Category: арын-нүүр

Гэр хорооллын айл өрхүүд ундны цэвэр усаа урьдын адил мөнгө төлж авдаг болж. Цар тахлаас шалтгаалан хэсэг хугацаанд цэвэр усыг үнэгүй өгч байсан даа. Өмнө нь нэг литр ус нэг төгрөг байсан бол сая нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлээд литр тутамдаа хоёр төгрөг болжээ. Харин зуслангийн хавиар нэг литр усыг 4.5 төгрөгөөр борлуулах журам гарчээ. Усны үнэ ийн нэмэгдсэн тухай мэдээлэл цацагдсаны дараа хүмүүс усны үнийг ингэж нэмдэг нь буруу, хар ус гэхэд үнэтэй байна гэх маягийн сэтгэгдлүүд олон харагдлаа. Ундны ус гэдэг өнгө, үнэргүй шингэн бодис бол хүн төрөлхтний хамгийн өргөн хэрэглээний зүйл. Гэтэл хамгийн хямдхан байсаар байгаа усыг ердөө хоёрхон төгрөгөөр авахдаа чухам яагаад уурлаад байгаа учрыг эс олсон юм. Бяцхан

тоо бодож үзье л дээ. Нэг хайрцаг чүдэнз 200 төгрөг. Дотроо 50 гаруй ширхэг л байгаа байх. Гэтэл ганц хайрцаг чүдэнз авах мөнгөөр 100 литр ус авна. Таван тонны зөөвөрлөх машинаар ус авлаа гэж бодоход 5000 литр усыг 10 000 төгрөгөөр л авах нь. Гэтэл яг үнэндээ 10 000 төгрөг гэдэг бол дундаж ресторанд ороод суухад ердөө ганц лонх шар айрагны л мөнгө шүү дээ.

Дэлхий нийтээрээ ундны цэвэр усны хангамжид санаа зовниод хэдийнэ эхэлчихсэн. Зарим томоохон хотууд хүртэл цэвэр усыг иргэддээ тодорхой хязгаартайгаар өгдөг болж байна. Далайн усыг цэвэршүүлэх олон, олон оролдлогууд хийгдсээр байна. Эхнээсээ амжилттай болж байгаа технологиуд бий болсон авч хэрэглээг бүрэн дүүрэн хангах яагаа ч үгүй бололтой. Харин бид цэвэр усыг ёстой утгаар нь гамгүй хэрэглэсээр. Бараг л орсон газар болгоны ариун цэврийн өрөөний ус зүгээр л сул гоожиж байдаг. Крантыг нь нээгээд орхичихсон байх нь энүүхэнд. Мөн авто угаалгын газар бол бүр тоймгүй. Нэг машин угаахад хэдэн литр цэвэр ус зарцуулаад байгаа юм бүү мэд. Уг нь авто угаалгын газар, ариун цэврийн өрөөний суултуурын усанд саарал ус буюу дахин боловсруулсан ус хэрэглэж эхлэх цаг аль хэдийнэ болчихсон. Гэсэн ч хувь хувьсгалын аль нь ч энэ тал дээр аниргүй суусаар. Дэлхий дээр байгаа нийт усны 97 хувь нь далай тэнгисийн, хоёр хувь нь хойд урд мөсөн далайн, үлдсэн ганцхан хувь нь ундны цэвэр ус байдаг юм шүү дээ. Арай л бага байгаа биз. Тиймээс ундны цэвэр усаа боломж боломжоороо хэмнэж байвал ямар вэ…

Уянгын… сэтгэл хөдлөм бас уярам… мөнхийн хайрын тухай үлгэр”, “Хүн бүрийн сэтгэл зүрхийг хайлуулмаар… бүр хамгийн зөрүүд циникүүдийг хүртэл уяраамаар, сэтгэл шаналгасан түүх. Гэхдээ бодит амьдралын сэдвийг хөндсөн учраас үйл явдал нь тун ойлгомжтой”, “Энэ бол хайрын тухай өгүүлдэг жирийн нэгэн зохиол биш. Хүч тэнхээ, мэргэн ухаан бас итгэлийн талаар яруу уран, утга төгөлдөр өгүүлнэ”, “Нулимс мэт төгс бүтээл”.

