгийн хэсэг:
Жижиг навч шиг охины минь халуун алга
Жил сараас авч үлдсэн өөрийн ганц амь ажээ…
Ааваасаа авсан мөнхийн бэлэг бол надад зориулсан үрээ хайрлах эцгийн сэтгэл шингэсэн шүлгүүд нь юм.
-Эцэг, эхийнхээ үлдээсэн зүйлсээр үр хүүхэд нь бахархдаг. Аавын ухаарлын шүлгүүдийг хүмүүс өдөр тутамдаа амьдралын мөрдлөг болгож, “Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүс ээ” гэсэн энэ үгийг нь албан байгууллагууд хүндэт самбарынхаа ойролцоо байршуулдаг. Тэр бүгдийг хараад танд мэдээж дэндүү их бахархал төрдөг байх?
-Хүмүүс аав ээжээрээ бүгд л бахархдаг байх гэж боддог. Гэхдээ мэдээж эх орондоо олон сайхан үнэ цэнэтэй оюуны бүтээлээ үлдээж, Монгол ард түмнийхээ төлөө гэсэн тэр их хайрынхаа хариуд эргээд ард түмнээрээ хайрлуулж монголчуудын минь ухааран унших дуртай шүлэг бүхэн нь цуурайтахад бахархах сэтгэл төрөлгүй яах билээ.
Аав, ахын хамт
-Аавын тань захидлуудыг эмхэтгэсэн сайхан ном уншигчдад хүрсэн. Ингэхэд та хамгийн сүүлд хэнд захидал бичив дээ. Захидал бичдэг байх гэж бодлоо?
-“Миний захидлууд” гэж ном нь ах Д.Гангабаатар, эгч Д.Мөнгөндалай болон “Зохист дорно” хэвлэлийн газрын хамт олны хичээл зүтгэлээр бүтсэн сайхан ном болсон. Би хүмүүстэй чатаар харилцахад амар ч гэлээ захидал бичье гэж санал болгоод хамгийн сүүлд нэгэн зохиолч хүнээс захидал, ном хүлээн авсан. Хариу тэр зохиолчид захидлаа бичсэн ч явуулж амжаагүй байна. Захидал бичих дуртай. Ер нь манай гэр бүл цаасан хэвлэлд илүү ач холбогдол өгдөг. Ном, захидал, сонин гээд ааваас бидэнд уламжилж ирсэн тэр бүхэн цаасан дээр учраас л хадгалагдаж байна шүү дээ. Жишээ нь, гар бичмэл гэхэд хичнээн үнэ цэнэтэй билээ.
-Таныг анх Япон руу загвар өмсөгчийн ажлаар явсан гэж дуулсан. Харин одоо гаальд нь ажиллаж байгаа хэмээн сонслоо л доо?
– Тийм ээ, эхлээд загварын чиглэлээр явсан ч хувь заяа гэлтэй гаальд ажиллах болсон.
-Аливаа улсын гааль бол улсын тусгай байгууллага байдаг. Гадны иргэнийг ажиллуулдаг болж таарч байна уу?
-Гаалийн ажил олон төрөл, олон салбар чиглэл байна. Ямар компанид, ямар үүрэг хүлээснээсээ аваад өөр өөр. Мэдээж зөвхөн япон хүн ажилладаг ч сүүлийн үед хил гаалийн төрөл бүрийн үүрэг хариуцлагаас хамаараад гадаад хүн ажиллах нь мэр сэр бий. Дашрамд хэлэхэд, Японд хүн амын өсөлтөөс хамаараад гадаадаас ажиллах хүчин шаргуу нэмэгдэж байгаа.
-Япон улсыг монголчууд сумогоор нь дамжуулж харин ч нэг мэддэг болсон доо. Гэхдээ бидний мэддэг япончуудаар тэднийг бүхэлд нь тодорхойлох боломжгүй юм. Харин та наанаа олон жил ажиллаж, амьдарч байгаа хүн. Япончуудын тухай бодит тодорхойлолтыг та л хэлэх байх?
