Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

Эстони улсын холбогдох байгууллагуудтай хамтран Монгол Улсын цахим шилжилтийг эрчимжүүлнэ DNN.mn

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2023 оны есдүгээр сарын 13-нд болж дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учрал тэргүүтэй төр, хувийн хэвшлийн төлөөлөл Бүгд Найрамдах Эстони улсын нийслэл Таллин хотноо 2023 оны есдүгээр сарын 5-7нд “Цахим Таллин Чуулган 2023”, наймдахь удаагийн “Нээлттэй Засаглалын Түншлэл” олон улсын чуулга уулзалтад оролцсон дүнгийн талаар Засгийн газрын хуралдаанд танилцууллаа.
Үүнтэй холбогдуулан Бүгд Найрамдах Эстони улсын холбогдох байгууллагуудтай хамтран Монгол Улсын цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх, мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор гадаадын хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч, өндөр технологийн мэргэжилтнүүдийг Монгол Улсад бизнес эрхлэхэд таатай орчныг бүрдүүлэхэд шаардлагатай хууль эрх зүй, техник технологи болон бусад арга хэмжээг авч Засгийн газрын хуралдаанд хэлэлцүүлэхийг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдад үүрэг болголоо.  НҮБ-аас байгуулагдсан “Нээлттэй засаглалын түншлэл” байгууллага  Монгол Улсын цахим засаглал, нээлттэй ил тод байдлын талаар авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ, идэвх чармайлтыг үнэлэн “Нээлттэй засгийн хүндэт өргөмжлөл” хүртээжээ.
Монгол Улсын төлөөлөгчид чуулганд оролцох хугацаандаа Эстони Улсын цахим шилжилтийн өнөөгийн явцтай танилцаж, хамтын ажиллагааны дараагийн алхмуудыг тогтоожээ. Тухайлбал, Эстонийн “И-Засаглалын академи”-тай байгуулсан санамж бичгийг шинэчилж, Зөвшөөрлийн цахимжилт, ”Үндэсний танилт, нэвтрэлтийн систем”, “Цахим оршин суугч”  хөтөлбөрийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллахаар тохиролцсон байна.

Товч мэдээ
·      Улаанбаатар-Мандалговь чиглэлийн улсын чанартай авто замын 208-250 км-ийн хооронд замын хучилтад үүссэн эвдрэлийг засварлаж хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахад зориулж 400 сая төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргахаар тогтлоо.

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

“iPhone 15” загварын гар утсыг өнөөдөр нийтэд танилцуулна DNN.mn

“Apple” компани “iPhone 15” загварын гар утсаа өнөөдөр буюу есдүгээр сарын 12-нд Америкийн цагаар 10:00 цагаас олон нийтэд танилуулна. Үүнтэй холбогдуулан “Apple” компанийн оффисын гадаа хүмүүс хэдийнэ дараалал үүсгэж эхэлсэн байна.

“iPhone 15” загварын хувьд USB оролт, дэлгэцний хэмжээ, ухаалаг цагны холболт, Bluetooth чихэвч зэргийн үзүүлэлтээрээ шинэлэг байх аж. Үнийн хувьд 3500 ам.доллар буюу 12 сая төгрөгөөр борлуулагдах аж.

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

“Хархорум” хотын төлөвлөлтийн үзэл баримтлалын танилцуулга, хэлэлцүүлэг боллоо DNN.mn

“Хархорум” хотын төлөвлөлтийн үзэл баримтлалыг танилцуулах, хэлэлцүүлэг Монголын архитекторуудын эвлэлийн ордонд есдүгээр сарын 07-ны өдөр боллоо.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, хүн амын төвлөрлийг сааруулах, бүс нутгийн хөгжлийн тэнцвэртэй байдлыг хангах болон төрт ёсны үнэт өвийг бэхжүүлэх зорилгоор Орхоны хөндийд Хархорум хотыг сэргээн байгуулах тухай зарлигийг 2022 оны 12 дугаар сард гаргасан.  Зарлигийн хүрээнд Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газар холбогдох тогтоол, шийдвэрийг  гаргаж, Хархорум хотын бүтээн байгуулалтын асуудал хариуцсан захиргааг 2023 оны гуравдугаар сард байгуулсан.

Өчигдөр болсон хэлэлцүүлгийн үеэр “Хархорум” хотын бүтээн байгуулалтын асуудал хариуцсан захиргааны дарга Н.Нацагдорж “Шинэ Хархорум” хотын төлөвлөлтийн талаар танилцуулга хийсэн юм.