Энэхүү алдартай бүтээлийг энэ мэтээр дүгнэсэн хэдэн арван сэтгэгдэл бий. Одоо ч ар араасаа хөвөрсөөр байдаг. “Мэдисон нутгийн гүүрнүүд” нэртэй уг номонд хайрын сэтгэлийн их хүч, хүндэтгэл, санагалзах сэтгэлийн талаар өгүүлдэг. Роберт Жеймс Уоллерийн уг номыг орчуулагч О.Анударь орчуулж, “Монсудар”-аас эрхлэн гаргажээ. Номын зохиогч богино өгүүллэг, эссэ төрлөөр бичдэг байснаа 1992 онд “Мэдисон нутгийн гүүрнүүд” гэх энэхүү романаа бичжээ. Дэлхий даяар 60 сая орчим хувь борлогдсон амжилтаараа өнгөрсөн зууны хамгийн амжилттай номнуудын нэгэнд тооцогдох болсон байна. Мэдээж орчин цагт сайн муу зохиол бүтээлийг уншигчид асуудалгүй ялгадаг болсон. Тэгэхээр 60 сая борлогдсон гэхээр маргаангүй ер бусын зохиол мөн байх нь. Уг романаар 1995 онд нэрт жүжигчин Клинт Ийствүүд, Мэри Стрип нар гол дүрийг нь бүтээсэн ижил нэрт кино бүтээгдсэн юм. Уншигч та магадгүй киног нь үзсэн байх. Үзээгүй бол үзээрэй. Бас номыг нь заавал уншихыг зөвлөе.

1960-аад онд Айова мужийн Мэдисон дүүргийн нэгэн эдлэн газарт зохиолын үйл явдал өрнөдөг. Гэрлэж, хоёр хүүхдийн ээж болсон Франческа болон гэрэл зурагчин, ганц бие эр Кинкейд хоёрын хайр сэтгэлийн тухай энэ номонд өгүүлэх болно. “Na­tional Geographic” сэтгүүлийн захиалгаар өвөрмөц, битүү хийц бүхий гүүрнүүдийн зургийг авах ажлаар Кинкейд эл газарт хэд хоног саатна. Халуун нар төөнөсөн тэр өдөр Кинкейд нэгэн гүүр хүрэх замыг асуухаар Франческа бүсгүйн гэрийн гадаад хэсэгт саатах бөгөөд тэд анхны харцаар хоёр биедээ татагдан, бүсгүй ч зам заахаар зурагчин залуугийн машинд сууснаар үйл явдал өрнөж эхэлнэ. Энэ үетэй давхцаад Франческагийн гэр бүлийнхэн мужийнхаа хөдөө аж ахуйн үзэсгэлэн яармаг орохоор эзгүй байж таардаг. Хэдийгээр нас нь 40 нэлээн гарцгаасан тэдний хайр сэтгэлийнх нь холбоо хэдхэн өдөр үргэлжлэх авч хэзээ ч бие биенээ мартаагүй, харин ч алс холоос ч гэсэн нэгнийгээ үгүйлэн хайрласаар насыг барна. Гэлээ ч Франческа гэр бүл, үр хүүхдээсээ яваагүй, Кинкейд ч бүсгүйгээ зөвхөн хайрласан. Бас хэн хэнээсээ урваагүй. Бас тэр хоёрын учрал хэн хэнийх нь амьдралыг үүрд өөрчилсөн.

“Мэдисон нутгийн гүүрнүүд” зохиол ер бусын энгийн хэрнээ хүн гэдэг амьтанд хамгийн хүчтэйгээр мэдрэгддэг, шархлуулж, бас эдгээж чаддаг хайр сэтгэлийн тухай гайхамшигтайгаар гаргаж чадсан юм. Номын өмнөх үгэнд ингэж бичсэн байх юм. “Хайрын тухай хоёр талаас нь харуулна. Нэг талаас эр эм хоёрын бие биедээ тэмүүлэх романтик хайр, нөгөө талаас гэр бүл эцэг эх, үр хүүхдийн хоорондын хайр. Аль аль нь туйлын хүчтэй, хоорондоо зөрчилдөөнтэй”. Уг зохиолыг уншихад яг л энэ дүгнэлтэд хүрнэ. Яг таг хэзээ ч ийм зүйл тохиолдохгүй гэж бардам итгэлтэй байсан хүнд ч яг энэ зохиолд гардаг үйл явдал шиг зүйл учрахыг үгүйсгэх ямар ч аргагүй. Магадгүй “Мэдисон нутгийн гүүрнүүд” зохиолын үйл явдал дэлхий дээр хэдэн арваараа тохиолддог байхыг ч үгүйсгэх газаргүй. Амьдрал баян, элдэв хувь зохиолоор дүүрэн. Хэн ч, хэзээ хормын дараах ирээдүйгээ харж чадахгүй шүү дээ.

