Category: нүүр-хуудасны-онцлох

Улсын Онцгой комиссын нарийн бичгийн дарга Т.Баярхүүгээс цаг үеийн асуудлаар тодруулга авлаа.

-Та сая орон нутагт ажиллаад иржээ. Өвөлжилтийн нөхцөл байдал ямар байна вэ?

-Ус цаг уур орчны шинжилгээний газраас жил бүр зудын эрсдэлийн зураглал гаргадаг. Хамгийн эхнийх нь арваннэгдүгээр сарын 10-ны байдлаар гарсан. Энд нийт нутгийн 50 гаруй хувь зудын эрсдэлтэй, 40 хувь нь дунд эрсдэлтэй, 10 хувь нь бага эрсдэлтэй гэсэн зураглал гарсан байна. Улсын онцгой комиссоос ажлын хэсэг гарч аравдугаар сарын сүүлээр гантай байсан аймгуудад ажиллаж үнэлгээ хийгээд ирсэн. Үүнээс үзэхэд өвөлжилт нэлээн хүндрэх зураглал гарсан.

УОК-ын ажлын хэсэг Дорноговь, Өмнөговь, Баянхонгор, Өвөрхангай, Говь-Алтай аймгууд буюу өнгөрсөн зун гантай байсан хэсгүүдээр ажиллалаа. Эдгээр аймгуудад зудын эрсдэл маш өндөр байна. Сүүлд гарсан үнэлгээгээр төвийн аймгуудад нөхцөл байдал хүндэрсэн байна. Энэ нь арваннэгдүгээр сард орсон их хэмжээний цастай холбоотой. Засгийн газрын 286 дугаар тогтоолын дагуу зудын байдалд үнэлгээ хийхэд 10 аймгийн 22 суманд цагаан зудын нөхцөл бүрдсэн, найман аймгийн 26 суманд цагаанаар зудархуу гэдэг үнэлгээ гараад байна. Арваннэгдүгээр сарын 20-ны өдрийн байдлаар 10 аймгийн 22 сум зудын, найман аймгийн 22 сум зудархуу нөхцөл байдалтай байна.

-Сүүлд та бүхэн зүүн аймгуудад ажилласан. Тэнд нөхцөл байдал ямар байна вэ?

-Сая УОК-ын даргаар ахлуулсан ажлын хэсэг цасан шуурганы улмаас нөхцөл байдал хүндэрсэн Дорноговь, Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар аймгуудад ажилласан. Энэ хүрээнд 330 орчим иргэн төөрч сураггүй алга болсон дуудлага мэдээлэл бүртгэгдсэн. Аймаг орон нутгийн онцгой байдлын газруудтай хамтарч эрэн хайх ажиллагаа явууллаа. Энэ үеэр Дорноговь аймгийн Айраг суманд нэг иргэн амь насаа алдсан харамсалтай тохиолдол бүртгэгдсэн. Бусад иргэдийг олж ар гэрт нь хүлээлгэж өгсөн. Зарим нь шуурганы нөхцөл байдал тогтворжиход гэртээ өөрсдөө ирсэн. Эдгээр аймгуудад цас их унасан өвөлжилтийн нөхцөл байдал хүнд байна.

-Та бүхэн эрэн хайх ажиллагааг нисдэг тэргээр явуулсан талаараа онцолж байсан. Энэ талаараа тодруулахгүй юу?

-Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх сум, Сүхбаатар аймгийн зарим сумдад цас их унасан. Цасан шуурганы үеэр тээврийн хэрэгсэл зорчих ямар ч боломжгүй байсан. Цаг агаарын нөхцөл гайгүй болмогц эрэн хайх, аврах ажиллагааг нисдэг тэргээр зохион байгуулсан. Энэ үеэр Дорноговь аймгийн Иххэт сумын нутагт төөрсөн иргэнийг тогтоож ар гэрт нь хүлээлгэж өгсөн.

-Манайд шаардлагатай үед ажиллагаа явуулах хэдэн нисдэг тэрэг байдаг юм бэ?

-Онцгой байдлын газрын үйл ажиллагаанд нисдэг тэргийг шаардлагатай үед л ашигладаг. Нисдэг тэрэг ашиглах эсэх нь цаг агаарын нөхцөл байдлаас шалтгаалдаг. Мэдээж цасаар шуурсан, үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал үед нисдэг тэргээр явах боломжгүй. Одоогоор Онцгой байдлын газрын үйл ажиллагаанд хоёр нисдэг тэрэг ашиглаж байна. Зэвсэгт хүчний жанжин штабт нисдэг тэрэг ашигладаг.

-Эрэн хайх аврах ажиллагаа явуулахад бага биш хэмжээний зардал гардаг. Үүний тодорхой хувийг аврагдсан иргэн төлдөг үү?

-Иргэн төлөхгүй шүү дээ. Тухайн орон нутгийн Онцгой байдлын газрын төсөвт суусан байдаг. Эндээс л санхүүжээд явдаг. Бага биш хэмжээний зардал гардгийг иргэд ухамсарлаж цаг агаарын аюулт үзэгдлийн үеэр хол замд гарахгүй, баталгаатай замаар зорчиж байх хэрэгтэй. Ингэвэл хаана хаанаа хүндрэл учруулахгүй.

-Та бүхэн энэ сарын эхээр Төв аймгийн зарим сумдад ажилласан шүү дээ. Газар дээрх нөхцөл байдал ямар байна вэ?

