Categories
мэдээ улс-төр

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Узбекистан улсад хийх төрийн айлчлал эхэллээ DNN.mn

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх гэргий Лувсандоржийн Болорцэцэгийн хамт Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсад төрийн айлчлал хийхээр 2024 оны 06 дугаар сарын 23-ны өдөр Ташкент хотноо хүрэлцэн ирлээ.

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх болон дагалдан яваа төлөөлөгчдийг Ташкент хотын “Ислам Каримов”-ын нэрэмжит олон улсын нисэх онгоцны буудалд Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Ерөнхий сайд А.Н.Арипов, Гадаад хэргийн сайд Б.Саидов, тус улсаас Монгол Улсад хавсран суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ф.Н.Арзиев зэрэг албаны хүн угтан авав.Энэ өдөр Ерөнхийлөгч гэргийн хамт “Тусгаар тогтнолын хөшөө”-нд хүндэтгэл үзүүлж, цэцэг өргөлөө. Төлөөлөгчдийг “Тусгаар тогтнолын хөшөө”-нд хүрэлцэн ирэхэд Узбекистан Улсын Төрийн хүндэт харуул жагсаж угтлаа.

Цэцэг өргөсний дараа Түүхийн музейн захирал Ж.Исмаилова дурсгалын хананд сийлсэн Узбекистан Улсын түүхийг товч танилцууллаа.Энэ удаагийн айлчлал нь Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын хооронд 1992 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдөр дипломат харилцаа тогтоосноос хойш Монгол Улсын төрийн тэргүүний түвшинд болж буй анхны төрийн айлчлал юм.

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

СЕХ: Хандив, зарцуулалтын явцын тайлангаа аудитын байгууллагад хүргүүлнэ DNN.mn

Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуульд нэр дэвшигч, нам, эвсэл авсан хандив болон сонгуулийн зардлын зарцуулалтын явцын тайлангаа 2024 оны 6 дугаар сарын 25-ны өдөр Үндэсний аудитын газар хүргүүлж, нийтэд ил тод мэдээлнэ.

Монгол Улсын Их Хулын сонгуулийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.4-т “Нэр дэвшигч, нам, эвсэл авсан хандив болон сонгуулийн зардлын зарцуулалтын явцын тайланг санал авах өдрөөс гурав хоногийн өмнө нийтэд ил тод мэдээлж, төрийн аудитын дээд байгууллагад хүргүүлнэ.” гэж заасан.

Түүнчлэн Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын 2024 оны ээлжит сонгуульд оролцох нам, эвсэл нь 2024 оны 6 дугаар сарын 25-ны өдрөөс өмнө сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр болон хандивын тайландаа дүгнэлт гаргуулахаар төрийн аудитын орон нутаг дахь салбар байгууллагад хүргүүлнэ.

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Сонгохдоо багаар нь сонго гээд байгаа юм чинь, буулгахдаа багаар нь байсан нь дээр DNN.mn

УИХ-ын ээлжит сонгуулийн сурталчилгаа ид үргэлжилж байна. Сурталчилгаа эхлээд удаагүй байхад МАН –ын сонгуульд ажиллаж байсан этгээд Ардчилсан намын үүрийн даргын аминд хүрсэн ноцтой хэрэг гарлаа. Тодруулбал, энэ сарын 15-нд Өвөрхангай аймгийн Сант сумын АН-ын дарга Б-г тухайн тойрогт МАН-аас нэр дэвшигч Б.Сайханбаярын ухуулагч О хөнөөсөн хэрэг гарч, олон нийтийг цочирдуулав. Хэргийн шалтгаан намын уулзалтад оролцсонгүй гэх маргаанаас үүдэлтэй гэдгийг талууд тайлбарлаж байгаа. Энэ ноцтой хэргээс улбаалж МАН-ын сонгуулийн штабаас нэр дэвшигч Б.Сайханбаярыг буцаан татахаа мэдэгдсэн. Харин СЕХ нэрийг татах үндэслэлгүй гээд хариулаадахлаа. Нэр дэвшигч Б.Сайханбаяр ч нэрээ татах хүсэлгүй байгаагаа олон нийтэд зарлаад зогсохгүй АН-ын дарга, гишүүн хоёрыг нэмээд цагдаад өгч шалгуулах юм ярив. Гэвч МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан нэр дэвшигчийг татна гэж мэдэгдсээр байна. Сонгуулийн тухай хуулиар нэгэнт нэр дэвшээд мандатаа авчихсан тохиолдолд эргүүлэн татах боломжгүй бололтой.

Сонгуулийн сурталчилгааны үеэр хүний амь нас эрсэднэ гэдэг ноцтой зүйл. Тэр тусмаа санамсаргүй биш, санаатайгаар.

