Author: ЖАМБАЛЫН САНДАГДОРЖ

Өвлийн улирал туйлдаа хүрч байна. Гадаа жавар жанжин бүрэн ноёлж, цас хялмаалан зарим газраар зуд турханы тухай яриа үл тасарна.

Цагаан сар болоход бүтэн сарын зай байх нь тэсгэл алдармаар. Талын нүүдэлчдийн хүйтнийг баримжаалдаг ес дөнгөж тав дахь нь дундаа орж байгаа нь өвөл дуусах болоогүй л байгааг илтгэнэ. Гэвч хавар хором хормоор наашилж байгаа даа гэж бодохоос цаанаа сайхан. Нэг л мэдэхэд хаврын тэргүүн сарын цагаан сарын шинийн нэгэн болж урь унаж, ус гэсч, дээврийн цасан дусал дуслаар хайлж эхэлнэ гэж бодохоос итгэл төрнө. Зөвхөн дээврийн цасан ч биш, хаа холын ян сарьдагийн хадан хясааны ирмэгээс яг адилхан усан дусал нялх янзаганы нүд мэт тув тунгалагхан урсана. Болох юм болж л таарна гэсэн итгэл яаж ч хүйтэрсэн үргэлж цаана нь байх аж. Хүмүүст итгэл байхад бүх юм болдог гэцгээдэг. Хамгийн итгэлтэй юм бол хавар болох гэдгийг бүгд мэднэ. Үүн шиг цаг сайхан болно, амьдрал сайхан болно гэсэн итгэл хүн бүрд байдаг.

Өвчин зовлонтой хүн эдгэнэ гэж итгэж байдаг. Өр зээлтэй хүн дарна гэдэгтээ итгэж байдаг. Амьдрал доголдож байгаа хүн зүгээр сайхан тэгшрээд ирнэ дээ гэж итгэж байдаг. Ажил төрөл муухан байвал ингэсхийгээд зүгшрээд ирнэ гэж итгэж байдаг.

Яг хүйтэн өвөл тачигнаж байхад хавар ирнэ гэдгийг мэдэж байх шиг итгэж байдаг. Хавар ирнэ ээ, жам юм чинь ирэхгүй гээд хаачихав. Хүмүүний амьдрал яг үүн шиг жам юм чинь та итгэж л байвал сайхан болно. Хаврын дараа диваажингийн цаг зун ирдэг нь цаг хугацааны л асуудал.

Ж.Сандагдорж

Бид ганган дэгжин хүмүүстээ ад үзэнгүй ханддаг. Муусайн баячууд, нуль брэнд болсон юм л гайхуулаад байх чүүлээ гэгчлэн ярилцдаг. Тэгвэл биеэ бодсон хүн брэнд өмсдөг гэж нэг худал хэлэхээргүй хүн ярихыг сонсов.

Нэг их өмсөх гээд ч байгаа юм байхгүй л дээ. Чадал хүрэх чац дутах гэхчлэн юм юм л байгаа. Гэхдээ ядахдаа ийнхүү гангарчихсан хүмүүсээ элдвээр хэлэх хэрэг байхгүй л юм байна даа гэж бодсоноо л хэлж байгаа юм. Брэнд хувцас анхдагч түүхий эд байдаг бөгөөд дахин боловсруулаагүй материалаар хийдэг аж. Манай ноолуур, ноосон хувцас, ширэн гутал эд нар бол яваандаа брэнд хувцас болох л юм байна. Дахин боловсруулсан түүхий эдээр хийсэн хувцас биед муу байдаг тухай судалгаа олонтаа гарч хүмүүс ийм эдээр хийсэн хувцаснаас татгалзаж эхэлсэн аж. Яг нөгөө транс тостой хоол, орлуулагчтай хиам эд нартай агаар нэг бөгөөд эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг байна. Уул нь эрдэмтэд тогтоожээ гэмээр байвч яг тийм судалгааг нь эш татаж чадахгүй учир судалгаа гарчээ гэсхийгээд орхиж байгаа юм. Биед эвтэй анхдагч түүхий эдээр хийсэн хувцас л орчин үед их эрэлт хэрэгцээтэй болох нь ээ. Хоёрдогч түүхий эд буюу дахин боловсруулсан материалаар хийсэн хувцас гял цал, будаг шунх нь маш тод, олон тоогоор үйлдвэрлэдэг, үнэ хямд байдаг гэнэ. Тэгэхлээр манай янмал оймс ч бараг брэнд болох юм байна, хонины ноосоор хийдэг бол. За тэр сарлагийн хөөвөр бол бүүр ч хаданд гарах байлгүй, хатгаад байдгийг нь болиулчихвал.