-Төв аймгийн Лүн суманд энэ сарын 04-05-ны өдрүүдэд үргэлжлэн орсон хүчтэй цасан шуурганы улмаас цасны зузаан 30-100 см хүрсэн байна. Цаг агаарын аюулт үзэгдлийн улмаас 57 айл, өрхийг намаржаанаас өвөлжөө рүү нүүлгэн шилжүүлэх, цасанд боогдсон замыг нээх ажлыг аймгийн Онцгой байдлын газар, Зэвсэгт хүчний 321 дүгээр ангийн алба хаагчид аймаг, сумын Онцгой комиссын гишүүдтэй хамтран зохион байгуулсан. Яг газар дээрх нөхцөл байдал маш хүнд байна.

-Та бүхний хийсэн үнэлгээгээр бол өвөлжилт хүнд болох нь. Цаашид яах вэ?

-Өвөлжилт удаан хугацаанд үргэлжилнэ. Малчид мэргэжлийн байгууллагуудаас гаргасан цаг агаарын гамшигт үзэгдлийн тухай сэрэмжлүүлгийг дагаж урьдчилан сэргийлж, эрсдэлийг бууруулж өөрсдийн амь нас, эд хөрөнгөө хамгаалах арга хэмжээг дор бүрнээ авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

О.ДАШ

Шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүн, инженер Ц.Сайнбаяртай ярилцлаа.

-Өнөөдөр манайд найруулсан шатахуун хэрэглэж байна. Энэ нь хүүхдийн өвчлөл болоод тээврийн хэрэгслийн эд ангиуд эвдрэх үндсэн шалтгаан болсон гэх байр суурийг хүмүүс илэрхийлэх юм. Та мэргэжлийн хүний зүгээс энэ асуудалд ямар байр суурь хэлэх вэ?

-Найруулсан шатахуун маш их хорыг агаарт ялгаруулж байдаг. Найруулах гэдгийг энгийнээр тайлбарлавал, шатахууны агуулахуудад том торхнууд байдаг. Үүнийг та мэдэх байх.

Энэ том савны талаас илүү буюу 70 орчим хувьд нь оргинал дизелийн түлш хийчихдэг. Үлдсэн хувьд нь нафта, керосин зэрэг бүтээгдэхүүнүүдийг нэмээд хольчихдог. Ингээд том торхны ёроолд нь сэнс байдаг бөгөөд тухайн сэнсний оролцоотойгоор хольдог. Холиод л шууд шатахуун түгээх станцын нөөцийн сав руу зөөдөг. Шатахуун түгээх станцын нөөцийн саванд сэнс байхгүй шүү дээ. Хольсон шатахуун хөдөлгөөнгүй удахаараа хүнд нь металл нь дороо тунаад, хөнгөн металл нь дээшээ ялгараад гардаг. Ийм түлш хэрэглэсэн машины апартур хамгийн удаандаа хагас жил болоод л эвдэрдэг. Найруулсан шатахуун хэрэглэсэн машины эд анги ч удаан тэсэхгүй, байсхийгээд л доголдоод эхэлдэг.

Хотын булан тохой бүрд авто засвар бий болоод байгаа нь нэг талаараа найруулсан шатахуунтай холбоотой. Тэд өндөр ашиг орлоготой байгаа болохоор өдрөөс өдөрт өргөжин тэлж, нэмэгдсээр байгаа юм. Манайд хуучин машин түгээмэл орж ирдэг болохоор энэ бүр ч аюултай.

-Найруулсан шатахууны хор уршиг нь ямар шинж тэмдгээр гарч байна вэ?

-Хэдхэн жилийн өмнө замын хажууд талын цахилгааны шонгийн суурь нь тортог цохиод тас хар болчихдог байлаа. Шон ч гэлтгүй хашаа ч тэр харлачихдаг. Энэ нь төрийн өмчийн нийтийн тээврийн автобуснууд хамгийн муу шатахуун хэрэглэдэгтэй шууд холбоотой. Өөрөөр хэлбэл найруулсан, чанаргүй шатахуунаас хүнд металлууд ялгардаг. Энэ хүнд металлаар нь хүүхдүүд амьсгалаад явж байна. Замын хажуугаар алхахад л өмхий үнэртэж, хоолой хорсдог. Энэ нь мөн л шатахуун, түлшний чанартай холбоотой.

-Энэ талаараа бага зэрэг тодруулахгүй юу?

-Агаарыг асар ихээр бохирдуулж байна л даа. Өнөөдөр такси үйлчилгээнд явдаг жижиг оврын автомашинууд керосин хольсон хуурамч шатахууныг аваад хэрэглэж байгаа. Утаа гэхлээр л гэр хороолол руу дайрдаг. Гол аюул нь хуурамч шатахуун хольсон тээврийн хэрэгслээс гарч байгаа утаа шүү дээ. Үүнд хамгийн ихээр хордож байгаа нь бага насны хүүхдүүд. Тэд жилийн дөрвөн улиралд хүнд металлаар утуулаад явж байна. Ийм байхад хүүхэд эрүүл саруул өсөх ямар ч үндэслэл байхгүй. Үндэсний аюулгүй байдлын хүрээнд л яригдах асуудал. Эрүүл мэндэд ч, эдийн засагт ч хор хохиролтой. Хүнд металлаар утуулж яваа хүүхдүүдэд хэдэн жилийн дараа ямар өөрчлөлт гарахыг таах арга байхгүй. Согогтой хүүхдүүдээр хот дүүрэх аюултай. Эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх бол тэр хол үлдсэн. Шатахуун найруулдаг асуудал өөр хаана ч байхгүй. Манайд аль, аль шатандаа стандарт мөрддөггүй учраас л хог новшоо ийш нь шахаж байна.

