УИХ–ын гишүүн Д.Тогтохсүрэнтэй ярилцлаа.
–Өчигдөр Төсвийн байнгын хороогоор ямар асуудал хэлэлцэв?
-Төсвийн байнгын хороо хуралдаж гурван асуудал хэлэлцсэн. Эхлээд 2017, 2018 оны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг хэлэлцлээ. Хоёрдугаарт нь, 2017 оны төсвийн тодотгол, Нийгмийн даатгалын сангийн тодотгол хэлэлцсэн. Мөн Монгол Улсын Засгийн газар Азийн хөгжлийн банкны хооронд байгуулж буй зээлийн хэлэлцээрийг батлахтай холбоотой асуудлыг ярилцлаа.
–Төсвийн тодотголын хүрээнд төрийн албан хаагчдад нэг удаа 300 мянган төгрөгийн тэтгэмж олгох асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ талаар тодруулахгүй юу. оуВс уг шийдвэрийг зөвшөөрөх үү. Ер нь ингэж тэтгэмж олгосноор нийт хэдэн тэрбум төгрөг төсвөөс гарах вэ?
-Төсвийн тодотголын анхны хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ-ын гишүүд санал гаргасан юм. Тэр нь төрийн албан хаагчдын нийгмийн хамгааллын чиглэлд онцгой анхаарал хандуулмаар байна гэж. Нөгөө талаасаа багш, эмч нар цалин нэмэгдүүл гэсэн шаардлага тавьж ажил хаяад байгаа. Тиймээс Төсвийн байнгын хорооноос ажлын хэсэг гарч төрийн албан хаагчдын цалинг боломжтой хэмжээнд нэмэгдүүлэх талаар судалсан. Ингээд шинэ Засгийн газар бүрдсэнтэй холбогдуулан Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатарт саналаа тавьсан юм. Ч.Хүрэлбаатар сайд өнгөрсөн амралтын өдөр ОУвС-гийнхантай уулзсан байна лээ. Энэ үеэр уг саналаа хэлсэн. Ингээд нэг удаагийн нөхөн олговор хэлбэрээр төрийн албан хаагчдад тэтгэмж олгож болох юм гэсэн шийдвэрт хүрч тохиролцож чадсан. Гол нь өнгөрсөн хавар ОУвС-гийн Өргөтгөсөн санхүүгийн хөтөлбөрт хамрагдахдаа төрийн албан хаагчдын цалинг 2017, 2018 онд нэмэгдүүлэхгүй гээд тохирчихсон. Тиймээс төрийн албан хаагчдын үндсэн цалинг нэмэгдүүлэхгүйгээр нэмэгдэл цалин, урамшуулал хэлбэрээр орлогыг нь нэмэгдүүлье гэсэн тохиролцоонд хүрлээ. Тиймээс өнөөдөр (өчигдөр) Төсвийн байнгын хороо уг асуудлыг хэлэлцсэн. Ингэснээр төрийн бүх албан хаагчид буюу 192 мянган хүнд он дуустал нэг удаа 300 мянган төгрөгийн нөхөн олговор олгоё гэсэн шийд гарч байна. Одоо энэ асуудлыг маргааш, нөгөөдөр хуралдах УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэнэ. Уг мөнгийг олгосноор төсвөөс 54.9 тэрбум төгрөг шаардаж байгаа.
-192 мянган хүнд төрийн өндөр албан тушаалтнууд орж байгаа юу. Шүүгч, прокурор гэхчлэн өндөр цалинтай хүмүүст нөхөн олговор олгох уу?
-Шүүгч, прокурор, төрийн албан тушаалтнууд үүнд хамаарахгүй. Өөрөөр хэлбэл улс төрийн өндөр албан тушаалтан буюу УИХ, Засгийн газрын гишүүдэд нөхөн олговор олгохгүй. Өнгөрсөн жилээс эхлэн инфляцийн түвшин нэмэгдсэн, валютын ханш өсөж байна. Тиймээс иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлага бий.
-МАН-ынхан цалин, тэтгэвэр нэмэхийн оронд нэг удаагийн нөхөн олговор нэрийдлээр ацаглаж өнгөрөх гээд байна уу. Нэг мөсөн хувилаад цалин нэмэгдүүлж болоогүй юм уу?
-Хувилъя гэхээр бага цалин авдаг хүмүүсийнх бага, их цалинтайнх нь их нэмэгддэг. Цалинг хорин хувиар нэмэгдүүллээ гэхэд 300 мянган төгрөгийн цалинтай хүнийх жаран мянгаар нэмэгдэнэ. Сая төгрөгийн цалинтай бол хоёр зуун мянгаар ахиу авч эхэлнэ. Тиймээс бага орлоготой иргэдийн амьжиргааг дэмжих зорилгоор ийм арга хэмжээ авч байгаа юм. Нэг ёсондоо орлогыг жигд нэмэгдүүлэх үүднээс ийм шийдвэр гаргаж байна.
-Багш, эмч нар цалингаа нэмүүлнэ гээд жагсаал зохион байгуулж байгаа. Тэд нэг удаагийн нөхөн олговроор асуудлаа шийдсэнд тооцох болов уу?
-Тэрийг би мэдэхгүй байна. Ямар ч байсан 2017 ондоо багтаад нэг удаагийн нөхөн олговор олгоё гэсэн шийдвэр гаргалаа. Ирэх 2018 оны төсвийн асуудлыг Засгийн газар УИХ-д оруулж ирэх байх. 2018 онд энэ нөхөн олговрыг хэрхэн үргэлжлүүлэх вэ гэдгийг Засгийн газрын гишүүд мэднэ гэсэн үг. Энэ бол төсвийн бололцооны хүрээнд авч хэрэгжүүлж буй том арга хэмжээ болно шүү.