Уг хэлэлцүүлэгт “Хархорум” хотын төлөвлөлтийг боловсруулахдаа Монгол Улсын засаг, захиргаа, түүх, соёл, аялал жуулчлал, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, олон улсын харилцаа, өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн төв байхаар үзэл баримтлалдаа тулгуурлажээ. Тодруулбал, “Хархорум” хот нь Өвөрхангай, Архангай аймгийн нутгийг хамрах бөгөөд 500 мянган хүнтэй, суурьшлын бүсийн 50 хувь нь ногоон байгууламж, явган алхалт, унадаг дугуй, нийтийн тээврийн хэрэглээ 70 хувь байхаар төлөвлөж буйгаа танилцууллаа.

Мөн гадаргын ус, саарал усыг дахин ашиглах, хог хаягдлыг дахин боловсруулах, сэргээгдэх эрчим хүчний олон төрлийг ашиглах дэд бүтцийг хөгжүүлсэн, эдийн засгийн хувьд бие даасан, орчин үеийн ухаалаг хотыг байгуулахаар үзэл баримтлалд тусгаад буй.

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

“Цагаан хэрэм”-ийг экскаватораар нүхэлжээ DNN.mn

“Цагаан хэрэм”-ээс холгүй барилга дээр ажиллаж байсан хоёр хүн замаа товчлохын тулд экскаватораар түүхэн дурсгалт байгууламжийг нүхэлсэн хэрэгт буруутгагдаж байна. Хятадын төв телевиз энэ тухай мэдээлжээ.

The Great Wall of China: Two people detained for allegedly damaging cultural relic with excavator | CNN

Шаньси мужийн хойд хэсгийн Ююй аймгийн Шожоу хотын дүүргийн хэрмийн хананд нүх гаргасан байсныг илрүүлсэн. Улмаар зэргэлдээ аймгийн 38 настай эрэгтэй Чэн, 55 настай эмэгтэй Ван нар дээрх хэргийг үйлдсэн болохыг олж тогтоожээ. Ажилдаа очих зам дэндүү тойруу учир замаа товчлохын тулд хэрмийг нүхэлснээ хүлээсэн тэднийг соёлын дурсгалыг эвдлэн сүйтгэсэн хэргээр баривчлан саатуулаад байна.

Categories
арын-нүүр нийгэм

НОМ ЯРЬЖ ӨГЬЕ: Шилдэг сэтгүүлч төгсөгчдийн бүтээлийн чуулган DNN.mn

 Шилдэгүүдийг нэг дороос уншаарай

Энэ цагийн шилдэг сэтгүүлчдийн бүтээлийг нэгтгэсэн нэгэн сайхан номыг энэ удаа танилцуулъя. МУБИС-ийн Нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийн сэтгүүл зүйн танхимаас эрхлэн гаргасан номын өмнөтгөлийг профессор Ж.Батбаатар бичжээ. Тэрбээр “Энэ удаа бид МУБИС-ийн сэтгүүл зүйн тэнхимийн төгсөгч 1000 сэтгүүлчтэй “арми”-ийнхаа төлөөлөл болгож, түүхэн хөгжлийнхөө 30 жилийн ойг бэлгэдэн, 30 шилдэг төгсөгч-сэтгүүлчийнхээ энэхүү 30 жилийн хугацааны нийгэм, амьдрал, үйл явцын хэлхээс, дүр зургаас илэрхийлэх бүтээлүүдийг нэгэн дор баринтаглан уншигч олондоо хүргэж байна” хэмээн тодотгожээ.

Номын эхэнд МУ-ын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, “Балдорж”-ийн шагналт Б.Ганчимэгийн Асашёорюү аваргатай хийсэн ярилцлага дурайж байна. Аса аваргын ид барилдаж байх үеийн гал цогтой хэрнээ, ухаан зааж ярьсан яриа одоо ч амт шимттэй халуун хэвээрээ. Тэрбээр бэртэл гэмтэлээ эдгээхээр эх орондоо ирээд байх үеэрээ Б.Ганчимэг сэтгүүлчтэй уулзаж, сэтгэлээ онгойтол ярьсныг энэ цаг үеэс уншихад сонин бөгөөд содон. Сэтгүүлчийн эрэн сурвалжлах чигийн хоёр ч нийтлэл мөн номд оржээ.

