Category: эдийн-засаг

Өнөөдрийн эдийн засгийн чуулганы нэг салбар хуралдаан нь “Ногоон бизнес” –ийн талаарх сэдэв. Тогтвортой санхүүжилт хөтөлбөрийн хэрэгжилт, ногоон бизнесийн олон улсын туршлага, ногоон бизнес ба инноваци талаар энэхүү хуралдаанч хөтлөгчөөр “Эм Ай Си Пи” ХХК-ийн гүйцэтгэх захриал Д.Нэргүй ажиллав. Харин доорх эрхмүүд оролцов.

• УИХ-ын гишүүн С.Оюун,
• “Клийн энержи Ази” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Ганхуяг,
• Бизнесийн удирдлагын магистрийн холбооны ерөнхийлөгч, Чродер инкам гроуф сангийн ТУЗ-ийн дарга Сэр Пол Жаже,
• Даян дэлхийн ногоон хөгжлийн байгууллагын МОнгол дахь суурин төлөөлөгч Жон Луонс,
• Монголын банкны холбооны ТОС хөтөлбөрийн УЗ-ийн гишүүн Ариг банкны гүйцэтгэх захирал Д.Төмөрхүү,
• Сумитомо Мицуи банкны корпорацийн Улаанбаатар дахь суурин төлөөлөгч Учида Хажимэ нар тэргүүлэх оролцогчид байх юм.

Ирээдүйд орлого олоё гэвэл байгаль орчинд ээлтэй байх хэрэгтэй

УИх-ын гишүүн С.Оюун “Сүүлийн таван жилд дэлхий нийтээр төрийн тэргүүний хэмжээнд бодлогын түвшинд ногоон бизнесийн асуудалд анхаарал хандуулдаг болж. Дэлхийн хүн амын өсөлтөөс шалтгаалаад хүнсний, эрчим хүчний, усны хэрэглээ ихэссэн гээд дэлхий бидэнд хүрэлцэхгүй болсон. 2050 он гэхэд дэлхийн хүн амын 70 хувь нь суурьшсан буюу хотод амьдардаг болох төлөвтэй байна. Ингэхээр хэрэглээ асар хурдтай нэмэгдэж байна.Бүх салбар ногоон бизнес рүү явбал ашигтай, ирээдүй тэнд байна гэдгийг харах цаг болсон. Хөрөнгө оруулалтын банкууд ч нүүрсэнд хөрөнгө оруулалт хийхгүй гэдгээ зарлалаа. Хэрэглэгчид хүртэл байгаль дэлхийд ээлтэй биш бизнесийг дэмжихгүй гэдэг болсон байна. Тэгэхээр бизнес эрхлэгчид үүнийг сайн мэдрэх ёстой” гэв.

Харин “Сумитомо Мицуи” банкны корпорацийн Улаанбаатар дахь суурин төлөөлөгч Учида Хажимэ “Байгаль орчноо хайхрахгүйгээр бизнесээ хөгжүүлнэ гэдэг бол байж болохгүй зүйл. Ирээдүйд орлого олоё гэвэл байгаль орчинд ээлтэй байх хэрэгтэй” хэмээн ярив.

Монголын эдийн засгийн чуулган болж байгаа билээ. Энэхүү чуулганаас та бүхэндээ тоймлон хүргэж байна. Учир нь дээрх чуулганд монголын улс төр, эдийн засаг, уул уурхай, бизнесийн зэрэг салбар бүрийн тэргүүлэгчид, манлайлагчид илтгэл тавьж байгаа юм. Чуулганы үеэр Монгол банкны ерөнхийлөгч Н.Золжаргал “Цаашид уул уурхайд суурилсан бус мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Дотоодын экспортыг аль болох уул уурхайн бүтээгдэхүүн бус байх зэрэг нэг талаас хамгаалалтын, тогтвортой байдлыг хангах бодлого. Гадаадын хөрөнгө оруулалт буурсан 2011, 2012 онд гадаадын хөрөнгө оруулалтаас орж ирсэн татвар, импортоор л халамжаа тавьж байсан. Энэ үед инфляци маш өндөр байсан. Үүнийг зогсоогоогүй бол бид их өндрөөс унах байлаа. Гадаадын хөрөнгө оруулалтаас авсан татвараасаа төсвөө тэлж, халамж тараах нь буруу гэдэг сургамжийг бид ойлгосон” гэв. Харин Сангийн сайд Б.Болор “Энэ жилийн төсвийг алдагдалгүй батлах зайлшгүй шаардлага бий. Өмнө нь алдагдалтай баталж байсны улмаас эдийн засгийн хямралд хүрлээ. Төсвийг алдагдалгүй батлах бололцоо харагдаж байна” хэмээн онцлов.