Сонгууль, намын үзэл суртлаас үүдэлтэйгээр нэгнийгээ хөнөөсөн явдал нүдээ аниад өнгөрөх хэрэг биш юм. Энэ ч үүднээс сурталчилгаатай холбоотой хүний амь нас эрсдээд байгаа үе тухайн тойрогт ганц Б.Сайханбаяраар тогтохгүй бүх нэр дэвшигчдийг багаар нь эргүүлэн татах нь шударга ёс, хүнлэг байдалд нийцнэ. Хүний амь насны үнэтэй төрийн суудалд суух нь наанадаж хүн ёсонд хүнддэхээр, цаанадаж парламентын засаглалд хортон суух үзэгдэл юм даа. Төрийн эрхийг хүчээр булаан авах тохиолдолд л хүний амь үрэгддэг. Харин өнөөдөр энх тайван, парламент тогтолцоотой Монгол Улсад үүнийг хүлээн зөвшөөрч байдаг л юм гэж үзвэл буруу жишиг тогтож төр засгаа тогтворгүй болгоно. Мэтгэлцэж сонгуульд ялахын оронд мэс бариад ялсан нь төрд гарах болбол яана. Тэр үүднээс УИХ-ын нэгдүгээр тойрогт нэр дэвшсэн МАН-ын нэр дэвшигчдийг багаар нь эргүүлэн татъя.

Эрх баригч нам улс орны өнцөг булан бүрт сурталчилгаа явуулахдаа “Багаар нь сонгоё” гэж ард түмэнд тулгаж байгаа. Багаар нь сонгож болох юм бол бас багаар нь татан буулгаж ч болно гэсэн үг. Ямбыг нь олноороо хүртчихээд ялыг нь аль нэг нь, эсвэл хэн ч үүрэхгүй байх нь шударга бус. Гэтэл гурван жаахан хүүхэд, эхтэйгээ өнчирч үлдэж байхад тэр хэргийг өдөөсөн хүнийг цалинжуулж, улстөржүүлж, сэдэлжүүлж ажиллаж байсан нэр дэвшигч тодорхой хэмжээний хариуцлага хүлээмээр. Сонгуулийн үйл ажиллагааг гардан зохион байгуулж байгаа төв байгууллага нь үүнийг зүгээр, хүний амь хохирсон нь нэр дэвшигчид хамаагүй гэж тайлбарлаж болохгүй. Б.Сайханбаяр ч тэр, хүний аминаас илүү нэр төр, албан тушаалд шунах хэрэг байна уу.

Ер нь үе үеийн сонгууль хуулиас гадуур, но-той, хүний эрүүл мэнд, амь насанд шууд болон шууд бусаар нөлөөлдөг явдал байж л ирсэн. Тэр бүрт тохирсон хариуцлага хүлээлгэж чаддаггүй, нэр дэвшигч нь, нам нь хаацайлж ирснээс болж өнөөдөр хүний аминд хүрч байна . Тиймээс ийм хариуцлагагүй улс төрийн намын нэр дэвшигчдийг багаар нь татан буулгаж, нийгэмд шударга ёсыг сахиулах нь зүйтэй гэж өрсөлдөгч намууд шаардаж байна.

Үе үеийн сонгуулийг хууль ёсны дагуу, ил тод, шударга, сонгогч иргэдийн эрх ашгийг дээдэлсэн, санал гээгдэхгүй, намууд үзэл баримтлалаараа цэврээр өрсөлдөж хийе гэж ярьж шаардаж, тогтолцоог нь бүрдүүлэх гэж улсын төсвөөс багагүй хөрөнгө зарцуулж ирсэн. Сонгогчийн боловсролыг дээшлүүлье гэж үргэлж ярьдаг. Нөгөө талд улс төрд явж буй, хүчин зүтгэж байгаа хүмүүсээ улс төрийн намууд хүмүүжүүлэх, төлөвшүүлэх шаардлагатай болж байна. Ингэж чадаагүйгээс хөдөө сумын төвд гэгээн цагаан өдрөөр “Чи манай намын хуралд суусангүй” гээд аминд нь хүрчихдэг балмад үйлдэл гарч байгаа юм шүү дээ. Энэ бол манай улс төрийн намуудын өөрсдийн төлөвшил, гишүүд дэмжигчдэдээ чиглэсэн соёл, ёс суртахууныг заахаас илүү “Манай нам, танай нам” гэсэн талцал, үзэн ядалтыг л бий болгож ирсний уршиг юм. Энэ эмгэнэлт явдал хөдөө суманд намаараа талцах нь хэрээс хэтэрчээ гэдгийг харуулав. Үүнээс үүдэн суманд нам байх хэрэг байна уу гэсэн асуулт гарч байна.

Б.ЭНХЗАЯА

Categories
мэдээ улс-төр

Нам, эвслүүдээс нэр дэвшигчдийн хүйсийн судалгаа авчээ DNN.mn

Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуульд оролцогч нам, эвслүүдээс нэр дэвшигчдийн хүйсийн судалгааг хүргэж байна.

 

Categories
мэдээ улс-төр цаг-үе

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Узбекистан улсад төрийн айлчлал хийнэ DNN.mn

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Ерөнхийлөгч Шавкат Мирзиёев-ийн урилгаар 2024 оны 06 дугаар сарын
23-26-ны өдрүүдэд тус улсад төрийн айлчлал хийнэ.

Энэ айлчлал нь хоёр улсын хооронд  1992 онд дипломат харилцаа тогтоосноос хойш дээд түвшинд болж буй анхны айлчлал юм.

Айлчлалын үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Ерөнхийлөгч Ш.Мирзиёев-тэй албан ёсны хэлэлцээ хийнэ. Мөн Олий Мажлис (Парламент)-ийн Сенатын дарга Танзила Нарбаева, Ерөнхий сайд Абдулла Арипов нартай уулзаж, харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, бүс нутаг, олон улсын тавцан дахь хамтын ажиллагааны өргөн хүрээний асуудлаар санал солилцоно.

