Category: арын-нүүр

Дон Мигель Руис гэдэг зохиолчийн ийм нэртэй ном байдаг. Энэ эртний Мексик оронд амьдарч байсан Тольтекчуудын сургаал юм. Тольтекчуудыг ухаант хүмүүс гэдэг байсан гэнэ. Тэд тусдаа ард түмэн биш, мэргэн ухааныг хойд үедээ өвлүүлэхээр сонгогдсон хүмүүс байжээ. Гэвч сүүлийн мянган жилд энэ уламжлал бараг тасалдаж тэдгээр хүмүүс зөвхөн өөрсдийн гарын шавиараа дамжуулан уг сургаалыг хадгалж иржээ. Шавь нарынх нь үл тоолт буюу манайхны хүүхдүүдийн аав ээжээ сонсдоггүйтэй адил ихэрхэл, бас дайн дажин гээд ийнхүү уг сургаалууд бараг тасалдсан байна.Номыг бичигчийн өвөг азаар нөгөө сургаал дамжуулагч байж таарч энэ ном гарчээ. Тольтекчууд хүний амьдрал бол зүүдний үргэлжлэл юм гэж үзсэн байна. Энэ орчлон дээр хүмүүс л зүүдэлдэг, тэр зүүд л бидний амьдрал юм даа гэсэн үг юм. Одоогоор ойлгох юм бол хийсвэр шахуу эд гэх юм уу. Тэр зүүдэн дундаа буюу амьдралд хүүхэд төрөхөд бид тэднийг гаршуулж авдаг. Хэл зааж сурган хүн болгон гаршуулдаг аж. Тэр болохгүй, болохгүй юм хийвэл шийтгэнэ. Тэр болно, сайн байна гэж урамшуулна гэх зэргээр бүх юмыг зааж өгөн хүн болгодог. Ингээд том болоод хүн зүүдэндээ буюу оюун ухаандаа энэ гаршуулсан бүх зүйлийг загвар болгон авч үүнийг дагах ёстой гэсэн хэлцэл хийдэг. Түүнийгээ зөрчсөн бол өөрөө өөртөө гэмшдэг, хүнээс нууж өөрийгөө хуурах буюу жүжиглэн амьдарч эхэлдэг. Хэн юу хүснэв, тэрүүгээрээ жүжиглэн амьдарна гэсэн үг. Өөрөө өөрийгөө хуурдгаа хүн мэддэг учир шаналдаг, өөрийгөө үзэн яддаг. Тэгээд л “Үхсэн яасан ч яадаг юм. гэсэн байдал илэрч архи уух, муу явах бүх зүйлийг өөртөө зөвшөөрдөг. Тэгвэл ийм байдлаас яаж гарах вэ. Өөртэйгөө дөрвөн хэлцэл хийх хэрэгтэй гэнэ.

