Category: соёл-урлаг

Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан, уртын дуучин Д.Үүрийнтуяатай ярилцлаа.

-Сүүлийн үеийн уран бүтээлийн олз омгоосоо хуваалцахгүй юу?

-ХБНГУ-ын Бавари мужид болсон Европын морин хуурын анхдугаар наадамд оролцож ирээд удаагүй байна. Ирснийхээ дараахан сайхан Монголын тухай дуу дуулж үзье гэж Л.Балхжав гуайн ая, Ц.Бямбадоржийн үг “Миний тал нутаг” нэртэй уран бүтээлийг наадмаар дүрсжүүлэн клип болгож монгол түмэндээ хүргэхээр ажилдаа орчихсон явж байна.

Үндэсний хэв маягтай уран бүтээл туурвидаг учраас наадмын үеэр ер нь ямар ч чөлөө завгүй байдаг. Үүний зэрэгцээ гэр бүлийн хүн минь морь уядаг учраас хөдөө явна, хүү минь морио унадаг учраас хүүхдүүдээ эргэж тойрно гээд энэ зуныг нэлээд завгүй өнгөрүүлж байна даа.

-Удахгүй монгол түмний үндэсний их баяр наадам болох гэж байна. Та наадмын нээлтэд оролцох уу?

-Энэ жил анх удаа дэлхий дахинд цацагдах наадмын контентыг бэлдэж байгаа. Үүнд уртын дуугаараа оролцож байгаа. Наадмын хүндэтгэлийн концертод оролцох урилга яг одоогоор ирээгүй байна.

-Уртын дууны нарийн нандин чимэглүүрүүдээс та хуваалцахгүй юу?

-Уртын дуу нь Монголын сонгодог урлаг болтлоо хөгжсөн урлагийн том бүтээл, өв соёл. Үүний нарийн нандин чимэглүүрүүд гэвэл маш их байдаг. Шуранхайгаас эхлүүлэн цохилог, нугалаа, хугалаа, өвдөглөх, тойглох, амьсгаа зэрэг бүх зүйлс бүрдэж байж уртын дуу бий болдог. Би хүүхэд байхаасаа эхлэн уртын дууг сонсож, дурлаж өнөөг хүртэл өв соёлыг тээж явж байна. Сая гадаадад воркшоп буюу уртын дууны хичээл заасан. Тэнд монголчууд төдийгүй гадныхан нэлээн сонирхож хичээлд хамрагдсан. Уртын дууны түүх домог, үүсэл гарлаас тодорхой хэмжээнд ярьж заахад монголчууд маань өөрсдөө уртын дууны талаар мэдлэг хомс байдаг нь харагдсан. Тэгэхээр үүнийг боловсролын түвшинд, системд үндэсний өв соёлын талаар тусад нь томоохон хэмжээнд оруулж өгвөл хүүхдүүдэд сонирхолтой юм байна гэж бодсон.

-Гадныханд хичээл заасан гэлээ шүү дээ. Тэгвэл тэд хэрхэн хүлээж авч байсан бэ?

-Тэд дуурийн дуу сонсож өссөн түүх, өв соёлтой. Гэтэл задгай хоолойгоор дуулна гэдэг нь тэдэнд их сонирхолтой байсан. Бид уртын дууны воркшопоос гадна морин хуур,

хөөмийний воркшоп зэрэг үндэсний өв соёлын талаар сургалт хийсэн. Үүнээс уртын дууг их сонирхож цахимаар суралцах саналыг тавьж, хэд хэдэн шавьтай болоод амжсан (инээв).

-Таны өвөө мөн дуулдаг хүн байсан гэсэн үү?

