Category: эрэн-сурвалжлах

-ХЯТАДЫН ХИЛЭЭР ЦОГЦОСТОЙ ВАГОН ДӨНГӨЖ НЭВТРЭХЭД

ХИЛ ГААЛИЙНХАН НЬ МЭДСЭН БАЙНА-

Дорноговь аймгийн Замын-Үүдийн хилийн боомтоор нэвтэрсэн зэсийн баяжмал ачсан вагонд БНХАУ-ын Эрээн хотын хилийн албаныхан хяналт шалгалт хийж, хүний цогцос байсныг илрүүлсэн билээ. Урд хөршийн хилийн боомтынхон манай улсын хилийн албаныханд хилээр цогцос орж ирсэн талаар шуурхай мэдээлэл өгч, хоёр улсын хамтарсан ажлын хэсэг гарч,цогцсыг аль улсын иргэн болохыг тогтоох ажлыг хамтарч хийсэн байна. Хамтарсан ажлын хэсгийнхэн оролцсон шинжээчдийн баг цогцсыг Монгол Улсын иргэн болохыг тогтоожээ.

БНХАУ-ын Эрээн хотын боомтын зөвлөл талийгаа­чийн цогцсыг манай улсын хил гаалийнханд хүлээлгэж өгсөнбайна. Мөн Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар хилээр цогцос нэвтэрсэн хэрэгт Мөрдөн байцаах газрын дэд дарга, цагдаагийн хурандаа Э.Идэрцогоор ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа аж. Энэ талаар албаны эх сурвалжаас авсан мэдээллээр цагдаагийн байгууллага цогцсыг хэн болохыг олж тогтоосон. Талийгаач Дархан-Уул аймгийн харьяат Орхон аймагт буюу Эрдэнэт хотод оршин суудаг, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй 54 настай Б.Хүрэлбаатар байсан аж. Өнгөрсөн тавдугаар сарын 20-ны өдөр Эрдэнэтээс БНХАУ-ын Эрээн хот орох зэсийн баяжмал ачсан вагон хөдөлсөн гэнэ. Ачааны вагон замдаа дөрвөн удаа түр зогсолт хийжээ. Сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараагийн зангилаа, суудлын вагон зөрүүлэх үүднээс Түнхэл тосгон, Улаанбаатар хот, Замын-Үүдийн хил дээрзогсоод улсын хилээр урд хөрш рүү нэвтэрсэн байжээ. Учир битүүлгээр амь насаа алдсан Б.Хүрэлбаатар ачааны вагонд зэсийн баяжмалд толгой нь далд ортол зоогдсон,хоёр хөл нь гозойжил харагдсан байдалтайгаар амь насаа алдсан байсан гэнэ. Мөн халуун наранд цогцос муудаж өмхийрсөн байсан гэдгийг ч эх сурвалж онцолж байлаа. Юуны учир гарсан зэсийн баяжмал ачсан вагоноос Б.Хүрэлбаатар гэх иргэний цогцос олдох болов, гадны нөлөөтэй амь насаа алдсан байж магадгүй гэсэн таамаглалыг хэргийг мөрдөж байгаа цагдаа нар дэвшүүлэн ажилласан байна. Ингээд шалгалтаар талийгаач Б.Хүрэлбаатар тавдугаар сарын 18-нд Сэлэнгэ аймгийн Түнхэл тосгонд олон малтай айлд очиж мал хариулахаар гэрээсээ гарсан байна.Очсон айлдаа хоёр хоноод “Гэр лүүгээ буцлаа. Бие өвдөөд байна. Малыг чинь хариулж чадахгүй нь” гэх утга бүхий зүйл хэлээд Түнхэл тосгон руу хүргүүлжээ. Үүнээс хойш ор сураггүй алга болсон байна. Цогцост үзлэг хийсэн шинжээчдийн урьдчилсан дүгнэлтээр “Талийгаач гадны ямар нэгэн нөлөөгүй амь насаа алдсан. Нас барах шалтгаан нь амьсгалын дутагдлаас болжээ” гэж гаргажээ. Хэргийг шалгаж байгаа цагдаа нар талийгаач Түнхэл тосгонд очоод согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээд өөрийгөө удирдах чадваргүй болсон үедээ зэсийн баяжмал ачсан вагон руу шатаар авирч гарсан байж болзошгүй. Вагон дээр гарахдаа хөл алдаж зэсийн баяжмал руу толгойгоороо унаад амь насаа алдсан байж магадгүй хэмээн үзэж байгаа гэнэ. Дээрх хэрэгтэй холбогдуулан БНХАУ-ын Эрээн хот дахь хилийн боомтын зөвлөл манай улсын хил гаалийнханд нэгэн зөвлөмж хүргүүлсэн гэнэ. Уг зөвлөмжид “Сүүлийн үед Монгол Улсаас манай улс руу нэвтэрч байгаа вагон, авто машин зэргээс хууль зөрчсөн эд зүйлс ихээр орж ирж байгааг анхаарч ажиллана уу” гэх утга бүхий зөвлөмж хүргүүлсэн аж.

“Монголын тал хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээргаргаад харинХятадууд түүнийг ньилрүүлдэг болчихсон”

Энэ талаар Замын-Үүдийн нэгэн албан хаагчтай холбогдож цөөн асуултад хариулт авсан юм.