Эхлээд “Үгэндээ өөгүй байх”, нэг ёсондоо хүнтэй хэрэлдэхгүй байх, хүн муулахгүй байх, хов ярихгүй байх, хүнийг элдвээр доромжлохгүй байж сурах. Үгэндээ өөгүй байж сурах, энэ бол нүгэл хийхгүй байж сурах. Нүгэл гэж юу юм, нүгэл гэж өөртөө муу юм хийх гэнэ. Яагаад үгэндээ өөгүй байх хэрэгтэй юм, яагаад биендээ хамгийн хайртай байж өөртөө муу юм хийнэ гэж. Үг бол бодит бибилд “эхлээд үг байсан, дараа нь бие үүссэн” гэж байдаг. Яг үүн шиг үг хоёр иртэй илд лугаа адил гэжээ. Нэг ир нь өөрийгөө эмчилдэг, нөгөө ир нь өөрийгөө алдаг.Та хэн нэгэнд муу үг хэлбэл, та хэн нэгнийг муулбал энэ нь шууд өөр дээр нь бууж байдаг гэнэ. Гудамжинд ч юмуу чатаар ч юм уу та хэн нэгнийг доромжлох нь өнгөн дээрээ та дийлж чадаж байгаа мэт харагдавч угтаа өөрийнхөө эсрэг нүгэл үйлдэж байгаа хэрэг юм. Өмхий үгээр утаж доош нь хийж доромжилж байгаа нь эргээд өөрт чинь хор учруулна. Та хүнд ямар хандана вэ тэр хүн танд яг тэгж хандана. Доромжилбол өөдөөс чинь хариуг нь давуулж барина уу гэхээс дутуулахгүй. Энэ тэгээд танд аюулгүй юу, харин хүнд үгэндээ өөгүй байх аваас буюу хүнийг та магтаад үз дээ, хүнд сайн сайхан үг хэлээд үз дээ. Яг адилхан хариу танд ирнэ.Үгэндээ өөгүй байна гэдэг эрч хүчээ зөв зүйтэй ашиглаж байгаа хэлбэр юм. Үг бол асар хүчтэй, та гудамжинд хэн нэг танилтайгаа тааралдаад “Хөөх царай чинь ямар муу байх юм, яг хавдар тусчихсан хүн шиг” гээд хэлбэл тэр хүн гурван сарын дараа нээрэн л хавдартай болох нь баараггүй гэсэн байна. Үг бол тарни мэт үйлчилдэг, та хүнийг сайнаар тарнидвал эргүүлээд сайн сайхныг л авна, муугаар тарнидвал муу муухайг л хүлээн авна.

Өөртөө үгийн хүчийг муугаар ашиглавал хамгийн том нүгэл тэр болно. Би тарган, би ухаангүй би чадахгүй гээд байвал тэр өөрийгөө үнэлэхгүй, өөрийнхөө үгийг өөрийнхөө эсрэг ашиглаж байна. Өөртөө хэдийн чинээ хайртай байна вэ, төдий чинээ үгэндээ өөгүй байх хэрэгтэй. Хүнд сайн ханд, өөртөө үнэнч бай, муу юм битгий хэл, ярьж эхлэхээсээ өмнө өөртөө хариуцлагатай ханд, энэ бол тэр хүнд биш, өөртөө хариуцлагатай хандаж байгаа хэрэг юм гэжээ. Дараагийн хэлцлүүд “Өөр дээрээ бүү тусга”, “Бүү таамагла”, “Үргэлж хичээ” гэсэн хэлцлүүдийг өөртэйгөө хийх хэрэгтэй гэжээ. Бидний бүх зүйл таамагласнаас эхэлдэг, очоод асуучих юмыг л таамагласнаас бүх зовлон эхтэй гэжээ. “Тэр их сайхан хүн юм сайн залуу байх, надад хайртай байх над руу хараад инээлээ” гээд л таамаглаад явчихдаг гэнэ. Та энэ бүгдийг мэдэх гэвэл дээрх номыг уншаарай.

Дэлхийн аварга болсон тамирчинд сар бүр хоёр сая төгрөг олгодог. 25-тай дэлхийн аварга болж 80 насаллаа гэж тооцъё л доо. Тэр хугацаанд тамирчинд нэг тэрбум дөрвөн зуу гаруй сая төгрөг төрөөс олгоно. Олимпийн аварга болчихвол сар бүр зүгээр сууж байгаад л дөрвөн сая төгрөгийн тэтгэмж авна. Дээрх тоо хоёр тэрбум найман зуун мянга гараад явчихна. Чөлөөт, жүдо, боксын тамирчид нэг дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс медалиудыг хэд хэдээр нь ихэрлүүлдэг болсон. Өнөө нэг тэрбум маань хэд хэд үржигдэнэ.

