Category: арын-нүүр

Нярай эхчүүдийн хөх цочирч, булчин нь зангирах тохиолдол элбэг байдаг. Үүнийг
“горьдчихлоо, горьдсоноос боллоо” гэцгээдэг. Эхийн хөх нь чинэрч өвчин орсон ихэнх
тохиолдолд эмч нар мэс ажилбар хийж, өвчнөөс нь ангижруулдаг. Заримдаа мэс ажилбар
нь хүндэрч хөхөө авахуулах, хэд хэдэн удаа хагалгаанд орох, тэр бүү хэл эхийн амь
насанд хүртэл аюул учирдаг.

Хөх ийн хавдаж, булчин нь хатуурсан тохиолдолд хамгийн тустай зүйл бол халуун
усаар шүрших юм уу, халуун усанд норгосон алчуураар жин тавьж, саунд суун, тайвшруулах
эм ууж амарснаар булчин нь зөөлөрч хагалгаанд орох шаардлагагүй болдог байна.

Ингэж халуун жин тавин, зангирсан булчинг тавируулснаар заавал ч үгүй хагалгаанд
орох шаардлагагүй юм. Тэгэхэд манайхан горьдоог нь тайлж байгаа гэж нярай эхэд хомоол
цаасанд боож өгөх юм уу, ямар ч мэдлэг боловсролгүй
хар домын ёстнуудаар мэс хүргэх тохиолдол цөөнгүй гаргадаг нь харамсалтай.

Иймээс бүсгүйчүүд эх болсон цагаасаа эрүүл мэнддээ санаа тавьж, хэн ч мэдмээр
юм шиг боловч тэр бүрий анзаардаггүй ойр зуурын нэг ч болтугай аргыг мэдэж байх
нь чухал аж.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Европ, ази хүмүүс харагдах байдал, алхаа гишгээ, ааш зан гээд олон зүйлээрээ ялгаатай. Төрж өссөн орчин хийгээд уламжлан авч яваа ёс жаяг нь ч өөр. Ийм байтал Монголд буй зөвлөгөөний ном, цахим ертөнцөөр түгж байгаа гоо сайхан, харилцааны элдэв заавар, зөвлөгөө бүгд барууныхны өдөр бүр амьдралдаа мөрддөг жагсаалт байх юм.

Европ ээжүүдийн нялх үрдээ хийж өгдөг хоол ази ээжүүдийн хийдгээс өөр. Ази бүсгүйчүүдийн үс, арьсны бүтэц барууны эмэгтэйчүүдийнхээс ондоо.

Цахим ертөнцөд “Нөхрөө хэрхэн дуулгавартай байлгах вэ”, “Эрчүүдтэй яаж харьцах вэ. Тэднийг араасаа хэрхэн гүйлгэх вэ” гэх мэтийн зөвлөгөө уншигч ихтэй. Гэр бүл судлаач, сэтгэлзүйчдийн хувьд барууныхны энэхүү зөвлөгөөнүүд шүдний өвчин нь болжээ.

Европ эрчүүдэд “хэрэглэж” ирсэн дээрх зөвлөгөөнүүд монгол эрчүүдэд зөвлөх биш харин зовлон болж хувирдаг. Европ, ази эрчүүдийн хувьд эмэгтэй хүнийг эргүүлэх, болзоонд урих, хайр сэтгэлээ илчлэх нь тэнгэр газар шиг. Ийм атал барууны эрчүүдэд хэрэг болох зөвлөгөөг гүндүүгүй, жаахан дотогшоогоо зантай монгол эрчүүдэд хүчээр нааж, европын эрс шиг аяглахыг шаардах нь тун тохиромжгүй.

Гэр бүл судлаачдын хувьд эхнэрүүдэд элдэв зөв­лөгөөний дагуу нө­хөртэйгөө харьцахгүй байхыг санал болгож “Уламжлалт ёсоо хааяа ч гэсэн сөхөж харж бай” гэж өөрсдөд нь эргээд зөвлөдөг болж. Манай эрчүүд ч “Бидэнд европ зөвлөгөө харш” гэдэгтэй санал нэгдэж байна билээ.