“Үнэт эрдэнэс мэт ном. Үд дунд гэрийнхээ гадна цэцэрлэгт амарч суух зуураа уншаад дуусгачих тийм зохиол. Гэхдээ битгий тэгээрэй. Сайн дарс шимж буй мэт хуудас бүрийнх нь амтыг мэдрээрэй. Хуучны хэв маягтай энэхүү хайрын түүх таны оюун санаа, зүрх сэтгэлийг булаачихаад буцааж өгөхгүй л болов уу”… Toledo Blade.

“Эрдэм гэгээрэл” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргасан Лаэртын Диогений “Философийн анхны түүх” хэмээх ном өнгөрсөн онд хэвлэгдэн уншигчдын хүртээл болсон юм. Энэ номыг онцлохгүй байхын аргагүй. Учир нь өрнө дахины философийн охь дээж бүтээлийн нэг хэмээн энэ бүтээлийг үздэг. “Философийн анхны түүх” номын зохиогч Диогений амьдарч байсан цаг үе яг таг тодорхой биш ч гэлээ нийтийн он тооллын II-III зууны орчимд гэж таамагладаг. Мөн энэхүү бүтээл нь эрт үед бичигдсэн философийн түүхийн цор ганц бүтээл гэгддэг ажээ. Нийт арван бүлгээс бүрдэх “Философийн анхны түүх” номонд долоон мэргэнээс эхлээд эртний Грекийн суут сэтгэгчдийн амьдрал, сургаж байсан сургааль номлолын талаар тун тодорхой өгүүлсэн болно. Түүх соёлын үнэ цэнэтэй уг номыг судалгааны томоохон бүтээл гэж хүлээн зөвшөөрдөг бөгөөд хэн нэгэнд нь тал засаагүй, тун тогтуун өгүүлэмжтэй. Нөгөө талаас энэ ном нь дан ганц эртний Грекийн философийн түүхээс гадна тухайн үеийн хүмүүсийн аж амьдрал, ахуйг тал бүрээс нь гаргаж бичсэн нь нэн сонирхолтой болгожээ. Хэрэв Диоген энэ номыг бүтээгээгүй бол эртний 80 гаран сод ухаантны зохиол бүтээл, үзэл номлол өвлөгдөн ирэхгүй ч байсныг үгүйсгэхгүй.

Бид нийтлэг байдлаар Аристотел, Платон гээд цөөн хэдэн философичдийг л “сайн таньдаг”. Тэгвэл энэ гайхалтай бүтээлд тэр бүр нэр нь дуулдаад байдаггүй ч оюун ухааны сор болсон олон философичдийг багтаасан нь уншихад үнэхээр сонирхолтой. Жишээ нь, Феофраст. Тэрээр Фаний гэх ухаантанд сурган хүмүүжүүлэх тухай бичсэн захидалдаа “Сэтгэлд нийцсэн сонсогч олно гэхэд бэрхтэй. Юм уншихад хичээл зүтгэл хэрэгтэй. Уншихгүй бол залуу насны сэргэг ухаанаа дэмий үрэхийн нэмэр” гэсэн бол “Жолоогүй морь, ухаангүй үгнээс ч илүү итгэлтэй. Цаг хугацаа бол төлж болох хамгийн өндөр төлбөр юм. Таашаал цэнгэл бол өнгөцхөн. Хүн амьдрал гэдгийг амтлаад л буцдаг тул алдар нэрийн хойноос үхэн хатан тэмцэх хэрэггүй” гэж сургаж байв.