Ж.Сандагдорж

Хүнсний захын зогсоолд нэг нөхөр зам хаан машинаа байрлуулжээ. Гэхдээ нөхрийн машинаас нэлээд зайтай гарц байх аж. Хүмүүс тэр гарцаар гарах гэхээсээ залхуурч заавал нөгөө эрийн хаасан завсраар гарах гэж тэмүүлцгээнэ.

Зогсоо зайгүй дохиогоо чарлуулан том гэрлээ гялс гялсхийлгэн тэрүүгээр нэг чимээ шуугиан болох аж. Хүмүүс ялангуяа монголчууд хоорондоо ямар дайсантай байдаг билээ. Өөрийнх нь эрх ашиг нь өчүүхэн төдий хөндөгдөхөд л тэд бие биенийхээ хоолойг шууд шүдээрээ хэмлэн тас татахад ч бэлэн болдог. Нөгөө хөлдүү толгой бүүр машинаа хаяад явчихсан байжээ. Тэгж тэгж аливаа юм дуусдаг жамтай учраас машины эзэн ирлээ.

Энэ үед нь тэр завсраар гарах гэсэн ээлжит жолооч нар дохиогоо орилуулан гэрлээ гялалзуулж байх аж. Машины эзэн ирсэн тул бүр ч их шуугиан үүсэх нь мэдээж. Хүмүүс “ядахдаа уучлалт гуй чи, зам хаасандаа” гэж загнацгаав. Гэтэл сонин юм болж нөгөө хөлдүү толгой “уучлал гуйхгүй” хэмээн хүмүүстэй юун “хотын дарга цаашаа” хэрэлдэв. “Та нар өөрсдөөсөө уучлалт гуйдаг юм байгаа биз. Та нарын сонгосон нам чинь, та нарын сонгосон дарга нар чинь л хотыг ийм зогсоолгүй, замгүй, гүүргүй байлгаж байгаа биз дээ. Тэр намын чинь өмнөөс, тэр дарга сайдын чинь өмнөөс яахаараа би уучлалт гуйж байдаг юм” хэмээн үзэж тарах аж.

Хүн бүр түүний өөдөөс гайхан харж “миний санал яахаараа энэ зогсоолтой холбогддог билээ” гэж учрыг нь ойлгож ядан хоцорлоо

Хаа сайгүй бродюр сольж байгааг хотынхон байтугай хөдөөнийхөн ч андахгүй. Тэр бродюр гэдэг зүйл сүүлдээ төгсрөөд гантиг болсныг (боржин л доо) хараа байлгүй. Тэдгээрийг солихын өмнө зам дээгүүр жирийтэл өрж тавьж байгаад сольдог юм байна лээ. Тэр боржин чулууны ирмэг нь иртэй гэж юү гэхэв, яг л сахлын хутга шиг.

Нэг орой тэрийг нь машинаараа дайрчихваа. Хажуунаас амьжиргаа цагаан бөөр лүү шахаад замын зах руу дарчихгүй юу. Сахлын хутга шиг ирмэг нь шууд л дугуй хага зүсчихлээ. Пис пас гээд л шууд хий нь гараад шалчийчихав. Гай болж яг явган хүний зам дээр таарлаа. Хөдөлгөөн ихтэй ч газар юм. Зам хаагаад зогсохоос өөр яах билээ. Үүнд хүмүүс машид зэвүүцэн машиныг маань зогсоо зайгүй нүдэж эхэллээ. Гарцаар гарч байгаа залуу, хөгшин гэхгүй бүгд хараалын муугаар хараан төрсөн эхийг нь нүдэн дээр нь доромжилчихсон мэт үзэн ядаж нулимж, өшигчих аж. Буугаад дугуйгаа гаргах гээд ноцолдвол зодуулаад тогтвол их юм болохоор байлаа. Аймшигтай ажээ.