Д.ГАНСАРУУЛ

Ууртай, харилцааны
соёл­гүй, үйлчлүүлэгчидтэй зүй бусаар харилцдаг кондуктор хэмээх ажлын байр устаж,
хүнээс ч ухаалаг, нягт нарийн тооцоо хийдэг цахим карт нийтийн тээвэрт нэвтрээд
хэд хонолоо. Дэлхийн жишигт нийцсэн, дэвшил болж байгаа байх. Гэхдээ өнгөрсөн хэд
хоногт энэ шинэчлэлийг да­гаад хүний мөс, мөн чанартай холбоотой доголдол гарсан
нь ажиглагдаж байна. Тод­руулбал, цахим карттай иргэд бууж, суух бүртээ картаа ун­шуулж
үйлчилгээ авсных нь хөлс данснаас нь цахим тооцоолуураар тооцогдон хийгдэж байгаа.

Харин карт аваагүй
ир­гэд тусгай хайрцагт нэг удаа­гийн төлбөр болох 500 төгрөгийг хийсний дараа үйл­чилгээ
авна. Энэ байдлыг далимдуулсан иргэд ч 500 төгрөг төлөх байтал улаан цагаан 100
төгрөг шургуулсан болоод зорчих болж. Бүр мөнгө төлөлгүй дайран орж хэдэн буудлын
дараа хээвнэг бууж одох тохиолдол ч ихэсчээ. Картгүй иргэд бүг­дээрээ л ийм араншин
гаргаж байгаа бололтой юм. Үнэндээ ахмад настнуудад л цахим үнэмлэхийг тараасан
учраас нийслэлийн нийтийн тээврээр зорчигчдын 80 ор­чим хувь нь мөн чанараа ийн
харуулж байгаа бололтой. Харин тасалбар тасалдаг бай­хад мөнгөө өгөөгүй хү­нийг
өшигчиж, нүдсээр авто­буснаас хөөж буулгадаг бай­сан кондукторууд үүнийг ёстой л хараагүй мэт өнгө­рүүлэх болсон
гэлцэнэ. Яагаад гэвэл тэдэнд ашиггүй болж, халаасанд нь мөнгө орохоо байсан учраас
тэр. Үйлчлүүлэгчид хийгээд кон­дук­торуудын мөн чанар ийм байна. Асуудалд анхаарахгүй удвал салбар санхүүгийн алдагдал
хүлээж нийтийн тээврийн үйлчилгээ доголдож ч мэдэх. Өнгөрсөн өдрүүдэд Лондонгийн
метро буюу ний­тийн тээвэрт доголдол гарч тус хотын дөрвөн сая иргэн өнөөдөр ч ажилдаа
ирж, бу­цаж чадахгүй байгаа нь асуу­дал хүндэрвэл нөхцөл байдал хэрхдэгийн жишээ
биз.

Л.МӨНХТӨР

Дээрхийн гэгээн XIV далай лам “Амар тайван амьдрахуйн зурлага” номынхоо өмнөтгөлд бясалгалын тухай онцолжээ. “Хүмүүний хувьд бид бүгд зовлонгоос салж, жаргалд хүрэхийг хүсдэг. Харин жаргалд хүрэхийн тулд сэтгэл оюунаа ариусгах нь нэн чухал гэдгийг би амьдралынхаа туршлагаас олж мэдсэн. Миний шүтдэг Бурханы шашны ёсонд сэтгэл оюунаа ариусгах хамгийн үр дүнтэй арга зам нь бясалгал хийх явдал хэмээн сургадаг. Бясалгал хэмээх нь завилан сууж сэтгэл санаагаа чөлөөлнө гэсэн утгатай боловч, бас сайн сайхан зүйлийн талаар бодож сэтгэнэ гэсэн утга агуулдаг” хэмээн Дээрхийн гэгээнтэн өгүүлжээ.