Харамсалтай нь тамирчдад ийнхүү их мөнгө өгөөд Монгол Улс хөгжсөн юм алга. Өчнөөн тамирчинд хичнээн ч тэрбумын хөрөнгө зарав. Спортоор хичээллэх нь тухайн хүний хувийн ашиг сонирхол, хувийн амжилт. Эд нар амжилт гаргаад Монгол Улс дэвждэг бол аль хэдийнэ л хөгжих цаг нь болсон. Тамирчдын урамшуулалд ганцхан сард л хамгийн багаар бодоход 150 орчим сая төгрөг зарлагадаж байна. Жилд тэрбум найман зуун саяыг зөвхөн тамирчдын урамшуулал тэтгэмжид зарцуулж байгаа юм. Ганцхан жилд шүү дээ. Хэдхэн жилийн цалингаар нь л сургууль, цэцэрлэг, сүүлийн үеийн төхөөрөмжөөр тоноглосон эмнэлэг байгуулчихаар харагдаж байгаа биз. Монголын хөгжилд үртэсийн төдий нэмэргүй спортод ийм их хэмжээний хөрөнгө цацдагаа зогсоомоор байна.

Монгол залуусын 60 орчим хувь нь биеийн хүчээр амьдралаа залгуулахаар олимп дэлхийн медаль руу зүтгэдэг болжээ. Арай ихдэх гээд байх шиг. Эд маань сургуульд сурахаас илүү бэлтгэл хийж гүйж байгаад ганц медаль зүүгээд л сарын гурав, дөрвөн сая төгрөг аваад хэвтэж байх хүсэл эрмэлзэлтэй болсон байна шүү, эр эмгүй.

Сүүлийн үед тамирчид дэлхийн аваргад ганц ёндоорчих юмсан гэх болж. Аргалж байгаад л ДАШТ-ээс ганц медаль авахаа хэлж байгаа нь тэр л дээ. Үүний тулд допинг хүртэл хэрэглэж улсынхаа нэр нүүрийг “матарлаж” байна. Ганц медаль авчихаад л тэтгэмж аваад хэвтэж байдаг тамирчид ч гарын арван хуруунд багтахаа больсон. Ингэхийн тулд тамирчид нэгнийхээ хоолойг ч огтлоход ойрхон болжээ.

Тамирчдад зарцуулдаг энэ их төсвийг танаж, инжерүүдээ дэмжье. Инженерүүд улс орныг хөгжилд хөтөлдөг.

УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн гишүүдийг Ерөнхийлөгч саяхан хүлээн авч уулзахдаа “Ардчилсан нам бол Монгол Улсын тулах баганын нэг. Тиймээс энэ цаг үед улс орныхоо төлөө хамтарч ажиллах ёстой. Хийрхсэн улс төрөө одоо хойш тавь” гэж хэлнэ билээ. “Эрдэнээд хуурамч тамга атгуулж өөртэйгөө өрсөлдүүлэн төрийн тэргүүн болсон хүн ингэж хэлэлгүй яахав” гэх үүднээс Хүрэлсүхийн үгийг хүмүүс хүлээн авч байна. Гэвч цаад наадах нь падгүй, хамгийн гол нь түүний хэлсэн үг гарцаагүй үнэн.

Харин харамсалтай нь улс орны тулах багана, ард түмний итгэл найдвар болсон уг намын гишүүд өөрсдийгөө шороотой хутган намынхаа нэрийг төдийгүй үндсэн дархлааг нь устгаж байгааг бид харж байна. Энэ тухай “Өдрийн сонин” “Эрх мэдлийн төлөөх хуваагдал үеийн үед оршиж, дарга нарынхаа ужгирсан тэмцлийг гишүүд нь өөгшүүлж ирсэн. Тэд ердөө даргад өрсөлдөж байгаа нөхдийн мөнгийг үрж хэдэн өдөр архидах гэсэн бодолтой. Тиймээс хэдэн зуун мянгаараа намынхаа хуваагдлыг хүлээн зөвшөөрч сонгуульд санал өгч, Их хурал гээчид нь тал талаас цуглаж байна. Намын эв нэгдэл тэдэнд хамаагүй болжээ” гэх үнэнийг өчсөн. Түрүү жил Ардчиллын баатар Бат-Үүлийг нэг авгай цагаан толгойноос нь үсдээд бараг л гудамжны нохой шиг гулдчиж чирч байгаа харагдсан. Сүүлд сонсох нь ээ, “Тэсо” компанийн ажилтан ч гэлүү, ямарчиг байсан тэр хүнд Ардчиллын баатар Бат-Үүл огтоос үнэ цэнэгүй бололтой.

