Category: арын-нүүр

УИХ-ын гишүүн Ц.Оюунгэрэл саяхан сэтгүүлч хүүхнүүдийн хүсэлтээр ном бүтээх арга барилынхаа талаар лекц уншсан юм. Борлуулалт сайтай номын зохиогч тэрбээр Миний ажлын “ноу хау”-гаа хамгийн их зарагддаг, өөрт нь ашиг орлого авчирдаг ном хэмээн тодорхойлсон. “Ноу хау” гэдгээ тэр ажлын дөр хэмээх монгол үгтэй дүйцүүлдэг. Хэрэв өмнөх үе нь ажлын туршлага, алдаа оноогоо дараа үеийнхэнтэйгээ хуваалцдаггүй “Миний зовж байж олж авсан юмыг чи ч бас зовж байж мэдэр” хэмээн аминчхан үзлээр хандвал нийгмийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг гэнэ. Учир нь өмнөх гашуун туршлагыг хойч үеийнхэн нь бас туулж цаг алдах вий. Хэрэв салбар бүрийн ахмадууд “ноу хау”-гаа харамгүй дэлгэдэг бол залуус ангал дээгүүр харайж гарах арга замаа түвэггүй олох юм. Миний ажлын “ноу хау” сайн борлогддог нь хэн нэгний ажлын туршлага нөгөөд нь хэрэгтэй байна гэсэн үг. Тийм учраас дээхнэ үед сайн малчны туршлагыг орон даяар сурталчилдаг байсан шиг л ажил мэргэжлийн сайчуул туршлагаа дэлгэх нь үр дүнтэй. Хэрэв та салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн бол таны ажлын “ноу хау” зах зээлд үнэлэгдэнэ гэсэн үг. Энэ утгаараа сайн малчны тэргүүн туршлага, Дарьгангын дархчуудын нууц жор, тогоочийн гарын амт, үйлчний уран увидас гэх мэтээр бүх л ажил мэргэжлийнхэнд ноу хаугаа дэлгэх орон зай хангалттай байна. Таны ярианы чадвар бичихээс илүү бол урилгаар лекц уншиж багшлах боломжтой. Амжилтад хүрсэн зарим хүн тэтгэвэрт гарсан ч “Насан туршийн боловсрол” төвд хандаж, багшлах арга ухаан заалгаад, арвин туршлагаа хэрэгцээтэй хүмүүст зааж сургадаг юм билээ. Таны ажлын ноу хау ч хэн нэгэнд хэрэгтэй юм бил үү.

Б.ЯНЖМАА

Ухаантан олон байх тусам улс орон хөгждөг бол манай улс хангалттай Азийн бар болчих байлаа. Сонин, хэвлэл эргүүлээд харахад түүнээс өөр ухаантай хүн байхгүй мэт ярьсан зүйлстэй өдөр бүр таарч байгаа гэдэгт бат итгэлтэй байна. Орой ажил тараад гэртээ хариад телевиз асаана. Үгүй мөн олон ухаантнууд ээлж дараагаараа авч өгнө дөө. Уурлаж байгаа хүнийг мөн хараад байгаарай. Өөрөөс нь илүү ухаантан байхгүй болохоор өөрийг нь тоохгүй байгаа тухай цурхиран ярина. Манайхан интернэт орчинд тэр тусмаа фэйсбүүкийг хамгийн их ашиглах болсон. Хааяа ажлынхаа зав зайгаар орж үзээ л биз дээ, та. За тэгээд улс орны хөгжлөөс эхлээд болж бүтэхгүй байгаа зүйлсийн талаар толгойдоо орсноо “ухаантны үг” хэмээн сэтгэн бурж эхэлнэ. Хамгийн сүүлчийн зөв цэг миний толгойд л байгаа хэмээн андуу бодлоо ташааруулна даа. Жинхэнэ суу билигтнүүдийн цугларалт болсон твиттертэй юу ч ярих вэ. Хаягаа нээгээд орох агшинд л хэдэн зуун хүний ухааны цараа, мэргэн үгийн охийг уншина. Манай улс чинь үнэхээр агуу ухаантнуудын өлгий нутаг юмаа гэж бодохоос өөр аргагүй тийм сэтгэгдэл төрөхөөр цэцэрхэнэ. Хэр баргийн ухаантнаас гарахгүй суут үгсийг манайхны наад захын хүүхэд хэлдэг болсон цаг ирээд байна.