-Сүүлийн үед манай улсын хилээр урд хөрш рүүэд зүйлс хууль бусаар гаргах нь ихэссэн гэж сонслоо. Мөн урд хөршийнхөн манай хил гаалийн албаныхныг хяналт, шалгалтаа сайжруул гэсэн зөвлөмж өгсөн гэсэн. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Тийм зөвлөмж манай улсын хил гаалийнханд ирсэн гэсэн. Гэхдээ үүнийгээ дээш нь мэдэгдэхгүй гээд нууцалж байгаа юм билээ. Хятадын талаас манай хил гаалийнхныг маш зөв шүүмжилсэн асуудал гэж хүлээж авах хүмүүс ч байна. Ажлаа хийж чадахгүй байж эд нар юу юм гэсэн бодолтой нь ч байгаа бололтой. Өнгөрсөнхоёрдугаар сарын дундуур Замын-Үүдийн хогийн цэг дээрээс 40 настай хүний цогцос олдсон. Талийгаач хэрэгт холбогдоод байхдаа Хятад руу гарч, Эрээнд амьдарч байгаад эргэж орж ирэхдээ хөргөгчний цаасан хайрцагт нуугдаж хилээр нэвтрэх гэж байгаад бүтэж амь насаа алдсан. Тэр машиныг эхлээд Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар дараа нь Хилийн мэргэжлийн хяналтынхан шалгасан байдаг. Тэгээд гаалийн байцаагч шалгасан боловч нэг нь ч илрүүлж чадалгүй хилээр нэвтрүүлсэн байсан. Харин сая зэсийн баяжмалд толгойгоо дүрээд хоёр хөл нь хүний нүдэнд харагдахаар гозойчихсон цогцос Монголыг хөндлөн гулд туулаад хилээр нэвтэрч байхад нэг ч хяналт шалгалтын байгууллага илрүүлж чадсангүй. Дүрэм журмаараа мэргэжлийн хяналтын байцаагч шалгасан байгаа юм. Дараа нь гаалийн гурван ч байцаагч шалгасан. Мөн Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газар хамгийн сүүлд хяналт шалгалт хийгээд улсын хилээр ямар ч асуудалгүй, бүрдүүлсэн бичиг баримт нь бүрэн байна, ачаа тээшинд ямар нэгэн хууль бусаар хил нэвтрүүлэх гэсэн эд зүйлс байхгүй гээд гарын үсэг зураад явуулчихсан байгаа юм. Тэгсэн Хятадын хилээр вагондөнгөж нэвтрэхэд хил гаалийнхан нь хүний хоёр хөл гозойж явааг харчихсан байсан. Тэгээд вагоныг шалгаад хүний цогцос байгааг мэдээд манай хилийн албаныханд мэдэгдсэн байсан. Энэ нь вагонд хяналт шалгалт хийлгүй хил нэвтрэх зөвшөөрөл шууд өгсөн нь ойлгомжтой байгаа биз дээ.

-Манайхан илрүүлж чадаагүй атлаа Хятадын талаас илрүүлсэн өөр баримт бий юү?

-Мэргэжлийн хяналт, гаалийн байцаагч нар нэн ховор амьтны эд эрхтэн, үнэт чулуу,нэн ховор үзмэр, бурхан шашны эд зүйлс,үлэг гүрвэлийн яс, чулуужсан өндөг, алт, малын түүхий эд, хөлдөөсөн чоно гээд хилээр гарахгүй юм байхгүй. Улайм цайм хууль бус зүйлс хилээр ороод ирж байхад хилийн мэргэжлийн хяналт, хил гааль, Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан юу ч хэлэлгүй, нүд нь боолттой юм шиг л өнгөрөөдөг болчихсон. Үүний цаана мэдээж авлига хээл хахууль байгаа. Харин урд хөршийнхөн хяналт шалгалтаа сайжруулаад байгаа юм. Монголын талаас мэдэлгүй хил гаргачихсан алт, хөлдөөсөн чоно гээд их олон зөрчил илрүүлсэн. Удаа дараа хууль бус зүйлийг илрүүлж байна шүү дээ. Бүр сүүлдээ хэний ч нүдэнд ил харагдахаар хүний цогцос ил байхад нь мэдэхгүй байна. Замын-Үүдийн хяналт шалгалт хийж байгаа газрууд иймэрхүү байдалтай ажиллаж байна. Уг нь Иргэний харьяалал, шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрынхан хилийн цэргийнхний ажлыг авахаас өмнө маш олон зөрчил илэрдэг байсан. Бурхан тахил, алт, хуурамч карт гээд л байнга л зөрчил илэрдэг байлаа. Одоо бол хэдхэн зөрчил илэрч байна. Саяхан гэхэд ховор амьтны эд эрхтэн их хэмжээгээр хилээр гаргахаар Замын-Үүдэд ирсэн этгээдийг цагдаа нар илрүүлсэн. Гэмт хэрэгтнүүд гурван шатны хяналт шалгалтыг ногоон гэрлээр гарах тохироогоо хийчихсэн байсан гэж энэ хавиар яриа гараад байгаа. Монголын хил гаалийнхан хууль бус зүйлийг илрүүлж чадахгүй хилээр гаргаад хятадууд илрүүлдэг болчихлоо. Намайг дотор нь ажиллаж байж ийм зүйл ярилаа гэж битгий бодоорой. Монголын хил, гаалийн үнэн дүр төрх энэ. Энэ бол Монголын нэр хүнд, эд баялаг, хууль, тогтоолтой холбоотой асуудал. Үүнийг дуугүй хараад, сонсоод сууж болохгүй.