Categories
мэдээ улс-төр

Санал тоолох төхөөрөмж, саналын хуудсыг шалган баталгаажуулав DNN.mn

Сонгуулийн ерөнхий хорооноос өнөөдөр сонгуульд ашиглах программ хангамж, техник хэрэгслийн ажиллагааг шалган баталгаажуулах ажлыг улс төрийн нам эвсэл, төрийн бус байгууллага, сэтгүүлч, олон нийтэд нээлттэй байдлаар зохион байгууллаа.

May be an image of 3 people, map, newsroom and text

Сонгогчийн санал авах, тоолох, дүн гаргах үйл ажиллагаанд “New Image Cast” санал тоолох төхөөрөмжийг хэрэглэдэг. Санал тоолох төхөөрөмж нь санах ойн төхөөрөмж буюу CF карт, саналын хайрцаг, нөөц тэжээл, хамгаалалтын соронзон түлхүүр, тэжээлийн залгуур, модем, зөөврийн хуванцар цүнхнээс бүрддэг бөгөөд бүрдэл бүрийг ажиглагчид туршиж үзэв.

Саналын хуудас нь усан хээтэй, үнэт цаасан дээр нэгдсэн дугаарын мэдээлэл агуулсан ил, тусгай зориулалтын неон гэрлээр харагддаг далд нууцлалтай, аймаг дүүргийн хэмжээнд нэгдсэн дугаартай хэвлэгддэг бөгөөд олшруулах боломжгүйг ажиглагчид үзэж шалгасан юм. Шалган баталгаажуулах үйл явдлыг 31 хэвлэл мэдээллийн байгууллагын 65 сэтгүүлч олон нийтэд шууд дамжуулав.

УИХ-ын энэ удаагийн сонгуулиар 2198 хэсгийн хороонд 2943 санал тоолох төхөөрөмж ашиглах юм. 

Categories
мэдээ улс-төр

СЕХ: Гадаад улсад байгаа иргэд саналаа өгч байна DNN.mn

Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуулиар гадаад улсад байгаа иргэд өнөөдөр (2024.06.20) 07:00 цаг (тухайн улсын орон нутгийн цаг)-аас саналаа өгч эхэллээ.

Гадаад улсад байгаа 13095 иргэн сонгуульд саналаа өгөхөөр сонгогчдын нэрийн жагсаалтад бүртгүүлсэн. Сонгогчдын нэрийн жагсаалтад бүртгэдсэн сонгогч 2024 оны 6 дугаар сарын 20, 21, 22, 23-ны өдрүүдэд 07:00-22:00 цагийн хооронд /тухайн улсын орон нутгийн цагаар/ саналаа өгөхөөр бүртгүүлсэн тухайн Элчин сайдын яам, Ерөнхий консулын газар, Консулын газарт байрлах санал авах байранд гадаад паспорт эсхүл иргэний үнэмлэхтэйгээ биечлэн очиж саналаа өгнө.

Categories
мэдээ улс-төр

Гадаадад байгаа иргэд өнөөдрөөс саналаа өгч эхэллээ DNN.mn

Гадаадад байгаа иргэдийн саналыг өнөөдрөөс авч эхэллээ.

Хилийн чанадад ажиллаж буй Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газрын дэргэд 47 салбар комисс байгуулан иргэдийн саналыг авч буй. Санал хураалтыг дөрөв хоног буюу энэ сарын 20, 21, 22, 23-нд явуулна.

Энэ удаагийн сонгуульд гадаадад амьдарч байгаа нийт 13095 хүн саналаа өгөхөөр бүртгүүлсэн.

Харин хүйсийн хувьд нийт санал өгөхөөр бүртгүүлсэн хүмүүсийн 5339 нь эрэгтэй, 7756 нь эмэгтэй байна. Насны хувьд,

  • 18-19 насны 687
  • 20-24 насны 2415
  • 25-29 насны 2190
  • 30-34 насны 2080
  • 35-39 насны 1921
  • 40-44 насны 1172
  • 45-49 насны 934
  • 50-54 насны 672
  • 55-59 насны 457
  • 60-64 насны 329
  • 65-69 насны 134
  • 70 ба түүнээс дээш насны 104 хүн байна.
Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Ерөнхий сайд асан Д.Содном: Хэрэг дээрээ Баялгийн сангийн хууль бол хувийн аж ахуйн нэгжийг дампууруулж, үйлдвэрийг нь төрийн өмч болгох бодлого болно DNN.mn

Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Думаагийн Содномтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.


-Монголын ард түмэн төрөө төвхнүүлэх ээлжит сонгуулиа явуулах гэж байна. Энэ удаагийн сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулна. Нөгөөтэйгүүр сонгуулийн үр дүнгээр байгуулагдсан шинэ парламент нь Мон голын анхны 126 гишүүнтэй парламент болохоор байгаа. Тэгэхээр таны хувьд сонгуулийн тогтолцоо болон энэхүү шинээр бай гуулагдах парламентын чадамж Монголын хөгжилд ямар байдлаар нөлөөлнө гэж харж байна вэ?