Бид бүхэн хорвоод мэндэлсэн цаг мөчөөсөө эцэг эхийн энэрэл хайр, нинжин сэтгэл анхаарал халамжаар өсч бойждог хийгээд хожим нь амьдралд нухлагдаж, өвчин эмгэгт нэрвэгдэх, насан өтлөх цагт дахин бусдын гар харах болсноо ухаардаг. Хүмүүн бид энэ насныхаа эхэн адагт бусдын хайр энэрэл халамжаар өлгийдүүлдэг мөртлөө хүчин чадал төгс ид дунд насандаа бусдад яагаад анхаарал халамж тавьдаггүй юм бэ хэмээн Далай ламтан айлдсан нь нэгийг бодогдуулна. Бид маш тэвчээртэй байснаар ерийн үед бэрх санагдаж байсан зүйл тийм ч бэрх бус болдог. Тэвчээр үгүй бол маш хялбар зүйл ч давахын аргагүй бэрх болно. Олон зүйл бидний хандлагаас хамаарна гэсэн Далай ламын зөвлөгөөг санахад илүүдэхгүй буй за.

Монголчууд
бид шулуухан хэлэхэд хэзээнээсээ нааш бүтээгч ард түмэн биш. Ганц хадаас байсан
ч, нэг ширхэг дэвтэр, цай, тамхи, шатахуун тос, машин тэрэг гээд хэрэглээний бүхий
л эд зүйлсээ гаднаас авна. Тэгсэн атлаа мухар сүсэгт автан хэрэгтэй хэрэггүй нэгэнд
тархиа угаалгаж, олсон хэдэн төгрөгөө салхинд хамаагүй цацна. Үүний захын нэг жишээ
бол ОХУ-ын Буриадын Улаан-Үд хотын Иволгын дацанд байдаг Итгэлт хамбын шарилд очиж
залбирах мөргөлийн аялал. Өвөл зун, өдөр шөнөгүй л тийш зорих ардын зам балрахгүй
байгаа. Хэчнээн ч олон автобус дүүрэн хүн тийш зорчиж, хэтэвчээ нимгэлдгийг тооцож
үзвэл нэлээд их тоо гарна. Итгэлт хамбын гэх тэр шарилыг очиж үзэхэд хатаж хорчийгоод
гурав дөрвөн настай хүүхдийнх шиг болсон байдаг.

Манайд ийм
шарил шуумал байдаггүй юу гэвэл байдаг. Наймдугаар богдын багшийнх нь шарил байж
л байна. Өнгөрөгч хавар айлын хашаанаас олдсон шарил бол Итгэлт хамбын шарилын дэргэд
маш сайн хадгалагдсан зүйл байсан. Үнэхээр л үхсэн хүнд мөргөх сайн байдаг юм бол
ийм шүтээнүүд манай өргөн дэлгэр уудам нутагт үй түмээрээ байж л байна. Тэгэхэд
Итгэлт хамбын итгэлт үгүй шарилд очиж мөргөх гэж үйл тамаа үзэн, хил гаалийн оросуудыг
царайчлан, баахан мөнгө төгрөг үрэн, ах дүү хамаатан саднаараа шуурцгаах нь бүр
хэрээс хэтэрсэн үзэгдэл болж. “Айст Монголиа” суваг харж байхад тэнд очиж мөргөж
байгаа монголчууд “Хамбадаа мөргөөд бие, сэтгэл ариуслаа. Орлогын үүд нээгдлээ”
гээд ёстой нэг донгосч өгөх юм аа. Юугаа, хэрхэн шүтэх нь Монгол Улсын “Үндсэн хууль”-аар
олгосон хувь хүний эрх ч эдийн засгийн хямралтай энэ цаг үед жанч халсан хилийн
цаана байх нэг ламын шарилд олсон долсон хэдэн бор юмаа аваачиж өгч, аж амьдралаа
доройтуулахын учир баймгүй л санагдах юм даа.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Саяхан нэг
өгүүллэг уншлаа. Өгүүллэгт монголын нэгэн тансаг баян эрхмийн гэр бүлийн тухай гарах
юм. Тансаг зэрэглэлийн байранд дутагдах гачигдах зүйлгүй сайхан амьдарч буй гэр
бүл. Эднийх хүү, охин хоёртой бөгөөд хүүхдүүд нь гадаадад сурдаг. Гэтэл энэ гэр
бүлд гай тохиож эцэг нь хүнд өвчнөөр өвчилж, эмчилгээний зардалд бүхий л зүйлээ
зориулж байлаа. Хоёрхон жилийн дотор ямар ч эд хөрөнгөгүй болж тансаг харшид байсан
айл хашаа байшин хөлсөлж, өнгөтэй өөдтэй явахад салдаггүй байсан найз нөхөд ч бараа
сураг нь тасарчээ.