Уул уурхайн сайд Р.Жигжид: Халамжийн мөнгийг үрэлгэн зарцуулснаас аж ахуйн нэгж, компаниудыг эргэлтийн хөрөнгөгүй болох аюулд хүрсэн

Монголын эдийн засгийн чуулганы үеэр Уул уурхайн сайд Р.Жигжид хэлсэн үгэндээ “Энэ онд Засгийн газар байгуулагдахад уул уурхайн яам ямар байдалтай салбар хүлээж авсан аа эргэж харах хэрэгтэй болов уу. Эрхзүйн орчны хувьд тогтворгүй, үндсэрхэг үзэл газар авчихсан, геологи ашигт малтмалын хайгуул лизензийг замбараагүй олгосноос болж Ерөнхийлөгч хориг тавих дээрээ тулчихсан. Үүнээс болж гэнэтийн ашгийн 68 хувийн татвар, урт нэртэй хууль гэх мэт хатуу хуулиуд гарч эхэлсэн. Ингэснээр уул уурхайн салбарын орлогоос хуримтлал үүсгэх ёстой атал нийгмийн халамжид мөнгийг үрэлгэн зарцуулснаас аж ахуйн нэгж, компаниудыг эргэлтийн хөрөнгөгүй болгох аюулд хүргэсэн. Өнгөрсөн хугацаанд маш сайн төлөвлөж,хэрэгжүүлж, хянаж шалгаж байсан боловч алдаагаа хэрхэн засч сайжруулах вэ гэдгээ орхигдуулсан. Урт нэртэй хуулиар 488 аж ахуй нэгжийн үйл ажиллагааг зогсоосон, Хан ресурсын арбитрийн хэргийн үйл явц гээд хэлж болно” хэмээн ярив.

“Сургамж, сорилт, шийдэл” уриатай эдийн засгийн форум Төрийн
ордонд болж байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг, Азийн
хөгжлийн банкны Зүүн Азийн бүсийн захирал Аюүми Кониши, Олон улсын санхүүгийн
корпорацийн Зүүн Азийн бүсийн захирал Вивек Патхак, Монголбанкны Ерөнхийлөгч
Н.Золжаргал, Олон улсын валютын сангийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Нэйл
Сакхер, Сангийн сайд Б.Болор, Азийн хөгжлийн банкны Монгол Улс хариуцсан
захирал Роберт Шоллхаммер, Дэлхийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгч Жеймс
Андэрсон, Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх Б.Батбаяр (Баабар), Уул уурхайн сайд
Р.Жигжид тэргүүтэй зочид, төлөөлөгчид оролцож байгаа юм. Эдийн засгийн форумд
Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг илтгэл тавих юм. Тэд өнөөгийн хямралтыг бид өөрсдөө бий болгосон гэдгийг онцолж байгаа аж. Форум өнөөдөр, маргааш
үргэлжлэх юм.

“Монголын эдийн засгийн форум” төрийн бус байгууллагаас жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Эдийн засгийн чуулган-2016” долоо дахь жилдээ зохиогдох гэж байна. Энэ сарын 30, 31-ний өдрүүдэд “Сургамж, сорилт шийдэл” гэсэн уриан дор Төрийн ордноо хуралдах уг чуулганаар Монгол Улсын эдийн засгийн төлөв байдлыг хэлэлцэхийн сацуу дэлхийн болон бүс нутгийн эдийн засгийн төлөвийг тандан хэлэлцэх ажээ.