Э.Баатар

-25.5 сая төгрөг эхнэрийнхээ компаниар дамжуулан авч, тус компанид “Татварын өргүй” гэсэн бичиг хүртэлгарган өгчээ-

Эдийн засаг хямарч, дээр дооргүй хэмнэх, танах горим руу шилжиж байна. Гэтэлулсын төсвөөс тэр тусмаа татварын мөнгөнөөс хумслагчдын хэрэг буурахгүй байгаа нь нууц биш. Төрийн албанд шургалж,амар хялбар аргаар эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж хувьдаа мөнгө завших явдал гарсаар байна. Тухайлбал,саяхан Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн Мэдээлэл боловсруулалт статистикийн тасгийн дарга Н.Буянжаргалыг албан тушаалынхаа байдлыг урвуулан ашигласан гэдгийг Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтсийнхэн тогтоожээ. Түүний хэргийгшүүхэд шилжүүлэхээр прокурорын хяналтад шилжүүлсэн байна. Тэрбээр тасгийн дарга болсныхоо дараа буюу 2009 оноос эхлэн өөрийн ажилладаг Баянгол дүүргийнтатварын хэлтсийн данснаас аж ахуйн нэгж болон нэр бүхийкомпанийн дансанд их хэмжээний мөнгө шилжүүлж хувьдаа завшсан гэнэ.

Тэрбээрэхнэр Х-гийнхээ үүсгэн байгуулсан компанийндансанд 2010 оны хоёрдугаар сард 39, мөн оны 11 дүгээр сард 15, 2011 оны хоёрдугаар сард 39 сая төгрөг шилжүүлэн авчээ. Мөн Н.Буянжаргал нь найз П-ийнхээ данс руу 2009 оны 11 сард 37 сая төгрөг шилжүүлсэнаж.Түүний хууль бус үйлдэл үүгээр ч зогсоогүй байна. Татварын өртэй нэгэн компанийн удирдлагаас 25.5 сая төгрөг эхнэрийнхээ компаниар дамжуулан авч, тус компанид “Татварын өргүй” гэсэн бичиг хүртэлгарган өгчээ. Энэ мэтээрганцхан татварын тасгийн дарга ийм олон сая төгрөгийг ойр тойрныхоохүмүүсийн данс руу шилжүүлсэн нь олны гайхширлыг төрүүлээд байгаа юм. Ганцхан дүүргийн тасгийн газрын дарга ийм хэмжээний мөнгө завшиж болдог юм бол дүүргийн дарга, Нийслэлийн болон газрын дарга нар яадаг гэсэн үг вэ гэсэн эргэлзээ төрж байгаа юм.Хувийн бизнес хийхээсээ илүү төрийн албанд орохыг хүсэгчдийн тоожил ирэх тусам нэмэгддэгтнэг их гайхаад байхааргүймэт. Хувийн бизнес хийж байхаар энэ мэтээрАшиг сонирхлын зөрчлийн тухай хуулийн дагуутөрийн албанд орохдоо“ашиг сонирхлын зөрчилгүй” хэмээнмаягт бөглөөд ордог нь нэр төдий зүйл гэдэг нь ч харагдах биз. Үнэн чанартаа хувийн бизнес хийснээс илүү төрөөсмөнгө олж болдогучраастөрийналба хаших нь“хаданд” гарчавлигыних хэмжээний мөнгө араасаа дагуулдаг нь нууц биш.Нэг жилд дунджаар50гаруй сая төгрөгийг улсаасцалин авч байгаад өөрийн болгоно гэдэг амархан болохоор л тэр биз. Тасгийн даргыг албан тушаалаас нь түдгэлзүүлээд байгаа юм байна.Дээрх гэмт хэргийг гарахад хэд хэдэн шалтгаан, нөхцөл нөлөөлсөн гэж Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөн байцаагч үзжээ. Тухайлбал, Баянгол дүүргийн татварын хэлтэс нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдээс ирж буй албан бичиг, хүсэлтийг нэг бүрчлэн бүртгэдэггүй, хэлтсийн удирдлага, тасгийн дарга нарын байнгын хяналт шалгалт хангалтгүй байдаг гэнэ. Нөгөө талааралбан хаагч ямар материал хүлээн авч шийдвэрлэж байгаа талаар мэддэггүй, татварын программд нэмэлт мэдээлэл засвар оруулах эрх бүхий албан тушаалтан нь аж ахуйн нэгжийн татвар төлөлтийн талаар худал мэдээ, мэдээлэл оруулдаг, татварын илүү төлөлттэй аж ахуйн нэгжийн илүү төлөлтийг татвар төлөх гэж буй өөр аж ахуйн нэгжийн татварт суутгаж тооцдог зэрэг зөрчил, дутагдал илэрсэн байна. Мөрдөн байцаагчдын ярьж байгаагаар бол өөрийнойр тойрныхондоодансаар шилжүүлсэн мөнгө нь баримтаар нотлогдож байгаа ч ямар аж ахуйн нэгжийн татварын өрийг бусад аж ахуйн нэгж рүү шилжүүлсэн гэдэг нь нарийн тогтоогдохгүй байгаагэнэ. Үүнээс үзэхэддээрххэрэг нь зөвхөн нотлох баримтаар цаасан дээр баталгаажсанүйлдлүүд нь гэсэн үг аж. Тэгэхээр тасгийн даргын дансны бус аргаар хувьдаа завшсан байж болох хэдэн төгрөг бийг тогтоож чадахгүй байгаа аж. Иймээс дээрх гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөлийг арилгах чиглэлээр арга хэмжээг авахыг тус дүүргийнхэнд сануулсан байна. Энэ нь дан ганц Баянгол дүүрэгт гардаг зөрчил биш аж. Нийслэлийн бүх дүүргүүдэд ийм зөрчил гардаг гэдгийгхуулийнханхэлжбайгаа юм. Тэгэхээр татварын байцаагч нарын гарын салаагаар Улсын төсөвт төвлөрөх ёстой хэдэн сая, тэрбум төгрөг урсаж буйг таах аргагүй юм.