Хоёр хүүхэд
нь сургуулиа ч төгсч чадалгүй эх орондоо ирж нэг нь барилгын туслах ажил хийж, нөгөө
нь эмнэлгийн үйлчлэгчээр ажилд орж аавынхаа эм тариа, хоногийн хоолныхоо мөнгийг
олохын төлөө эцэж, цуцталаа ажиллаж тансаг өссөн хүүхдүүд хүртэл туйлдаа хүрэв.
Энэ бүхэнд эхнэр нь хамгийн ихээр шаналж, шөнөжин уйлсан хоногийн тоо ч алдарчээ.
Ханиа харахаар хэзээ хорвоог орхих бол гэхээс зүрх нь шимширч, хар бор ажил хийж
яваа хүүхдүүдээ бодохоор сэтгэл нь сэмэрч байв. Ингээд эцсийн мөчид эхнэр нь хуримын
бөгжөө ломбарданд тавьж нөхрийнхөө гурав хоногийн тариаг авч байгаа зураглал гарна.

Энэ айлд
үүнээс өөр үнэд хүрээд байх зүйл ч үлдсэнгүй. Нөхөр нь эхнэртээ зориулж 2000 ам.доллараар
авч байсан боловч ердөө 500 мянган төгрөг л хүрсэнд эхнэр нь жаахан гонсгор гэртээ
харив. Гэвч нөхөр нь гомдсонгүй нөгөө мөнгийг нь авч дарга байхаас нь жолоочийг
нь хийж ирсэн хөгшинд өгөв. Энэ гэр бүлд ганц тус болдог хүн нь цагтаа эхнэрийнх
нь арчаагүй, заваан гэж ад үзэж байсан өнөөх жолооч байсан юм. Жолооч ч өнөөх мөнгийг
аваад эм, тариа авчрахаар гарав. Яг энэ мөчид нөхөр нь амьсгал хураалаа. Маргааш
нь уй гашууд нэрвэгдсэн эхнэрт жолооч нэгэн захиа өгөв. Энэ бол түүний нөхрийн үлдээсэн
захиа.

Захианд хоёр
хадгаламжийн дэвтэр болоод тэдний амьдралд хүрэлцэхүйц хангалттай хөрөнгө үлдээсэн
болохыг мэдэв. Захианд “Би нэгэнт эдгэршгүй өвчтэй учраас чинийхээ төлөө ийм шийдвэр
гаргасныг минь уучлаарай. Зовлон үзээгүй өссөн хоёр үрээ эцгийгээ үгүйд барьц алдаж,
ээжийгээ ямар ихээр зовоох бол гэж бодохоос элэг эмтэрч зориуд амьдралд сургасан
юм шүү. Одоо та гурав минь алзахгүй ээ. Намайгаа дахин уучлаарай” гэсэн байжээ.
Эцэг хүн ийм л алсын хараатай, агуу хүмүүс байдаг аж.

Д.ДАВААСҮРЭН

Саяхан Хятадын Урумчи хотод амьдардаг нэгэн эр гэмгүй нохойг зодсоны төлөө олон нийтээс уучлал гуйсан байна. Тодруулбал, өнгөрсөн ням гарагт Чен Жай гэх худалдагч залуу дэлгүүрийнхээ гаднаас цусандаа хутгалдан, гэмтэж бэртсэн нохойгоо олжээ. Нохойг нь Ван Жиан хэмээх 30 орчим насны эр зодсон болохыг мэдсэн байна.

Тэрээр нохойг гурван настай хүү рүү дайрсан учир зодсон хэмээн тайлбарласан ч нохойнд хазуулсан гэх ямар ч хүүхэд байгаагүйгээр барахгүй хүүхдийн уйлах чимээ сонсогдоогүй гэнэ. Энэ хэрэг гарснаас хойш хэдхэн цагийн дараа нохой зодсон эрийн гаргасан хэрцгий авирын тухай орон нутгийн хэвлэл мэдээлж, онлайнаар түүний гэрийн хаяг, утасны дугаар, и-мэйл хаяг бусад хувийн чанартай мэдээлэл цацагдсан гэнэ.

