Category: эдийн-засаг

Энэ оны нэгдүгээр улиралд эдийн засгийн өсөлт 6.4 хувьтай гарсан бол эхний хагас жилийн байдлаар эдийн засгийн өсөлт хоёр хувиар саарч 4.4 хувьтай гарсан байна. Уул уурхайн олборлолт, бүтээн байгуулалтын ажил эхэлж, эхний хагас жилд эдийн засаг өсөх хандлагатай байдаг ч өсөлт саарсан байна. Эдийн засаг 4.4 хувиар өсөхөд үйлчилгээ болон аж үйлдвэрийн салбар буюу боловсруулах үйлдвэрүүд ашигтай ажилласан нь голлон нөлөөлсөн байна.

Гадаад худалдааны нийт эргэлт энэ оны зургаадугаар сарын 15-ны байдлаар 3599.8 сая ам.доллар, үүнээс экспорт 1967.5 сая ам.долл, импорт 1632.4 сая ам.доллар болоод байна.

адаад худалдааны нийт эргэлт өмнөх оны мөн үеийнхээс 19.3 хувь, экспорт 7.1 хувь, импорт 30.4 хувиар буурсан нь энэ аж. Харин гадаад худалдааны тэнцэл 335.1 сая ам.долларын ашигтай гарчээ.

Хадгаламжийн жигнэсэн дундаж хүүгийн түвшин тавдугаар сард өмнөх сараас буюу сүүлийн нэг жил хагасын дээд цэгээс эргэн 0.1 пунктээр буурч, 12.8 хувьд хүрлээ. Нийт хадгаламж өмнөх сараас 1.1 хувь буюу 81.8 тэрбум төгрөгөөр буурч, 7.1 их наяд төгрөгт хүрсэн бөгөөд 99 хувь нь арилжааны банкуудад байршиж байгаа аж. Арилжааны банкууд дахь нийт хадгаламжийн 72 хувь нь төгрөгийн хадгаламж, 28 хувь нь валютын хадгаламж эзэлж байна.

“Moody’s” агентлаг Грекийн зэрэглэлийг бууруулж “Caa2”-г “Caa3” болгон өөрчиллөө. Хөрөнгө оруулагчид ойрын хугацаанд Афинд тусламж үзүүлэхгүй нь тодорхой болсон учир зээлжих зэрэглэлийг бууруулсан аж. Дэмжлэг авахгүй тохиолдолд Грек дефолт буюу зээлийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй болохоо зарлах нь тодорхой гэж агентлагийн мэргэжилтнүүд үзэж байгаа юм байна. Грекийн Ерөнхий сайд Алексис Ципрас эдгээр байгууллагын ажиглалтын бүлэгт илгээсэн захидалдаа “Эдийн засгийн өөрчлөлттэй холбоотой ихэнх саналыг хүлээн зөвшөөрлөө” гэжээ.

Өнөөдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар банкууд ам.доллар,
юань худалдан авах санал иүүлсэн бөгөөд Монголбанк 1929.70 төгрөгийн
хаалтын ханшаар 16 сая ам.доллар, 310.60 төгрөгийн хаалтын ханшаар 61.5
сая юань тус тус нийлүүлэв. Энэ өдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр банкууд 47.3
сая ам.доллар худалдан авах төгрөгийн своп хэлцэлийн санал ирүүлж,
Монголбанк саналыг 100 хувь биелүүлэв. Гадаад валютын дуудлага худалдаа гэдэг нь валютын дотоодын захын үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй явуулах, үр ашгийг нэмэгдүүлэх, төгрөгийн ханшийн тогтвортой байдлыг хангах, зах зээлийн зарчмаар тодорхойлох зорилгоор Монголбанкнаас захад оролцох нэг арга хэрэгсэл юм.

Монголбанкнаас гадаад валютын дуудлага худалдааг долоо хоног бүрийн Мягмар, Пүрэв гарагуудад тогтмол зохион байгуулдаг ба дуудлага худалдаанд зөвхөн банкны үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөлтэй, Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явуулж буй банкууд оролцдог.

Тавдугаар сард 1879 төгрөг болж буурсан ам.долларын ханш зургадугаар сар гарсаар бага, багаар өсч байна.
Ам.долларын ханш өсөх болсон шалтгааныг Гацууртын ордын төрийн
эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох тухай тогтоолын төсөл УИХ дээр унасантай
холбон тайлбарлаж байна.

Хар зах буюу “Найман шарга” зах дээр нэг ам.доллар 1930 төгрөгтэй
тэнцэж байна. Харин арилжааны банкуудын хувьд нэг ам.долларыг 1930-1938
төгрөгийн хооронд зарж байна. Тэгвэл Монголбанкны хаалтын ханшаар
ам.доллар 1931 төгрөгтэй тэнцэж байгаа юм.