Троадын Ликон нь бидэнд төдийлөн танил бус философич. Уг нь тэрээр философийн ертөнцөд тод мөртэй нэгэн. Тэрээр цагтаа сурч боловсорч чадаагүй хүмүүст “Харуусал гомдлоо хөлгүй цэнгэл дунд хүчгүй мөрөөдлөөр урсган живүүлдэг” гэж хэлдэг байж. Карфагены Эрилл хэмээх философич байж. Тэрээр хүний туйлын зорилгыг эрдэм мэдлэг мөн гэж тодорхойлсноос гадна алив бүхнийг шинжлэх ухаантай харьцуулан дүйцүүлж аж төрөх учиртай хэмээн сургаж байжээ. Туйлын ба туслах зорилго нь ялгаатай ба туслах зорилгод хүн бүр тэмүүлэх боломжтой. Харин туйлын зорилгод гагц мэргэн ухаантан тэмүүлнэ. Эрилл гэх энэ хүний бичсэн номууд нь тун товч хэрнээ ер бусын тодорхой, асар гүн агуулга бүхий аж.

Пифагор. Энэ нэрийг харин хүн бүр гарцаагүй мэднэ. Тэрээр хүний түүхэнд төрсөн нэн хурц од байсан билээ. Тэрээр сургаал номлолыг нь хүлээн зөвшөөрсөн болгонтой нөхөрлөсөн юм. Хүүхдээ хэрхэн сайн хүмүүжүүлэх вэ гэх асуултанд “Шударга сайн хууль журамтай тийм л газар хамгаас эрхэм” гэж хариулж. Пифагор, галыг хутгаар сийчиж болохгүй, жинлүүр дээгүүр алхаж болохгүй, амьтны зүрх бүү ид, хүнд ачааг өргөхөд биш буулгахад тусла, ороо хурааж занш, таарсан болгонтой гар барьж бүү мэндэл, харь газар одохдоо эргэж бүү хар гэх зэргээр сургаж байлаа. Эдгээр нь ямар утгатай вэ. Галыг хутгаар сийчихгүй гэдэг нь уур хилэнгээ барьж сурах, жинлүүр дээгүүр бүү алх гэдэг нь тэгш эрх, шударга ёсыг хүндлэх тухай, амьтны зүрх бүү ид гэдэг нь зовлон шаналалд автахгүй байх, харь газар одохдоо эргэж бүү хар гэдэг нь амьдралаас хагацахын цагт битгий харамс, сэтгэл бүү хоргод гэх утгатай сургаалиуд ажээ.

“Философийн анхны түүх” философийг сонирхдог хэн бүхний ширээний ном болохуйц үнэхээр чансаатай ном юм. Уншаад үзвэл илүү олон гайхамшигт зүйлсийг уншиж, нүд нээгдэх билээ.

Хоол хүнсний органик бус найрлага бүхий эрдэс бодис нь бие махбодын өсөлт ба бодисын солилцоонд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Бие махбодод агуулагдах хэмжээгээр нь тэдгээрийг макро, микро эрдэс гэж хоёр ангилна. Макро эрдсүүдэд кальци, фосфор, кали, натри, магни ордог бол микро буюу бичил эрдсүүд нь зэс, төмөр, иод, манган, цайр, молибден, селен, хром, фтор аж. Энэ удаад бичил элементүүдийн нэг болох төмөр ба түүний хүний биед үзүүлэх нөлөө, илүүдэл, дутагдал нь ямар эмгэг үүсгэх, тэр дундаа төмрийн илүүдэл юунд хүргэж болох талаар хүргэе.

Төмөр нь хоол ундаар дамжин хүний биед нэвтэрч, элгэнд шүүгддэг байна. Цусанд төмөр тодорхой хэмжээтэй байж, цусны улаан эс, гемийг бүрэлдүүлэхэд оролцдог. Төмөр нь мөн биеийн арьсны хэвийн байдлыг хангах, бамбай булчирхайн хэвийн ажиллагааг нөхцөлдүүлэх, цус төлжүүлэх үүрэгтэй. Түүнчлэн мэдрэлийн ширхэгээр сэрэл дамжих үйл явцыг зохицуулж, тархины үйл ажиллагаанд чухал нөлөөтэй юм. Түүнээс гадна маш олон төрлийн биологийн идэвхит нэгдлийн хэвийн үйлчилгээг хангаж өгдөг байна. Насанд хүрсэн эрэгтэй хүний төмрийн хоногийн хэрэгцээ дунджаар 10 мг, эмэгтэй хүнд 15-20 мг, жирэмсэн ба хөхүүл эмэгтэйд 18 мг төмөр шаардлагатай. Бид хоногт хамгийн дээд талдаа 45 мг төмөр зарцуулдаг. Харин жирэмсэн үед төмөр зарцуулалт ердийнхөөс нэмэгдэнэ. Тиймээс эмч нар жирэмсний сүүлийн хагас болон төрсний дараах эхний 2-3 сард төмрийг нөхөх эмчилгээ санал болгодог юм.

