Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн дотоод шүүрэл судлал, диабетийн төвийн эрхлэгч, анагаах ухааны магистр, клиникийн профессор Д.Цэцгээтэй чихрийн шижин өвчин ба түүнээс үүсэх таргалалтын тухай ярилцлаа.
-Сүүлийн үед чихрийн шижин өвчин их дэлгэрч байна. Энэ өвчний гол шалтгаан юу вэ?
-Чихрийн шижин өвчин гэдэг нь энгийн үгээр тайлбарлавал цусан дахь сахарын хэмжээ илүүдэхийг хэлж байгаа юм. Энэ өвчин нь хүмүүсийн амьдралын буруу хэв маяг болон хоол хүнсний зохисгүй хэрэглээнээс үүдэлтэй. Бодисын глюкоз ихэдсэн хүмүүст хамгийн их илэрдэг. Энэхүү эрсдэлийг үнэлэх 11 хүртэлх балл байдаг юм. Ер нь цусан дахь сахарын хэмжээ долоогоос дээш байвал өвдөх эрсдэлтэй буюу хэвийн бус гэж үздэг. Тэгэхээр шинжилгээ өгч сахарын хэмжээгээ тогтоолгох нь чухал. Хүмүүс чихрийн шижингийн зарим шинж тэмдгийг бусад өвчинтэй андуурах тохиолдол их гардаг. Энэ тохиолдолд эмчлүүлэхгүй явсаар өвчнөө хүндрүүлэх эрсдэлтэй.
-Энэ өвчний эрсдэлийг хэрхэн ямар шалгуураар үнэлдэг вэ?
-Эрсдэлийг үнэлэхдээ нас, жин, өөх тосны хэрэглээ, архи, тамхи хэрэглэдэг эсэх, эцэг эхийн энэ өвчнөөр өвдөж байсан эсэх, эх жирэмсэн байхдаа өвдөж байсан эсэх, хөдөлгөөний хомсдол зэргийг харгалзан үзэж үнэлдэг. Үүндээ өөрчилж болох өөрчилж болохгүй хувь гэсэн хоёр төрөлд хуваагддаг. Өөрчилж болохгүй гэдэгт нь бага жинтэй төрсөн, эхийн жирэмсэн үеийн байдал, эсвэл удмын гэх зэрэг мэт зүйлс хамаарна. Өөрчилж болох гэдэг нь таргалалт, зохисгүй хооллолт, архи тамхины хэрэглээ, хөдөлгөөн зэрэг ордог юм. Өөрөөр хэлбэл энэ тохиолдолд эмчлэгдэх боломжтой гэж ойлгож болно.
-Чихрийн шижин хүндэрснээр өөр өвчин үүсэх эрсдэл бий болдог уу?
-Хамгийн гол нь хүний биеийн сахар хэт илүүдснээр бидний дунд асуудал болоод байгаа таргалалтыг бий болгож байна. Хүн таргалснаар өвчин үүсэх эрсдэл улам ихэсдэг бөгөөд зүрхний шигдээс, бөөрний дутагдал, судасны бүдүүрэл, даралт ихсэх зэрэг олон өвчин үүсэх гол шалтгаан болдог. Даралт их байх нь харвалтанд хүргэдэг бөгөөд зарим тохиолдолд судас бүдүүрснээс үүдэж хөл, гараа тайруулах хүртэл аюулд хүрдэг.
-Андуурагддаг шинж тэмдгүүд байдаг гэсэн. Сахарын илүүдэлтэй гэдгээ ямар шинж тэмдгүүдээр мэдэж болох вэ?
-Мэдээж хамгийн түрүүнд шинжилгээ өгөх нь хамгийн найдвартай арга. Сахарын хэмжээ ихэссэн бол бэлэг эрхтэн загатнах шинж тэмдэг илэрдэг. Хүмүүс энэ үед нь эмэгтэйчүүд, эрэгтэйчүүдийн эмчид ханддаг, арьсан дээр идээт үрэвсэл хатиг их гарахаар цус бохирдож гээд өөр төрлийн эмчид хандах зэрэг андуурагддаг шинж тэмдгүүд ч бас бий. Түүнээс гадна сахараар өвчилсөн бол ам их цангана, шарх эдгэрэхгүй удна, хэт их таргална, үе мөч өвдөх гэх мэт шинж тэмдгүүд мөн илэрнэ.
-Сахарын өвчнөөс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх боломжтой вэ?
-Чихрийн шижин өвчин нь сэргийлж болдог өвчнүүдийн тоонд багтдаг. Ингэхдээ Д витамины хэрэглээг гүйцэд авах нь маш чухал байдаг. Мөн хэвлийн тойргоо 90-80 см дотор барих хэрэгтэй түүнээс давах нь хэвлийн таргалалт үүсгэж өвдөх эрсдэлийг нэмэгдүүлнэ. Тиймээс хүмүүс хэвлийнхээ хэмжээг 100 см дотор бариад сурчихвал сайн. Мөн хоол хүнсний хэрэглээгээ маш нарийн зохицуулж сурах хэрэгтэй байгаа юм. Орой хоол идэхгүй байлаа гээд турна гэдэг өрөөсгөл ойлголт. Харин түүний оронд хоол хүнсний ихэнх хэмжээг буюу 60 хувийг эзэлдэг нүүрс усны бүтээгдэхүүний хэмжээг зөв зохицуулах ёстой. Үлдсэн 40 хувиа өөх тос, уураг зэрэг бүтээгдэхүүнүүдээр хангадаг тул бодисын хэрэглээг зохицуулаад сурчихвал таргалалтаас мөн, сахарын өвчнөөс сэргийлж болно. Нүүрс ус агуулдаг бүтээгдэхүүнүүдээ тэнцвэртэй хэрэглээд ирвэл эрсдэлийг бууруулах бүрэн боломжтой. Мөн хорт бодисын хэрэглээ буюу архи тамхины хэрэглээг багасгах нь маш чухал. Өдөрт 2000-2500 илчлэг авах ёстой байтал түргэн хоол, хийжүүлсэн ундаа, хэт их шарсан хайрсан хүнс хэрэглэснээс 3000-3500 илчлэг аваад байвал таргалж өвчин үүсэх нөхцөл бүрдэнэ шүү дээ. Тиймээс хоол хүнсээ тооцоолох хэрэгтэй. Жишээлбэл өндгийг чанаад идэхэд 75 кл калори буюу илчлэгтэй байдаг. Гэтэл шарж идэхэд 150 кл калори болчихно. Кофенд сүү, чихэр хийгээд уувал илчлэг нэмэгдэнэ гэх зэргийг мэддэг байх хэрэгтэй.
-Чихрийн шижингээр эрэгтэй хүмүүс илүү өвчилж байна уу. Эсвэл эмэгтэй хүмүүс өвчлөөд байна уу?
-Нас, хүйсийн тухайд эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн аль ч насыг хамаарахгүй тэнцүү гэж хэлэхэд болно. Ер нь тавь, тавин хувьтай байдаг. Дээрх шинж тэмдгүүд илэрвэл хойш нь тавихгүйгээр шинжилгээ өгч байхыг онцгойлон анхааруулж байна. Мөн хоол хүнс болон хорт бодисын хэрэглээгээ хянаж, дасгал хөдөлгөөн зэрэгт анхаарах нь зүйтэй.