Тус дүүргийн татварын хэлтсийн мэдээлэл, бүртгэл хариуцсан ажилтнуудаж ахуйннэгжүүдийн татвар төлөлтийн талаар худал мэдээлэл оруулдагнь ч тогтоогдсон байна. Тэдгээр хүмүүсийннэг нь Н.Буянжаргал байсан гэдгийг эхсурвалжууд бас хэлж байна. Татвараа илүү төлсөн компаниудынмөнгөнөөс өөр компанийнтатвар төлөлтийн бүртгэлд авч бүртгэж байсан нь мөн нотлогдож байгаа ажээ.

Хагас жилийн өмнө татварын байцаагчид өөрсдийгөө хоёр тэрбум гаруй төгрөгөөр шагнаж, урамшуулсан гэх асуудал олны эгдүүцлийг хүргэж, тэдний булхай луйврыг дэлгэн тавьжбайсан билээ. Тэгтэл тэдний урамшууллын мөнгө нь хоёр тэрбум биш бүр дөрвөн тэрбум төгрөг болохыг АТГ-ын шалгалтаар тогтоосон байдаг. Энэ тухай аль дүүргийн хэн гэдэг эрх мэдэлтэн хэдэнсая, тэрбум төгрөгийг урамшуулал нэрээр өөртөө олгож байсанжагсаалтыг ч манай сонин тухайн үед нь олон нийтэд дэлгэж байсан.Хамгийн гол нь энэ их хэмжээний урамшууллын мөнгийг хэн авч байсан бэ гэдгийг тодруулах, сайтар шалгах шаардлага гарч байсан. Улсын төсөвт буцаантөлүүлэх арга хэмжээ шийдвэрүүд ч тухайн үед гарч байв.Гэвч тэр их хэмжээний мөнгийгбуцаан төсөвт төвлөрүүлсэн эсэх ньөнөөдрийг хүртэл тодорхой болоогүй байгаа юм. Тухайлбал, Баянгол дүүргийн татварын хэлтэс гэхэд574 сая төгрөг, мөн 200 саяыг нь Татварын ерөнхий газар руу шилжүүлээд, хэлтсийн дарга нь 20, таван ахлах байцаагч тус бүр 12, нэг ахлах байцаагчийг таван сая төгрөгөөр шагнаж урамшуулсан байдаг. “Татварын ерөнхий газрын даргын 2013 оны 474 дүгээр тушаалаар баталсан “Үр дүнгийн гэрээний биелэлтийн урамшууллыг захиран зарцуулах журам”-д урамшууллын 60 хүртэлх хувийг тусгай санд төвлөрүүлэн захиран зарцуулахаар зохицуулсан нь авлига, ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх нөхцөл байдал бий болгосон байх тул уг шийдвэрийг хүчингүй болгуулахаар ажиллаж байсан билээ. Энэ бас л иргэдийн татвар төлөгчдийн мөнгө. Татварынхан ийм маягаар төсвийн мөнгөнөөс хумсалж байгаа ньолон нийтийн хардлага, эсэргүүцлийг төрүүлэхээс хэтэрхгүй байгаа юм. “Аж ахуйннэгжийн татвар төлөх бүртгэлийг буруу хийнэ”, ”Татварын өргүй” гэсэн бичиг хийж авлига авна”, ”Дараа нь төлөвлөгөөгөө давуулан биелүүлсэн” хэмээн өөрсөндөө урамшуулал олгоод байхад төсвт төвлөрөх ёстой мөнгө хэд байсан хичнээн нь дутсан гэдгийг мэдэж, тооцоолж чаддаггүй нь хачирхалтай.

Харинард олон төлөх ёстой мөнгөө төлөөд лнуруун дээрээ хамаг ачааг үүрсээр явна.Жил гаруйн өмнө Татварын ерөнхий газрын Хяналт шалгалт арга зүйн хэлтсийн даргаар ажиллаж байсан шүүгдэгч Ч.Гансүх нарын хүмүүсийг хээл хахууль авахыг завдсан, хууль ёсны орлогоосоо гадна онц их хэмжээгээр эд хөрөнгө, орлого олсон, төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан гэмт хэргийг зохион байгуулсны улмаас хүнд хор уршиг учирсан гэмт хэргүүдийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож байсан билээ. Ч.Гансүх нь хууль бусаар хөрөнгөжиж, 17 тэрбум төгрөгтэй тэнцэх их хэмжээний мөнгийг угааж, нууц амраг О.Бямбасүрэн, хүү Ч.Ганзулынхаа данс руу шилжүүлсэн байсныг хуулийн байгууллагынхан илрүүлэн шалгасан юм. Шүүхээс Ч.Гансүхэд 100 сая төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, татварын улсын байцаагч хийх эрхийг 8 жилийн хугацаагаар хасч, 8 жил чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид хорих ял оногдуулж байв. Түүнчлэн хууль бусаар олсон 2 тэрбум 845.309.193 төгрөгийг хурааж, төрийн өмчлөлд шилжүүлэхээр шийдвэрлэсэн.Мөн Баянгол дүүргийн Татварынхэлтсийн даргаар ажиллаж байсан шүүгдэгч Д.Энхбатыг энэ хэрэгт гэм буруутай гэж үзэн50 сая төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, татварын улсын байцаагч хийх эрхийг 8 жилийн хугацаагаар хасч, 8 жил чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид хорих ял оногдуулсан байдаг. Мөн хууль бусаар олсон 592 сая 835.500 төгрөгийг хурааж, төрийн өмчлөлд шилжүүлэхээр, 50 сая 41.300 төгрөгийг гаргуулж Татварын Ерөнхий газарт олгуулахаар шийдвэрлэсэн. Энэ мэт хэргүүдээс харахад л татварын байцаагч нартөсөв төвлөрүүлэх их мөнгөн дээр сууж өөрийн дураар завшиж суудаггүй гэх баталгаа байхгүй юм. Эцэст нь иргэдийн амин зуулга амьжиргаа доройтож буй. Харин тэр их мөнгийг тэрбум тэрбумаар нь халааслаад суудаг татварын зарим нэг ажилтнууд баяжиж, хэдэн жилийн ялаар шийтгүүлээд өнгөрч байна.