-Миний өвөө Ц.Дамчаа, Дундговь аймгийн Говь-Угтаал сумынх. Багадаа өвөөгийнхөө дэргэд өссөн. Говь-Угтаал сум нь Боржигон нутаг, Боржигон найр их алдартай, хатуу дэг жаяг, ёс заншилтай найр байдаг. Энэ найранд найрын гурван дугараагаа гүйцээн, уртын дууг гурван түрлэгээр дуулдаг. Тиймээс багаасаа уртын дууг ёс жаягийн дагуу сонсож өссөн болохоор уртын дуунд дурлаж, шимтэж суралцах болсон. Өвөө минь уртын дууг маш сайхан дуулдаг, найр хуримд их уригдаж, залагддаг байлаа. Бага гэж намайг голохгүйгээр найр, наадамд дагуулж явж дуулуулдаг байсан. Хүнд нутаг ус, төрсөн газар дуучин болоход нөлөөлдөг болов уу гэж боддог. Дуу хуурын өлгий Дундговь нутгаас олон сайхан алдартан, уртын дуучин төрсөн байдаг. Найр байж дуу хуур дуулна. Түүнийг сонсож өссөн хүүхдүүд дуу хуурт дуртай, дуулдаг болж өсөх юм.

-Нөхөртэйгөө хоёул урлагийн хүн байх ямар байдаг вэ. Үр хүүхдүүддээ зарцуулах цаг бага байдаг уу?

-Хүүхдүүддээ зарцуулах цаг нэлээн хомс. Аль алиныг нь зохицуулахгүй л бол болдоггүй, нэг бол ар гэр хаягдчих гээд эсхүл урлаг уран бүтээлийн ажил орхигдчих гээд байдаг тал бий. “Ковид-19” цар тахлын үед хоёр жил амсхийгээд авлаа. Манай том хоёр хүүхэд минь өвөө эмээгийн хүүхдүүд байсан бол бага минь аав ээжээсээ салж үзэлгүй өслөө. Урлагийн хүнд хамгийн чухал нь тойрон хүрээлэгчид шүү дээ. Бидний хүүхдийг харж буй өвөө, эмээ, хамтран зүтгэж буй уран бүтээлчид, хамтарч маркетинг хийдэг продакшн зэрэг олон хүн хамтарч ажилладаг. Тэгэхээр энэ бүх хүний хүч хөдөлмөрөөр бид хоёрын уран бүтээл өөдөө сайхан байдаг болов уу гэж боддог. Хамтын уран бүтээлээс бид хоёрын уран бүтээл цэцэглэдэг. Гэр бүлийн хүнтэйгээ уран бүтээл туурвих нь их хариуцлагатай, мөн эрсдэлтэй байдаг.

-Тодруулбал юу нь хамгийн их эрсдэлтэй байдаг вэ?

-Хоёулаа уран бүтээлдээ орохоор гэр бүл минь хаягдчих гээд байдаг. Гэр бүлийн хоёр хүн нэг нь бизнес эрхлэх ч юмуу өөр ажил хийдэг байвал санхүүгийн хувьд өөр байна. “Ковид-19” цар тахлын үед хоёулаа ямар ч орлогогүй зогсоход санхүүгийн хувьд асуудал учирч буй нь эрсдэлтэй санагдсан. Бусдаар сайхан зүйлс их бий. Хоёулаа уртын дуу дуулдаг учраас хүмүүс их хүндэлнэ. Энэ хүндлэлийг дааж явах нь том хариуцлага. Амьдралын тунг тааруулж явахад их ухаан шаарддаг.

-“Шуранхай” хамтлаг эргэн нэгдэх үү. Цаашид хамтлагаараа уран бүтээл хийх бодол бий юү?

-Энэ асуултыг хүмүүс их асуудаг. Бид хааяа эргэн нэгдвэл, хамтран уран бүтээл хийвэл яах вэ гэх зэргээр ярилцаж байгаа. Магадгүй үүнийг цаг хугацаа л харуулах байх. Бид “Шуранхай” хамтлагтаа уран бүтээл хийлгүй их олон жил өнгөрч. 2008, 2009 онд их хүчтэй гарч ирэн 2010 оноос хойш бараг уран бүтээл хийгээгүй. Тухайн үед хоёр, гуравхан жилийн хугацаанд маш олон цомог, дуунуудын ард гарч байсан. Уран бүтээлүүд маань одоог хүртэл хүмүүсийн сонсох дуртай дуунууд болж чадсан. Тиймээс хүмүүст “Шуранхай” хамтлаг их үгүйлэгддэг. Бид нэгдэхэд болохгүй гэсэн зүйл байхгүй. Хамгийн гол нь бид нэгдэхийн тулд бүгд сэтгэл зүйгээ нэгтгэж байж сайхан уран бүтээл гарна. Уран бүтээл гэдэг сэтгэл зүрхнээс гардаг учраас бүгд сэтгэл зүрхээ нэгтгэж чадвал биднээс сайхан уран бүтээл төрнө. Яагаад болохгүй гэж.

