Тавдугаар сарын сүүлээс эхлэн долларын ханш бага багаар буурч өнөөдрийн байдлаар “Найман шарга” зах дээр нэг ам.доллар 1991 төгрөгтэй тэнцэж байна. Харин арилжааны банкууд нэг ам.долларыг 2003 төгрөгөөр зарж байгаа юм. Долларын ханш буурсан нь Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтад шаардагдах эхний ээлжийн мөнгө орж ирсэнтэй эдийн засагчид холбон тайлбарлаж байна.
Category: эдийн-засаг
Долларын ханш 1998 төгрөгтэй тэнцэв
Долларын ханш гуравдугаар сард хамгийн өндөр ханш дээрээ очсон бол дөрөвдүгээр сараас 2050 төгрөгөөс уруудаж 1980 төгрөгтэй тэнцсэн. Гэвч, буцаад долларын ханш 2025 төгрөгт хүрээд бага зэрэг буурч байна. “Найман шарга” зах дээр нэг ам.доллар 1998 төгрөгтэй тэнцсэн бол арилжааны банкууд 2002-2007 төгрөгөөр долларыг зарж байна.
Монгол улсын эдийн засаг өдрөөс өдөрт тэлж буйн хэрээр эрчим хүчний хэрэглээ өсөх болсон. Тиймээс эрчим хүчний салбарт хэд хэдэн төслийг хэрэгжүүлэхээр Засгийн газар шийдвэрлэсэн. Ингэснээр Монгол Улсын эрчим хүчний хангалт сайжирна гэж эдийн засагчид үзэж байна.
Багануурын станцыг концессийн гэрээгээр барина
Монгол Улсын эрчим хүчний нэгдсэн системийн тогтвортой, найдвартай ажиллагаа болон төвийн бүсийн эрчим хүчний системийн өсөн нэмэгдэж буй хэрэглээг хангах “Багануурын цахилгаан станц” төслийг концессын гэрээгээр хэрэгжүүлэхээр болсон. Чойр-Нялгын нүүрсний ордыг түшиглэн 700 МВт-ын суурилагдсан хүчин чадал бүхий энэхүү станц ашиглалтад орсноор Монгол Улсын эрчим хүчний нэгдсэн системийн Багануур-Чойрын район буюу Дорноговь, Дундговь, Хэнтий аймгуудын цахилгааны ачааллын хэтийн төлвийг хангах эх үүсвэр бий болох, бие биенээ дэмжиж ажиллах, эрчим хүчний аюулгүй, найдвартай, тогтвортой ажиллах боломж бүрдэх аж. Төслийн нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 800-900 сая ам.доллар.
Бөөрөлжүүтийн станц жилдээ 35.5 сая долларыг татварт төлнө
Төв аймгийн Баянжаргалан сумын нутагт орших Бөөрөлжүүтийн нүүрсний ордыг түшиглэн 300 мВт-ын хүчин чадал бүхий цахилгаан станц, уурхайн нэгдмэл төслийг хэрэгжүүлэх болсон. Төсөл хэрэгжиж эхэлснээр Монгол Улсад жилд 35.5 сая ам.доллар, төсөл дуусах хүртэл нийт нэг тэрбум ам.долларын татварыг улсын төсөвт төвлөрүүлэх боломжтой аж. Мөн 300 гаруй Монгол иргэдийг шууд ажлын байраар хангах, туслан гүйцэтгэгч, ханган нийлүүлэгчээр Монголын аж ахуйн нэгжийг ажиллуулах нөхцөл бололцоог бүрдүүлсэн байна.