-Үндсэн хуулийн 3.1 дүгээр зүйлд засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх, ард түмэн төрийн хэрэгт шууд оролцож байх. Ард түмэн эдгээр эрхээ өөрийн сонгож байгуулсан төрийн эрх барих дээд байгууллагаараа уламжлан эдэлнэ гэж заасан. Гэтэл өнгөрсөн гуч гаруй жилд засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд биш, улс төрийн намын мэдэлд байлаа.

УИХ, Засгийн газар, Шүүх байгууллагын үйл ажиллагааг хянаж байх эрхийг нь ард түмэнд эдлүүлэхгүй байгаа гажуудлыг засахгүй бол ард түмний төрд, эрх барьж байгаа улс төрийн намд итгэх итгэл сулрах, улс төрийн тогтворгүй байдал үргэлжлэх эрсдэл бий. Би парламентыг дээд доод хоёр танхимтай болгож энэ гажуудлыг засах саналтай байдаг. Парламентын дээд танхимыг ард түмний сонгосон өргөн төлөөлөлтөй Ардын Их Хурал нэрээр байгуулж, одоогийн УИХ-ыг хууль тогтоох үүрэгтэй Улсын Бага Хурал болгон өөрчлөх нь зүйтэй гэж үзэж, Үндсэн хуулийн төрийн байгуулал хэмээх гуравдугаар бүлэгт энэ чиглэлээр оруулах өөрчлөлтийн төсөл болон Ардын Их Хурлын зохион байгуулалт, эрх үүрэг, г ишүүдийг нь сонгон шалгаруулах журмын төслүүдийг боловсруулсан байгаа.

-Энэ талаар өнгөрсөн жилүүдэд ард нийтийн санал асуулга явсан. Улмаар гишүүдийн тоог нэмэгдүүлэх чиглэлд л Үндсэн хуулийн өөрчлөлт хийгдсэн шүү дээ…?

-Өнөөгийн УИХ 2023 онд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж парламентыг УИХ хэмээх нэг танхимтай хэвээр хадгалж гишүүдийнх нь тоог 126 болгон нэмэгдүүлж, 48 гишүүнийг нь улс төрийн намуудын гаргасан жагсаалтаар томилдог болох шийдвэр гаргаад хэрэгжүүлж байгааг Засгийн бүх эрхийг ард түмний мэдэлд байлгах зарчимтай зөрчилдсөн шийдвэр гэж үздэг. УИХ 2023 оны тавдугаар сард нэг танхимтай парламентын гишүүдийн тоог 126 болгон нэмэгдүүлэх өөрчлөлтийг Үндсэн хуульд оруулсан. Гэхдээ улс төрийн намууд, эрх баригчид сонгууль дөхөхөөр өөрсдөдөө зориулж сонгуулийн дүрэм хийдэг асуудал эцэс боллоо. Нэг гишүүний хэт их эрх мэдэл эцэс болж байна. Хууль хяналтгүй гардаг асуудал түүх болж байна. УИХ өөртөө давуу байдал үүсгэх нь эцэслэгдлээ. Парламент түүхэн шинэчлэл хийв. Олон намын тогтолцоо руу орж байна гэсэн дүгнэлт хийсэнтэй би санал нийлдэггүй. УИХ-ын гишүүдийн дөнгөж гучин хувь буюу 21-24 хүний саналаар сонгуулийн хуульд өөрчлөлт оруулсан.  Энэ хуулийг батлах хуралдаанд гишүүдийнх нь 40 хувь ирээгүй, оролцсон гишүүдийн мөн 40 хувь нь эсрэг санал өгч байхыг зурагтаар харсан. Хүчин төгөлдөр хууль гэж үзэх эсэх асуудал гарах магадлалтай шүү.

-Тэгэхээр Монгол Улсын хөгжилд дорвитой өөрчлөлт орохгүй гэж та хэлэх гээд байна уу?

-Энэ бүхнээс дүгнэж хэлбэл, УИХ-аас Үндсэн хууль, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, т эр дагуу сонгууль явагдаж, төр засгийн бүтэц өөрчлөгдсөнөөр тэдний чадамж нэмэгдэнэ. Харин Монгол Улсын хөгжилд дорвитой нөлөөлөх өөрчлөлт гарна гэдэгт эргэлзэж байна. Гэхдээ цаг хугацаа, амьдрал харуулна даа.

-Таны хувьд төр, засгийн бодлогыг нэгэн цаг үед тодорхойлж явсан эрхэм хүн. Тэр утгаараа яг одоо сонгуульд өрсөлдөх нам, эвслүүд мөрийн хөтөлбөр, бодлого үйл ажиллагаагаа олон нийтэд танилцуулан явж байна. Нам, эвслийн мөрийн хөтөлбөр гэдэг бол төрийн бодлого болж явах учиртай баримт бичиг гэдэг. Та сонгуульд өрсөлдөж буй нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөртэй танилцсан уу. Мөрийн хөтөлбөртэй холбоотойгоор онцлоод хэлэх авууштай зүйлүүд юу байна вэ?