Английн гүнгийн авхай Кэтрин Элизабет Миддлтон Хатан хаан II Элизабет хаан ширээнд заларсны 70 жилийн ойн ёслолын үйл ажиллагаанд оролцох үеэрээ монгол дизайнер М.Энхцэцэгийн урласан даашинзаар гоёсон нь онцлох үйл явдал байв. Бид дизайнер М.Энхцэцэгтэй ярилцлаа. Энэ цагийн Холливудын оддын хувцсыг урлаж буй тэрбээр “Stella Mc­Cartney” брэндийн оёдлын мастераар ажилладаг юм.

-Тантай холбогдох гэж нэлээн цаг зарлаа, завгүй байдаг бололтой. Таны ажлын нэг өдөр хэрхэн өнгөрдөг вэ?

-Ярилцлагад урьсанд баярлалаа. Энд ковидын нөхцөл байдал намжихтай зэрэгцээд хуримын хувцасны захиалгад дарагдлаа. Ойрын хэдэн өдөр чөлөөт цаг бараг гарсангүй. Удахгүй эх орондоо очихоор төлөвлөсөн. Бичиг баримт хөөцөлдөхөөс өгсүүлээд цаг зав бага байлаа. Өнөөдөр өөртөө зориулж цаг гаргаад амарч байна. Энэ салбарт ажилладаг хүмүүсийн нэг өдөр ер нь их завгүй өнгөрдөг. Англи, Америк, Франц, Герман зэрэг орнуудад загварын шоу болдог. Үүнтэй холбоотойгоор жилд дөрвөн удаа шинэ загвар гаргадаг гэсэн үг л дээ. Загварын шоу дөхсөн өдрүүдэд үүр цайтал суух тохиолдол ч бий.

-Саяхан болсон ёслолын үйл ажиллагааны үеэр Английн гүнж Кэтрин Миддлтон монгол эмэгтэйн урласан даашинзаар гоёсон нь олны анхаарлыг татлаа. Гүнгийн авхайн хувцсыг оёход хэдий хугацаа зарцуулав?

-Хоёр долоо хоногийн хугацаа зарцуулсан. Өндөр зэрэглэлийн хүн учраас өөрийн биеэр уулзаж биеийн хэмжээг нь авах боломжгүй. Стилистээр нь дамжуулж харьцсан учир бага зэргийн бэрхшээл гарсан. Дэлхий нийтийн анхаарал татсан үйл ажиллагаанд зориулсан даашинз учраас төгс бүтээл шаардана. Хоёр удаа бүтэн оёж, дөрвөн удаагийн засвар хийсэн. Жаахан хэмжээ зөрөхөд л дахин оёх шаардлага гардаг. Биеийнх нь хэмжээг аваад урлаж байгаа ч бүсэлхийнээс нь ч юм уу бага хэмжээгээр танах зэрэг ажиллагаа орно. Өөрөө уулзаад биеийнх нь хэмжээг авсан бол тэгж их хугацаа орохгүй л дээ. Харуул хамгаалалт нь өндөр учраас тийм боломж байдаггүй юм билээ. Хэд хэдэн удаагийн жижиг засвар хийгээд л улаан, ягаан өнгийн даашинз бэлэн болсон. Дэлхий нийтийн анхаарал татсан үйл ажиллагааны гол дүр миний урласан даашинзыг өмсөхөд сэтгэл хөдөлж байлаа. Их зүйл бодогдсон шүү. Энд хэлний бэлтгэлд сурахаар ирээд зарим газруудад туршлагагүй гэх шалтгаанаар гологдож байсан үе минь нүдэнд харагдаж байлаа.

-Монгол эмэгтэйн урласан даашинзыг хараад олон ч хүний сэтгэл хөдөлсөн байх. Та Лондонд очоод хэдэн жил болж байна вэ. “Stella McCartney”-д ажилд орсон түүх сонин байна л даа.