Саяхан Х.Баттулгыг батламжилж буй их хурал гээч дээр “Тэсо”-гийн О.Цогтгэрэл “Ардчилсан намыг хэн нэгэн 10 хүн тойрч суугаад байгуулчихсан юм биш. Ардчилсан нам бол мянганы тэртээх их гүрнийг санагалзсан үндэсний бахархал дээр, сүүлийн зуунаар тоологдох жилүүдийн эрх чөлөөний хүсэл тэмүүлэл дээр байгуулагдсан” гэсэн үг хэлж танхимд суусан нөхөд нь алгаа хорстол ташсан. Ардчиллын баатруудаа, анхны лидерүүдээ үгүйсгэсэн энэ үг АН-ын гишүүдэд тэгтлээ их таалагдаж байгаа юм байх. Ерэн оны цагаан морин жилийн түүхэн хувьсгал маань ер нь юу болж хувирах нь вэ. Ямарчиг байсан Ардчилсан нам бол үнэхээр Монгол Улсын тулах баганын нэг, улс төрийн гол хүчин мөн гэдгийг хэлье.

Д.БАТБОЛД

Томчууд хүүхдийнхээ ярьсан сонин үг, өгүүлбэр эсвэл инээдтэй ярианд ихэд анхаарч, гайхмаар, гайхалтай санааг нь шагшин магтаж “Тийм жаахан байж, орой руу ортол хэлдэг юм даа” гэж ангайдаг. Гэтэл хүүхэд бол угаасаа ухаантай “амьтан”.

Уураг тархитай, бүх мэдээллээ нүд, чих бүхий л мэдрэхүйн эрхтэнээрээ хүлээн авч, тогтоож, дүгнэлт хийдэг. Харин эцэг эхчүүд тэднийг бага, балчир, жижигхэн, жаахан гэж чамладаг учир тэднээс тийм ухаалаг үг, өгүүлбэр, санаа гарахаар л шоконд ороод байдаг. Хэрвээ хүүхдийг багаас нь хүний ёсоор хандаж, ухаантай хүн гэж хүлээн зөвшөөрвөл хэлж, ярьж байгаа зүйлс нь ердөө гайхалтай биш юм. “Хүүхэд юм байж”, “Хүүхдэд хамаагүй ээ”, “Хүүхдэд хэлээд ойлгохгүй”, “Хүүхэд цаашаа, холд” гэдэг хориг үгс бол тэднийг хүн биш, юм ойлгохгүй гэж ханддаг томчуудын буруу хандлага.

Хүүхэд орчин, гэр бүл, хайртай хүмүүс, цаг агаар, хоол, найз, багш гээд хүрээлэн буй бүхий л зүйлсийнхээ тухай мэдээлэл авч, хувьдаа дүгнэчихсэн л байдаг. Тийм учраас үе үе гайхшируулдаг ухаалаг үгэнд нь балмагдаад байх хэрэггүй.

Наадуул чинь нас нь бага болохоос тантай л адил ухаант хүн. Харин ч уураг тархи, сэтгэл зүй нь бохирдоогүй илүү цэвэр хүн байх шүү.