-Та үүнийг ямар баримтад үндэслэж ярьж байна вэ?

-Мэргэжлийн байгуулла гууд нь шалгаад тогтоочихсон асуудал шүү дээ. Шатахуун импортлогч болон үйлдвэрлэж буй аж ахуйн нэгжүүдэд шалгалт хийхэд лабораторийн шинжилгээгээр хэд хэдэн үзүүлэлт шаардлага хангаагүй дүн мэдээ гарсан. Тухайлбал, зах зээлд буй шатахууны физик, химийн үзүүлэлтүүд давсан, шатахуунд агуулагдах хүхрийн хэмжээ стандарт хэмжээнээс илүү байсан. Энэ зөрчил дутагдалтай холбоотойгоор шатахуун үйлдвэрлэгч хоёр аж ахуйн нэгжид тус бүрд нь 10 сая төгрөгөөр торгуулийн арга хэмжээ авсан шүү дээ. Би санаанаасаа зохиогоод яриад байгаа юм биш. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага нь тогтоочихоод байхад л асуудал Үндсэн хуулийн цэц дээр очоод ямар асуудал болсныг та надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байх. Агаарын бохирдолтой тэмцэх газраас хүхэрлэг хийн агууламж нэмэгдсэнийг тогтоосон. Энэ нь автомашины шатахуунтай холбоотойг онцолсон шүү дээ.

-Манайд шатахууныг яг ийм технологиор найруулна гэсэн заалт байдаг биз дээ. Манайхан огт мөрдөхгүй явсаар энд ирсэн юм уу?

-Батлагдсан технологи гэдэг нь Монгол Улсын эрх бүхий төрийн байгууллагаас баталж өгсөн технологи байх ёстой. Шатахуун үйлдвэрлэх түүхий эд нь дизель түлшний хувьд керосин байдаг. Цэвэр керосиныг сүүлийн жилүүдэд дотоодын бодит хэрэглээнээс хэт давсан хэмжээгээр импортолсон нь нүдэнд ил байна. Эдгээр нь дизель түлш үйлдвэрлэгдэхэд ашиглагдаж байгаа нь хяналт шалгалтын явцад тогтоогдчихсон. Ийм байхад л хяналт шалгалт хийдэг улс нь таг дуугуй явж байна. Б.Пүрэвдорж тэргүүтэй хэдхэн гишүүд энэ талаар дуу хоолой болж ирсэн ч сүүлдээ чимээгүй болсон. Үүнийг хөндөж байгаа хүн ч алга. Нөгөө талд найруулсан шатахуун хэрэглэсэн жолооч эд хөрөнгөөрөө хохирч байна. Хамгийн харамсалтай нь хүүхдүүдийн эрүүл мэнд. Дээд шатандаа энэ шийдвэрийг эргэж харж, нааштай арга хэмжээ авах байх аа. Яг өнөөдөр бол ашиг сонирхолтой хэдхэн нөхөр лоббидож хууль батлуулаад нийгэмд хорлон сүйтгэх ажиллагаа явуулж байна шүү. Цаашид ийм байдлаар явж хэрхэвч болохгүй.

О.ДАШНЯМ

“Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт УИХ-ын гишүүн Ж. Батсуурь “Нүүрсний сонсголыгсамууруулж, хэргийг өөрсдөөсөө “төөрүүлэх” гэсэн үйлдэл хийгдлээ” хэмээснийг “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн уншаарай.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Монгол Улсад
авлигын дагнасан шүүх зайлшгүй шаардлагатай гэж Ерөнхий
сайдын хувьд үзэж байна” гэснийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Орос Монголын дарга нар шатахуунаар “үерлүүлж” байгаа гэх ч колонкууд нь хоосон хэвээрээ л байна” хэмээн өгүүллээ.

УИХ-ын гишүүд өнгөрсөн дөрвөн жил тойрогтоо хэр
ажилласныг дүгнэнэ

Шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүн , инженер  Ц.Сайнбаяр “Ашиг сонирхолтой хэдхэн нөхөр хуурамч шатахуун шахаж байгаа нь хорлон сүйтгэх ажиллагаа явуулж
байгаа хэлбэр” гэлээ.

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы баасан гаригийн дугаараас уншаарай.

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны тэргүүн О.Бямбадэлгэртэй ярилцлаа.

– Манайд одоо хэрэглэгдэж байгаа шатахуун болон дизель түлшийг мэргэжлийн болон мэргэжлийн бус хүмүүс янз бүрээр л тайлбарлаж байна. Яг өнөөдөр нийлүүлэгдэж байгаа шатахуун, дизель түлш стандартын шаардлага хангаж байна уу?

– Стандартын шаардлага хангадаггүй.