Төмөр дутагдвал эд эрхтний цусны хангамж хомсдож, цус багадалт үүсдэг. Энэ нь толгой эргэх, толгой өвдөх, амтлах мэдрэмжид өөрчлөлт орж, хэл хуурайших шинж тэмдгээр илэрнэ. Учир нь төмөр дутагдсанаас хэлний амт мэдрэх үүрэгтэй эсүүд хатингаршиж, амтлах мэдрэхүй буурдаг ажээ. Түүнээс гадна хоолны дуршил багасч, бие сульдан булчин суларна. Мөн анхаарал муудаж, хүүхдийн биеийн ба оюуны хөгжил зогсоход хүрдэг байна. Дархлаа муудсанаас өвчинд өртөмтгий болно. Түүнчлэн хумсны хэлбэр өөрчлөгдөж, биеийн халуун хэвийн хэмжээнээс буурдаг. Үүнээс гадна бамбай булчирхайн үйл ажиллагаа алдагддаг байна.

Тэгвэл хүний биед төмөр илүүдэх нь дутагдсанаас ялгаагүй аюултай аж. Хоногт 200-мг аас дээш төмөр биед хуралдсан тохиолдлыг төмрийн илүүдэл гэж үздэг.

Илүүдэлд хүргэх гол шалтгаан нь нойр булчирхай, элэг, дэлүүний өвчин, архаг архидалт, төмрийн солилцоо алдагдах явдал юм. Илүүдсэн төмөр цусан дахь ферритин гэдэг уурагт очиж хуримтлагддаг байна. Ферритин хэмээх уургийг төмрийн агуулах гэж ойлгож болох юм.

Төмөр илүүдвэл цус өтгөрч, бусад эд, эрхтнийг гэмтээнэ. Улмаар арьс амархан харлаж, хар толбо үүсдэг. Төмрийн илүүдэл элгийг ноцтой гэмтээснээр энэхүү эрхтэн хэвийн ажиллахаа болино. Төмөр нь цусаар чөлөөтэй урсаж, хүний биеийг хурдан зэврүүлдэг. Энэ нь төмрийн исэлдэмтгий чанартай нь холбоотой. Үүнээс гадна төмрийн илүүдэл нь үе мөч өвдөх, ядарч сульдах, юу ч хиймээргүй санагдах, хэвлийгээр өвдөх, бэлгийн сонирхолгүй болох, зүрх өвдөх зэрэг шинж тэмдгүүдээр илэрдэг.

Тиймээс юуны өмнө цусан дахь ферритин уургийн хэмжээг үзүүлж шалгуулах нь хамгийн зөв арга. Төмрийн илүүдлийг арилгах ердийн арга нь төмөр орсон мах, архи зэрэг бүтээгдэхүүнийг багасгах явдал. Эрт дээр үеэс ийм төрлийн өвчнийг эмчлэхдээ монголчууд хануур, самнуур заслыг өргөн ашигладаг байжээ. Эдгээр эмчилгээг хийлгэснээр элэгний үрэвсэл, зүрхний булчингийн сулрал, уушгины өвчин, амьсгалын дутагдалд хүргэдэг эмгэгүүдээс өөрийгөө урьдчилан сэргийлж чадах юм.

Дашрамд хэлэхэд, төмрөөр баялаг хүнсийг дурдвал, махан бүтээгдэхүүнээс төмрийг 40-50 хувь, загасан төрлийн хоолноос 10 хувь авах боломжтой. Үүнээс гадна тахиа, гахайн элэг, үхрийн бөөр, зүрх, элэг, өндөгний шар, самар, төмс, өнгөт болон цэцэгт байцаа, яншуй, вандуй, хатаасан цагаан мөөг, тоор, чангаанз, алим, чавга, үзмийг нэрлэж болно.Эдгээрийг төмрийн дутагдал буюу цус багадалтын үед түлхүү хэрэглэхийг зөвлөдөг байна.

Хөлийн хурууг байнга хөдөлгөх нь ходоодыг сайжруулдаг гэнэ. Өдөр болгон зав чөлөө гаргаж хөлийн хуруугаараа юм хавчих дасгал хийх нь ходоодны чадавхыг сайжруулах аж.