МУ-ын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Б.Галааридын яруу найрагч Ш.Уянгадаа зориулж бичсэн “Авьяас билиг нь халгисан гал морьтон анд минь” нийтлэл, Бидэрийн Баярсайханы “Морьдын гэрэлт нүд, бурхадын чимэгтэй нутаг” хөрөг нийтлэлүүд амттай бөгөөд уран. Бусдаараа тод ялгаран гэрэлтэнэ. Нэгэн хүний талаар бичих мөртлөө нийт тэр цаг үеийг тусган харуулжээ, тэд.

Баатар ван хэмээн олноо хүндлэгдэн алдаршсан МУ-ын Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Эрдэнэбулган найруулагчийн “Энэ 60 жил миний амьдралын ялалтын эхлэл ба төгсгөл” ярилцлага тунчиг содон харагдана. Сэтгүүлч Д.Оюунтуяа уг яриаг хийжээ. Сэтгүүлч Д.Гансаруулын “Жаран жил дуулсан Зангад гуай жаргаах зүрхийг минь уяраасаар явна” нийтлэл алгасахын аргагүй амттай. Эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүйн анхдагчдын нэг Р.Ганпүрэвийн дуулиан тарьж байсан “Гурван удаа цааз сонссон ч Ч.Эрдэнэ-Очирыг суллажээ” нийтлэлийг та энэ номоос уншиж болох нь. Гэрэл зургийн мастер Г.Эрдэнэтуяагийн түүхэн, содон, ховор зургуудыг эндээс сонирхоорой.

Сэтгүүлч Ж.Соёл-Эрдэнэ, Ч.Үл-Олдох, С.Гантогоо, Б.Занданхүү, Г.Отгонжаргал, Д.Гансаруул, Г.Сонинбаяр, Х.Ган-Ялалт, Б.Долзодмаа Г.Улсболд, С.Гандөл, тоймч агсан Г.Отгонбаяр нарын гээд шилдэг 30 сэтгүүлчийн даацтай бүтээлүүдийг нэг дор багтааснаараа энэ ном үнэ цэнэтэй билээ.

МУБИС-ийн Сэтгүүл зүйн танхим 30 жилийн ойгоороо 30 сэтгүүлч-төгсөгчөөрөө гангарч гаргасан энэ ном сэтгүүлчийн бүтээл талаасаа ч, өнгөрсөн 30 жилийн түүхийг өгүүлсэн гэдгээрээ ч хэн хүний хайдаг эрэлттэй номын нэг болсон юм.

Categories
нийгэм шинжлэх-ухаан-технологи

Сарны баялгын өрсөлдөөн гараагаа эхлэв DNN.mn

Энэтхэгийн “Чандраяан-3” хөлгийн буулгасан робот станц сарны өмнөд туйлаас усны нөөц хайж байна. Эндээс усны арвин нөөц олдвол сар нь цаашдаа хүн төрөлхтний сансар огторгуйн аяллын дамжин өнгөрөх өртөө болох ирээдүйтэй гэгддэг. Өмнө нь саранд хүрсэн АНУ, Хятад хоёр ч өмнөд туйлыг судлахаар төлөвлөж байгаа. Уснаас гадна эрдэс баялгийн арвин нөөц сарны хөрсөн дор байгаа гэж судлаачид үздэг юм. “NASA” 2015 онд сарны хөрсөн дор олон зуун тэрбумын үнэ хүрэх баялаг нуугдаж байгаа тухай мэдээлж байжээ. Тухайлбал халуун цөмийн урвалын түүхий эд болох helium-3 болон лантанид, скандиум, иттриум зэрэг газрын ховор элементийн нөөц бий гэж дүгнэсэн байна. Эдгээрийн зах зээлийн үнэлгээг янз бүрээр тооцоолсон байдаг. Зарим эх сурвалж сарны эрдэс түүхий эдийн үнэлгээг $1 квадриллион (арвын 15 зэрэг) хүрэх тооцоо гаргасан байна. Зөвхөн сар биш сансрын өөр олон биетийн нөөцийг үнэлсэн байдаг. Тухайлбал 16 Psyche нэртэй 280 км өргөн астероидын алт, төмөр, никелийн нөөцийг $10 орчим квинтиллион (арвын 18 зэрэг) хүрэх тооцоо гаргаж байжээ. “Davida” нэртэй өөр нэг солирын нөөцийг $27 квинтиллионоор үнэлсэн байна. Ирээдүйд сансрын уудамд олборлолт явуулдаг болох нь гарцаагүй юм. АНУ-ын конгресс 2015 онд “US Commercial Space Launch Competitiveness Act” хуулийг баталснаар хувийн хэвшлийн байгууллагуудад сансрын уудамд хайгуул явуулах, олборлох боломж олгох эрх зүйн үндсийг тавьсан юм. Өнөөдөр зарим компаниуд энэ чиглэлд ашиглагдах технологиудыг турших, зохион бүтээх ажлыг эхлүүлээд байна гэж “Business Insider” мэдээлжээ.