-Зарим нам эвслийн мөрийн хөтөлбөртэй танилцсан.  Боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэх талаар авууштай зүйл юу байгааг онцолж харсан. Эдийн засгийг хүчирхэгжүүлэх, ядуурлыг арилгах, ард түмний амьдралыг сайж руулах үндсэн нөхцөл учраас энэ салбарын хөгжлөөр юу төлөвлөж байгааг онцолж хардаг юм.  Уул уурхайн зарим түүхий эдийг боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэх саналууд байгаа нь авууштай. Харин малын гаралтай түүхий эд, тухайлбал мах, арьс шир, ноолуур, ноос боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэх тодорхой төсөл арга хэмжээ бага байгаад харамсаж байгаа.  Хүн амын гуравны нэгийн амьдралд холбоотой мал аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэхэд онц анхаарах шаардлагатай.

-Ер нь нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөрөөс сонгогчид юуг нь илүү анхаарч харвал зүгээр вэ?

-Дахин хэлбэл, боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэх л чухал.

-Өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд нэг нам төрийн эрхийг дангаараа барилаа. Энэ утгаараа олон жил нэг нам төрийн эрхийг барина гэдэг бол нэг талдаа мөрийн хөтөлбөр, амлалтаа биелүүлэх хангалттай хугацаа гэж үздэг. Эрх баригч намын амлалтууд ер нь яаж биелсэн гэж та үзэж байна вэ. МАН-ын хувьд хоёр ч удаагийн парламентад үнэмлэхүй олонх болсон боломжоо бүрэн гүйцэд ашиглаж чадсан уу. Олонх болсон давуу талаа ашиглаж улс орны хөгжилд хэрэгтэй томоохон шийдвэрүүдийг гаргаж чадсан гэж харж байгаа юу, та?

-Би МАН-д МАХН нэртэй байхад нь гишүүн болсноос хойш 70 жил өнгөрлөө. Улсад яг 60 жил хөдөлмөрлөсний 41 жилд нь төрийн байгууллагад ажилласан. Сүүлийн 10 жил тэтгэврээр амьдарч байна. Миний 90 гаруй насны амьдрал МАН-тай холбоотой.  МАН сүүлийн найман жилд парламентад үнэмлэхүй олонх болж ажиллахдаа алдсан, оносныг хувьдаа яаж дүгнэж байдгаа ил хэлж байх үүрэгтэй гэж боддог.

-Тэгэлгүй дээ…?

-Өнгөрсөн дөрвөн жилд МАН мөрийн хөтөлбөр, амлалтаа биелүүлэхийн төлөө ажилласан. Гэвч хөтөлбөр, амлалтаа бүрэн биелүүлээгүй, олонх болсон боломжоо гүйцэд ашиглаж чадаагүй гэсэн таны хэлдэг дүгнэлт үндэслэлтэй байх гэж бодож байна. Ардын намын УИХ-ын 2020 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт тусгасан үйлдвэрлэл хөг жүүлэх амлалтуудаа бүрэн биелүүлээгүй. Тэр шалтгаанаар ядуурлыг хоёр дахин бууруулна гэсэн амлалт нь хэрэгжээгүй. Хармагтайн алт, Асгат Салхитын мөнгө, Цагаан суваргын зэсийн ордыг ашиглалтад оруулна, алт боловсруулах, зэс хайлах үйлдвэр барьж ашиглалтад оруулна, лити, цахиур, газрын ховор элементийн ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулна, нүүрс хими, кокс хими, метан хийн үйлдвэр ашиглалтад оруулна гэсэн амлалтууд хэрэгжээгүй. Миний санал болгоод байдаг малын гаралтай түүхий эд боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлж, малчдын орлого нэмэгдүүлэх, хөдөөд ажлын байр бий болгох, экспортын орлогыг ихээхэн хэмжээгээр өсгөх олон талын ач холбогдолтой асуудлыг судлах хэрэгжүүлэхэд Засгийн газар анхаараагүйд харамсдаг. Ийм алдаа гаргасан боловч одоогийн хөтөлбөртөө зарим алдааг засах арга хэмжээ тусгагдсан байна. Цаашид МАН-ын нэр хүнд өндөр байх эсэх үйлдвэрлэл хөгжүүлж чадах эсэхээс л хамаарах болно.

-Ес дэх удаагийн сонгууль явагдаж байна. Ардчилсан тогтолцоонд шилжээд бид энэ олон удаагийн сонгууль явуулахдаа сонгуулийн систем, тогтолцоогоо зөв, шударга болгож чадсан гэж боддог уу. Нөгөөтэйгүүр энэ сонгуулиар монголчууд юуг илүү анхаарч сонгуульд оролцох ёстой бол?

-Төрийн тогтолцоо, сонгуулийн системийг боловсронгуй болгох шаардлага, түүнийг шийдэх арга замын талаар саналаа дээр тодорхой хэллээ. Сонгуульд заавал оролцож саналаа өгөх нь зүйтэй. Нам эвслүүдийн х өтөлбөр амлалтад иргэдийн хэрэгжүүлээсэй гэж хүсдэг зүйл, үйлдвэрлэл хөгжүүлэх тодорхой төсөл арга хэмжээ тусгагдсан эсэх, тэр нь бүтэх, амлагч нь бүтээх найдвартай эсэх, урьд амлаж байсан зүйл нь биелж байсан эсэхийг судлах хэрэгтэй. Нэгэн ухаантан “Алдаа гаргасан ч түүнийгээ зөвшөөрч засдаг хүнийг уучилж болно, худал амладаг, хуурдаг этгээдэд итгэж болохгүй“ гэж сургасан байдаг.