Христийн шашны томоохон урсгал болох католик шашин анх үүсэн хөгжиж байхдаа тун хэрцгий араншинтай байлаа. Өөр үзэл баримтлалтай нэгнийг зүгээр л шатаачихдаг, бусад улсууд руу загалмайтны аян дайн гээд шашнаараа халхавчилж байгаад зуун дамнасан хичнээн ч түрэмгийлэл өдөөж байсан юм бүү мэд.

Колумб, Магеллан зэрэг нь шинэ тив нээж явахын зэрэгцээ нутгийн уугуул иргэдийг хүчээр өөрийн номлолдоо шингээнэ. Ийм нэгэн шашин цаг үеийн хувьсалд өөрчлөгдөн төрөл арилжсан гэхэд болно. Дэлхийн аль ч өнцөгт, ямар ч жижигхэн сүм ажиллуулж гэмээнэ бүгд Ватиканд захирагддаг. Номлогч гэхээсээ сэтгэл зүйч болчихсон хүмүүс ядарсан, зүдэрсэн нэгэнд сэтгэл засах урмын үгийг ойлгомжтой утгаар нь хайрлахаас гадна боломжоороо эд материалаар дэмжиж, залуучуудыг нь хил дамнан сурч боловсрох замыг нь засаад л. Яаж энэ хүнийг өөрийн шашиндаа татах вэ гэдгийг зөөлөн араар нухацтай ашиглана.

Яармагт нэг хөөрхөн жижигхэн хийд айлын хашаанд бий. Лам нь сайхан унзад хоолойтой, гүрэм номыг сэтгэл гэгээртэл төвөдөөр уншаад өргөлөө авчихна. Бие даасан, хэн нэгэнд захирагддаггүй гэж байгаа. Ийм “чөлөөт уран бүтээлч” лам нар зарим сумын төвүүдэд бас шавилан суучихсан байхыг хараа л биз дээ. Ядаж эхний ээлжинд ганц “атаман” хамбын удирдлага дор бүгд захирагдаж болдоггүй юм болов уу.

Д.Бат-Эрдэнэ

Хүний цуснаас хуванцрын ширхэглэг илэрсэн талаарх судалгаа өнгөрсөн сард эрүүл мэндийн “Science Direct” сэтгүүлд нийтлэгдсэнээр дэлхий нийтийн анхаарлыг татаад байна.

Судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн тал хувьд нь “PET plastic” буюу ус ундааны хуванцар саванд элбэг байдаг төрөл илэрсэн аж. Мөн заримд нь хүнсний болон бусад бүтээгдэхүүний пластик боодол савлагаанд хэрэглэгддэг “polystyrene” гэх биет, үлдсэн цөөн хувьд нь гялгар уут хийдэг материал болох “polyethyl­ene” илэрчээ.

Хуванцар сав нь хорт хавдар үүсгэгч нэг хүчин зүйл гэдгийг сүүлийн жилүүдэд монголчууд бид нэлээд сонсож байгаа. Түүнээс цаашлаад ч олон хор хөнөөл хуванцар сав, гялгар уутанд байгааг дэлхийн эрдэмтэд баталсаар байна. Хуванцар сав, гялгар уутны хор аюулаас хэрхэн сэргийлэх вэ. Энэ тухай эмч, мэргэжилтүүд дараахь зөвлөмжийг өгч байна.

Нэн тэргүүнд бэлэн пластик савтай усны хэрэглээг бууруулах ёстой. Түүнээс гадна кофе шопоор үйлчлүүлэхэд пластик доторлогоотой нэг удаагийн аяга бас л энэ төрлийн хор хөнөөлтэй юм байна. Тиймээс та кофе авахдаа зөөврийн аягандаа авч байгаарай. Зөвхөн хуванцраар тогтохгүй гялгар уутны хэрэглээ өнөөдөр ч бидний дунд өргөн тархсан. Өнөөдрөөс эхлээд гялгар уутыг халж, цаасан болон даавуун уутыг сонгох нь зүйтэй.