Д.МАРГАД

Дархан-Уул аймгийн Шарын гол суманд хоёр настай охиныг ээж нь байнга зоддог гэнэ. Бүр гэрээсээ хөөж гаргаад хаалгаа дотроос нь түгжчихдэг байна. Хөөрхий охинхаранхуй,хүйтэн орцонд ямар ч хувцасгүй нүцгэн зогсож, хэн нэгнээс аврал эрэн уйлдаг тухай эх сурвалжууд дурдаж байна. Хүүхдээ яаж ч чанга уйлсан ээж нь гэртээ оруулдаггүй гэнэ. Хажуу айлын хүмүүс хаалгыг нь тогшиж хүүхдээ гэртээ оруул гэхээр “Та нарт хүүхдээ яах нь хамаагүй. Хуцалгүй гэртээ орж унт” гээд хаалгаа тайлж өгдөггүй гэнэ. Энэ талаар сумын цагдаад мэдэгдэж дуудлага өгдөг аж. Цагдаа нар ирээд хүүхдээ зодсон Булганаа гэх эмэгтэйд шаардлага тавихаар мөн л хаалганы цаанаас элдвээр хэлж доромжилдог байна. Аргаа барсан цагдаа нар хөөрхий охиныг ээжийнх ньхамаатны айлд хүргэж өгдөг ажээ.

Энэ талаар Шарын гол сумын иргэдтэй холбогдож асуулаа. Нэрээ нууцлахыг хүссэн нэгэн эмэгтэй бидэнд ийм мэдээлэл өглөө. “Булганаа хоёр настай охиноо байнга зоддог юм. Гэртээ оруулаад дотроос нь хаалгаа түгжиж байгаад зоддог. Дээд, доод давхар, хажуу айлынх нь хүмүүс “Хүүхдээ зодохоо боль” гэж хэлэхээр хаалганы цаанаас элдвээр хэлж доромжилж байгаад бүр ч их зоддог юм. Бүр хана мөргүүлж байгаа юм шиг түг түг гэх чимээ сонсогдож охин чангаар хашгирч уйлж байгаад ээрээд дуу нь цаашаа орчихдог. Цагдаа нарт хэлэхээр хүүхдээ зодож болохгүй гэж хэлчихээд яваад өгдөг. Саяхан хажуу айлынх нь залуу аргаа барахдаа “Хоёр настай хүүхдийг ээж нь зодоод орцонд хөөгөөд гаргачихлаа. Хүүхдийн эрх хамгаалдаг байгууллага байна уу” гээдхөөрхий охины орцонднүцгэн зогсож байгаа зургийг фейсбүүк хуудастаа оруулчихсан байна лээ. Манай сумынхан Булганааг сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй байж магадгүй гэж хоорондоо ярьдаг юм. Хоёр настай, юу ч мэдэхгүй охин ээждээ зодуулж, нүдүүлж байна. Зодуулснаас болоод өвчтэй болчихож магадгүй гэж айгаад байгаа юм. Бас амиа алдаж ч магадгүй байдалтай байгаа. Уг нь тэр охиних сэргэлэн цовоохүүхэд шүү дээ” гэв.

Мөн охиноо зодож байгаа талаар цагдаагийн байгууллагад мэдэгддэг залуу “Гурав хоногийн өмнө охиноо зодоож орцонд хөөгөөд гаргачихсан байсан. Хоёр настай охин харанхуйгаас их айсан байсан. Ээж нь тоохгүй болохоор нь цагдаад хэлсэн. Хүүхдээ зодоод орцонд гаргаад хаячихдаг хүнд арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Цаашид ээж нь тэр охиныгзодоод байвал тэр хүүхдийг асрамжийн газарт хүргэж өгдөг ч юм уу. Ямар ч байсан арга хэмжээ аваасай” гэжээ.

Харин энэ талаар Дархан-Уул аймгийн Гэр бүл хөгжлийн төвийнхнөөс асуусан боловч “Шарын голын цагдаагаас бидэнд ямар ч мэдээлэл ирүүлээгүй. Ийм мэдээлэл алга” гэв.