-Нам, эвслүүдийн сурталчилгааны нээлт болох үеэр та Үндэсний эвслийн сурталчилгааны нээлтэд очиж Н.Номтойбаярт “Данзан”-ийн доллар гэдэг зүйлийг гардуулж өгсөн нь иргэдэд их сонин, онцгой санагдсан. Энэ талаар та тодорхой тайлбар өгөөч. Яг ямар учиртай эд зүйлийг яагаад заавал Н.Номтойбаярт өгөх болов?

-Тайлбар нь маш энгийн. Үндэсний эвслийн залуучууд сонгуульд оролцох хөтөлбөрөө үйлдвэрлэл хөгжүүлэх, иргэдээ баян болгох үзэл санаагаар боловсруулсан.  Тэр нь миний үзэл бодолтой нийцдэг. Монголын төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Солийн Данзан зуун жилийн өмнө чөлөөт эдийн засаг, хувийн өмчийн хэлбэрийг хөгжүүлэх бодлоготой, иргэн баян бол улс баян гэдэг үзэл санааг хэлж байсан гэдэг. Тэр үед хэвлэгдэж байсан мөнгөн тэмдэгтийг Данзангийн доллар гэж нэрлэх нь бий. Үндэсний эвслийн залуучуудын иргэдээ баян болгох хөтөлбөр нь хэрэгжээсэй гэсэн ерөөлөөр Данзангийн долларыг Н.Номтойбаярт гардуулсан юм.

-Улс орны эдийн засаг сүүлийн жилүүдэд харьцангуй сайжирч байгаа гэдэгтэй та санал нэг байгаа юу. Өнгөрсөн жил гэхэд Монгол Улсын эдийн засаг долоон хувиар өслөө. Үүгээрээ дэлхийд хоёрт бичигдлээ гэж эрх баригч нам ярьдаг. Яг өрх, иргэдийн амьжиргаанд энэхүү эдийн засгийн өсөлт яаж нөлөөлж байна вэ?

-Эдийн засаг сайжирч байгаа гэдэгтэй санал нэг.  Өнгөрсөн онд долоон хувиар өслөө гэдэг сайн үзүүлэлт. Иргэдийн амьдралд шууд нөлөөлөөгүй гэдэг ч бас үнэн.  Үүнд учир байна. Эдийн засгийн өсөлт тогтворжих нөхцөл бүрдсэн эсэхэд хамаг учир байгаа юм.  Нэг жилийн өсөлтөөр нийгмийн арга хэмжээг өргөтгөх шийдвэр гаргаж болдоггүй. Манай улсын эдийн засаг гадаад эдийн засгийн харилцаанаас ихээхэн хамааралтай. Жишээлбэл, экспортод гаргаж байгаа нүүрс, зэсийн баяжмал зэрэг бүтээгдэхүүний хэмжээ, үнэ, импортын шатахуун, тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн сэлбэг, зарим өргөн хэрэгцээний барааны олдоц үнэд өөрчлөлт гарч тэр нь эдийн засгийн өсөлтөд эсрэг нөлөөлөх эрсдэл байдаг.

-Зарим сонгуулийн жилүүдэд иргэдийн оролцоо, ирц тааруу байж ирсэн. Энэ удаагийн сонгуулиар иргэдийн ирц оролцоо өмнөх сонгуулиудыг бодоход хамаагүй нэмэгдэх хандлагатай байна. Энэ нь ард түмэн улс орныхоо хөгжилд бодитой анхаардаг болсоны илрэл гэж харж байна уу?

-Тэгж харж байна.

-Таны хувьд бүсчилсэн хөгжлийн бодлогыг ямар байдлаар харж, дүгнэж байна. Угтаа бүсчилсэн хөгжлийн бодлогоо бид аль эрт тодорхойлсон ч олон жилийн дараа буюу энэ жилээс л бодитой хэрэгжүүлэхээр байх шиг байна. Энэ бодлого ер нь зөв үү. Монгол Улсын хөгжилд бодитой хувь нэмэр болж чадах болов уу?

-Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого зөв. Улсын хөгжилд хувь нэмэртэй байх эсэх бодлогоо яаж хэрэгжүүлэхээс хамаарна.

-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг сүүлийн гэх тодотголтой 76 хаврын отгон чуулганыхаа төгсгөлд яаран сандран баталлаа. Хуулийн агуулгыг та харсан байх. Энэхүү хуулийн ач холбогдол, давуу болон сул талыг нь та хэлэхгүй юу. Зарим судлаачид хувийн өмч рүү халдсан эрх зүйн орчин бүрдлээ гэдэг. Зарим нь ээлжит нэгэн сонгуулийн өмнөх пиар ч гэх юм?