“Нэпко паблишинг”-аас орчуулан гаргасан “Вирусийн ертөнц” гэдэг тунчиг сонирхолтой нэгэн номын тухай товчхон бичье гэж бодлоо. “Зугаатай ч гэмээр, аймшигтай ч гэмээр энэ номыг хүн бүхэнд ойлгомжтой хэлбэрээр бичжээ” гэх тодотголтой эл бүтээлийг Еэлийн их сургуульд шинжлэх ухаан байгаль орчны талаарх хялбарчилсан зохиол хэрхэн бичих тухай хичээл заадаг, алдартай нийтлэлч Карл Циммэр хэмээх эрхэм бичжээ. Дэлхийн нийт хүн амын бараг долооны нэг шахуу нь вирусээс гаралтай архаг болон цочмог өвчнөөр өвддөг аж. Цагаан цэцэг мэтийн зарим өвчнийг үүсгэгч вирус нь устаад үгүй болсон ч гэлээ өөр өөр төрлийн вирусийн гаралтай өвчнүүд шинээр гарч ирсээр байдаг. Эдгээр нь хүн төрөлхтний хувьд хэцүүхэн асуудлын нэг хэвээр байсаар байгаа юм.

Вирус гэгч өчүүхэн жижиг биетийн талаарх чухал, чухал зүйлсийн талаар эрдэмтэд ХХ зууны эхэн үе хүртэл төдийлөн сайн мэддэггүй байж. Тухайн үед вирус судлал хэмээх салбар дөнгөж л хөгжих эхлэлээ тавьж байсан үе. Эрдэмтэн судлаачид ч айхтар өвчин үүсгэдэг вирусүүдийг л онцгойлон анхаарч судалж байснаас бусдыг нь төдийлөн анхаарч авч үздэггүй байжээ. Харин вирус гэгч нь өөрийн гэсэн агуу том ертөнцтэй эд юм аа гэдгийг дэлхийн нэгдүгээр дайны үед л Фредрик Творт, Феликс Д Эрель гэдэг хоёр эмч тун санамсаргүйгээр нээжээ.

Их нээлтүүд заримдаа алдаа шиг санагдах үе байдаг гэнэ. Гэвч энэ нь зөвхөн эхний үедээ л шүү. 1986 онд Лита Проктор гэх нэгэн эрдэмтэн далай тэнгисийн усанд хэр зэрэг олон вирус байдаг тухай судалгаа хийж үзэхээр шийджээ. Тухайн үед далайн усанд вирус байдаггүй гэж дэлхий нийтээрээ боддог байж. Учир нь далайн уснаас вирус хайгаад олж чадаагүй, ганц нэг олдсон нь хуурай газраас усны хоолойгоор дамжин орсон байж таарна гэж үздэг байж л дээ. Тиймээс тэнгис далайн усанд вирус яг байдаг уу, үгүй юү гэдэг дээр судлаач эрдэмтэд нэгдсэн ойлголтгүй байсан байх нь.

Проктор судлаач энэ тэрүүгээр аялж, Карибын тэнгис, Саргассын тэнгисээс дээж аваад лабораторидоо боловсруулж, шинжилтэл вирусийн бүхэл бүтэн ертөнц тэнд бужигнаж байх нь тэр. Хөвж яваа вирусүүд бүр нянгийн дотор үржээд, тэндээ нуугдасхийгээд байж байгаа үй түмэн вирусийг олж харжээ. Мөнөөх судлаач маань өөрийн шинжилсэн дээжид байх вирусийг тоолоод, литр усанд байх тоог нь гаргажээ. Тэгээд тэнгисийн ганцхан литр усанд байх вирусийн тоог зуун тэрбум гэж тоолсон байх юм. Аймшигтай их тоо байгаа биз.