-Би 1998 онд хэлний бэлтгэлд сурахаар Лондонд ирж байсан. Хичээлийнхээ хажуугаар цагийн ажил хийж сургалтын төлбөрөө олно. Ингээд “University of Art London college of fashion”-д гурван жил загвар зохион бүтээгч мэргэжлээр төгссөн. Төгсөөд ажилд ороход ажлын туршлага хардаг юм билээ. Би сурахын хажуугаар цагийн ажил хийж байсан учраас туршлага хуримтлуулж амжаагүй юм. Хамт сурч байсан оюутнууд маань түрээсийн төлбөрт санаа зовохгүй, нутагтаа байгаа учир ажилд ороод яваад өгсөн. Миний хувьд ажлын туршлага байхгүй гэх үндэслэлээр хэд хэдэн газруудад гологдож байлаа. Тэгээд бүр багаас нь эхлэхээр шийдэж оёдолчноор ажилд орсон. Оёдолчноор ажиллаж байгаад зэрэглэл ахина гэж төлөвлөсөн юм. Энэ хугацаанд хэд хэдэн газарт агентаар ажилласан. Дэлхийн алдартай брэндийн ЗОЛБАЯР

стиль, технологиудыг мэдээд авчихсан. Цааш ахихад том туршлага болсон шүү.

-“Stella McCartney” брэнд таныг онцолж итгэл хүлээлгэсэн шалтгаан юу байв?

-Гараасаа төгс бүтээл гаргахыг зорьдог байлаа. Ямар ч ажлыг хүний нүд хуурсан байдлаар гүйцэтгэдэггүй. Том брэндийн зүгээс надад итгэл хүлээлгэсэн гол шалтгаан энэ байх. Монголчууд ийм хандлагатай байдаг. Онцлог нь гэж ойлгодог юм. Ийм ч учраас дэлхийн олон улс орнуудад монгол залуусын ур чадвар, оюуны бүтээл гайхагддаг болов уу.

-“Stella McCartney”-д орсноос хойш Холливудын оддын хувцас урлаж эхэлсэн үү?

-Энэ ажилдаа ороод найман жил болжээ. Энэхүү брэндийн үүсгэн байгуулагч Stella бол “Битлз” хамтлагийн Пол Маккартнийн охин нь. Өөрөө алдартай дуучин учраас компанийнхаа маркетинг, сурталчилгаа зэргийг хийчихдэг юм. Холливудын жүжигчидтэй ойрхон байдаг учраас тэд манайхаар тогтмол үйлчлүүлнэ. Оскарын кино наадам дөхсөн өдрүүдэд амсхийх завгүй ажилладаг. Энд нэг зүйлийг онцлоход, бид багаараа ажилладаг юм шүү.

-Хувцас урлахад багийн ажиллагаа чухал байх…

-Тийм, хамгийн чухал нь багийн ажиллагаа. Дөрвөн хүн нэг бүтээл дээр ажиллалаа гэхэд нэг толгойтой юм шиг ажиллахыг шаарддаг. Зарим үед олон цагаар ажиллана. Тиймээс янз бүрийн араншин гаргаад байж болохгүй. Тэвчээртэй байх хэрэгтэй. Бүх зүйлээрээ л нэгдмэл байж үр дүнд хүрнэ. Энэ зуунд даавууны технологи өндөр хөгжиж, олон төрлийн даавуу гарч улам их авьяас шаардаж байна. Жишээ нь, даавуутай яаж харьцах, даавуугаа мэдрэх, загвар, даавуу хоёр хоорондоо зохицох гэх мэт олон асуудал гардаг. Үргэлж шинийг сэтгэж байхыг л шаардаж байна.

-Ковидын үед та юу хийв. Өөрийн нэрийн брэндээ гаргасан гэсэн үү?

-Ковидын үед гэрээсээ ажилласан. Ачаалал ч багатай байлаа. Чөлөө завыг ашиглаад “Enka Coulture” гэх нэрийн брэндээ гаргаж амжлаа. Энэ миний багын мөрөөдөл л дөө. Ямартаа ч эхний алхмаа хийсэн. Одоогоор бүтээгдэхүүнээ онлайнаар худалдаалдаг.

-Таны брэндийн загварын онцлог юу вэ. Монгол эмэгтэйчүүд хэр их сонирхож байх юм?