Үүний гол агуулга нь Монгол Улсын стандартуудыг зөрчиж байгаа юм. Бүтээгдэхүүн зах зээлд гарахад чанарын сертификат байдаг. Тэгвэл манайд хэрэглэгдэж байгаа шатахуун гарал үүслийн бичиг байхгүй л гэсэн үг. Өнөөдөр Дэлхий нийт евро5 шатахуун руу шилжих гэж байна. Евро5 шатахууны ялгаруулдаг PPM буюу агаар бохирдуулагч хүхэрлэг хийн хэмжээ нь 50 РРМ байдаг.

Өнөөдөр Монгол Улсын импортолж буй евро2 стандартын АИ 92-оос гарч буй РРМ-ын хэмжээ нь 450-600 РРМ. Харин яг одоо керосин болон нафта найруулаад зах зээлд нийлүүлж буй шатахуун болон дизель түлшнээс 4,800-6,700 РРМ гарч байгаа. Европын холбооны улс орнууд өнөөдөр 50 РРМ-ыг аюултай гэж үзээд 2040 оноос дизель тэрэг явуулахыг хориглож байна. Гэтэл өнөөдөр бид 6,000- 7,000 PPM буюу хүхэрлэг хийгээр амьсгалаад явж байна. Энэ бол маш аюултай үзэгдэл.

Манайхаас өөр аль ч улс оронд ийм хортой үзэгдэл байхгүй. Хамгийн аюултай нь хүүхдийн биед асар хортой. Учир нь тээврийн хэрэгслийн яндангаас ялгарч буй хүнд метал нэг метрээс дээшээ дэгддэггүй. Өөрөөр хэлбэл яндангаас ялгарсан утаа газрын гадаргаас дээш нэг метрийн зайд оршиж байна гэсэн үг. Энэ нь бага насны хүүхдийг хордуулж байгаа юм. Та бүхэн Эрүүл мэндийн яамнаас гаргасан хүүхдийн өвчлөлийн тоон үзүүлэлтийг хараарай. 2012 оноос хойш хэд дахин нэмэгдсэн байгаа. Учир нь 2012 оноос хойш хольсон буюу хуурамч шатахуун хэрэглээд явж ирсэн.

Үр дүнд нь хүүхдийн өвчлөл, хорт хавдрын тоон үзүүлэлт гэрлийн хурдаар нэмэгдэж байна. Үүнд анхаарч байгаа хүн бараг алга. Хуурамч шатахууны бизнес ядуу буурай, хуучин машин ихтэй, авлигаар асуудлаа шийддэг улсад цэцэглэдэг.

– Энэ талаарх иргэдийн ойлголт сул байх шиг.

– Иргэд 300 литр дизель түлш дээр 700 литр керосин найруулаад дизель түлш гаргаж авдаг. А80 шатахуун дээр актав нэмээд А-92 гаргадаг юм байна гэж ойлгоод байх шиг. Энэ нь буруу. Нефтийн нэмэлт бүтээгдэхүүн буюу керосин, нафта.

– Энэ талаарх иргэдийн ойлголт сул байх шиг.

– Иргэд 300 литр дизель түлш дээр 700 литр керосин найруулаад дизель түлш гаргаж авдаг. А80 шатахуун дээр актав нэмээд А-92 гаргадаг юм байна гэж ойлгоод байх шиг. Энэ нь буруу. Нефтийн нэмэлт бүтээгдэхүүн буюу керосин, нафта. Керосин бол дизель түлшинд ордог, завсрын бүтээгдэхүүн. Дизель түлш болоогүй, шингэрүүлсэн хэлбэр нь гэсэн үг. Харин нафта бол шатахуун болоогүй шингэрүүлсэн хэлбэр гэж ойлгож болно. Энгийнээр тайлбарлахад ийм.

– Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгүүрт энэ нь хор хөнөөлтэй юу?

– Чанар стандартын шаардлага хангахгүй хольж найруулсан бүтээгдэхүүнийг авто машинд хийхээр эвдрэл гэмтэл их гарна. Яагаад гэвэл оруулж ирсэн бүтээгдэхүүнээ хооронд нь нийлүүлээд миксерддэг учраас маш өндөр шаталттай, ууршилт ихтэй. Авто машины мотор маш цэвэрхэн байх ёстой. Тэр дотор тос, агаар. шатахуун эсвэл орж шатаад, уур, утаа болоод гарах ёстой.

Гэтэл нефтийн туслах бүтээгдэхүүнээр хийсэн түлш юм уу, шатахуун хэрэглэхээр моторт тортог ихээр үүсдэг. Үүнээс болж, мотор доголдоно, очлуураа хаяхаа болино. Хоёрдугаарт, машины апартурыг хог болгодог. Үүнийг би л яриад байгаа юм биш. Та “Таван толгой”-д явдаг том оврын тээврийн хэрэгслийн жолооч нараас асуухад үүнийг хэлнэ. Тэд том машин эд ангиудаа сард л 2-3 удаа сольж байгаа талаараа хэлнэ. Энэ нь эдийн засгийн асар их хор хохирол дагуулдаг.

– Улсаас зах зээлд борлуулагдаж байгаа шатахуун, дизель түлшинд хяналт тавьдаггүй юм уу?

– Монголд энэ төрлийн бүтээгдэхүүний чанар, стандартад шалгалт хийдэг байгууллага алга. Мэргэжлийн хяналт ШТС-ын шатахуун шахаж байгаа хоолой, агуулах гэх мэт техникийн үзүүлэлтэд хяналт тавьдаг байсан. Энэ байгууллага татан буугдаад салбар яамд руугаа шингэчихлээ.