Бид гадаад дотоодод аялж зугаалж явахдаа далай тэнгисийн усанд ордог. Тэр үедээ тэрбум тэрбум вирусүүдтэй “найзалдаг” болж таарлаа. Хэрэвзээ тэнгис далайн их усанд байгаа бүх вирусийг цуглуулаад жигнэж үзэх аваас даруй далан таван сая цэнхэр халимтай тэнцэхүйц жин татна. Бас тэдгээр вирусийг цувуулаад тавилаа гэж бодоход 42 сая гэрлийн жилтэй тэнцэхүйц урт болно гэж тооцоолжээ. Тэгэхээр ямар агуу ертөнц вэ гэж уулга алдахаар байгаа биз. Далай тэнгисийн усанд өдөр бүхэн 100 тэрбум вирус үүсч, үүсмэгцээ шинэ нянгуудад халдварлаж байдаг ажээ.

Хүн төрөлхтөн янз бүрийн вирусээр халдварлаж өвчлөхдөө үнэхээр “гаргууд” бөгөөд тэр хэрээр шинэ вирусүүд үүсгэж байдаг. Тэжээвэр гахайнаас гэхэд л халдвар авангуутаа өмнө огт байгаагүй цоо шинэ вирус үүсгэчих жишээтэй. Хаа байсан ширэнгэн ойд байгаа шимпанзе сармагчингаас хүртэл ДОХ-ын вирус авчихна. Тэр нь шинэ вирус болоод өнөөдөр дэлхий дахины толгойн өвчин болчихоод байгаа билээ. Харамсалтай нь тэрхүү шинээр үүсгээд байгаа вирусээсээ салж чадахгүй байдаг нь тиймхэн.

Хүн төрөлхтөн вирусийн эсрэг элдэв эм тан эмчилгээг яаж ийгээд гаргаж аваад байх хэдий ч нөгөө гайхлууд нь яаж ийгээд эм домноос бултаад байгаа төдийгүй заримдаа бүр хүчирхэг болчихно. Яахав элдэв эмчилгээ, эм тан нь вирусээр үүссэн халдварын хор уршгийг нь л багасадаг байна. Юутай ч шинжлэх ухааны өнөөгийн өндөр хөгжил, эрдэмтэн судлаачдын уйгагүй хөдөлмөрийн үр шимээр ухаант хүн төрөлхтөн арай ч вирусээр хиараад дуусахгүй биз.

Ерөнхий сайд Л.ОюунЭрдэнэ чуулганы танхимд “УИХ-д асуудлаа зоригтой яриад, эрх зүйн орчноо бүрдүүлээд явна. Ирэх долоо хоногт Эрдэнэбүрэнгийн цахилгаан станц, түгжрэлийг бууруулах хөнгөн галт тэрэг байгуулах бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх ажлыг оруулж ирнэ” гэсэн мэдэгдэл хийлээ. Браво. Том төслүүдээ хөдөлгөх том зоригтой байхаар шийдсэнд нь олзуурхаж сууна. Улсын хөгжилд нэмэртэй, хэрэгтэй ямар нэг төсөл эхлэх гэхээр л иргэний хөдөлгөөн, элдэв улс төртэй гацаа тээгүүд гараад ирдэг, тиймэрхүү гацаанаас болж гаргасан шийдвэрээ хэрэгжүүлж чадахгүй явсаар өнөөг хүрсэн алдаагаа Засгийн газрын тэргүүн нь олоод харчихна гэдэг сайн хэрэг.