-Баяр ёслолд өмсөх гоёмсог даашинз, энгийн үед өмсөх чөлөөт, оффист өмсөх зориулалттай хувцас хийдэг. Мөн гоёлын даашинзыг захиалгаар урлаж байгаа. Цаашид монгол үндэснийхээ хатгамлыг европ стиль рүү оруулах, Монголдоо өөрийн жижиг үйлдвэрээ нээх төлөвлөгөөтэй байна. Англиас Монгол руу нийлүүлэхэд арай үнэтэй тусах юм. Хүүхдүүд минь ч том болсон учраас тогтмол Монгол руу очиж байхаар төлөвлөсөн. “DIOR”, “Channel” зэрэг дэлхийд алдартай брэндүүдийн технологийг мэднэ. Энэ бүхнийг монгол залуустайгаа хамтарч ажиллаад туршлагаа хуваалцъя гэж боддог. Ерөнхийдөө чанартай хувцсыг боломжийн үнээр монгол эмэгтэйчүүддээ нийлүүлэхийг л зорьж байна. Удахгүй нутагтаа очно доо.

-Сүүлд нь тодруулахад дэлхийн загварын чиг хандлага хаашаа явж байна вэ?

-Эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор худалдан авах чадвар тааруу болж байна. Үүнийг дагаад хувцасны чанарт ч асуудал бий болж байгаа юм. Нэг, хоёр угаагаад л чанар нь алдагдана. Үүнийг зогсоохын тулд байгальд ээлтэй, эко даавуугаар удаан эдэлгээтэй хувцас бүтээхэд чиглэж байгаа юм. Хямд, чанаргүй хувцасны хаягдал байгаль орчныг асар их бохирдуулж байна л даа. Дэлхийн загварын чиг хандлага үүний эсрэг л чиглэж байна.

Яруу найрагч, утга зохиол судлаач Я.Баяраатай ярилцлаа.

-“Гэгээн муза” олон улсын театрын наадамд таны уран бүтээл өнгөллөө. Танд баяр хүргэе.

-Баярлалаа, залуусын бичсэн зохиол мэргэжлийн хүрээнд, энэ хэмжээнд үнэлэгдсэнд их баяртай байна.

-Энэ жилийн “Гэгээн муза” наадамд та “Шилдэг жүжгийн зохиол” төрөлд Монгол Улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн зохиолч Ш.Гүрбазар, профессор Н.Пүрэвдагва гэсэн туршлагатай, нөлөө бүхий хоёр ахмад уран бүтээлчтэй өрсөлдлөө. Та өрсөлдөгчдөө хэрхэн үнэлж, өөрийн “Гэм зэм” постдрамын жүжгийн зохиолдоо хэр их итгэлтэй байв?

-Энэ цаг үеийн сэхээтэн, хүндтэй хоёр эрхэмтэй өрсөлдөж илүү үнэлэгдсэндээ баярлалгүй яах вэ. Тэд бол миний өвөө шиг хүмүүс, аав шиг ч биш. Жүжгийн зохиолын хувьд яг үнэндээ эдгээр зохиолуудтай харьцуулахад харьцангуй сайн гэж бодож байсан. Зохиолч хүнд дотоод итгэл үнэмшил гэж бий. Найруулагч М.Батболд, зохиолч Э.Бүжинлхам бид гурав анхнаасаа “Гэм зэм” жүжгийг сайн юм хийе, хийсэн шиг хийе гэж ажилласан.

-Том зохиолыг жүжиг болгоход хэцүү юү, хэдий хугацаа зарцуулсан бэ?

-Анх найруулагч М.Батболдыг Ф.Достоевскийн бүтээлийг Монголын тайзнаа тоглуулъя гээд хамтарч ажиллах санал тавихад өөртөө итгэлгүй байна гэж хэлээд, дотроо “Галзуураа юу” гэж бодож байлаа. Харин М.Батболд “Чи чадна, чиний онолын мэдлэг сайн гэдэгт итгэж байна” хэмээсэн. Өмнө нь бид хоёр зохиол боловсруулах төсөлд хамтарч ажиллаж байсан юм. Тухайн үед миний ажиллах арга барилыг анзаарсан байх. Тэгээд хамтрахаар шийдэж гэрээгээ байгуулж “Орфей” театр ч байгуулагдсан. Эхлээд зохиолоо хоёр сар уншиж, судалсан. Дараа нь зохиолоо яаж бичих талаар долоо хоног ярилцаад, найруулагч надад зохиол задлах найруулгын саналаа тавьсан. М.Батболдын зохиол задлах арга зүй зохиолын үг бүрийн цаад утгыг ухаж ойлгох. Жижиг чулуу бүрийг сөхөж доод талыг нь хардаг шиг. Зохиолоо нэг бүрчлэн уншиж, задаргаа хийж анхны сцений шийдлүүдийг гаргаж, би шүүх ажиллагаа гэдэг шийдлийг гаргасан юм.