-Өөр өөрийн үзэл санаа ертөнцийг харах үзлээрээ тодорхойлох байх. Япончуудад туйлын чанар байдаг. Тэр нь: Хүний тусыг марталгүй хариулах чин сэтгэл /бараг ихэнхдээ хариулдаг. Нөгөө тал нь: Хүн гомдоовол маш гүн гүнзгий шархалдаг тул өс санаж чаддаг бөгөөд өшөө авах хариу үйлдэл үзүүлэх гэж нийтлэг ажиглагддаг. Үгээр тодорхойлох амаргүй ч монголчуудын дэргэд сайнаар ч, муугаараа ч гэсэн /амлалт/ гэдэг зүйлийг баримталдаг тул амлалтаа зөрчсөн хүнийг нэг муугаар харвал их амаргүй харилцаа үүсч болох юм.
-Таныг Японд ажиллаж, амьдрахад нөлөөлсөн, нэг үгээр таныг татсан зүйл байгаа учраас та эх орноосоо хол ажиллаж байгаа гэж ойлгож болох уу. Хэрэв тийм бол таныг Японы юу тэгж татав?
-Япон улсад ажиллаж амьдарч буй анхны шалтгаан: Монголдоо аавыгаа өөд болсны дараа хүний муу, сайн дотоод сэтгэлийг нь нэвт харах шиг нүд нээгдсэн. Өмнө нь хааны гүнж шиг эрх дураараа, бүх хүн сайхан ханддаг байсан бол аавыг маань бурхны оронд явахад хүмүүс ялгараад ирсэн. Олон ч хүний сайн муу сэтгэлийг ил харж эхэлсэн. Харин Японд ирсний дараа бүх зүйл нь эмх цэгцтэй, нийгэм нь хувь хүмүүс ч дүрэм журмаа нягт баримталж амьдардаг байдал нь их таалагдсан. Ажилд орох дээшлэхэд арын хаалга хэрэггүй! Өөрийн хүч чадлаа дайчлахад хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Энэ маш том сэтгэл татах нийгмийн зөв бодлого гэдгийг гадаадаас ирж амьдарч буй улс мэдэх биз ээ.
-Япон бол үзэгдэх орчин, ахуй байдал, аж амьдрал, байгаль, цаг уур, соёл, ёс заншил гээд тэр чигээрээ уран зохиол, яруу найраг мэт санагддаг юм. Таны шүлэгт япон ахуй хэр нөлөөлж байна вэ?
-Япон улс бол арлын орон гэдгээрээ ч тэр бусад эх газрын хүмүүс биднээс өөр зүйл нь гаднаас орж ирэх соёлыг нэвтрүүлэхдээ, хүлээн авахдаа тааруу гэдэг. Японы яруу найраг устах тал руугаа хандлагатай, осолдохгүй Хайку уламжлалт хэллэг шүлгээ хадгалж ирж буй ч залуус сонирхох нь бага тул яруу найрагч хүнд бол тийм ч таатай орчин биш. Харин роман, өгүүллэг зэргээр бол нэлээд хөгжиж байгаа харагддаг.
-Та сүүлд бичсэн шүлгээ сонирхуулж болох уу?
-Япон ахуй соёл гэхээсээ илүү япон хүний дотоод зан чанар, аливаа зүйлд нарийнаар ханддаг хандлага, хөнгөн хийсвэр ханддаггүй байдал нь гадаад хүмүүс бидэнд зарим тохиолдолд нээлттэй бус хаалттай мэт мэдрэмж төрүүлдэг зэрэг нь шүлэгт маань нөлөөлж магадгүй.
-Хэзээ Монголдоо ирэх вэ?
-Зорьсон зорилго бий. Тэрийгээ гүйцээгээд очно доо.