Олон орны иргэдийн хувьд болгоомжтой хандах энэхүү асуултад монголчууд за ч гэсэнгүй, үгүй ч гэсэнгүй. Нэгэнт хүлээн зөвшөөрөөгүй учраас Монголд энэ төрлийн бүтээгдэхүүн орж ирээгүй гэсэн үг огт биш. Мэргэжлийн хүмүүс генетик инженерчлэлийн аргаар гаргасан хоол хүнсийг хортой гэдгийг батлаагүй бөгөөд улам бүр өсөн нэмэгдсээр байгаа дэлхийн хүн амыг хоол тэжээлийн дутагдлаас аврах гол арга зам гэх мэтээр тайлбарладаг. Хортой гэдэг нь хараахан батлагдаагүй болохоос биш огт хоргүй гэсэн үг биш. “Нутгийн шийдэл” сангийн санаачилгаар орчуулагдаж хэвлэгдсэн “Орчны эрүүл мэндийн тухай иргэний нөхөрлөлийн гарын авлага”-д энэ талаар сонирхолтой мэдээлэл дурдагдсан байна. “Ихэнх генийн инженерчлэлд орсон үрийг химийн хор, бордоо үйлдвэрлэдэг байсан үйлдвэрүүд хийж байгаа бөгөөд мөн тэр компаниуд зарж борлуулж байна. Энэтхэгийн Карнаката муж улсад амьдардаг хөвөн тариалагчид химийн хор илүү их хэрэглэдэг, хөрс муутгадаг гэсэн үндэслэлээр генийн инженерчлэлийн аргаар гаргаж авсан хөвөнгөөс татгалзаж тариалангийн талбайгаа шатаасан гэнэ.Эрдэмтэд ургамал амьтны генийг лабораторид өөрчилдөг. Хүссэн ургамлын шинж чанарыг гарган авахын тулд будаа, эрдэнэшиш гэх мэт тэс өөр хоёр ургамлын генийг хамтруулдаг. Амьтны генийг ч ургамлын гентэй хольдог аж. Цаас хийхэд зориулагдсан зөөлөн мод, мууддаггүй улаан лооль, хэвийн хэмжээнээс том загас, гахай зэрэг нь сонсоход мундаг ч байгалийн жамын эсрэг гэдэг утгаараа шүүмжлэл хүлээж байна. Генийн инженерчлэлд орсон хүнс нь харшил, химийн хордлого, хорт хавдар үүсгэх эрсдэлтэй гэсэн таамаглал явдаг ч ийм төрлийн бүтээгдэхүүнд онцгойлсон хаяг шошго тэр бүр байдаггүй, шинжилгээнд хамруулах арга байдаггүй нь бэрхшээл учруулдаг. Хоол хүнсийг генетикийн инженерчлэлд оруулсан эсэхийг мэдэхийн тулд генетикийн шинжилгээ хийлгэх учиртай. Одоохондоо манайхан гаднаас орж ирж байгаа бүтээгдэхүүнийг генийн өөрчлөлттэй эсэхийг шинжлэхийн тулд биш гадагшаа гаргаж байгаа будаагаа генийн өөрчлөлтөд оруулаагүй гэдгээ батлахын тулд шинжилгээ хийлгэдэг юм билээ. Хэрвээ хөршүүд маань генийн өөрчлөлтийг тоодоггүйсэн бол юунд шинжилгээ, баталгаа шаардах билээ. Харин монголчууд хэнэггүй хэвээрээ хэр хол явах бол?
Б.Янжмаа
Арилжааны телевизүүдийн хувьд хоолоо олж иддэг зүйл нь реклам сурталчилгаа. Тухайн өдөр болж өнгөрсөн үйл явдлыг тоймлон хүргэдэг мэдээ мэдээллийн хөтөлбөрөө гаргадаг цаг нь хүмүүсийн буйдан дээрээ тухлан гэр бүлээрээ тойрч суухтай давхацдаг.
Хаяад явж байгаа эр хүний араас сүү өргөөд хоцордог монгол эмэгтэйн философийг ойлгодоггүй үе байлаа. Хараагаад зүхээд, тангараг тасраад хоцорлоо гэхэд юу үлдэх билээ. Урвасан бүхнийг, гомдоосон бүхнийг, өр рүү өшиглөсөн бүхнээс өшөө авна гэвэл, хариуг нь барина гэвэл өөрөө дэндүү их шархалж үлдэх вий. Уурлаад доромжлоод байгаа нэгэнтэй ухаалаг харьцах хэцүү л дээ. Гэхдээ л “Хэн намайг үгээр доромжилно, хэн намайг үйлдлээр гутаана, хэн намайг сэтгэлээр хорсоно, тэр бүхэн гэгээрэх болтугай” гэсэн үгийг олж харснаас хойш тэсч үлдэхэд хялбар санагдана. “Идсэн эрүү хувхайрч, идүүлсэн бут цэцэглэнэ” гэдэг. “Зөөлөн нь хатуугаа элээнэ” ч гэж бий. Уучилж өршөөхөөс өөр арга үгүй гэдгийг өвөг дээдэс маань аль хэдийнэ ухаарч байж.