-Яагаад?

-Шүүх гэдэг театр руу шилжүүлж болох хүн төрөлхтний нийгмийн харилцааны нэг хэрэгсэл. Эхний бүлэгт миний шийдэл, хоёрдугаар бүлэгт найруулагчийн шийдлээр ажилласан. Үндсэндээ гурван сар орчим ажиллаж 70 гаруй хуудас жүжгийн зохиолтой болсон. Зохиолчдын уншилтаар жүжиг гурван цаг 20 минут орчим болсон, сунжруу. Зохиолоо танах хэрэгтэй болсон ч танах зүйл олдоогүй. 600 гаруй хуудас романаас 70 хуудас зохиолтой болсон хүмүүст хаях зүйл олдохгүй байсан.Тэгээд П.Батхуяг багшдаа зохиолоо хянуулсан. Багшийг би удаан хянах байх гэж бодсон. Гэтэл тэр шөнөдөө суугаад, маргааш өглөө нь намайг дуудаж “Миний хүү юмны дөртэй болжээ. Зохиол бэлэн болж, зохиол дээр хасмаар юм байдаггүй. Харин хасчихмаар дөрөв таван хэсгийг дугуйлж, тайлбар бичсэн” гэж хэлсэн. Багшийн маань засвартай гар бичмэл надад байгаа. Бид багшийн засварт төвлөрч ажиллаад, арав гаруй хуудас хасаж 62 хуудастайгаар зохиол бэлэн болсон. Жүжгийн зохиол бүтсэн түүх ийм л байна даа.

-Та “Гэгээн муза” шагнал гардах үеэр “Энэ бол миний багшийн амьддаа хийсэн агуу их үйлийн үрийн өчүүхэн хэсэг” гэж хэлсэн. Багшийнхаа тухай дурсаач…

-Миний багшийн сэтгэлд гал, ус хоёр хоёулаа багтдаг. Заримдаа ус шиг уярч хайлна, заримдаа гал шиг дүрэлзэнэ. Миний багш эр зоригтой, хязгаараа давж, хязгаараасаа уруудаж, тамтгаа алдаж буй гоо зүйгүй зүйлийг бут ниргэдэг шүүмжлэгч байлаа. Түүний зэрэгцээ энэ маань ийм сайхан явна, ийм зүйл хийчихлээ гэж чин сэтгэлээсээ энэрч хайрладаг зөөлөн сэтгэлтэн. Багш маань тасралтгүй бичдэг ойгүй хөдөлмөрч хүн байлаа.

Надтай танилцсанаас хойших өдрүүдэд цоо шинийг сэтгээгүй, бичээгүй нэг ч өдөр байхгүй. Сүүлийн 20 гаруй жилийн турш түүнд амралтын өдөр, амар тайван суух цаг гэж байгаагүй. Тархиа тасралтгүй шавхаж ажилладаг, тэр бүхнээ бидэнд өвлүүлэхийг хичээдэг, хүсдэг байлаа. Бид тийм байж чадаагүй, багш үүнд ундууцах өдрүүд байсаан. Хамгийн сүүлд “Гэм зэм” жүжгийн зохиолоо хянуулахад “Овоо доо миний хүү, одоо л нэг юмны дөртэй болж байна” гэхэд нь их баярласан. Тэр хайрласан шиг хайрлаж, нөхөрлөсөн шиг нөхөрлөж, дайсагнасан шиг дайсагнадаг байлаа. Хүнийг үгүй болоход тэр цэлгэр орон зайг юугаар ч нөхөж болдоггүй юм байна. Монголын уран зохиолд хэтэрхий том орон зайг үлдээлээ, шавь нар нь тэр орон зайг хугаслаад ч болов дүүргэхийн төлөө ажиллаж байгаа. Энэ бол ганцхан миний бодол биш, Пүрэвхүүгийн Батхуягийн уран зохиол, оюуны ертөнцөд бэлтгэсэн олон зуун шавийн бодол юм шүү (хоолой нь зангирав). “Гэгээн муза”-ийн тайзан дээрээс багшийнхаа ариун алдрыг дуудсандаа баяртай байна. Уран зохиолын хүрээн дэх миний эцэг бол Пүрэвхүүгийн Батхуяг багш минь.