“Ухаантан нь олдсон Монголд ухаангүй явах л хамгийн зөв юм” хэмээн шогшрон суугаа хүнтэй таарч байлаа. Манай ухаантнуудын үг амнаас гарах хий, хуруу дарам зайд бичигдэх төдийхнөөр л хэмжигдэх юм даа.

Э.ЭНХБОЛД

Дүрэлзэж буй галаас дүүгээ аварсан
ахад туслах, эмнэлгийн өрөөг тохижуулах зэрэг бусдын сайн сайхны төлөөх аянд оролцох
хүсэлтэй хүн олон болсон байна лээ. Тэд өөрт байгаа боломжийнхоо хэрээр бусдад тусалдаг.
Олны хүч оломгүй далай гэдэг болохоор сайхан сэтгэлтэй хүмүүсийн тус заавал нэг
сайн үр дүн дагуулдаг юм. Энэрэх сэтгэлээр өвдөж зовсон нэгэнд туслах шиг сайхан
зүйл хаа байх билээ. Харин олон хүний бусдыг гэх сэтгэлийг зөв зүйлд ашигламаар
санагдах юм. Саяхан фэйсбүүк хуудаснаа “Улаан чулуутын хогийн цэг дээр амьдардаг
хүмүүст тусалъя” гэсэн уриалга явж байв. Газар дээр нь очиж хүмүүстэй танилцахад
хогон дотроос хоолоо олж идэн ядуу амьдарч байгаа учраас тусалцгаая гэжээ. Тэр уриалгыг
уншаад дэмжмээргүй санагдсан. Ихэнх тохиолдолд ядуу, тарчиг амьдарч байгаа нь тэдний
өөрсдийнх нь буруу байдаг. Эрүүл саруул биетэй, эрхтэн бүтэн байтлаа бусдын адил
ажиллаж яагаад болохгүй гэж. Мэргэжил, боловсролгүй бол манаач, цэвэрлэгчээр ажиллаж
болно. Иймэрхүү ажлын байранд боловсрол гэхээсээ илүү найдвартай хүн хайж байгаа
компаниуд зөндөө бий. Тэд хамгийн гол нь архи уудаггүй, хулгай хийдэггүй байх ёстой
гэсэн шаардлага тавьдаг юм байна лээ. Тэгэхээр ажил олдохгүй байна гэдэг худлаа
л болов уу. Гар хөдөлбөл ам тосдоно гэдгийг мэдэх мөртлөө залхуу, арчаагүй зангаасаа
болж ядуу амьдарч байгаа хүмүүсийг тусламж нэрээр өөгшүүлэхээ болих хэрэгтэй. Магадгүй
тэдний үр хүүхэд хүний өмнөөс ядуу амьдарч байгаа мэт бусдаас бэлэн хоол хүлээгээд
сурчихаж мэднэ. Харин тэрний оронд өөрсдийн хүч хөдөлмөрөөр сайн сайхан зүйлд тэмүүлэн
амьдарч байгаа хүмүүсийг урамшуулдаг болъё. Өглөөнөөс орой болтол ажилладаг, хөдөлмөрийнхөө
шимээр сайхан амьдарч болдог жишээг бусдад харуулж буй айл өрхөд тусалж яагаад болохгүй
гэж. Тэдэнд мөнгө төгрөг, эд материал гэхгүйгээр нэг өдрийнх нь ажилд нэмэр болъё.
Залхуурч хэвтээд бусдын сэтгэлийг өвтгөөгүйнх нь төлөө, бас өдөр бүр ажиллаж байсных
нь төлөө ажилсаг хүмүүст тусалцгаая.