Сүүлийн үед төр компаниудын бизнес рүү орж, хувийн хэвшлийнхнээ хүнд байдалд оруулж байна гэх шүүмжлэл ихсэх болсон. Тиймээс тус форумаар төр засаг, бизнесийн зааг ямар байх ёстой талаар төр засгийн төлөөлөл, бизнесийнхэн хэлэлцүүлэг хийж, эдийн засаг хөгжсөн сүүлийн 15 жилийн ололт болон алдаа, тулгамдаж буй асуудал, түүнийг шийдвэрлэх арга замын талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлэх юм.

Чуулганд уламжлал ёсоор төрийн тэргүүн болоод төрийн түшээд, гүйцэтгэх засаглалынхан оролцохоос гадна гадаадын экспертүүдийг ч урьжээ. Энэ удаагийн Эдийн засгийн чуулганд Азийн хөгжлийн банкны Зүүн Азийн бүсийн захирал Аюуми Кониши, Байгалийн баялгийн засаглалын институтийн ерөнхийлөгч Даниел Кауфман, ОУСК-ийн Ази, Номхон далайн бүсийн захирал Вивек Патак нар уригджээ. Мөн Google, Facebook, Yahoo гэх мэт байгууллагад IT-гийн чиглэлээр ажилладаг монгол залуус оролцох аж.

Эдийн засгийн чуулганы салбар хуралдаанууд Хөгжлийн төлөө түншлэл, Цомхон чадварлаг төр, Нийгмийн даатгалын шинэчлэл, Аюулгүй хүнс-Тогтвортой ашигтай бизнес, Хуульчдын өрсөлдөх чадвар сэвдийн хүрээнд өрнөх юм.

Ж.ХУЛАН

2016 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар банкууд ам.доллар, юань худалдан авах, 4.5 сая юань зарах санал ирүүлжээ. Харин Монголбанк 2050.05 төгрөгийн нэг ханшаар 7.2 сая ам.доллар, 314.55 төгрөгийн хаалтын ханштайгаар 12.0 сая юанийг тус тус нийлүүлсэн байна.

2016 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр банкууд 9.9 сая ам.доллар худалдан авах төгрөгийн своп хэлцэл байгуулах санал ирүүлсэн бөгөөд Монголбанкнаас саналыг 100 хувь биелүүлсэн байна.

Эдийн засаг хямралтай байгаа ч “Оюутолгой”-н далд уурхайд дөрвөн тэрбум ам.долларын санхүүжилт хийхээр болсон, Гацууртын ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах шийдвэр гарсан зэргээс бараа, үйлчилгээ ханган нийлүүлж буй компаниудад нааштай хүлээлт үүсгэсэн билээ.

Эрдэс баялаг, Уул уурхайн биржээс “Уул уурхайн ханган нийлүүлэлтийн “Miner & Supplier” 2016 форум, үзэсгэлэнг “Чингис хаан” зочид буудалд гурван сарын 25-нд зургаа дахь удаагаа зохион байгуулах гэж байна. Энэхүү форумыг “Эрдэнэс Монгол” компанитай хамтран зохион байгуулж байгаа бөгөөд “Оюутолгой”, “Эрдэнэс Тавантолгой”, “Эрдэнэт” үйлдвэр, “Багануур”,” Шивээ овоо” зэрэг компаниуд оролцож худалдан авалтынхаа талаар ханган нийлүүлэгч нарт танилцуулах юм байна.