-Баялгийн сангийн хуулийг яаран баталсан учраас хуульд засах, ойлгомжтой болгох шаардлагатай заалтууд байгаа гэж үздэг.  Зарим зүйлийг дурдвал ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогыг 100 хувиар Ирээдүйн өв санг бүрдүүлхэд зориулбал зохистой. Гэтэл түүнээс улсын төсвийн алдагдлыг нөхөнө, 65 хувийг нь уг санд төвлөрүүлнэ гэж заажээ.  Энэ нь дахиж нөхөгдөхгүй байгалийн баялгийг ашигласны төлбөрийн орлогыг ирээдүйн өв сан болгож нөөцлөн хадгалах үндсэн утга агуулгаас гажсан шийдвэр гэж үзэж байна. Мөн уг санг хөрөнгө оруулалтын орлогоор бүрдүүлнэ гэсэн ойлгомжгүй, хэрэгжүүлэх арга нь тодорхойгүй заалт бичигдсэнийг засах хэрэгтэй. Дотоод гадаадын хөрөнгө оруулагчийн байгуулсан уул уурхайн үйлдвэрт төрийн өмчит компани 34 хувиар оролцсон бол түүнд оногдох ашгаас Хуримтлалын санг бүрдүүлнэ гэж заасан байна. Хөрөнгө оруулагчтай тохиролцсон нөхцөлд, төр хөрөнгө оруулсан нөхцөлд хувь эзэмших боломжтой болдог, оногдсон ашгийг юуны өмнө оруулсан хөрөнгө оруулалтын зардлаа нөхөхөд зориулах ёс байдаг учраас энэ санд ногдол ашгаар хөрөнгө хуримтлагдахгүй байх эрсдэл бий боллоо. Улсын нэгдсэн төсөв ашигтай гарсан бол, эрдэс баялгийн үнэ төсөвт тооцсон үнээс өндөр гарснаас нэмэгдэж орох төсвийн орлогын 50 хувийг Хөгжлийн сангийн эх үүсвэр болгож байхаар заажээ. Улсын нэгдсэн төсөв ашигтай гарах эсэх, олон төрлийн эрдэс баялгийн экспортын үнийг төсөв зохиогч албан тушаалтан яаж тооцсоноос хамаарч байхаар зааснаас үзэхэд энэ санд хөрөнгө төвлөрөх эсэхийг төсөв зохиогчид, зах зээлийн үнийг таамаглагч албан тушаалтнуудын ажлаас хамаарч байхаар шийдэж байгааг зөв гэж үзэхгүй байна. Төсөв зохиогч, үнэ таамаглагч хүний ажлаас биш, үйлдвэрлэлийн эдийн засгийн үр ашгаас хамаарч бүрддэг сантай байх зарчимыг баримтлах ёстой.

-Энэ хүрээнд гурван сангийн бодлогыг судлаачид, эдийн засагчид тал бүрээс нь тайлбарлан ярьж байгаа. Таны хувьд ямар саналтай явдаг вэ?

-Ирээдүйн өв санг ирээдүй үеийн иргэн бүрд хүртээх, Хуримтлалын санг одоо үеийн иргэн бүрд хүртээх, Хуримтлалын сангийн дансанд байршуулсан мөнгийг иргэн бүрийн хуримтлалын нэрийн дансанд бүртгэнэ гэж заажээ. Сайхан сонсогдох байх. Гэвч ойлгох, хэрэгжүүлэх, тайлбарлахад бэрхшээл гарахаар байна. Жишээлбэл, иргэнийг ирээдүй үеийн, одоо үеийн гэж юугаар тодорхойлж байх гэсэн асуудал гарах биш үү. Хуримтлалын санд Төрийн 34 хувийн оролцоогоор хөрөнгө төвлөрөөгүй нөхцөлд одоогийн иргэд дансандаа мөнгө бүртгүүлж авахыг шаардвал ямар тайлбар өгч байх вэ зэрэг шийдэхэд төвөгтөй асуудлууд үүсэх байх. Эдгээр асуудлыг анхааралдаа авч засвар тодотгол хийх шаардлага байгаа.

-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулиар зохицуулагдах 34 хувийн асуудлаар та тодорхой тайлбар хэлэхгүй юу. Энэ зохиоцуулалтаар хувийн өмчид шууд халдаж болно гэсэн үг үү?

-Баялгийн сангийн хуультай холбогдуулж Стратегийн нэртэй ашигт малтмалын ордод олборлолт явуулж байгаа хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүдийн ашгийн 34 хувийг төр хөрөнгө оруулалт хийхгүйгээр хураан авч байх заалтыг Ашигт малтмалын тухай хуульд оруулсан байна. Хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуулийн дагуу хувийн аж ахуйн нэгжүүд ашгаасаа 25 хувийн татвар төлнө, бусад татвар хураамжууд төлнө, ашгийн татвар төлсний дараах ашгаас 34 хувиар ногдол ашиг төлдөг хуультай болж байна. Ийм хууль үйлчилбэл хувийн аж ахуйн нэгжүүд дампуурах төдийгүй, шинээр байгуулах боломжгүй болох байх.  Хэрэг дээрээ энэ хууль бол хувийн аж ахуйн нэгжийг дампууруулж үйлдвэрийг нь төрийн өмчит аж ахуй нэгж болгох бодлого болно.  Монгол Улсын Засгийн газар ийм бодлоготой байж болохгүй. Ийм хуультай байх нөхцөлд гадаадын хөрөнгө оруулагч орж ирэхгүй.  Энэ бол Үндсэн хуулийн хэмжээнд авч үзэх асуудал юм.  Төрийн бодлого тогтворгүй, гаргасан шийдвэр нь хоногийн дотор өөрчлөгддөг, аль нэг улс төрийн бүлэглэлийн нөлөө лоббид өртөмхий байж болохгүй. Монгол Улсад бизнес эрхлэх байтугай амьдрахад бэрх болж байна гэж зарим залуус гадаад руу гарч ажиллах болж байгаа нь энэ бүхнээс хамаатай.