Ханшийн харьцуулалт

Монголын хөрөнгийн зах зээлийн тулгамдсан асуудал, түүний цаашдын хөгжлийг тодорхойлохын тулд Японы туршлагаас суралцах, дотоодын компаниудтай санал солилцох зорилгоор “IPO болон давхар бүртгэл” сэдэвт чуулга уулзалтыг энэ сарын 23-нд зохион байгуулах гэж байна. Санхүүгийн зохицуулах хороо, ЖАЙКА болон МҮХАҮТ-тай хамтран зохион байгуулж буй тус чуулганд Монголын ТОП-100 компани, үнэт цаасны компани, Засгийн газар болон холбогдох агентлаг, мэргэжлийн холбоод, олон улсын агентлагууд болон хөрөнгө оруулагчдын төлөөлөл оролцох юм.

Энэ үеэр хөрөнгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал, компанийн санхүүжилтийн асуудлууд, IPO болон давхар бүртгэлийн ач холбогдол, Япон улсын төрийн өмчит компаниудын хувьчлалын талаарх туршлага, Токиогийн хөрөнгийн бирж болон Монголын хөрөнгийн биржийн бүртгэл, олон улсын хөрөнгийн биржид бүртгүүлсэн үндэсний компаниуд зэрэг сэдвээр илтгэл хэлэлцүүлэх аж.

Монголд аж ахуйн нэгжүүд хөрөнгийн зах зээлээс санхүүжилт босгон үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх боломжтой. Энэ нь санхүүгийн зах зээлийн тэнцвэрт байдлыг бий болгох сайн талтай аж. Дээрх арга хэмжээ нь санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдлыг оролцогч талууд хэлэлцэж зөв хөгжлийн замыг тодорхойлоход чухал ач холбогдол өгнө гэж зохион байгуулагчид үзэж байна.

Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын
Санхүүгийн зах зээлийн хэлтсийн захирал Ж.Батаагаас ханшийн талаар тодрууллаа.

-2000 төгрөг рүү дөхөөд байсан төгрөгийн
ам.доллартай харьцах ханш сүүлийн хоёр сар хагасын турш чангарсан хэдий ч хэд
хоногийн өмнөөс буцаад суларч эхэллээ. Ямар учраас ханшийн чиглэл ийнхүү
өөрчлөгдөх болсныг тайлбарлахгүй юу?

-Тийм ээ, 3 дугаар сарын сүүлээр 2000 төгрөг
дөхөөд байсан төгрөгийн ханш долоо хоногийн өмнө доод цэгтээ буюу 1860 орчим
төгрөгт хүрч, нийт 7 хувиар чангарсан. Энэ нь сүүлийн 3 жилийн хугацаанд
хамгийн удаан үргэлжилсэн ханшийн чангаралт болсон юм. Харин долоо хоногийн
өмнөөс төгрөгийн ханш буцаад суларч эхэлсэн бөгөөд өнөөдрийн байдлаар банкууд
1920 орчим төгрөгөөр ам.доллар арилжаалж байна. Валютын зах дээр томоохон
хөдөлгөөний дараа энэ мэт тохиргоо хийгддэг нь хөрөнгийн болон хувьцааны зах
зээл дээр ажиглагддагтай ижил зах зээлийн хэвийн үзэгдэл. Бид уг тохируулга
хийгдсэнээр ханшийн хэлбэлзэл энэ түвшиндээ аажмаар тогтоно гэж харж байна.

-Цаашид ханш хэрхэн өөрчлөгдөх бол?

-2015 оны эхний 4 сарын байдлаар, төлбөрийн
тэнцлийн алдагдал өнгөрсөн 3 жилийн мөн үетэй харьцуулахад 37%-иар буурч,
тогтмол өндөр алдагдалтай байсан манай улсын барааны гадаад худалдаа энэ онд
анх удаа 418 сая ам.долларын ашигтай гарсан нь Монгол Улсын валютын захын
тогтвортой байдалд эерэгээр нөлөөлөхөөр байна.

Хэдийгээр зарим томоохон төслүүдийн үйл явц
хэрхэн шийдвэрлэгдэх нь тодорхой бус хэвээр байгаа ч, бидний төсөөлж байгаагаар
2015 онд төлбөрийн тэнцлийн дарамт өнгөрсөн оны үзүүлэлтээс нэлээд хувиар
буурах эерэг дүр зурагтай байгаа. Үүний нэг илрэл нь Худалдаа хөгжлийн банк
олон улсын санхүүгийн зах зээл дээр 500 сая ам.долларын бондыг арилжаалж эх
үүсвэрийг татсан, Монголбанк Хятадын Ардын банктай байгуулсан үндэсний мөнгөн
тэмдэгт солилцох хэлцлийн эх үүсвэрийн боломж нэмэгдсэн, уул уурхайн төслүүдийн
хөрөнгө оруулалтын асуудал шийдвэрлэгдэх эхний алхамууд хийгдсэн зэрэг юм. Иймд
эдийн засгийн суурь үзүүлэлт талаасаа валютын ханш огцом сулрах эрсдэл эрс
буурсан гэж ойлгож болно.