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

“Neuralink” компани чип бүхий тархины суулгац бүтээхэд 280 сая ам.доллар төвлөрүүлжээ DNN.mn

Мэдрэлийн технологийн салбар дахь стартапууд оны эхнээс зургадугаар сарын 26-ныг хүртэлх хугацаанд 143 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт татжээ

Хүний тархинд чип бүхий суулгац бүтээх зорилготой Илон Маскийн стартап “Neuralink” компани технологийн хөгжүүлэлтдээ зориулж хөрөнгө оруулагчдаас 280 сая ам.долларын санхүүжилт татан төвлөрүүллээ. Тус компани энэхүү санхүүжилтийг өөрсдийн технологио хөгжүүлэхэд зарцуулахаар байгаа юм.

Хөрөнгө оруулалтад тэрбумтан Петер Тиэлийн санхүүжилттэй “Founders Fund” зэрэг томоохон сангууд оролцсон байна. “PitchBook Data” компанийн статистикаас харвал “Neuralink” компани энэ оны зургаадугаар сарын 26-ныг хүртэлх хугацаанд хөрөнгө оруулагчдаас нийт 143 сая ам.доллар босгожээ.

Харин 2022 онд 278.1 сая ам.доллар, 2021 онд 518.9 сая ам.доллар босгосон байна. Илон Маскийн энэхүү стартап хүний тархинд чип бүхий суулгац бүтээх зөвшөөрлөө АНУ-ын Хүнс, эмийн удирдах газраас хүлээн аваад байгаа юм.

Categories
мэдээ шинжлэх-ухаан-технологи

TheMongolz Бразилын хамгийн шилдэг багийг дахин хожлоо DNN.mn

ESL-ээс зохион байгуулдаг CSGO-ын их дуулга гэж болох Intel Extreme Masters-ын ээлжит тэмцээн Кёлн хотноо үргэлжилж байна. Дэлхийн шилдэг 24 баг өрсөлдөж буй “Intel Extreme Masters Cologne 2023”-т Монгол улс, Ази тивийг төлөөлөн оролцож буй TheMongolz баг тэмцээний гурав дахь тоглолтоо хийлээ.

  • CSGO-ын их дуулга тэмцээнд Монголын баг оролцож байна
  • TheMongolz баг Бразилын шилдэг багийг дахин хожлоо
  • Ингэснээр тэд IEM Cologne 2023 тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарлаа

Тэд тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарахын төлөөх хожигдох эрхгүй тоглолтыг дэлхийн чансааны 10-т байгаа Бразилын FURIA Esports-той хийв. Эхний map-ын сонголт монгол багийнх байсан бөгөөд тоглож дадсан map-даа хүндхэн хожлыг авсан бол эсрэг багийн сонголт дээр илүүрхэж 2-0 (Inferno 19-15, Overpass 16-8) харьцаагаар хожлоо.

Тоглолтод “techno4k” М.Содбаяр 85.7 ADR-тай багаа тэргүүлсэн 16 настай залуу тоглогч “mzinho” Б.Аюуш удаалав

  • TheMongolz Британийн ITB багийг 2-0 харьцаагаар илүүрхлээ
  • The Mongolz хоёр удаа нэмэлт цаг сунгаж хожигдлоо
  • Монголын CSGO-ын аваргаар “The MongolZ” тодорлоо

Ингэснээр TheMongolz “IEM Cologne 2023” тэмцээний хэсгийн шатанд шалгарлаа.

Монгол залуус тэмцээний эхний шатанд MOUZ багт Nuke map-д 22-19 харьцаагаар хожигдож доод хүснэгт рүү унасан бөгөөд доод хүснэгтэд Британийн Into The Breach багийг 2-0 (Mirage 16-8, Ancient 16-8) харьцаагаар хожсон билээ.

Categories
гадаад шинжлэх-ухаан-технологи

Олон тооны лугшагч од шинээр илрүүлжээ DNN.mn

Дэлхийн хамгийн том, Хятадын FAST (The Five Hundred Meter Aperture Spherical Telescope) радио дуран авай 2016 онд ашиглалтад орсноосоо хойш 800 гаруй лугшагч /пульсар/ одыг шинээр илрүүлжээ. FAST-ийн илрүүлсэн эдгээр шинэ одны тоо энэ хугацаанд гадаадын дурангуудаар илрүүлсэн одны тооноос гурав дахин их байгааг уг дуран авайн ерөнхий инженер Жян Пэн онцолжээ.