Стандарт хэмжил зүйн газар бол шахуургын насос нь 20 литр шахаж байна уу, 21 литр шахаж байна уу гэдэг дээр л хяналт тавьдаг. Ашигт малтмал газрын тосны газар нөөц тодорхойлдог, яам бодлого хэрэгжүүлдэг, ШӨХТГ газар Хэрэглэгчдийн тухай хуулиараа л явдаг. Ингээд харахад тухайн бүтээгдэхүүн дээр хяналт тавьдаг байгууллага алга.

Манай холбоо бол бүтээгдэхүүний чанар стандартыг л ярьж шаардлага тавьдаг. Монгол Улсад MNS:2016, MNS:2017 гэдэг хоёр стандарт байдаг. Энэ стандартад нийцсэн бүтээгдэхүүн л оруулж ирэх, борлуулах ёстой.

– Стандарт бус шатахуун зарагдаж байгааг та онцолж байна. Нийслэлд хэд хэдэн удаагийн давтамжтайгаар эвгүй үнэр гарах боллоо. Энэ нь найруулсан шатахуунтай холбоотой юу?

– Үүнийг баримт судалгаагүйгээр шууд хэлэх боломжгүй л дээ. Ерөнхийдөө шатахууны найрлагаар нь бодоод үзэхэд тийм үнэр гарах үндэслэл байхгүй. Хэрэв шатахуунаас тухайн үнэр гарч байгаа бол өдөр бүр, цаг тутам л сэнгэнэнэ.

Үе үе давтамжтайгаар үнэртэнэ гэдэг нь өөр шалтгаантайг харуулж байна. Харин найруулсан хуурамч шатахууны нөлөөгөөр мянга, мянган хүүхэд хүнд металлд хордож өвчинд шаналж байгаа нь үнэн. Үүний баталгаа нь эмнэлгээр дүүрэн байгаа нялх хүүхдүүд.

АИ-92, дизель түлш хомсодсон, орон нутагт тасарсан талаар олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж буй. Тиймээс үүнтэй холбоотойгоор Ашигт малтмал, газрын тосны газрын дарга Л.Баярмандалаас тодруулга авлаа.

-Орон нутагт ч, хотод ч түлш тасраад байна. Үүнд ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-ОХУ-ын дотоод байдалтай холбоотойгоор тодорхой хугацаанд тасалдал үүссэн. 20-иод хоногийн хугацаанд Монгол Улсад ганц ч литр тос орж ирээгүй. Үүний дараа манай хоригийг цуцлаад ачуулж байна. Гэхдээ жигдрэл үүсэхгүй байна. Жишээ нь, нэг өдөр бензин, дараагийн өдөр нь дизель орж ирээд ч гэдэг юм уу тогтвортой байхгүй байна.

Хадгалах сав хүндхэн байгаа учраас олон сараар нь нөөцөлж авч чадахгүй байна. Мөн дотоодын тээврийн асуудал ч их байна. Монголын болоод ОХУ-ын төмөр зам нэлээд ачаалалтай байна.

-Байдал хэзээ хэвийн болох вэ?

-Толгойт, Рашаант зэрэг бөөний станцуудад манайх байнгын шалгалт, хэмжилт хийж байна. Хэдэн вагон орж ирж байна. Хэдэн агуулахад хэдэн тонны үлдэгдэлтэй байна зэргийг хянаж байгаа. Бөөний хувьд ямар нэгэн асуудалгүй.

Гайгүй болсон. Агуулахаасаа эхлээд шатахуун түгээх станц хүртэлх компаниуд өөрсдөө хариуцаж тараадаг. Үүнд тодорхой хэмжээний доголдол үүсч байна. Жишээ нь, жижиг компаниуд өөрсдийн агуулах савгүй учраас том компаниудын агуулахыг түрээсэлдэг. Мөн гэрээгээр агуулахад нь шатахуун нөөцөлдөг газрууд байна.

Хотын төвийн станцуудын тухайд, том оврын машиныг өдөр явуулдаггүй. Тиймээс орой болохыг хүлээж байгаад цэнэглэдэг зэргээр ложистикийн жижиг асуудлууд байна.

-ОХУ-ын Засгийн газраас хязгаарлах шийдвэрийг есдүгээр сарын 21-нд гаргасан. Энэ хугацаанд яагаад арга хэмжээ авсангүй вэ гэх олон нийтийн шүүмжлэл байна л даа?

-Тухайн үед баруун болон зүүн хилээр шатахуун орж ирээгүй. Арваннэгдүгээр сарын 13-наас Боршоо боомтоор, арваннэгдүгээр сарын 15-наас Цагааннуур боомтоор түлш орж ирлээ. Харин аравдугаар сарын дунд үеэс Эрээнцавын боомтоор түлш орж ирсэн. Энэ хүртэлх хугацаанд шатахууныг дандаа Улаанбаатар хотоос татаж байсан. Тиймээс тодорхой хэмжээний хүндрэл үүссэн.

Бид хойд, урд мөн бүх түвшинд ажиллаж байна. Аж ахуйн бүх захирлууд өнөөдөр (өчигдөр) уул уурхайн яаман дээр уулзаж ярилцлаа. Бүх талдаа ажиллаж байна. Гэхдээ Монгол Улс дотооддоо газрын тосны үйлдвэртэй болохоос нааш санаа амрах асуудал биш. Тэр дундаа дайн болно гэж бид төлөвлөөгүй л байсан.