“Амьдрал богинохон учир шүдтэй байгаа дээрээ инээ” гэсэн үг олж уншив. Үнэн л үг юм. Өвгөд маань ч “Ертөнцийн гурав”-таа “Өсөхөд шүд нэг цагаан” гэсэн байдаг. Гучин хоёр цагаанаа яралзуулаад инээж байгаа хүн нүдэнд дулаахан харагддаг. Инээж байгаа, сэтгэлдээ жаргалтай хүн шүдтэй, шүдгүй нь эцсийн эцэст хэнд ч хамаагүй л дээ. За тэгж байтал “Мах идэх шүд аманд бий. Хүн идэх шүд сэтгэл дотор бий” гэсэн сүрхий үг байна. Шүд тэгэхээр янз бүр байдаг байх нь. Хөгжилтэй орнуудын хүмүүсийн байр байдлыг харахад бүгд л яралзтал инээж, хажуугаар зөрөөд өнгөрсөн ч толгой дохин мишээж байдаг. Харин бид бол угтаа тийм биш. Хэн нэгэн инээгээд, шүдээ яралзуулан мишээвэл “Энэ муу одоо яагаад хүн доромжлоод байгаа юм” гэж бодох жишээний. Манайд харин шүдтэй байгаа дээрээ инээх, аз жаргалтай байх логик утга бүр эсрэгээрээ гэхэд болно.
Хорвоо дэлхий
Үс их хэмжээгээр унах хэд хэдэн шалтгаан байдаг аж. Тухайлбал, ямар нэгэн өвчнөөр өвдсөн, мэс ажилбар хийлгэсний дараа үс гэнэт ихээр унадаг. Үүнийг тухайн хүний сэтгэл зүй болоод биеийн хямралтай холбож түр зуурын хэмээн үзэх нь бий. Мөн бамбай булчирхайн үйл ажиллагаа хэт эрчимжсэн эсвэл буурсан, эр эм бэлгийн гормоны тэнцвэр алдагдсан зэрэгт үс их хэмжээгээр унадаг байна. Хүүхэд төрүүлснээс хойш гурван сарын дараагаар үс унаад эхлэх нь бүсгүйчүүдэд элбэг тохиолддог. Энэ нь гормоны өөрчлөлттэй холбоотой гэдгийг эрдэмтэд судалжээ. Эрчүүдийн үс халзрах байдлыг удамшлын шинжтэй гэж үздэг. Эмэгтэйчүүдэд ч үс халзрах байдал илэрнэ.
Гурван настай хүү маань орой унтдаггүй. Хүүдээ хань болох гээд “Ээж нь үлгэр ярьж өгье” гэчихлээ. Хамгийн түрүүнд санаанд орж ирснээр нь “Улаан малгайт”-ын тухай ярьж гарав. Улаан малгайт, эмээтэйгээ чононд идүүлдэг хэсэг дээр ирээд жаахан түгдэрлээ. “Шөнө хүүхэд унтах гэж байхад юун чоно моно яриад байна аа” гэж нөхөр хажуунаас дуугарч байна. Нээрэн энэ чинь аймшгийн үлгэр юм биш үү. Өөр үлгэр санах гэж оролдсон ч “Арван таван толгойтой атгаалжин хар мангас” санаанд бууна. Үлгэрийг хүүхэд унтахаас өмнө ярьж өгдөгсөн. Харин “Аймшгийн” үлгэр сонссон хүүхэд нойр нь хүрэх болов уу. “Улаан малгайт”-ыг багадаа их л дуртай сонсдог байж билээ.
Давс бол гурван цагаан хорын нэг гэдгийг хүн болгон мэддэг. Тэгсэн хэрнээ тийм ч амархан хэрэглээнээсээ хязгаарлаж чаддаггүй. Давс султай хоол, хүнс нэг л амтгүй санагдаж, хоолой давж өгдөггүй гэдэг биз дээ. Тэгвэл хүн өдөрт авах ёстой давсныхаа хэмжээг зохицуулаад сурчихвал энэ нь тийм ч хэцүү биш юм. Нөгөөтэйгүүр таны эрүүл мэнддээ хийж буй маш том хөрөнгө оруулалт гэдгийг эрдэмтэд нотолжээ. Хүн хоногт зургаан граммаас дээшгүй хэмжээтэй давсыг хүнснээсээ авах ёстой гэнэ. Бага насны хүүхдүүд нэг граммаас хэтрэхгүй хэрэглэх учиртай. Гэтэл монголчуудын хоногт хэрэглэж байгаа давс зохистой хэмжээнээс 1.5-2 граммаар давдаг гэсэн судалгаа гарчээ. Ямар сайндаа гадаадын жуулчид манайхны цайндаа хүртэл давс хийдэг байдлыг хараад гайхахав дээ. Та бидний алхам тутамдаа идэж байгаа давс эрүүл мэнд, бие махбодид маань ихээхэн заналхийлдэг байна. Давсны хэт өндөр хэрэглээнээс болж таргалахаас гадна зүрхний шигдээсийн эрсдэл нэмэгдэж, цусны даралт ихэсдэг гэнэ. Мөн харвалт, ясны сийрэгжилт, ходоодны хавдар, бөөрний эмгэг зэрэг өвчний үндэс болдог байна. Сүүлийн үед бөөрний дутагдал монголчуудын дунд түгээмэл болсон бас нэг шалтгаан нөгөө л давстай холбоотой. Тиймээс давсаа багасгаж чадвал олон суурь өвчнөөс өөрийгөө хамгаална гэдгийг эмч нар зөвлөж байгаа юм.