Өндөр хөгжилтэй улс орнууд инфляци өслөө гээд л бөөн асуудал болдог. Гэхдээ тэдгээр орны инфляци жилийн 2-3 хувь л байдаг. Энэ хэмжээнээс өсөх нь эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлнэ. Харин буурай эдийн засагтай орнуудынх 10-15 хувь байх нь энгийн үзэгдэл. Үүнтэйгээ буурай хөгжилтэй орнуудын эдийн засаг үндсэндээ эвлэрсэн гэж үзэж болно. Ганц нэг бараа, үйлчилгээний үнэ тэнгэрт хадахад инфляци үүсэхгүй. Нийт эдийн засгийн 50-иас дээш хувьд үнийн өсөлт үүсэхэд инфляцийн эхний өсөлт мэдрэгдэнэ.

Инфляцийн эсрэг үзэгдэл нь үнэ буурах дифляци. Энэ нь бараа, үйлчилгээг өөрийн өртгөөс доогуур борлуулахыг хэлнэ. Жишээлбэл 700 төгрөгөөр үйлдвэрлэсэн барааг 600 төгрөгөөр зарвал дифляци болно. Энэ үзэгдэл богино хугацаанд, цөөн тохиолдох хэдий ч ерөнхийдөө мөчлөгийн шинж чанартай байдаг. Тухайлбал, улаан буудайн үнэ тариа хураасны дараа ерөнхийдөө буурдаг. Тариаланчид эх орондоо нэг тонн улаан буудайг 600 мянган төгрөг зарцуулж тарьсан байхад ОХУ-аас 300 мянган төгрөгөөр тарьсан улаан буудай оруулаад ирвэл, ядаж тал зардлаа нөхөхийн тулд тонн улаан буудайг 300 мянгаар зарахаас өөр зам үлдэхгүй. Өнөөдөр дифляцийн хамгийн тод жишээ Японых юм.

МОНГОЛ ДАХЬ ИНФЛЯЦИ

Монголын эдийн засгийн 70 шахам хувь нь нийслэл Улаанбаатарт төвлөрдөг. Өнгөрсөн жилийн хоёрдугаар сард нийслэлд инфляци жилийн 8.5 хувьтай байсан бол энэ жил 1.6 хувьтай байгаа. Харин манай эдийн засгийн өсөлт гурван хувь хүрэхгүй гэсэн таамаг бий. Эндээс инфляци бага ч эдийн засгийн өсөлт бараг байхгүй нь харагдана. Яг үнэндээ манай эдийн засгийн гурван хувийн өсөлт нь маш том ухралт юм. Үүнээс улбаалаад бага инфляци сайн зүйл үү гэсэн асуулт ургаж таарна. Аж үйлдвэржсэн өндөр хөгжилтэй орнуудын хувьд инфляци таван хувиас дээш гарахад асуудал үүснэ. Монголын эдийн засаг 17 хувь хүртлээ өссөн 2011 онд инфляц 15 хувьтай байсан. Миний мэдэхийн 1990 оноос хойш 2011 он хүртэл төр, иргэд хөлгүй юм шиг тансагласан жил. Тухайн үед орон сууцны эрэлт нэмэгдэж, байшин барилга түрээслэх зар олширч, барааны захынхан өдөртөө 200 мянган төгрөг олчихоод чамлаж, ресторанууд өдрийн цайны цагаар сул суудалгүй болох үзэгдэл гарч байлаа. 15 хувийн инфляцитай байсан үе шүү дээ. Тэгвэл өнөөдөр нийслэл 1.6 хувийн инфляцитай байна. Маш бага инфляцитай энэ үед захууд худалдан авагчгүй болж, өмнө нь сардаа таван машин зардаг байсан авто ченжүүд ганц машин зарж, өдөр бүр 10-22 цаг хүртэл ажилладаг байсан цайны газрууд амралтын өдрүүдэд бүрэн хааж, ажлын өдрүүдэд хагас цагаар л ажилладаг болсон. Судлаачид инфляци эдийн засгийн хамгийн том дайсан, бойжвол хямрал болдог гэж үздэг.

Гэтэл бид 2011 онд 15 хувийн инфляцитай байхдаа тансаглаад, хоёр хүрэхгүй хувийн инфляцитай эдийн засагт монголчууд ядуураад байгаагийн учир юу вэ. Үүний учрыг олохын тулд инфляци юунаас үүсдэг вэ гэдгийг л мэдэхэд болно.