Лугшагч буюу маш хурдтай эргэлддэг нейтрон од нь супернова гэх хүчтэй дэлбэрэлтийн улмаас мөхөж буй асар том од буюу нарны цөмөөс үүсдэг. Гэхдээ ихэнх од болох нарнууд зул шиг зүгээр л мөхөн гэрэлтэхгүй болдог бол цөөн нь л лугшигч од болон үлдэж улмаар дэлбэрч сүйрдэг аж. Иймээс лугшигч оддыг ажиглах нь FAST-ийн хувьд ажиглалтынх нь мэдээллийг таталцлын цацраг, хар нүх байгааг батлахад, мөн физикийн бусад олон чухал асуултын хариултыг олоход ашиглаж болох чухал даалгавар юм.

Сүүлийн жилүүдэд FAST радио тэсрэлт, ионжоогүй атомын устөрөгчийн хий, лугшуур оддыг судлахад мэдэгдэхүйц ахиц дэвшил гаргасан бөгөөд энэ нь хүн төрөлхтөнд Орчлон ертөнцийн бүтцийг ойлгох боломжийг ихээхэн өргөжүүлжээ.

Энэ жил уг дуран авай хос одны системтэй пульсаруудын хувьд нэг одоо тойрон эргэх хамгийн богино буюу 53 минутын хугацаатай хос лугшагч одоос гадна, наногерцийн таталцлын долгион оршин байгааг нотлох гол нотолгоог олж илрүүлсэн байна. FAST буюу “Хурмастын мэлмий” хэмээн нэрлэдэг энэхүү дуран авайн голч нь 500 метр бөгөөд үүнээс өмнө дэлхийн хамгийн том гэж тооцогддог байсан Пуэрто-Рикогийн дуран авайн диаметр нь 305 метр юм.

Г.АМАРСАНАА

Categories
арын-нүүр нийгэм

Таны ааш араншин таны хувь заяа DNN.mn

ӨДРИЙН СОНИНЫ 2010 ОНЫ АРХИВААС ДАРААХ НИЙТЛЭЛИЙГ ХҮРГЭЖ БАЙНА.


Үнэнхүү хайр татсан хулгайч та харсан уу. Үнэхээр үнэн сэтгэлээсээ сайхан ааштай дээрэм­чинг та мэдэх үү. Хэн ч харсан хайрламаар гуйл­гачин та харсан уу. Ийм зүйл байдаггүй л байхгүй юу. Худал намбиганасан хулгайч дээрэмчний тухай үлгэр домог зөндөө л байдаг. Гэвч амьдрал дээр ийм юм байдаггүй. Та хулгайч заяанд төр­сөн бол хулгайч ааштай л байхаас өөр ямар ааш зантай байх билээ. Таны сэтгэл санаа хиргүй тун­галаг бол ёрын ааштай байх боломж танд бас олдохгүй.

Таны хувь заяа таны ааш араншингаас ха­маарна гэсэн эртний мэргэн үг байдаг. Үүнийг олон зүйл баталдаг. Юун дээрээс ч жишээ авч болно. Бидний сайн мэ­дэх замын түгжрэл дээр жишээ авч болох юм. Бүх машин цувраад гарч байна. Эсрэг урсгал нь хоосон байлаа. Гэтэл гэнэт нэг “ухаантай” хар хүү “эксел”-тэйгээ сөрөг урсгалд орон давхиж гарам­ руу дайрдаг.

Харин энэ үед өөдөөс нь машин ирж таараад нөгөө ухаант­ны араас бас нэг ухаантан дай­раад гэх мэтчилэн бөөн түгжрэл болж тэр гарам өдрийн хагас гацдаг. Тэв­чээргүй, бусдыгаа үл хүн­дэт­гэх бачуу аран­шин­тай нэг “багий”-гаас болж хү­мүүс тэр өдрөө л аз жар­галгүй болж хувир­даг. Тэгж бачуурч давхиж бай­гаад осол аваарт орох нь энүүхэнд. Таны хү­лээц­гүй, дэг журам бо­лоод бусдыг үл хүн­дэт­гэдэг бачуу ааш араншин чинь таны хувь заяанд нө­лөөлж байгаа нь энэ.