Тавантолгойн станцын санхүүжилт нэг тэрбум доллар
Тавантолгойн цахилгаан станцын хөрөнгө оруулагчаар Японы Марубени компани шалгарсан. Цахилгаан станцын урьдчилсан санхүүжилт нэг тэрбум орчим ам.доллар. Энэхүү төсөл нь 30 жил үргэлжлэх юм байна. Барилга угсралтын үед 2000-3000 хүнийг ажлын байраар хангах гэнэ. Уг цахилгаан станцыг 2019 онд станц ашиглалтад оруулахаар төлөвлөөд байгаа. Тавантолгойн цахилгаан станц төсөл хэрэгжсэнээр улсад жил бүр 50 гаруй сая ам.долларын орлогоор урьдчилсан тооцоо бий. Тус станцад Оюутолгой компани баталгаа гаргаж өгсөн.
“Шивэ Энержи”-д 11 тэрбумын хөрөнгө оруулалт хийгдэнэ
Эрчим хүчний салбарын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх үүднээс Засгийн газраас энэ чиглэлд хэд хэдэн төсөл хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсний нэг нь “Шивээ Энержи” төсөл юм. “Шивээ Энержи” төсөл амжилттай хэрэгжиж эхэлснээр Монгол Улсад нийтдээ 11 тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт орж ирэхээр төлөвлөгдөж байгаа юм. Төслийн хүрээнд Говьсүмбэр болон Дорноговь аймгаар дамжин нийтдээ 1300 километр шугам тавигдахаас гадна Шивээ-Овоогийн нүүрсийг түүхийгээр нь биш нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүн болгон экспортолохоор төлөвлөөд буй. Төслийн хүрээнд 9240 мВт-ын эрчим хүч үйлдвэрлэх чадалтай цахилгаан станц баригдах бөгөөд энэ нь Монгол Улсад эрчим хүч үйлдвэрлэж байгаа цахилгаан станцуудтай харьцуулбал бараг 10 дахин илүү хүчин чадалтай байх гэнэ. Энэхүү эрчим хүчний аварга том “мангас”-т жилдээ 34 сая тонн нүүрс нийлүүлэх боломжтой аж.
4.3 тонн алт экспортолжээ
2016 оны эхний дөрвөн сарын байдлаар 7.4 сая тонн нүүрс, 2.7 тонн алт, 404.1 мянган тонн газрын тосыг тус тус олборлоод байна. 58.8 мянган тонн хайлуур жоншны баяжмал, 498.9 мянган тонн зэсийн хүдрийн баяжмал, 713.1 мянган тонн төмрийн хүдрийн баяжмал, 29.0 мянган тонн цайрын баяжмал тус тус үйлдвэрлэсэн байна.
Экспортын хувьд 2016 оны эхний дөрвөн сард 557.5 мянган тонн зэсийн баяжмал, 1,386.8 мянган тонн төмрийн хүдэр, 4.3 тонн алт, 5.0 сая тонн нүүрс, 392.3 мянган тонн газрын тос тус тус экспортлосон байна.
Өнөөдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар банкууд 1989.50-1994.00 төгрөгийн ханшаар 1.9 сая ам.доллар худалдан авах, 1997.81-1997.83 төгрөгийн ханшаар найман сая ам.доллар худалдах, 303.00-303.20 төгрөгийн ханшаар 4.5 сая юань худалдан авах, 304.70 төгрөгийн ханшаар 0.65 сая юань худалдах санал тус тус ирүүлжээ.
Харин “Монголбанк” энэ удаагийн дуудлага худалдаагаар ирүүлсэн саналыг биелүүлээгүй болно.
2016 оны тавдугаар сарын 26-ны өдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр “Монголбанк” банкуудаас ирүүлсэн 21.7 сая ам.доллар худалдан авах төгрөгийн своп хэлцэл, 25.0 сая ам.доллар худалдах ам.долларын своп хэлцэл байгуулах саналыг тус тус биелүүллээ.