-Энэ үед Монголбанкны валютын зах дахь
оролцоо ямар байна?

-Монголбанк төгрөгийн гадаад валюттай харьцах
ханш нь санхүүгийн болон макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах, эдийн
засгийн гадаад тэнцвэрийг дэмжихүйц уян хатан тогтож байх зарчмыг баримталдаг.
Энэ ч үүднээс бид богино хугацааны эрэлт, нийлүүлэлтийн зөрүү, улирлын
нөлөөлөл, хүлээлтийн хүчин зүйлээс шалтгаалан валютын ханшийн огцом хэлбэлзэл
үүссэн тохиолдолд түүнийг бууруулах зорилгоор валютын захад тухай бүр оролцож
ирлээ. Энэ долоо хоногт гэхэд Монголбанкнаас ханшийн огцом хэлбэлзлийг
бууруулах зорилгоор нийт 42.0 сая ам.долларыг дуудлага худалдаагаар валютын
захад нийлүүлээд байна. Цаашид, шаардлагатай үед валютын зах дахь оролцоогоо
хадгалсан хэвээр байна.

2015 оны өнөөдрийн буюу зургаадугаар сарын 18-ны өдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар банкуудаас ирүүлсэн саналыг үндэслэн, Монголбанк 1914.00 төгрөгийн хаалтын ханшаар 26 сая ам.доллар, 307.65 төгрөгийн хаалтын ханшаар 44.5 сая юань тус тус худалдав.

Мөн өнөөдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр банкууд 64.5 сая ам.доллар худалдан авах төгрөгийн своп хэлцэлийн, 15.0 сая ам.доллар худалдах ам.долларын своп хэлцлийн, мөн 20.0 сая юань худалдан авах төгрөгийн своп хэлцэлийн санал ирүүлж, Монголбанк саналыг 100 хувь биелүүлэв.

Тодруулга, Гадаад валютын дуудлага худалдаа гэдэг нь валютын дотоодын захын үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй явуулах, үр ашгийг нэмэгдүүлэх, төгрөгийн ханшийн тогтвортой байдлыг хангах, зах зээлийн зарчмаар тодорхойлох зорилгоор Монголбанкнаас захад оролцох нэг арга хэрэгсэл юм.

Монголбанкнаас гадаад валютын дуудлага худалдааг долоо хоног бүрийн мягмар, пүрэв гарагт тогтмол зохион байгуулдаг ба дуудлага худалдаанд зөвхөн банкны үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөлтэй, Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явуулж буй банкууд оролцдог.

Монголбанк нь валютын дотоодын захад оролцогчдод аливаа мэдээллийг нээлттэй хүргэхийг дэмжиж ажилладаг бөгөөд энэхүү мэдээллийн эцсийн зорилго нь валютын захын тогтвортой байдал, төгрөгийн ханшийн огцом хэлбэлзлийг үүсгэхгүй байхад чиглэгддэг.

Засгийн газраас иргэдийг урамшуулах, иргэдийн хэрэглээгээ хянах соёлыг төлөвшүүлэх, худалдаа үйлчилгээний төлбөрт багтсан НӨАТ-аас тодорхой хувийг буцаан авах, төлбөрийн баримтаараа бэлэн мөнгөний хонжвор бүхий сугалаанд оролцох боломжийг олгохоор НӨАТ-ын урамшууллын системийг хөгжүүлж байна.

Энэхүү систем нь орчин үеийн техник, технологийн ололтод тулгуурлан цахим хэлбэрээр нэвтрүүлэх нь татвар төлөгчдийн дунд үүсээд буй тэгш бус байдлыг арилгахаас гадна иргэдэд тодорхой хэмжээний хуримтлал үүсгэх зэрэг томоохон ач холбогдолтой юм.

Энэ систем нэвтэрснээр нэг өрх жилд 265.464 төгрөгийг буцаан авах боломжтой болно. “НӨАТ-ын Урамшууллын Систем”-ийн хөгжүүлэлтийн ажил бүрэн дуусч, хууль хэрэгжүүлэх технологийн бэлэн байдлыг хангаад байна. Харин НӨАТ-ын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл нь УИХ-аар хэлэлцэгдэхээр хүлээгдэж буй. Тус хууль хэрэгжсэнээр худалдаа, үйлчилгээ эрхлэгч ААН-үүд нэгдсэн стандарттай сугалааны дугаар бүхий төлбөрийн баримт хэвлэж иргэд урамшууллын сугалаанд оролцох, бэлэн бусаар төлбөр тооцоо хийхэд урамшууллын буцаан олголт авах зэрэг эрх зүйн таатай орчин бүрдэх аж.