Э.БААТАР

-ЗУРГААН НАСТАЙ ЭГЧ НЬ ДҮҮГЭЭ ТЭВРЭЭД ОРОН ДООР БҮРТИЙТЭЛ ХЭВТЧИХЭЖ-

Гэртээ цоожлогдсон, хоригдсон хүүхдүүд галд амиа алдсан харамсалтай мэдээ байсхийгээд л дуулддаг. Өнгөрсөн баасан гаригт хоёроос арван насны гурван хүүхэд галд амиа алдсан харамсалтай мэдээлэл ирлээ. Онцгой байдлын 15 алба хаагч ажилласан ч хүүхдүүд гэртээ угаартсан байдалтай амиа алджээ. Эх сурвалжуудын мэдээлснээр болсон явдлыг тоймлон хүргэе.

ЭГЧ ДҮҮ ХОЁР ЦЭЦЭРЛЭГЭЭСЭЭ ЧӨЛӨӨ АВСАН БАЙЖЭЭ

А-ийнх Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 10 баг буюу Жилчигт амьдардаг. Тэрбээр Өмнөговь аймагт замын компанид ажиллаж байгаад саяхан гэртээ иржээ. Эхнэр нь сумандаа хөрөө рам ажиллуулдаг бөгөөд ойрын үед гэртээ байжээ. Өөрөөр хэлбэл, гэр бүлийн хоёр сүүлийн хэд хоног хийсэн ажилгүй гэртээ шахам байж. Тэднийх хоёр хүүхэдтэй. Том нь зургаан настай охин. Бага нь хоёр настай хүү. Хоёр хүүхэд нь цэцэрлэгт явдаг байж. Сүүлийн үед цэцэрлэгийн хүүхдүүд бөөстөж байгаа мэдээлэл дуулдах болсон. Ийм шалтгаанаар хүүхдүүд нь цэцэрлэгээсээ долоо хоногийн чөлөө авсан байжээ.Тэднийд Түнэл сумаас эгчийнх нь арван настай хүү бас ирсэн байж.

Ингээд гурван хүүхэд гэртээ өнждөг байсан аж. Тэднийх 8х12 харьцаатай палкан байшинд амьдардаг. Үүднийх нь амбаарыг оруулбал, байшингийнх нь урт бараг 14 метр гэнэ. Хулгайчаас сэрэмжилж бүх цонхоо гаднаас нь төмрөөр торлочихсон аж. Өнгөрсөн баасан гаригт аав, ээж хоёр нь түр гарахдаа хүүхдүүдээ гаднаас нь цоожлоод явжээ. Тэр өдөр гадаа хүйтэн байсан учраас ах, эгч хоёр нь дүүгээ авч гараад дааруулчихна гээд цоожилсон нь тэр.

“15 АЛБА ХААГЧ ЦОНХЫГ НЭЭЖ ЧАДААГҮЙ”

А-ийн байшин шатаж байгаа тухай дуудлага аймгийн Онцгой байдлын газарт 14.13 цагт иржээ. Дуудлагын дагуу Гал унтраах, аврах 27 дугаар ангийн 15 албан хаагч, гурван техник хэрэгсэлтэйгээр очсон аж. Энэ талаар эх сурвалж мэдээлэл өгөхдөө “Гал үүдний амбаараас эхэлж гарсан. Цахилгааны утаснаас гал гарсан гэж таамаглаж байгаа. Онцгой байдлын аврагчид хоёр цаг шахам ажилласан. Техник, хэрэгсэл муутай учраас цонхны хаалт төмрийг онгойлгож чадахгүй байсан. Арай гэж галыг намжааж байшинд ороод хүүхдүүдийг хайгаад олоогүй. Гэрт хүүхдүүдийн уйлах дуу гараад байсан ч тэднийг олоогүй. Хоёр цагийн хугацаанд хүүхэд битгий хэл том хүн угаартчихна. Байшин нэлээд том байсан учраас өрөө дамжиж хүүхдүүдийг хайгаад цаг алдсан. Үүнээс гадна онцгойгийнхон арай л удаан ажилласан. Үүнд ар гэрийнхэн нь гомдолтой байх шиг байсан” гэлээ.

ААВ НЬ ХҮҮХДҮҮДЭЭСЭЭ ХОЁР АЛХМЫН ЗАЙД ЗӨРЖЭЭ

Байшин шатаж эхлэх үед арван настай хүү эмээгийнхээ утас руу залгажээ. Гэтэл тэр үед эмээ нь хөдөө явж байсан учраас утас нь сүлжээ барихгүй байж. Сүлжээтэй газар ирээд ач хүүгээс нь дуудлага ирснийг мэдээд буцаад залгахад хэдийнэ хожимдсон байж. Гурван нялх амьтан дүрэлзсэн галтай тэмцэж, амьд гарахын тулд бүхий л аргыг хэрэглэсэн нь ослын дараахь байдлаас харагдсан байна. 10 настай хүү бүх өрөөний цонхыг дотроос нь хагалжээ. Хагарсан шилний өөдөс гар хуруу руу нь шигдэж, хүзүүг нь хүртэл зүссэн байж. Цонхны шилийг хагалж, завсраар нь толгойгоо гаргах гэж оролдож байгаад хүзүүгээ зүссэн бололтой. Хэрвээ цонхыг хаасан төмөр тор байгаагүй бол гурван хүүхэд аврагдах боломжтой байжээ. Хүү эцсийн мөч хүртэл төмөр хаалтыг авах гэж зүтгэсэн бололтой цонхны доор амиа алдсан байжээ. Харин зургаан настай эгч нь хоёр настай дүүгээ тэврээд орон дор бүртийтэл хэвтчихэж. Галаас айсандаа гэртээ байсан бүх хөнжлөөр дүүгээ хучаад өөрөө тэврээд хэвтсэн бололтой амиа алджээ. Хүүхдүүдийн өмссөн хувцас нь шатаагүй бөгөөд угаартсан байдалтай нас барсан байжээ.