Учир нь хөлийн уланд байх олон цэг нь дотор эрхтэн, тархи мэдрэлтэй нягт холбогдож, биеийн бүх газарт хүрдэг. Тухайлбал, хөлийн эрхий хуруу нь элэг дэлүүний судасны нэвтрэх зам болдог тул эрхий хурууг сайн хөдөлгөвөл элэг дэлүүний үйл ажиллагааг сайжруулан, хоолны дуршлыг нэмэгдүүлж, элэг дэлүүний хаванг анагаах увдистай.

Хөлийн ядам хуруу нь цөстэй холбоотой учраас сайн илж хөдөлгөвөөс өтгөн хатах, шилбэ өвдөхөд тустай гэнэ. Хөлийн чигчий хуруу нь давсагтай холбоотой тул иллэг массаж нь эмэгтэйчүүдийн савны хий ба сав хазайсныг анагаадаг байна.

Мөн хөлийн улыг тогтмол илснээр хөлөнд байрлах цэгүүдээр дамжуулан үе мөч, хөл нуруу, хэвлий өвдөх, нойр алдах, бэлгийн чадавх муудах, мөгөөрсөн хоолойн үрэвсэл, толгой өвдөх, бөөрний үйл ажиллагааг сайжруулна.

Энэ нь зөвхөн өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эдгээхээс гадна ядаргааг тайлдаг байна. Тиймээс Хятад, Япон, Солонгос зэрэг Азийн орнуудад хөлийн улны бариа ихэд дэлгэрчээ. Түүнчлэн хөл нүцгэн явах нь биед тустайг эмч нар онцолж байна.

Зөвхөн байгальд гэлтгүй гэртээ ч хөл нүцгэн хэсэг хугацаанд алхах нь чухал аж.

40-өөс дээш насныханд элбэг тохиолддог энэхүү эмгэг нь мөрний үеийн зөөлөн эдийн урвуу өөрчлөлтөөс үүдэн өвдөх, уян чанар нь буурч, хөдөлгөөн хязгаарлагддаг байна. Ихэнх тохиолдолд ямар нэгэн тодорхой шалтгаангүй үүсдэг. Гэхдээ ижил хөдөлгөөн олон дахин хийснээр мөрний үе ачаалал авах, эсвэл эсрэгээрээ хөдөлгөөн дутагдсанаас үүсэх магадлалтай. Насны онцлогоос хамаарч Японд 40 настны мөр, 50 настны мөр гэж ангилж үздэг байна.

Мөрний үений хөдлөх хүрээ нь өргөн тул тогтвор муутай бүтэцтэй. Энэ дутагдлаа нөхөхийн тулд зөөлөн эд нь хөгжил сайтай байдаг. Мөн олон төрлийн булчин, шөрмөсөөр хамгаалагддаг байна. Тийм учраас зөөлөн эд нь гэмтэж үрэвсэх талтай. Үрэвсэл цааш бусад зөөлөн эд рүүгээ даамжирч, мөрний үе бүхэлдээ өвдөж, хөдөлгөөний хязгаарлалт үүсдэг гэж үздэг. Хөлдүү мөр нь зөвхөн нэг талын мөрөнд үүсэх тохиолдол цөөнгүй. Эмчилгээний гол онцлог нь эм, хөдөлгөөн засал, сэргээн заслаас гадна өвчтөн өөрөө хөдөлгөөн заслын эмчилгээ дасгалыг хэдэн сарын турш тууштай хийх шаардлагатай. Мөн даарч хөрөх, цусны эргэлт сайжруулах, өвдөлтийг хурдан намдаах, булчингийн хатахыг багасгах зорилгоор халуун жин төөнүүр, физик эмчилгээ, хэт авиан долгионы эмчилгээг хослуулах нь үр дүнтэй юм.

Хөлдүү мөр нь өдөр тутмын амьдралд ихээхэн саад бэрхшээл учруулахаас гадна илааршихдаа удаан. Мөн гам барих шаардлагатай. Тиймээс хэрэв мөр нь өвддөг бол цаг алдалгүй эмнэлгийн туслалцаа авахыг эмч нар зөвлөж байна.