-Уг арга хэмжээг ирэх онд үргэлжлүүлэх үү?
-Сангийн сайдын хэлж буйгаар ирэх онд үргэлжлүүлээд явах юм билээ. Ямар давтамжтай, нөхцөлтэй байхыг ярилцаж байж шийднэ. Дээр нь Засгийн газрын гурван талт хэлэлцээр хийж байгаа. Үүгээр нэлээн асуудал шийдэх байх. Нөгөө талаас ирэх онд тэтгэвэр нэмэгдүүлнэ гэчихсэн байгаа. Тиймээс шийдэх асуудал олон гарч ирж байна.
-Насны хишиг ирэх онд хэвээр үргэлжлэх үү. Эсхүл сонгуулийн шоу болгоод дуусгаж байна уу?
-Насны хишгийг олгоод явна шүү дээ.
-Төсвийн давсан орлогоос уг мөнгийг олгоно гэсэн. Төсвийн орлого төлөвлөгөөнөөс хэдий хэмжээгээр даваад байгаа юм бэ?
-Засгийн газарт өргөн барьсан төсвийн тодотголоос харахад 900 орчим тэрбум төгрөгөөр давах болов уу гэсэн тооцоо бий. Гэхдээ санаа зовоож буй асуудал бас байгаа. Сүүлийн гурван сард экспортод гаргадаг бүтээгдэхүүний борлуулалт багасаж байна. Тухайлбал, нүүрс урд хилээр гарах нь багассан. Тиймээс жилийн эцэст асуудал үүсэхийг үгүйсгэхгүй. Засгийн газрын зүгээс давсан орлогын 498 тэрбум төгрөгийг зарцуулъя гэсэн санал оруулж ирсэн. Харин Төсвийн байнгын хорооны хурал дээр ярилцаж байгаад 104 тэрбум төгрөгөөр төсвийн тэнцлийг сайжруулъя гэж үзлээ. Өөрөөр хэлбэл аудитын байгууллагаар баталгаажаагүй концессын ажлуудын хөрөнгийг хойшлуулъя, 2017 онд шинээр хийгдэж дуусна гэж буй засварын ажлуудад мөнгө зарцуулах шаардлагагүй гэж үзэж байгаа. Эндээс 104 тэрбум төгрөгийн хуримтлал үүсгэх эх үүсвэр гарч ирнэ. Ингэж чадвал төсвийн тэнцэл 0.4 хувиар сайжирна. Тухайлбал, Засгийн газрын өргөн барьж буйгаар төсвийн алдагдал хасах 9.9 хувь байгаа. Үүнийг хасах 9.4 хувь болгоно. Бидний хамгийн гол зорилго орлогоо нэмэгдүүлж зарлагаа танаж байж төсвийн алдагдлыг багасгах шүү дээ. Тиймээс ийм шийдвэр гаргаж байна.
-2018 оны төсвийн төсөөллийг хэлэлцэж эхлэх гэж байна. Гэтэл манай гол бүтээгдэхүүн болох нүүрсний экспорт багасчихлаа. Энэ ирэх оны төсөвт сөргөөр нөлөөлөх юм биш үү. Нүүрсний экспортыг нэмэгдүүлэх талаар ямар арга хэмжээ авах вэ?
-Уг асуудал яригдаж байгаа. 2018 оны төсвийг Засгийн газар өргөн барьсан ч шинэ Засгийн газар хэлэлцэх нь зүйтэй гээд буцаагаад татсан шүү дээ. Одоо бол шинэ төсвийн төсөөлөл дээр Засгийн газар нэлээн сайн анхаарч ажиллаж байгаа байх. Анхаарал хандуулахдаа нүүрсний экспортыг хэрхэн сайжруулах вэ гэдгийг тооцож үзэж байгаа байлгүй. Одоогоор өргөн бариагүй байгаа учраас урьдчилж хэлэхэд хэцүү байна. Өргөн барьсны дараа бүлэг, Байнгын хорооны хурал, УИХ-ын чуулган дээр нэлээн сайн яригдах байх.
-Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих нэрийдлээр гишүүд өөрсдөдөө тэрбум төгрөг төсөвт суулгасан гээд байгаа. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Гишүүд өөрсдөдөө зориулж мөнгө төгрөг төсөвт суулгасан зүйл байхгүй. Төсвийн байнгын хорооны хурлын үеэр томьёоллыг нь ч харсан байх. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайдын багцад жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор 72.6 тэрбум төгрөг суулгах саналыг өмнөх Засгийн газар оруулж ирсэн. Шинэ Сангийн сайд үүнийг арай өөрөөр үзсэн. Ч.Хүрэлбаатар сайд банкнаас өндөр хүүтэй зээл авч жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжихийн тулд дундаас нь алдагдал хүлээдгээ больё гэсэн юм. Тийм учраас уг мөнгийг энэ ондоо татаж авъя, ирэх онд Засгийн газрын хуралдаан дээр ярьж шийдье гэсэн зүйл яригдсан. Түүнээс биш УИХ-ын гишүүд өөрсдөдөө зориулж сайдын багцад хөрөнгө суулгасан асуудал байхгүй.
-Азийн хөгжлийн банкнаас зээл авах гэж байгаа гэсэн. Энэ асуудал юу болж байгаа юм бэ?
-ОУВС-тай хийсэн гэрээний дагуу Азийн хөгжлийн банкнаас манайд хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр олгож буй зээлийн асуудлыг Төсвийн байнгын хорооны хурал дээр ярьсан. Уг зээл одоо зөвшилцөх шатандаа явж байгаа. Анхны зөвшилцөх санал гэсэн үг.