-Та хоёр дахь удаагаа “Гэгээн муза” хүртэв үү?

-Тийм ээ, дөрвөн жилийн өмнө Улсын драмын эрдмийн театрын жүжигчин Г.Алтангэрэлийн хичээл зүтгэлээр дуурийн сэдэвтэй “Цагаан толбо” монодрам бичсэн. “Цагаан толбо” жүжгийн гол санаа хүний амьдралд сэтгэлд нэвт орсон, шархны тав шиг хар толбууд байдаг ч мартагдашгүй цагаан толбо гэж бас байдаг тухай өгүүлдэг.

-Тэгвэл “Гэм зэм” постдрамын жүжгийн хүмүүст хүргэх хамгийн гол санаа нь юу юм бэ?

-Жүжиг хоёр бүлэгтэй. Эхнийх нь шүүхийн хэсэг реалист драм, хоёрдугаарт оршихуйн драм. Миний бодлоор манай нийгэм бол сохор нийгэм. Манай нийгмийг сохор заан уулын уруу таарсан болгоноо дайрч давхиж яваа юм шиг, том машин тээрэмдэж эргэлдэж байгаагаар зүйрлэе. Тэр том машин хүний хүсэл сонирхол, итгэл найдвар, хүн чанар бүгдийг тээрэмдэж байна. Тээрмээс гарах гарц нь юу вэ гэхэд хэн ч хариулж чаддаггүй. Хэн нэгнийг, ямар нэг эд зүйлийг хайрлах хайр, халуун сэтгэлгүй болгож тээрэмддэг нийгмийн тухай хэлэхийг хүссэн. Хоёрдугаарт, тэс ондоо үзэл бодолтой гурван үеийнхэн манай нийгмийг бүрдүүлж байна. Социализм, капитализм, мэдээлжсэн нийгэмд амьдардаг эрх чөлөөний мэдрэмж өндөртэй залуу үе. Энэ гурван үеийн толхилцоон “Гэм зэм”-ийн нэгдүгээр бүлгийн амин санаа. Хүн алуурчин болж төрдөггүй, алуурчин болж хүмүүждэг. Том машин, согтуу зааны хөлд өртсөн оюун санаа, нийгмийн бохир эргэлтээс болж хүмүүс алуурчин болж, галзуурч байна. Ядралын ангалын ирмэг дээр байна. Хүн хэдийгээр галзуурч, там шиг амьдралыг туулсан ч оюун санаа, сэтгэл гэдэг юуны ч ард гэгээрч, аврагдаж, дахин шинээр төрсөн мэт амьдрах чадвартай гэдэг өөдрөг сэтгэлийг жүжгийн төгсгөлд гаргахыг хичээсэн. Манай найруулагч зохиолын энэ санааг маш ёгтоор гаргасан. Раскольников бүгдийг даван туулж, сандлаа үүрч гарч ирээд өөрийн гэм бурууг хүлээж байгаа. Энэ бол бид зохиомол зүйлд дарлуулсныхаа горыг хэзээ нэгэн цагт эдэлнэ. Гэхдээ бидэнд аврагдах боломж бий гэсэн санаа.

-Үзэгчдээс Родягаа хайрлаж, олны хэсгийг тодотгож зохиолоо бичсэн зохиолчид баярлалаа гэсэн сэтгэгдэл харагдсан. Та зохиолоо бичихдээ юуг чухалчилсан бэ?