Нийслэлийн удирдлагын зөвлөлийн ээлжит хуралдаан 2016 оны тавдугаар сарын 26-нд болж, хуралдаанаар нийслэлийн Дотоод аудитын албанаас нийслэл, дүүргийн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хамрах хүрээний байгууллагуудад хийсэн Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийн 2015 оны үзлэг шалгалтын тайланг танилцууллаа. Нийслэлийн дотоод аудитын албаны дарга Ш.Нацагдорж энэ асуудлыг хуралдаанд танилцуулж, нийслэлийн хэмжээнд Шилэн дансны тухай хуулийг 96,4 хувиар биелүүлсэн дүнтэй гарсан гэсэн мэдээллийг өглөө. Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийн үзлэг шалгалтыг Нийслэлийн Дотоод аудитын албанаас нийслэлийн харъяа 75 байгууллага, дүүргийн Дотоод аудитын алба нь нийт 442 байгууллагад үзлэг шалгалт хийсэн байна.
Үзлэг шалгалтын явцад нийслэлийн харьяа зарим байгууллагууд өмнөх оны төсвийн зарлагын хэмнэлт, туслах үйл ажиллагааны орлогоос давсан хэсгийн урамшуулалд зарцуулсан байгууллагын тайлан, цалингийн зардлаас бусад таван сая төгрөгөөс дээш үнийн дүн бүхий орлого, зарлагын гүйлгээ, тендер, дараа жилийн төсвийн төслийг оруулаагүй гэх мэт нийтлэг алдаа зөрчлүүд илэрсэн гэдгийг хэллээ. Гэхдээ энэ нь Сангийн яамнаас шилэн дансны нэгдсэн цахим хуудсыг шинэчилсэн, шинэ тутам хэрэгжиж байгаа хууль, журам учраас ойлголтын зөрүү үүссэн, эрх зүйн актыг буруу ташаа ойлгох гэх мэт санаатай бус алдаа дутагдалаас үүдэлтэй гэж дүгнэж байгаагаа хэллээ. Нийслэлийн удирдлагууд энэхүү тайланг сонсоод, тайлангаас харахад нийслэл Шилэн дансны тухай хуулийг манлайлан хэрэгжүүлдэг нь харагдаж байна. Татвар төлөгчид, иргэдийн мөнгийг хэн, хэрхэн, юунд зарцуулсныг нь тодорхой харуулж мэдээллэдэг байх зорилгоор Шилэн дансны тухай хууль батлагдан гарсан. Гэвч шилэн дансны мэдээллийг иргэд тэр бүр сонирхож хараад байдаггүй нь анзаарагддаг. Тиймээс шилэн дансны мэдээллийг иргэдэд энгийн ойлгожтойгоор байршуулах, харах өөр боломжуудыг судлаж хэрэгжүүлэх нь чухал гэдгийг онцолж байлаа.
Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл, нийслэлийн хэмжээнд шилэн данс хөтөлдөггүй нэг ч байгууллага байхгүй байгаа нь маш том дэвшил юм. Цаашид энэ хуулийн хэрэгжилтийг бүрэн хангахын тулд хуулийг зөрчсөн албан тушаалтнуудад хуулийн дагуу хариуцлага тооцдог байх ёстой гэлээ. Нийслэлийн удирдлагын зөвлөлийн хуралдаанаас нийслэлийн харъяа газрын удирдах албан тушаалтнуудад Шилэн дансны цахим хуудсанд мэдээллийг бүрэн байршуулж ажиллах, 2015 оны шилэн дансны мэдээллийг дутуу оруулсан байгууллагуудад Нийслэлийн Дотоод Аудитын албанаас албан тоот хүргүүлж, ойрын хугацаанд мэдээллийг нөхөн оруулахыг үүрэг болголоо гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Нефтийн үнэ 50 ам.доллар давлаа
Дэлхийн зах зээл дээр Брент нефтийн үнэ энэ он гарсаар анх удаа 50 ам.доллар давлаа. Энэ нь Канадын газрын тостой элстэй бүсэд түймэр асч АНУ олборлолтоо 4.2 сая баррелиар танаж, Нигерид үймээн дэгдсэнтэй холбоотой юм. Түүнчлэн Иран улс барууны хориг цуцлагдсан ч хэт нийлүүлэлтийг тооцон нефть олборлолтоо тодорхой хугацаанд барьж байгаа аж. Хоёр жилийн өмнө 100 ам.доллар давж байсан баррель нефтийн үнэ энэ оны эхээр 27 ам.долларт хүрч унасан билээ.