Инфляци нь төрийн зарлага нэмэгдсэнээс бэлэн мөнгө нийлүүлэх, их хэмжээгээр зээл олгож зах зээл дээрх мөнгөний хэмжээг өсгөх, үндэсний үйлдвэрлэл буурснаар зах зээл дээрх барааны үнэ нэмэгдэх зэрэг үндсэн шалтгаанаас үүснэ. Тэгвэл төсөв нэг их наяд төгрөгийн алдагдалтай, бонд хэлбэрээр маш их зээл олгосон. Үйлдвэрлэл буураагүй байхад манайд инфляци бага байгаа нь эдийн засагт байхгүй гаж үзэгдэл мэт харагдана. Зарим зах зээлийн эдийн засагчдын үзэж буйгаар энэ нь нэг их хөөрөөд байх зүйл биш. Эдийн засгийн өсөлт буурсан учраас л иргэдийн худалдан авалт багасч, улмаар инфляцийг бага харагдуулаад байгаа юм. Төрийн албан хаагчдын цалин буураагүй ч ДНБ-ий 80 хувийг үйлдвэрлэдэг хувийн хэвшлийнхний орлого буурсан нь өнөөгийн инфляцийг чөдөрлөж байгаа аж. Тиймээс өнөөгийн бага инфляци нь эдийн засгийн агшилт, хэрэглээний хязгаарлалтын толь болохоос эдийн засгийн зөв үзүүлэлт биш.

МОНГОЛД ИМФЛЯЦИ ҮҮСЭХҮҮ

Инфляци багасаад ирэхээр дифляци үүсэх тухай яриа гарна. Бараа, үйлчилгээ борлогдохгүй нөхцөлд ханш бууруулж зарах хэлбэр. Гэхдээ энэ ойлголтыг демпингтэй хольж болохгүй. Демпинг гэдэг нь тодорхой нэг бүсэд эсвэл тодорхой нэг бараа, бүтээгдэхүүнийг үнэ бууруулах арга юм. Үүнийг өрсөлдөгчөө сүйрүүлэх, эсвэл зах зээлээ хамгаалах зорилгоор зарим том компаниуд хэрэглэдэг арга. Харин дифляци бол өөр. Улс орон даяар бараа, үйлчилгээг өртгөөс нь бага үнээр борлуулах үзэгдэл. Хятадын хямд ахуйн хэрэглээний бараа арав гаруй жилийн өмнө баруунд дифляци үүсгэж байсан. Тухайн үед барууны чанартай, өндөр өртөгтэй барааг Хятадын хямд мөртлөө чанартай бараа зах зээлээс шахсан юм. Харин өнөөдөр хятадууд экспортоос татгалзаж, дотоод хэрэглээндээ түлхүү анхаарал хандуулах бодлого хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэ нь баруунд экспортолдог хямд барааны хомсдол үүсгэж инфляци өсөх нэг шалтгаан болж байна. Гэхдээ энэ нь тодорхой салбарын зах зээлд нөлөөлөхөөс аль ч улсын нийт эдийн засагт нөлөөлөхгүй. Харин Монголд дифляци үүсэх магадлал маш бага. Учир нь бид хэрэглээнийхээ ная шахам хувийг импортоор авдаг. Тодорхой салбарт тухайлбал, орон сууц, мах, нүүрс зэргийн үнэ буурсан. Энэ нь нийт эдийн засагт нөлөөлөхгүй. Хэрэв зах зээлийн зарчмаар өрсөлдөж чадвал удахгүй хүнсний ногоо, өндөг, цемент зэрэг цөөнгүй бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурна. Энэ нь нийт эдийн засагт дифляцийн хэмжээнд хүрч нөлөөлөхгүй.