-Би уран бүтээлчдэд зориулсан зохиолын өмнөтгөлд “Ф.М.Достоевскийн бий болгосон хүн чанар, ёс суртахууны үл үзэгдэх шугамыг зөрчиж гишгэх эрх надад байсангүй” гэж бичсэн. Энэ бол сөрөг дүргүй зохиол, хэдий бүгд эерэг биш ч гэлээ сцений бөглөөс болсон дүр байхгүй, идэвхтэй, ямар нэг зүйл илэрхийлэхийг хичээсэн. Монолог, харилцан яриа, хошин үзэгдэл, үйл хөдлөлөөр үзүүлэх драм гэх мэт дүр бүрийн сэтгэл зүйн онцлогоос шалтгаалж өөр шийдлүүдийг ашигласан.

-“Гэм зэм” таны хэд дэх жүжгийн зохиол вэ, дараагийн жүжгийн зохиолын ажилдаа орсон уу?

-Тав дахь жүжгийн зохиол, одоо “Мастер Маргарита” жүжгийн зохиолын төлөвлөгөө гараад үндсэн бичилт явагдаж байна. Мөн Өвөрхангай аймгийн театртай хамтарч түүхэн жүжигт ажиллаж байгаа.

-Тан руу залгахад “Байна уу, яруу найрагч Ядамсүрэнгийн Баяраа байна” гэж хошигнодог байсан гэж найзууд тань ярьдаг юм билээ. Та хүүхэд байхаасаа л яруу найрагч болох мөрөөдөлтэй байв уу?

-Би долдугаар ангидаа яруу найрагч болно гэдэгтээ бүрэн итгэлтэй байсан. Наймдугаар ангидаа “Аав аа, би яруу найрагч болно” гэж хэлээд химийн сонгонд явахаа больсон. Тэр өдрөөс хойш яруу найрагчаар амьдарч байна.

-Насан туршдаа яруу найраг бичих үү?

-Тийм, яагаад болохгүй гэж. Бал, цаас байна. Гудмаар алхаж байгаа үзэсгэлэнт бүсгүйчүүд, зүрх сэтгэл амьд, зүүд зөн тунгалаг байна. Өөр юу хэрэгтэй юм. Бичих л ёстой.

-Та энэ мянга мянган санаа, сэдвээс алийг нь бичих илүү дуртай вэ?

-Мэдээж бүсгүй хүн, дараа нь моддын тухай бичих дуртай.

-Мод оо, яагаад?

-Мэдэхгүй ээ, модны тухай огт дүрслэлгүй мөртлөө моддын тухай бодож бичсэн шүлэг олон байдаг. Модны тухай бичнэ гэдэг мод л бичихийн нэр биш шүү дээ.

-Миний санаж байгаагаар та “Underground” гэдэг номын цувралаар “Хүүхнүүд”, “Хэлээ гарга” номыг гаргасан. Яагаад ийм цуврал гаргах болсон бэ?

-Яруу найрагч Б.Батзаяа болон хэсэг найзуудын хамт “Boobooks” гэдэг бүтээлч баг байгуулсан. Энэ нь эх орондоо хэвлэхийг хориглосон, зохиолчид нь хавчигдаж шахагдсан, эх орноосоо дүрвэсэн, эсвэл шагнал авч шилдэг борлуулалттай номоор шалгараагүй ч тулхтай уншигчдын дунд ярианы сэдэв байсаар өдгөөг хүрсэн бүтээлүүдийг монгол уншигчдадаа хүргэх зорилготой. Анх “Boobooks underground” цувралыг эхлүүлсэн. Чарльз Буковскийн “Хүүхнүүд”, Ма Жианы “Хэлээ гарга”, Даниил Хармсын “Оршихуй №2” номуудыг уншигчдын хүртээл болгосон. Уг цуврал энэ жил Эдуард Лимоновын “Энэ бол би Эдичка” романаар үргэлжилнэ.

-Хүмүүс их сонирхож байна уу?

-“Boobooks”-ийг ашиг орлогын төлөө байгуулаагүй. Тэрсүүд, эрх чөлөө хүссэн дуу хоолойнуудыг монгол уншигчдад хүргэж, түүнээсээ таашаал авахыг л хүссэн юм. Эхний ном нь дараагийн хэвлэгдэх номынхоо зардлыг үүсгэчихдэг. Энэ нь бид хоёрт болоод л байгаа юм.