-Шатахууны хомсдолоос болж уул уурхайн компаниудад ямар нэгэн хүндрэл үүсч байна уу. Тээвэрлэлт тасалдаж байна гэх мэдээлэл явах юм?

-Байхгүй. Уул уурхайн компаниудын ихэнх нь гэрээтээр явдаг. Гэрээт компаниуддаа хамгийн түрүүнд өгч байна. Өөрсдөө хариуцлагатай байж хангамжийн компаниудтайгаа гэрээгээ хийчихвэл асуудал байхгүй.

-Шатахууны хомсдолоос үүдэж хот хоорондын ачаа тээвэрлэлт мөн л саатаж байна. Үүнд чиглэсэн ямар арга хэмжээ авч байгаа вэ?

-Цас зудын хүндрэлтэй холбоотой шатахууны асуудлыг УОК-оос тодруулаарай. Ямартаа ч баруун, зүүн хилээр орж ирж байгаа шатахууныг УОК-т өгч байгаа.

-Баруун хилээр хэдэн хоногийн нөөц орж ирж байгаа вэ?

-Хадгалдаг юм биш. Ороод таарагдаж байгаа. Гагцхүү тасалдахгүй орж ирж байна.

-Тасалдвал яах вэ. Цаашид тасалдахгүй юу?

-Манайхыг шатахуунаар хангаж байгаа улс тасалдахгүй гэж хэлсэн.

-ОХУ-тай ямар хэмжээний ойлголцолд хүрчихвэл шатахуун хомсдож байгаа энэ байдал сайжрахаар байна вэ?

-Ойлголцсоны үндсэн дээр тасрахгүй явж байна. Дэлхийн олон оронд хориг тавьсан хэрнээ манай улсыг хоригоос гаргаж шатахуун өгч байна шүү дээ. ОХУ-д дотоодын хэрэглээгээ хангах шаардлага үүсч байна. Квоттой байдаг юм билээ. Мөн дотооддоо өөр хэрэглээтэй болчихоод байгаа шүү дээ. Тиймээс хаа хаанаа зовлон байна. ОХУ-аас гэрээлсэн хэмжээгээрээ өгнө гэсэн.

-БНХАУ-аас Монголын аж ахуйн нэгжүүд шатахуун авч байгаа гэж ойлгосон?

-Гадаад харилцааны яамаар дамжуулж хүсэлт тавьсан. Гэрээгээ хийж, мөнгөө төлсөн. БНХАУ квотын системтэй. Тиймээс төмөр замын квоттойгоо тохирдог юм билээ.

-БНХАУ-аас сард хэр хэмжээтэй шатахуун авч байгаа вэ?

-Аж ахуйн нэгжүүд гэрээ хийж авч байгаа.

-БНХАУ-аас авах шатахууны хэмжээг нэмэх талаар яриа хэлэлцээр хийгдэж байгаа юу?

-Одоогоор долоон мянган тонн шатахуун БНХАУ-аас орж ирсэн байна. Дараагийн тээвэрлэлт үргэлжлээд явж байна. БНХАУ-ын хувьд манай хэрэглээ жаахан шүү дээ. Сарын 100 мянган тонныг авъя гэхэд дэндүү бага байна гэсэн. Тэгэхдээ хүнд нөхцөл байдал үүссэн гээд манайд өгч байгаа. БНХАУ бол хэдэн сая тонноор ярьдаг улс.

Р.ХИШИГЖАРГАЛ

Консул асан Д.Мөнх- Эрдэнийг Сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараа дахь ШШГЕГ- ын харьяа 413 дугаар ангиас Улаанбаатар хот дахь 441 дүгээр ангид энэ сарын эхээр шилжүүлсэн. Түүнийг хорих 413 дугаар

ангид байх үед өнгөрсөн сард ШШГЕГ-ын Тусгай ажиллагааны газрын алба хаагчид зэвсэглэн хорих ангид ажиллагаа явуулсан байдаг. Энэ үеэр Д.Мөнх- Эрдэнийн эрхэд ноцтой халдсан талаар мэдээлэл гарсан ч  ХЭҮК хорих ангид ажиллаад “Хууль бус үйлдэл гараагүй” гэх утгатай мэдээллийг олон нийтэд мэдэгдсэн юм.

Тэгвэл Д.Мөнх-Эрдэнэ тухайн өдөр юу болсон талаар ЦЕГ-ын Мөрдөн байцаах албанд гомдол гаргажээ. Түүний гомдлыг сийрүүлбэл,

“441 дүгээр нээлттэй хорих ангийн захиргаагаар дамжуулан ЦЕГ-ын мөрдөн байцаах албанд гомдол гаргах нь:

Монгол Улсын иргэн Даваагийн Мөнх-Эрдэнэ миний бие анх удаа нээлттэй энгийн зэрэглэлд 413 дугаар хорих ангид биеэр ял эдэлж байсан. Гэтэл хууль бусаар давхар шийтгэл оногдуулж 2023 оны аравдугаар сарын 12-ны өдөр ШШГЕГ- ын тэргүүн дэд дарга ял эдлүүлэх албаны дарга Б.Нандинболор, албаны дарга А.Намсаманд нарын зохион байгуулснаар 413 дугаар хорих ангийн дарга А.Батхуяг, дэд дарга Э.Ууганбаяр нарын хамт улаан малгайтай үл таних хүнээр ахлуулсан нүүрэндээ багтай, буу барьсан, бүрэн зэвсэглэсэн бүлэг хүмүүс 14:00-17:00 цагийн хооронд (бичлэг нь энэ цагт ангийн камерт хадгалагдсан байх ёстой) орж ирсэн. Миний гарыг шилэн хүзүүнд минь авахуулж, явган суулган, доош харуулан шал ширтүүлж, шалдалж гүйлгэн хараалын ёс бус үгээр гутаан доромжилж, цахилгаан бороохойгоор цохиж зодон эрүүдэн шүүж миний эрүүл мэндэд ноцтой гэмтэл учрууллаа

Мөн эдгээр Б.Нандинболор, А.Намсаманд, А.Батхуяг, Э.Ууганбаяр нарын нөхдүүд намайг ар гэрийнхэнтэйгээ хуулийн дагуу цахим уулзалт хийх үеэр тагнаж чагнан, CD-нд хадгалах ёстой гэж зохион байгуулалттайгаар, хулгайн замаар Монголын шоронгийн түүхэнд цахим уулзалт хийсэн. Ингээд урьд өмнө нь бичиж байгаагүй зөрчлийн актыг анх удаа надад бичиж миний эрх зүйн байдлыг дордуулан Үндсэн хуулиар олгогдсон Монгол Улсын иргэн миний эрхэд халдсанд гомдолтой байна!

Иймд эдгээр дөрвөн нөхөр хэний захиалгаар намайг хорлож яргалж, эрх зүйн байдлыг минь дордуулаад байгааг олж тогтоон захиалагчийн хамтаар хуулийн хариуцлага хүлээлгэхийг хүсч байна. Эрүүгийн хуулийн 11.1 дүгээр зүйл 2.2, 2.3, 2.4, Эрүүгийн хуулийн 21.12 дугаар зүйлд зааснаар тус тус яллаж өгөхийг хүсье.

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын тусгай ажиллагааны газар нь үймээн самуун, зэвсэгт мөргөлдөөн гарсан үед л ШШГЕГ-ын даргын тушаал, прокурорын хяналтад хөдөлгөөн үйлдэх үүрэгтэй байдаг. Мөрөөрөө ямар нэгэн зөрчил дутагдалгүй ял эдэлж байгаа хоригдлуудыг албан тушаал, эрх мэдлээ хууль бусаар ашиглаж яргалсан нь маш ноцтой үйлдэл болсон.

Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага бол хорих ял эдэлж байгаа хоригдлуудад засрал хүмүүжил олгож, сургаж хүмүүжүүлж нийгэмшүүлэх чухал байгууллага. Хүчирхийллээс хүчирхийлэгч төрдөг гэдэг. Гэтэл ийм яргачид ШШГЕГ-ын удирдах чухал албанд байгаа цагт шоронгоос суллагдаж байгаа хоригдлууд дахин гэмт хэрэг, хүчирхийлэл үйлдэхгүй гэх баталгаа байхгүй байна. Сурган хүмүүжүүлж, засрал хүмүүжил даруулга олгох ёстой гол албан хаагчид нь дарамтлаад яргалаад хүчирхийлээд байвал хүчирхийлэгч яргачид бий болсоор л байна.

Саяхан шоронгоос суллагдсан хоёр хоригдлын нэг нь 413 дугаар хорих ангиас суллагдсан. Дахин ноцтойгоор найман настай хүүхэд хүчирхийлж онц хэрцгийгээр хөнөөж, нөгөө нь Дорноговь аймагт 12 настай хүүхэд хүчирхийлэн хөнөөж нийгмийг цочроосон. Тэр хоёр хоригдолд засрал хүмүүжил олгож чадаагүй байгаа нь ШШГБ-д төрийн нэр цол гутаасан Б.Нандинболор, А.Намсаманд, А.Батхуяг, Э.Ууганбаяр нар шиг нөхдүүд байгаатай холбоотой гэж үзэж байна. Иймд эдгээр нөхдийг шударгаар шалган хариуцлага хүлээлгэж өгөхийг хүсье.

Жич: Эдгээр дөрвөн нөхрийн өмнө нь үйлдэж байсан ёс зүйгүй хууль бус бузар үйлдлүүдийг нь мэдүүлгээр мэдүүлэх болно.

Гомдол гаргасан: Монгол Улсын иргэн Д.Мөнх-Эрдэнэ. 2023 оны арваннэгдүгээр сарын 20 Улаанбаатар хот” гэжээ.

Энэ асуудалтай холбогдуулан Д.Мөнх-Эрдэнийн эхнэр Д.Баянжаргалаас зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Тусгай ажиллагааны газрын албан хаагчид Д.Мөнх-Эрдэнийн хорих ангид ажиллагаа явуулах үеэр эрүүл мэндэд нь ноцтой хохирол учирсан гэсэн байна. Энэ талаар тодруулж өгөхгүй юү?

-Энэ асуудал өнөөдөр үүсээгүй. Тусгайгийнхан очиж тамлан яргалсантай холбоотой. Цахилгаан бороохойгоор цохиулсан. Галуун цуваар явуулж, гарыг нь ар шилэнд салаавчлуулан 3-4 цаг явган суулгаж, тэр чигт нь дагзнаас нь шал руу хавсарч цохьсон байдаг. Энэ үйл явдлыг яг болж байх үед өмгөөлөгч Р.Булгамаа очиж таарсан. Хуулийн байгууллага яаж хүний эрхэнд ноцтойгоор халдаж байгааг хуульч хүн өөрийн нүдээр харсан.