Гол ус тунгалагшин, хүмүүний сэтгэл ариусан яруусаад намрын хонгор өдрүүд найртайгаа, санааш­ралтайгаа хаяанд минь ирлээ дээ. Энэ тунгалагхан ахуй цагт үе үеийн найрагчид гэгээн сэтгэлээ гэгэлзүүлэн гэрэлт мөрүүдээ тэрлэн үлдээдэг. Нацагдорж найрагч тэртээх гучаад оны будан хүдэн дундаас эрдэнийн бийрээ сунгаж “Намрын шар нар над дээр, чам дээр тусна. Найган найгах улиралд нь бидэн хоёр найгана” гэж усны намуухан бидрээнд долгиотох навчистай ханьсах мэт цаанаа л нэг гуниглуун бичиглэнэ. Их Урианхай “Галын дөл шиг ганц улаан навч тэнгэр өөд хийсч явна, би уулын бэл рүү уруудаж явахдаа зөрлөө” гэж орчлонт ертөнцийн ирэх-буцах, учрал-хагацлын торгон ирмэг дээрээс уйтайхан учирлана. Аж төрлийн гундал мандал бүхнийг улаахан зүрхээрээ тэмтэрч, уран бүтээлийнхээ төлөө зовол, жаргалаа зориулсан Чойном маань “Намар аа гэж юусан билээ. Найранд барьсан аясан билүү, нахийтал сойсон морьсон билүү” гэж онгод билгээ дуудан дуудан, од хийморио зүлгэн өнгөлнө. Их бичгийн хүмүүн Инжинааш бээр “Намрын салхи цэлмэгэр жихүүн үед найгах өвс хийсэн уярмуй, навчийн улаанд шүлэг бичсэн мэт найрт зузаан хүмүүнээ гомдмуй” гэж сэтгэлийн хөдлөл, гомдлоо нимгэлнэ. Хорин гуравхан насандаа хорвоог орхисон гэгээн шүлэгч Гомбын Сэр-Од

“Цацаглан сугсрах ногоон хиаг сэрүүн хонгор салхинаа Цалгилан үелзэх нэлэнхүй хөдөлгөөнөөр далайн давалгааг дүрслээд Цавьдартан ухаарах дэлхийн хөрс ногоон хуягаа тайлж Царцаахайн час час хийх төмөрлөг дуу намрыг урин шагширна” гэж уянгатайхан гэгэлзэнэ. Дорнын их найрагч Явуухулан “Салхи ч үгүй нам гүм байтал Шарласан навчис хийсч байлаа, Санаанд ч үгүй аж төрж явтал Санчигны минь үс цайж байлаа” гэж ухаарлын учиг сүвэлж, “Айлууд нүүгээ л, амрагууд холдоо л, аяа хөөрхий, нүүдэлчний намар аа гэж” хэмээн шүүрс алднам. Ай хөөрхий, намар аа гэж юусан билээ. Модод нь хүртэл навчсаараа уйлсан Монгол нутгийн минь алтанхан намар аа гэж.

Л.Батцэнгэл

Өдгөөгөөс 7000 жилийн өмнөөс
хүнсэнд хэрэглэж эхэлсэн төмсийг хүн төрөлхтөн өнөөдөр гоо сайхандаа ч хэрэглэж
байна. Учир нь төмсөнд залуужуулах үйлчилгээтэй С витамин их хэмжээгээр агуулагддаг
байна. Гэртээ амрангаа төмсөөр гоо сайхны маск хийх хэцүү биш. Томхон төмсийг хальстай
нь чанаад халуунаар нь хальсыг нь салгаж нухаарай. Дээр нь хоёр хоолны халбага сүү
хийчих. За тэгээд бүлээнээр нь нүүрэн дээрээ тавьж, 15-20 минут байлгахад л таны
арьсны асуудал шийдэгдэнэ гэж гоо сайханчид зөвлөж байна. Түүхий төмсийг үрж жижиглээд
зовхи орчимдоо 25-30 минут тавих бас сайн үр дүн үзүүлдэг гэнэ. Төмсийг уламжлалт
анагаах ухаанд ходоодны шарх, үрэвсэл, гэдэсний түгжрээ, түлэгдлийн шарх, экземийг
эмчлэхэд өргөн хэрэглэж ирсэн туршлага бий. Цусны даралт бууруулахад ч сайн гэдэг.
Харин хүнсэндээ хэрэглэхдээ төмсний витаминыг нь алдуулахгүй гэвэл хальстай нь чанах
хэрэгтэй. Хальстай нь чанавал витаминаа 25 хувь алддаг, хальсыг нь арилгаад бүтнээр
нь чанавал 40 хувь алддаг, хэрчиж чанавал агуулагдах витаминыхаа 60 хувийг алддаг
аж. Бас нэг анхаарах зөвлөгөө гэвэл төмс, цагаан гурил, гоймон зэрэг цардуул ихтэй
зүйлийг махтай хольж идэх сайн биш гэж эмч нар хэлдэг.