Хамгийн гайгүй энд бичиж болох хараал нь “замаас зайлаач төгцөгөө” л юм уу даа. Гэтэл нэг танихгүй залуу хүү хэрэг болгон хаалганы цаанаас “цонхоо буулга” хэмээн дохив. Арай ч цохиод авахгүй байгаа гэж бодон цонхоо буулгалаа. “Ах аа, дугуй чинь нэгэнт засал авахааргүй болжээ. Та энэ чигт нь яваад тэрүүхэн зогсоол дээр зогсчихоод учраа ол оо” гэж хэлчихээд явлаа. Хэн нэгэн чин сэтгэлээсээ хандахад ухаан санаа цэлс гээд л явчих шиг болов. Гэтэл зам зохицуулж байгаа цагдаа хүү гүйж ирэн “ах аа, би дугуй засдаг бригад дуудаад өгье, та шууд яваад тэр зогсоол дээр оч. Наадах чинь засвар авахгүй” гэж хэлээд хөдөлгөөн чөлөөлж эхэллээ.

Танихгүй монгол залуустаа хайр төрөөд л явчихав. Түрүүний цөхрөл айдас, гоморхол үргэн одож төрөлх нутаг, үндэстэн нэгт хүмүүс дунд байгаагаа мэдрэн машинаа зугуухан, цатгалан ирвэс мярайх мэт хөдөлгөж эхлэв.

Ж.Сандагдорж

Улаанбаатарын намар аажуухан бөгөөд нүсэр эхэлнэ. Замын түгжрэл махны болон бараан захууд, бичиг хэргийн дэлгүүрүүдээс эхэлж “сургуульдаа эргэж ирэх боллоо” гэсэн самбарууд энд тэндгүй харагдаж гудамж талбайд сургуулийн хүүхдийн дүрэмт хувцасны үзэсгэлэн алаглана. Үүнийг харсан багачууд хүүхдүүд нөгөө Говь-Алтайн хүү шиг уцаарлангуй “Заа за” гэж хэлэн санаа алдана.

Харин төгсөх ангийн хөвгүүд охид сэтгэл сэмрэн дэгэлзэх амой. Жимс, самрын худалдаа гадуур дэлгэгдэж, “Намрын ногоон өдрүүд” хэмээх хүнсний ногооны худалдаан дээр хүмүүс орж гаран шинэ ногоо дуртайяа худалдан авна. Хүмүүсийн хөдөлгөөн нэмэгдэж зунжин намдуу байсан баар саваар залуус шавж амьд хөгжимтэй уушийн газарт бөмбөр тас нясхийн гуулин цангаас нь ойсон гэрэл бүдэг танхим дотор гилс гилсхийн харагдаж зөөгчид шогшилдон гүйлдэж захиалсан зүйлсийг нь аваачих нь хөөртэй. Стадионы задгай талбайд том том тоглолт болж халамцуу залуус бүжиглэн шөнө дөлөөр алаглан харагдах салютын гэрэлд гэрээдээ хос хосоороо одоцгооно.

Модод одоо л нэг шарлах тэмдэг суусан ч цэл ногооноороо л байна. Оюутан сурагчдын хичээл эхэлж зам пиг болон түгжирч яг үүнийг нь анаж байсан мэт дулааны шугам, зам боржуур (бродюр)-ын засварууд ар араасаа эхэлж улам л төвөгтөй болгох ажаам. Хот тэр аяараа дүүрэн хахаж битүү нүргэлсэн дуу өглөөний долоон цагаас шөнө дөл болтол хүнгэнэх нь амьдралын дуу хоолой гэлтэй. Модод шаргалтаж навчис цардмал талбай дээр хөглөрөн унаж залуу охид түүнийг нь уяран харж цэвэр хэсгээр нь навчин титэм хийн толгойдоо зүүж хөгжил хөөртөй бүх юм дэлгэрэн цэцэглэх хавар цагийг мөрөөдөн зөгнөнө.

Хотын хүмүүс шувууд буцсан эсэх, буга урамдаж байгаа эсэхийг огт анзаарахгүй. Улаанбаатарын намар удаж, удаж анхны цаснаар л дуусах авай.