Эдийн засагт том өгөөжтэй, эрчим хүч, уран гэх мэт үндэстний аюулгүй оршиход онцгой нөлөөтэй төслүүд ийм эсэргүүцэлтэй нүүр тулдаг, эсэргүүцдэг хүмүүс нь тэр ажлаараа амь зуудаг болчихсон, санхүүжүүлдэг байгууллага нь гадны аль нэг улсынх байдаг гэж ирээд яривал хачирхалтай өнцөг ихтэй сэдэв л дээ. Одоо ураны төслүүдээ хэрэгжүүлж, газрын ховор элементийн хайгуулаа эрчимжүүлж, эрчим хүчний шинэ мега төсөлд онцгой анхаарч, эдийн засгаа тэлэхийн тулд олон олон, төсөл эхлүүлэх хэрэгтэй. Наад зах нь гэхэд л хэрэгжихэд бэлэн болсон алтны төслүүдээ цаг алдалгүй хөдөлгөх эрэлт хаалга тогшиж байна. Урд хил хаалттай, доллар хэд ч хүрч цойлж мэдэхээр болчихсон ийм цагт нүүрс, зэс шиг оворгүй, хилийн элдэв хориг саад асуудал болдоггүй, валютын нөөцийг өсгөдөг гэдгээрээ алтны экспорт яалт ч үгүй амин хэрэгцээтэй байгаа.

Улс орон, өрх гэрийн эдийн засгийн нөхцөл байдал амаргүй хийгээд адармаатай л байна.

Хотын автозамын түгжрэл үе үеийн дарга нарын толгойны өвчин болоод олон оныг үджээ. Олигтой шийдэл ч бараг олж чадсангүй. Хүүхэд шуухдаа сургууль, цэцэрлэгт нь машинаар хүргэж өгч, авдаг аав ээжүүд л түгжрэлийн буруутан нь болж байх шиг. Бодит байдал дээр ч тийм байгаа нь үнэн. Сурагчдын амралт эхлэхтэй зэрэгцэн замын хөдөлгөөн ч сайхан сийрэг болоод ирж байгаа юм. Гэхдээ энд хүүхдээ зөөдөг эцэг эхчүүдийг буруутгах аргагүй.

Хотын замын хөдөлгөөнд өдөр бүр оролцдог хүний хувьд анзаарахад тэр их түгжрэлийн багагүй хэсэг нь жолооч нарын ур чадвар, эгнээ байраа эзэлсэн байдал гэх мэттэй яалт ч үгүй холбоотой байна аа. Хамгийн энгийн жишээ гэхэд тухайн эгнээг хөдөлгөөнд орохыг зөвшөөрсөн гэрэл аслаа гэж бодоход хамгийн эхний машинууд явж өгөхгүй юм. Араасаа сигналдуулан барин хөдөлсний дараа тухайн уулзвараар их сайндаа 6-10 машин гарч чадвал их юм. Мөн эргэлт дээр жолооч нар жигтэйхэн удаан эргэх юм. Уг нь ямар ч саад урд нь байхгүй. Эргэж ядсаар байтал улаан гэрэл асаад хөдөлгөөн зогсоно. Цөөхөн хэдэн машин гарч чадвал зол.

Энэ мэтчилэн эгнээ, байраа буруу эзэлсэн жолооч нар замын хөдөлгөөний эрчимд мөн их түвэг саад болж байгаа харагддаг. Зэрэгцэж очоод харахаар гар утсаа оролдсон жолооч харагдана. Бодвол фэйсбүүк л ухаж явдаг байх. За, тэгээд утсаараа ярьсан жолооч нар бол битүү битүү. Уг нь ядаж чихэвч хэрэглээд ч юм уу, зориулалтын тавиур дээр тавиад чанга яригчаар нь яриад явбал болохоор. Бас нэг учир шалтгаан байна аа. Орой ажлын цаг тарахтай зэрэгцээд бүх машин хөдөлгөөнд оролцоно. Гэтэл Сүхбаатарын талбайн хоёр талын зам болон Багшиийн дээдийн урд зам зэргийн хөдөлгөөнийг бүр хөдөлгөхгүй 30, 40 минутаар таг барьчихаад байдгийн учрыг бодоод олдоггүй. Яг тэгж барьснаас болоод төв талбайгаас хойшоо байдаг замууд дагаад битүү болж орхидог. Үндсэндээ шууд хиймэл түгжрэл болчихдог. Энэ мэтээ шийдчихвэл бас ч дагаад өөр шийдлүүд гарч ирэх л байлгүй дээ.