Аврагчид гэрт хүүхдийн дуу сонсоод хайж байсан талаар дээр өгүүлсэн. Аав нь ч гал дунд дайрч ороод хүүхдүүдээ хайжээ. Унтлагын өрөөнд орох үед аврагчид аавыг нь хүчээр гаргасан гэнэ. Хоёрхон алхсан бол хүүхдүүдийнхээ нуугдсан орны дэргэд очих байсан гэж халаглаж байгааг эх сурвалж хэлсэн. Ерөөсөө тэнд байсан хорь шахам хүн утаан дундах гурван хүүхдийг эрээд олоогүй гэнэ. Гал гарснаас хойш хоёр цаг орчмын дараа хүүхдүүдийг олоход хэдийнэ амиа алдсан байжээ. Энэ хэргийг аймгийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байгаа аж.

ХҮҮХДҮҮДИЙГ НУТАГЛУУЛСАН

Хөвсгөл аймгийн албаны эх сурвалжтай холбогдож тодруулга авлаа.

–Гурван хүүхэд галд амиа алдсан харамсалтай хэрэг гарчээ.

-Үнэхээр харамсалтай хэрэг гарлаа. Аав ээж нь түр гарахдаа гэрээ цоожилчихсон байна. Цонх нь хүртэл торлогдсон байшинд гурван хүүхэд угаартаж амиа алджээ. Гэрийнхэнд нь маш хүнд байгаа. Хоёр хүүхэдтэй залуу айл шүү дээ. Аав ээж нь 30 ч хүрээгүй залуу хүмүүс. Бас эгчийнх нь хүүхэд ирчихсэн байж таараад амиа алдсан. Хүүхдүүдийг өнөөдөр (өчигдөр) нутаглууллаа.

–Онцгойгийнхон нэлээд удаан ажиллаж, цаг алдсан гэх юм?

-Техник хэрэгсэл муутай ажилладаг бололтой юм. Улаан гараараа шахам галыг унтраасан гэнэ лээ. Том байшинд нил утаатай, харагдах орчин хязгаарлагдмал байсан учраас хүүхдүүдийг олоогүй юм билээ. Галын шалтгаан нөхцөлийг шалгаж байгаа гэсэн. Хүүхдүүдийн араас буян үйлдэх арга хэмжээг аймгийн төвд зохион байгуулъя гэсэн ч ар гэрийнхэн нь зөвшөөрөөгүй гэв.

Ц.ӨРНӨХ

Өнгөрсөн жилийн сүүлээр гаалийн байцаагч сонгон шалгаруулж авсан байдаг. Тус шалгаруулалтад 500 гаруй байцаагч орсон гэж байгаа. Төсвийн 60 гаруй хувийг бүрдүүлдэг энэ байгууллага яагаад ийн нэг дор олон байцаагч авч байгаа нь асуудал дагуулж, санал гомдол нь одоо ч тасрахгүй байгаа аж. Шалгаруулалт хэр үнэн зөв явагдсан бэ гэдэг асуудалд  холбогдох албаныхан шалгалт оруулсан байна. Шалгалт нэртэй ч энэ нь  цаасан дээр баримт үлдээх гэсэн төдий зүйл болж,  шалгаруулалтад дийлэнх нь оролгүй авлига өгсөн байж болзошгүй байгаа гэнэ.Тухайлбал, шалгаруулалтад дарга нарын гуйлт, МАХН-ын  гишүүдийн  ах дүүс байгааг хэлж буй юм. Гаалийн байцаагч шалгаруулна гэсэн зарын дагуу олон ч хүн гаальд орохоор зүтгэсэн байна. Үүнийг дагаад  авлигын ханш арван саяар нэмэгдсэн бололтой. Нэг удаадаа л гэхэд О.Ганбат дарга 40 гаруй  гаалийн байцаагчийг нэг өдөр тангараг өргүүлж, Замын-Үүдийн гаальд ажиллуулахаар илгээжээ. Энэ нь гаалийн салбарт урьд өмнө нь гарч байгаагүй гаалийн байцаагч нарын “бөөндөлт” болж, “дөчдөх” гэсэн нэр томъёог гаргаад байгаа аж. Мэдээж энэ дунд өөрийн  хүч чадлаараа орсон нэгэн байх хэдий ч дийлэнх нь гуйлгын хүн байсан бололтой юм.

Н.Энхцогт гэж хэн бэ?

Сонгон шалгаруулалт нэрээр явсан гаалийн байцаагч нарыг төрүүлсэн гол хүмүүс нь  ГЕГ-ын дарга О.Ганбат,  дэд дарга Н.Энхцогт, Төрийн захиргаа, хүний нөөцийн газрын дарга О.Даваасүрэн нар  хэмээн буруутгах ч хүмүүс байгаа юм. Бүр тодорхой хэлбэл МАХН-ын  Удирдах зөвлөлийн   хурлаар зарим гишүүд нь хэн гэдэг хүнийг гаалийн байцаагч болгох саналтай байгаагаа ГЕГ-ын даргад хэлж, тэр нь ёсоор болгосон. Түүнийг нь баримт болгон авсан хүн ч байгаа гэнэ. Тэр бичлэгт  дээрх албан тушаалтнуудыг  бусдаар дайлуулж цайлуулж, ямар шан харамж авах, хэдэн төгрөгийн хахууль ярьсан нь  байсан гэх. 