Нярай эхчүүдийн хөх цочирч, булчин нь зангирах тохиолдол элбэг байдаг. Үүнийг
“горьдчихлоо, горьдсоноос боллоо” гэцгээдэг. Эхийн хөх нь чинэрч өвчин орсон ихэнх
тохиолдолд эмч нар мэс ажилбар хийж, өвчнөөс нь ангижруулдаг. Заримдаа мэс ажилбар
нь хүндэрч хөхөө авахуулах, хэд хэдэн удаа хагалгаанд орох, тэр бүү хэл эхийн амь
насанд хүртэл аюул учирдаг.

Хөх ийн хавдаж, булчин нь хатуурсан тохиолдолд хамгийн тустай зүйл бол халуун
усаар шүрших юм уу, халуун усанд норгосон алчуураар жин тавьж, саунд суун, тайвшруулах
эм ууж амарснаар булчин нь зөөлөрч хагалгаанд орох шаардлагагүй болдог байна.

Ингэж халуун жин тавин, зангирсан булчинг тавируулснаар заавал ч үгүй хагалгаанд
орох шаардлагагүй юм. Тэгэхэд манайхан горьдоог нь тайлж байгаа гэж нярай эхэд хомоол
цаасанд боож өгөх юм уу, ямар ч мэдлэг боловсролгүй
хар домын ёстнуудаар мэс хүргэх тохиолдол цөөнгүй гаргадаг нь харамсалтай.

Иймээс бүсгүйчүүд эх болсон цагаасаа эрүүл мэнддээ санаа тавьж, хэн ч мэдмээр
юм шиг боловч тэр бүрий анзаардаггүй ойр зуурын нэг ч болтугай аргыг мэдэж байх
нь чухал аж.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Европ, ази хүмүүс харагдах байдал, алхаа гишгээ, ааш зан гээд олон зүйлээрээ ялгаатай. Төрж өссөн орчин хийгээд уламжлан авч яваа ёс жаяг нь ч өөр. Ийм байтал Монголд буй зөвлөгөөний ном, цахим ертөнцөөр түгж байгаа гоо сайхан, харилцааны элдэв заавар, зөвлөгөө бүгд барууныхны өдөр бүр амьдралдаа мөрддөг жагсаалт байх юм.

Европ ээжүүдийн нялх үрдээ хийж өгдөг хоол ази ээжүүдийн хийдгээс өөр. Ази бүсгүйчүүдийн үс, арьсны бүтэц барууны эмэгтэйчүүдийнхээс ондоо.

Цахим ертөнцөд “Нөхрөө хэрхэн дуулгавартай байлгах вэ”, “Эрчүүдтэй яаж харьцах вэ. Тэднийг араасаа хэрхэн гүйлгэх вэ” гэх мэтийн зөвлөгөө уншигч ихтэй. Гэр бүл судлаач, сэтгэлзүйчдийн хувьд барууныхны энэхүү зөвлөгөөнүүд шүдний өвчин нь болжээ.

Европ эрчүүдэд “хэрэглэж” ирсэн дээрх зөвлөгөөнүүд монгол эрчүүдэд зөвлөх биш харин зовлон болж хувирдаг. Европ, ази эрчүүдийн хувьд эмэгтэй хүнийг эргүүлэх, болзоонд урих, хайр сэтгэлээ илчлэх нь тэнгэр газар шиг. Ийм атал барууны эрчүүдэд хэрэг болох зөвлөгөөг гүндүүгүй, жаахан дотогшоогоо зантай монгол эрчүүдэд хүчээр нааж, европын эрс шиг аяглахыг шаардах нь тун тохиромжгүй.

Гэр бүл судлаачдын хувьд эхнэрүүдэд элдэв зөв­лөгөөний дагуу нө­хөртэйгөө харьцахгүй байхыг санал болгож “Уламжлалт ёсоо хааяа ч гэсэн сөхөж харж бай” гэж өөрсдөд нь эргээд зөвлөдөг болж. Манай эрчүүд ч “Бидэнд европ зөвлөгөө харш” гэдэгтэй санал нэгдэж байна билээ.

Д.ГАНСАРУУЛ