Манай Улаанбаатарт кофе шоп борооны дараахь мөөг шиг олширсон. Энэ нь соёлт хүн төрөлхтний нэгэн хэрэглээ, дэлхийн хүмүүстэй хөл нийлүүлэн алхаж байгаагийн нэг хэлбэр гэх зэргээр бид өөрсдийгөө хөөргөдөг. Тийм ч байж болно, бас үгүй ч байж болох юм.

Америкийн зохиолч, эдийн засгийн аналитикч Сюзн Орман гэдэг эмэгтэй гарчиг дээрх үгийг хэлсэн байхыг хүн надад уншиж өгөв. Энэ хүн 50 сая ам.долларын хөрөнгөтэй нөлөө бүхий хүн. Тэрбээр тооцоолохдоо нэг аяга кофе 2.5 ам доллар, өдөрт нэг аяга уудаг гэхэд жилд гурван зуун жараад аяга, жилд бараг мянган доллар болдог. Үүнийг дөчин жилээр үржүүлэхэд 40-өөд мянган доллар болно гэсэн байх юм.

Энэ хүний хажууд тавин мянган төгрөгийн хадгаламж ч үгүй бидэнд үнэхээр гангадсан санагдаж байлаа, кофе ууж гайхуулах нь. Бид хөнжлийнхөө хэрээр хөлөө жийж баймаар юм даа. “Уужгүй эмийн дотор уужуухан” гэгчээр өчүүхэн орлоготой бид орлогоо нэмж чадахгүй бол гарлагаа хэмнэж сурах хэрэгтэй байдаг аж. Кофе ууж тансаглах нь төгрөгийг бол зүгээр түймэрдэж хаяж байгаатай адил болох юм байна л даа. Эдийн засгийн бодлого ийм жижиг зүйлээс эхтэй байдаг гэнэ. Харин бидний нэрэлхүү зан хувь хүн дээр ч, улс оронд ч маш их гай болдог. Юм үзсэн хүн шиг байх, том орон шиг амбицлах зэрэг нь цаагуураа маш өндөр төлбөртэй байдаг аж.

“Гоё байх гэсэн хэт их шунал хүнийг улам гундуулдаг” гэж бялдаржуулах төвийн багш найз маань ярьсан юм. Түүний ажигласнаар жингийн илүүдэлтэй хүмүүс гоолиг сайхан биетэй болох гэж хэт их шунаснаас улам л бүдүүрээд байдаг гэнэ. Учир нь тийм хүмүүс хоолоо ч үнэн сэтгэлээсээ дурлаж идэж чадахаа больдог ажээ. “Ийм их хоол идчихлээ. Одоо нэмж таргална даа” гэх юм уу “Яах гэж энэ хоолыг идэв ээ” гэх зэрэг санаа зовоосон бодлууд таныг улам стрестүүлж, үүнээсээ үүдэн хүссэн, хүсээгүй жин нэмж эхэлдэг байна. Харин хоолоо аз жаргалтайгаар үнэн сэтгэлээсээ таашаан идэж байгаа хүмүүст хоол нь эрч хүч, сэтгэл ханамж өгч байдаг болохоор таргалалтын шалтгаан болох нь бага ажээ. Мэдээж хоолны илчлэг, хэдэн цагт идэж байгаа зэрэг нь хамаатай боловч таргалалтын шалтгааны жин дарах хувь нь тухайн хүний санаа зоволт.

Мөн турахаар фитнесст явж байгаа хүмүүс хийж байгаа дасгалуудаа ял мэт боддог нь бие махбодид нь сөргөөр нөлөөлдөг байна. “Яаж дасгал хийнэ ээ, цаг нь хурдан дуусаасай” гэж зүрхшээн бодож байгаа хүн жин хаядаггүй, хаясан ч эргээд амархан нэмдэг гэлээ. Тиймээс алив зүйлийг хийхдээ ял мэт санаж байгаа бол үр дүн гарахгүй гэсэн үг. Харин хийж байгаа зүйлдээ сэтгэл хангалуун, түүнээс аз жаргалыг мэдэрч чадаж байвал үр дүн нь нүдэн дээр мэдэгдээд ирдэг байна. “Гоё байх, гоо үзэсгэлэн төгс амьдарна гэдэг бол нэг, хоёр сар фитнесст хичээллээд болчихдог юм биш, насан туршийн зөв дадлын үр дүн юм шүү” гэдгийг тэр багш бусдад байнга сануулдаг.