ГЕГ-ын дэд дарга Н.Энхцогт нь геологич, инженер мэргэжилтэй. Түүнийг Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн гарын хүн гэж ярих нь бий. Ингэж ярьж буй шалтгаан нь  Н.Энхцогт Ерөнхий сайдтай  хамт арван жилийн сургуульд  сурч байжээ. 2005 онд гаальд орж, Улаанбаатар хотын гаалийн газрын орлогч дарга хийж байгаад ГЕГ-ын хяналт шалгалт хариуцсан дэд даргаар дэвшин ажиллаж буй гэнэ.

 Сэлгэн ажиллуулсан гэх гаалийн байцаагчдын тоо

Эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, сэлгэн ажиллуулах, хяналт шалгалтын үр нөлөөг дээшлүүлэх зорилгоор  өнгөрсөн онд 384 гаалийн улсын байцаагч, 2014 оны нэгдүгээр улиралд 314 гаалийн улсын байцаагчийг сэлгэн ажиллуулсан байна. Энэ нь төрийн тусгай албан тушаалд ажиллаж буй нийт 1128 гаалийн улсын байцаагчийн 74 хувь гэж үзэж болж байна. Харин энэ сэлгэн ажиллуулах нэрийн дор  ГЕГ-ын  дарга нарын танил тал ойр дотнынхон нь аль боломжтой  газар нь очиж амжсан гэх яриа ч бий. Албан хаагч нэмж аваад тэрбээр зөвхөн сэлгээ маягаар ажиллуулах нэрээр  мөнгө босгосон гэх баримт хөвөрнө. Энд жишээ татвал  бас л  зарим гаалийн ажилтны нэр усыг дурдах болно.

 Сэлгээнд хамрагдахгүйн  тулд 50 сая төгрөг өгөх хэрэгтэй гэнэ

 Иймд  нэр усыг нь зарлалгүйгээр нэгэн айлд тохиолдсон явдлыг дэлгэе.  Нэг гэр бүлийн хоёр гаалийн байцаагч. Тэд дундаасаа гурван хүүхэдтэй аж.  Гэтэл О.Ганбатын зохион байгуулаад буй сэлгээнд эхнэр нөхөр хоёулаа орж, хөдөө орон нутагт томилогдохоор болсон байна. “Хүүхдүүдээ яах вэ” хэмээн удирдлагадаа хэлж Улаанбаатарт үлдээгээч хэмээжээ. Ингээд үлдэхдээ  нэг нь л гэхэд авлигад 50 саяыг өгөх болсон гэнэ. Үндсэндээ сэлгээ гэх нэрээр ч ГЕГ-ын удирдлагууд мөнгө босгож чадаж буй бололтой. Хэдийгээр  гаалийн байцаагч нарын 74 хувийг сэлгэн ажиллуулсан гэж байгаа боловч нөгөө талдаа тэр хэмжээний хөрөнгө сэлгээнээс босгосон байх магадлал өндөр байгаа юм.

Авлигын мөнгө МАХН-ын дансанд ордог уу?

  Гаалийн байцаагч болоход 30 сая, сэлгээнд хамрагдахгүй үлдэхийн тулд буюу хүссэн газраа томилогдохын тулд 50 сая гэх мэтээр өгсөн авлигын мөнгөний тодорхой хувь нь МАХН-д ордог гэх мэдээллийг гаальчид өгч буй юм. Нэгэн цагт МАН-ыг МАХН нэртэй байхад нэгэн намыг санхүүжүүлж, явсан түүх ГЕГ-т бий. Тэгвэл энэ удаа ч ГЕГ МАХН-ыг санхүүжүүлж буй бололтой. ГЕГ-ын удирдлагуудын  дээрх аргаар мөнгө босгож буй нь хэрэв үнэн бол аудитын шалгалт оруулах тухай ч яригдаж буй юм. Шинэчлэл нэрийн дор ийм л явдал ГЕГ-т өрнөж буй бололтой.

Халагдсан хүмүүс буруугүй болохыг шүүхийн тогтоолуудаас харж болно

Газар хороодынхоо дарга нарын хууль бус үйлдлийг нь дэлгэсэн, ёс зүйн талаар нь  шүүмжлэл өрнүүлсэн 20 гаруй хүнийг ГЕГ-ын дарга ажлаас нь халжээ. Учир нь түүний намчирхан албан тушаалд томилсон хүмүүс нь ирээд хууль зөрчиж, хөрөнгөжих гэдэг гэнэ. Тэдний энэ  хууль бус явдлуудыг дэлгэсэн байцаагч нарыг О.Ганбат цээжээрээ хамгаалж,   өөдөөс нь цорволзлоо хэмээн ажлаас нь халж байсан аж. Түүнийг хувийн компанидаа ажиллаж буй мэт зоргоороо төрийн албан хаагчдыг халдаг гэх яриа бий. Ажлаасаа хууль бусаар халагдсан гэх зарим байцаагчид эхнээсээ шүүхийн байгууллагад ханджээ.  Тэдний дийлэнх нь  шүүхээр заргалдаж, шүүхийн анхан шатанд ялалт байгуулаад байгаа аж. 

 Г.ЯЛГУУН