-Удахгүй шинэ парламент, шинэ Засгийн газар байгуулагдана. Тэдгээрийн бүтэц, үйл ажиллагаа ямар байвал зохистой вэ?

-УИХ, Засгийн газрын гишүүд дотор болон удирдлагад нь санхүүч, нягтлан бодогч, эдийн засагч мэргэжлийн хүмүүс ахиу байх зайлшгүй шаардлагатай болжээ. Нэг жишээгээр үн дэслэе. Манай намын хөтөлбөрт дотоодын нийт бүтээгдэхүүний нэг хүнд оногдох хэмжээг 2028 онд 10 мянган ам.долларт хүргэх амлалт байгаа.

Өнгөрсөн онд 3.4 сая хүнтэй, нэг хүнд таван мянган ам.доллар оногдох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байсан. Ирэх дөрвөн жилд хүн ам 280 орчим мянгаар нэмэгдэх зэргээс тооцвол ДНБ 2023 онд 17 тэрбум ам.доллар байсныг 2028 онд 37 тэрбумд хүргэж 2.1 дахин өсгөх амлалт авч байгааг үндэслэлтэй, биелүүлж чадна гэдэгт эргэлзэж байна. Ийм амлалт авахыг санхүүч, нягтлан бодогч, эдийн засагч мэргэжилтэй хүмүүс тооцож зөвлөсөн болов уу. Ирэх дөрвөн жилийн хугацаанд дотоодын нийт бүтээгдэхүүний жилийн хэмжээг 20 тэрбум ам.доллараар нэмэгдүүлэх өндөр үр ашигтай үйлдвэрүүд хөгжүүлэх төлөвлөгөөг Эдийн засаг, хөгжлийн яам боловсруулж байгаа юу. УИХ, Засгийн газрын хууль, тогтоол гаргагчид алга тогших, гарын үсэг зурах, тамга дарах тухай бүртээ би, бид юу хийж байна, юу хийчихэв гэдгээ сайн боддог байгаасай.

Categories
мэдээ улс-төр

ТББ-ууд сонгуулийн хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийж нам, эвсэлд хүргүүлснээ танилцууллаа DNN.mn

Тогтвортой хөгжлийн зорилтын төлөө иргэний нийгмийн байгууллагууд” сүлжээ ТББ-уудаас “Улс төрийн нам, эвслийн сонгуулийн хөтөлбөрт Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг тусгасан” сэдвээр өнөөдөр сэтгүүлчидтэй уулзлаа.

Уулзалтын талаар “Тогтвортой хөгжлийн зорилтууд, иргэний нийгмийн байгууллагууд” сүлжээний ерөнхий зохицуулагч Г.Уранцоожоос тодруулбал, “Манай сүлжээний гишүүн ТББ-ууд 2024 оны УИХ-ын сонгуульд оролцож буй нам, эвслийн сонгуулийн хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийсэн. Үүний дүнг танилцуулан олон нийтэд хүргэх уулзалтыг зохион байгуулж байна. Бид УИХ-ын ээлжит сонгуульд оролцож буй улс төрийн намуудад ТХЗ-уудтай холбоотой үндсэн 10 асуудлаар зөвлөмж гарган хүргүүлсэн” гэв.

Монгол Улсад ТХЗ-ууд хэрхэн хэрэгжиж байгааг бодлого, стратеги, төлөвлөлт, төсөв, зохицуулалт, ил тод байдал, хяналт, үнэлгээ, тайлагналт, бодлогын уялдаа, хамтын ажиллагаа, түншлэл, олон талын оролцоо зэрэг 10 асуудлаар үнэлэн боловсруулсан дүгнэлт, зөвлөмжид үндэслэн тодорхойлсон зайлшгүй авах арга хэмжээний хүрээнд шинжилгээг хийсэн гэдгийг тодотгон хэлэв.

Тэрбээр, ТХЗ-ын нэгдүгээрт ордог ядуурлыг бууруулах зорилтын талаар жишээ аван хэлэхдээ, МАН, АН-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт ядуурлыг бууруулах талаар тусгасан амлалтыг оноогоор үнэлвэл өндөр үзүүлэлттэй гарсан. Ядуурлыг ажлын байрыг нэмэгдүүлэх замаар бууруулна хэмээн давхар тусгасан нь сайшаалтай байгааг хэлэв.

“Хүнс эвсэл” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал, МБОИЗ-ын Ногоон парламентын гишүүн Г.Оюунтуяа хэлэхдээ, ТХЗ-д тусгасан хог хаягдлын асуудлыг бүсчилсэн байдлаар шийдвэрлэх талаар намуудын хөтөлбөрт хөндсөн ньсайн талтай. Гэхдээ бодлогын сөрөг нөлөө, гарч болох эрсдлийг тооцох учиртай гэв. Хог хаягдал дээр сонгуульд оролцож буй нам, эвслийн нэр дэвшигч нар хортой, гялгар цаас хэрэглэхгүй байхыг уриалж байв.