Ирэх зургадугаар сарын 2-нд болох Олон улсын нефть экспортлогч орнуудын чуулга уулзалтаар олборлолтыг танах асуудлыг дахин хэлэлцэх юм. Өмнө нь өнгөрсөн сард энэ уулзалт Дохад болсон ч олборлолтоо багасгах асуудалд талууд тохиролцож чадаагүй аж.
Үнэт цаасны бирж ажиллаж эхэлнэ
Монголын үнэт цаасны бирж гэх нэгэн компани үүд хаалгаа нээж, хөрөнгийн зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байгаа юм байна. Тус компани нь үнэт цаасны анхдагч болон хоёрдогч арилжааг явуулах бөгөөд Монголын хөрөнгийн биржтэй ижил үйл ажиллагааг явуулахаар болсноо олон нийтэд зарлажээ.
Монголын үнэт цаасны бирж ХХК нь өнгөрсөн оны долдугаар сард Санхүүгийн зохицуулах хорооноос зөвшөөрлөө авчээ. Одоогоор 10 гаруй брокерийн компанийг нэгтгээд байгаа бөгөөд цаашид хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлсэн компаниуд ч цөөнгүй бий гэнэ. Мөн хоёр ч компани IPO хийлгэхээр тус компанид захиалгаа өгчээ. Монголын үнэт цаасны зах зээл, хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхээр Монголын хөрөнгийн биржтэй зэрэгцэн ажиллана гэж тус компанийн менежер онцолсон юм. Шинээр байгуулагдаж буй үнэт цаасны бирж, хөрөнгийн зах зээлийн технологийн шийдлүүдийн талаарх танилцуулга өнөөдөр 14:00 цагаас GB plaza-д болох юм байна.
Өнөөдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар банкууд 1991.00-1996.15 төгрөгийн ханшаар 2.1 сая ам.доллар худалдан авах, 303.10 төгрөгийн ханшаар 1.5 сая юань худалдан авах, 305.58 төгрөгийн ханшаар 0.6 сая юань худалдах санал тус, тус ирүүлжээ.
Харин Монголбанк энэ удаагийн дуудлага худалдаанд оролцсонгүй. Мөн өдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр банкуудаас ирүүлсэн своп хэлцэл байгуулах саналыг Монголбанк 100 хувь биелүүлжээ.
Долларын ханш 2004 төгрөг байна
Долларын ханш өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард 1980 төгрөгтэй тэнцсэн бол тавдугаар сараас өссөөр 2024 төгрөгт хүрсэн. Тэгвэл өнгөрсөн долоо хоногоос долларын ханш буцаад доошилж байна. Хар зах буюу “Найман шарга” зах дээр нэг ам. Долларыг 2001 төгрөгөөр авч, 2004 төгрөгөөр зарж байна. Харин арилжааны банкууд нэг ам.долларыг 1992-1998 төгрөгөөр авч, 2007-2012 төгрөгөөр зарж байна.
USD АНУ-ын доллар |
Авах |
Зарах |
Уран уургач |
2,001.00 |
2,004.00 |
East Eagle |
2,001.00 |
2,004.00 |
“Номин Карт” ББСБ |
2,000.00 2.00 |
2,004.00 2.00 |
Евро Ази |
2,000.00 |
2,005.00 |
ХААН |
1,995.00 |
2,007.00 |
Голомт |
1,992.00 3.00 |
2,008.00 |
Капитрон |
1,996.00 |
2,008.00 |
ХХБанк |
1,997.00 |
2,010.00 |
КРЕДИТ банк |
1,998.00 |
2,010.00 |
Капитал банк |
1,998.00 |
2,011.00 |
Төрийн банк |
1,997.00 |
2,012.00 |