Х.БАТТӨГС

Нүүрс олборлох чиглэлээр
идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа 49 уурхай байгаа ажээ. Тэдгээрээс 30
нь өнгөрсөн хоёрдугаар сард хэрхэн ажилласан талаарх мэдээгээ Ашигт малтмалын
газар /АМГ/-т өгчээ. АМГ-т мэдээ өгсөн нүүрсний уурхайнууд 12832 мянган
м3-д хөрс хуулалт хийж, нийтдээ 3667.8 мянган тн нүүрс
олборлосон нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс өссөн дүн юм. Гэтэл олборлосон
нүүрснийхээ 3140.4 мянган тн-ыг борлуулж, 1435.4 мянган тн-ыг экспортод
гаргасан нь өнгөрсөн оныхоос буурсан дүн ажээ. Нүүрсний борлуулалт 2,3 хувиар,
экспорт 16 хувиар буурсан байна.

Олборлосон чулуун нүүрсээ бүгдийг экспортод
гаргасан бол хүрэн нүүрсийг дотоодын хэрэгцээнд нийлүүлсэн гэж мэдээлжээ.

Уул
уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ дэлхийн зах зээлд унаж, үүнийгээ дагаад манай улсын
эдийн засаг, уул уурхайн салбар хямралтай байгаа билээ. Гэсэн хэдий ч
“Оюутолгой”-н далд уурхайд дөрвөн тэрбум ам.долларын санхүүжилт хийхээр болсон,
Гацууртын ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах шийдвэр гарсан зэргээс бараа,
үйлчилгээ ханган нийлүүлж буй компаниудад нааштай хүлээлт үүсгэсэн билээ.

Эрдэс баялаг, Уул уурхайн биржээс “Уул уурхайн
ханган нийлүүлэлтийн Miner & Supplier 2016 форум, үзэсгэлэнг
“Чингис хаан” зочид буудалд 3-р сарын 25-нд зургаа дахь удаагаа зохион
байгуулах гэж байна. Энэхүү форумыг Эрдэнэс Монгол компанитай хамтран зохион
байгуулж байгаа бөгөөд Оюутолгой,Эрдэнэс Тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр,
Багануур, Шивээ овоо зэрэг үйл ажиллагаа нь идэвхитэй явж байгаа уул уурхайн
компаниуд оролцож худалдан авалтынхаа талаар ханган нийлүүлэгч нарт танилцуулах
юм. Тус форум нь ханган нийлүүлэгч нарт нээлттэй, үнэ төлбөргүйгээр оролцуулах
юм.

Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд Н.Батцэрэг ХБНГУ-д ажлын айлчлал хийж байгаа бөгөөд айлчлалын хугацаанд ХБНГУ-ын банк санхүүгийн төв болох Хессэн муж улсын хамгийн том хот Франкфурт ам Майндад зочлон, Германы Сэргээн босголтын банкны удирдлагуудтай уулзлаа.

Уулзалтын үеэр ХБНГУ-ын Засгийн газраас Сэргээн босголтын банкны санхүүжилтаар тус салбарт хэрэгжиж буй “Биологийн олон янз байдлыг хадгалах, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох” төслийн өнөөгийн байдал, ирээдүйн төлөвлөгөөний талаар хоёр тал санал солилцсон.

Тус төслийн хүрээнд Монгол орны Хангай, Төв, Зүүн бүсийн нийт 40 тусгай хамгаалалттай газар нутаг хамрагдаж байгаа ч зарим ТХГН-ууд орхигдоод байгаа тул уулзалтаар төслийн 2-р шатыг баруун болон говийн бүсэд эхлүүлэх замаар хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх саналаа сайд Н.Батцэрэг илэрхийллээ. Тус банкны Ази Номхон Далайн бүсийн асуудал хариуцсан захирал хатагтай Кристин Хаймбургэр төслийн нэгдүгээр үе амжилттай хэрэгжсэн тохиолдолд хоёрдугаар үеийг эхлүүлэх бүрэн боломжтойг дурьдаад энэ оны намар төслийн хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж, үр дүнг тодорхойлохоор хоёр тал тохирлоо.