Энэ явдлаас болж нөхрийн маань даралт нь ихэсч, бөөр нь үрэвссэн. Хорих ангийн эмч Д.Мөнх-Эрдэнийг “Эмнэлэгт хэвт” гэхэд манай хүн “За яахав ингэсгээд хэвэндээ орчих байх” гэсэн юм билээ. Тэгэхэд хорих ангийн дарга А.Батхуяг нь “Хэвтэхгүй гэж бичүүлж ав” гэж тавласан байдаг. Тавлаад зогсохгүй “Хүнийг ингэж яргалж болдог юм уу” гэж асуусан Д.Мөнх-Эрдэнийг “Хуцаад байгаарай” гэх мэт үг хэлээр доромжилсон байгаа юм. Бүр “Чамайг хэнтэй ч уулзуулахгүй. Ирсэн өмгөөлөгчтэй чинь ч уулзуулахгүй” гэсэн юм билээ.

-Энэ үйл явдалтай холбоотойгоор ХЭҮК хорих ангид шалгалт хийсэн. Д.Мөнх-Эрдэнийн эрх зөрчигдөөгүй, хэвийн байна гэж мэдээлсэн шүү дээ?

-ХЭҮК ийм ноцтой яргалал, доромжлол байсаар байхад “Зүгээр байна лээ” гэж зарлаад манай нөхрийн хаанаас хэний зөвшөөрлөөр авсан нь тодорхойгүй зургийг хэвлэлд нийтлэсэн байсан. Тэр зургийг аав, ээж нь харчихаад арай л даралт харвачихсангүй. ХЭҮК гэж үнэндээ хүнийг яаж зовоох вэ гэдэг байгууллага мэт санагддаг.

30 хоногт нэг удаа гэр бүлтэйгээ уулзах эрхтэй. Яг тэр уулзалт болж байхад ХЭҮК хорих ангид ирж таарсан. Тэр үед миний хань бичгээр дараа гомдол гаргаж өгье л гэсэн. “Зүгээр, асуудалгүй” гэх зүйл огт хөндөгдөөгүй. Үүнд гомдолтой байна.

-Цахим уулзалт хийсний төлөө зөрчлийн акт тавьсан гэсэн шүү дээ. Ямар үндэслэлээр акт тавьчихав?

-Монгол Улсын Засгийн газрын харьяа байгууллага ганцхан миний нөхрөөс үхтлээ айж байна л гэж би харж байна. 413 дугаар ангид очоод долоо ч хоноогүй байхад нь ангийн дарга хурандаа Буянбаатарыг А.Батхуяг гэх нөхрөөр сольсон нь зохион байгуулалттай гэж харагддаг. Учир нь А.Батхуяг нь өөрөө Тусгай ажиллагааны албыг дуудсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн.

Зөрчлийн актын хувьд А.Батхуяг нь 2018 оны есдүгээр сарын 24-ний А/165 тоот журмаар цахим уулзалт хийх журмыг баримтлан зөрчлийн акт гээч юмыг гаргасан. Тэр журам нь Үндсэн хууль, Захидал харилцааны хууль гэх мэт маш олон хууль зөрчсөн. Энэ журмаар шоронгийн түүхэнд миний хань шиг зөрчлийн акт бичүүлсэн хоригдол байхгүй. Тухайн үед Д.Мөнх-Эрдэнэ надтай болон дүүтэйгээ ахуй амьдрал ярьж цахим уулзалт хийсэн. Бид гурав ямар юмныхаа гэмт хэрэг, хууль бус юм ярих вэ дээ. Гэтэл бидний яриаг “CD-нд бич” гэж ажилчиддаа үүрэг өгсөн байгаа юм. Миний хань хуулийн хүрээнд саналаа хэлсэн. Гэтэл хариуд нь амралттай байсан ажилчнаа дуудаж ирүүлж байгаад зөрчлийн акт бичсэн юм билээ. Манай хуулийн байгууллага яаж хууль зөрчиж ажилладгийг эндээс тод харж болно. Зүүнхараагийн Хорих ангийн ажилчид хоорондоо энэ актыг гайхаж ярьдаг гэсэн.

-Д.Мөнх-Эрдэнийг магадланд оруулахгүй байгаа гэв үү?

-Миний хань хүн алаагүй, хулгай хийж, хүн зодоогүй. Гэтэл тийм хүнд гэмт хэрэг хийсэн хүмүүсээ магадланд оруулдаг юм билээ. Нөхөр маань хохирол гэж гаргасан мөнгийг нь төлсөн. Улсын орлого болгож тушаа гэсэн, тушаасан. Торгуулийн ял оноосон, бас төлсөн. Эрүүгийн хуулийн 6.12 дугаар зүйлийн нэгд заасан нөхцөлийг биелүүлж биеэр хоригдох хугацааны талыг өнгөрөөчихсөн. 2022 оны арванхоёрдугаар сард хоригдсон. Нэг жил 10 сар хорих шүүхийн тогтоолтой. Магадланд орох бүх болзлыг хангаад байгаа. Магадланд оруулахыг хүлээж байна.

Б.ЭНХЗАЯА