Удалгүй нохойг зодсон эрийн утсанд 2000 гаруй шүүмжилсэн мессеж, 3000 орчим дуудлага ирсэн аж. Бүр амьтан хамгаалагчдаас хүртэл сүрдүүлэг ирсэн байна. Аргагүй байдалд орсон балмад этгээд нохойг зодож, бэртээсэн дэлгүүрийн гадаа ирж олон нийтэд хандаж уучлал хүсч, буруу зүйл хийснээ хүлээн зөвшөөрсөн аж.

Гэсэн ч олон нийтийн уур бухимдал намжаагүй бөгөөд түүнийг шийтгэхийг шаардсан хүмүүс түүний машины шилийг хагалсан байна. Энэ нь нийгэмд асуудал үүсгэсэн хүнд цахим ертөнц ямар том шийтгэл хүлээлгэж болох тод жишээ болжээ.

Монголын харшил судлалын нийгэмлэгээс ийм нэгэн зөвлөгөө хүргэж байсныг хуваалцъя. Хэрвээ харшилтай эсэхээ сайн мэдэхгүй байгаа тохиолдолд сорил тавиулах хэрэгтэй аж. Сорилыг харшил өвчин байж болох нүд, хамар, хоолой загатнах, хамар битүүрэх, нус гоожих, найтаах, нулимс гарах, ханиалгах, цээж бачуурах, хэржигнэх, шуугиантай амьсгалах зэрэг амьсгалын замын зовиур илэрвэл, биеийн аль нэг хэсэг газарт загатнах, арьс улайж туурах, бүх бие загатнах, бэлцрүүт тууралт гарах зэрэг арьсанд шинж тэмдэг илэрвэл сорил тавиулах хэрэгтэй гэнэ. Мөн ямар нэгэн хоол идсэний дараа гэдэс гэнэт хүчтэй өвдөх, гүйлгэх, шавьжинд хатгуулснаас том хэмжээний хавдар үүсэх зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл сорил тавиулахыг тус нийгэмлэгээс зөвлөсөн юм. Мэдээж харшлыг эмчлэхийн тулд эхлээд шалтгааныг нь тогтоох шаардлагатай тул чухамдаа сорил тавиулж байж уг шалтгааныг тогтоодог байна. Харин сорилыг хэд хэдэн аргаар хийдэг гэнэ.

Тухайлбал, арьсанд хатгах аргаар сорил тавилаа гэхэд жишээ нь, шарилжинд харшилтай бол, гүвдрүү нь шарилжны уусмал хүрсэн тэр хэсэгт улайж, бага зэрэг загатнаж, жижиг хэмжээтэй бэлцрүү илэрдэг байна. Энэ урвал нь биед түргэн зуур явагдаж, сорилын хариу 15 минутад гардаг аж. Ийнхүү сорил тавиулсны ачаар хэн хүн өөрийгөө харшилтай эсэх, эсвэл юунд харшилтайгаа ажиглаж төөрөлдөхгүй байх боломжтойн дээр сорилын үед улайх, бага зэрэг бэлцрүү үүсэхээс өөр шинж тэмдэг илэрдэггүй гэнэ.

Улмаар улайлт бэлцрүү сэлт нь 30-аад минутын дотор арилдаг байна. Мөн арьсан доторх сорил гэж байдаг байна. Энэ сорил нь арьс хатгах сорилоос илүү мэдрэг бөгөөд арьс хатгах сорилоос илүү үр дүнтэй аж. Энэчлэн хавар намрын улиралд хөдөлдөг ургамлын харшил, хоол хүнсний болон бусад төрлийн харшлаас салъя гэвэл зөвхөн харшилд сайн гэсэн нэрийн дор элдэв эм хэрэглэхгүйгээр нэн түрүүнд сорил хийлгэвэл эмчилгээ илүү үр дүнтэй байх ажээ.