Author: Д Маргад

1990 онд өрнөсөн ардчилсан үйл явцыг удирдан зохион байгуулсан Санжаасүрэнгийн Зориг УИХ-ын гишүүн, Дэд бүтцийн сайдаар ажиллаж байхдаа 1998 оны аравдугаар сарын 2-ны өдөр гэртээ олон удаа хутгалуулан амь насаа харамсалтайгаар алдсан билээ. Энэ хэрэг олон жилийн дараа шүүхээр орох гэж байна. Монголчууд 18 жилийн турш энэ хэргийн үнэн мөн олдоосой, ямар учраас түүний амийг хөнөөх болов хэмээн хүлээсэн. Энэ хүлээлт эцэс болж байгаа бололтой. Харин энэ хэрэг үнэхээр зөв учгаар хуулийнхантай холбогдож байгаа юу гэдэг асуудал шүүхийн шийдвэр гарснаар тодорхой болох биз ээ. Шүүх хурлыг энэ сарын 14-ний өдөр буюу ирэх лхагва гаригийн 10:00 цагт Хорих 461 дүгээр ангид байрладаг шүүх танхимд хийхээр товлолоо. Шүүх хурлыг хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд сурвалжлах журмын дагуу хурлын нууцын зэрэглэлтэй асуудлаас бусад үйл явцыг нээлттэй сурвалжлах боломж олгож болзошгүй гэсэн мэдээлэл бий. Юутай ч хэвлэл мэдээллийнхэн шүүх хурлыг сурвалжлах хүсэлтээ илэрхийлэх ёстой гэнэ. Харин шүүх бүрэлдэхүүн сэтгүүлчдийг шүүх хурлын явцын аль хэсгийг сурвалжлуулахаа шийдэх бололтой.

Энэ хэргийн сэжигтнээр Ц.Амгаланбаатар, Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91.2.1, 91.2.4, 91.2.6, 91.2.10, 91.2.11, 91.2.12, 91.2.13, 91.2.15 гэсэн зүйл заалтыг үндэслэн шүүх юм байна. Шүүх хурлыг М.Алдар даргалах бол шүүх бүрэлдэхүүнд Б.Мөнх-Эрдэнэ, С.Оюунчимэг нарын шүүгчид багтжээ. Сэжигтнүүдийн өмгөөлөгчөөр Л.Мөнхтөр, С.Оюунцэцэг, хохирогчийн өмгөөлөгчөөр Л.Энхсайхан, Д.Дашдорж, улсын яллагчаар Б.Батжаргал, Ж.Сандагсүрэн, хохирогчоор ар гэрийнхнийг нь төлөөлөн УИХ-ын гишүүн асан, талийгаачийн төрсөн дүү С.Оюун оролцох юм. Улсын яллагч прокурорууд энэ хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэхдээ Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр бүлгийг үндэс болгосон байна. Энэ нь хүнийг санаатай алах гэсэн зүйл анги юм. 91.1.Энэ хуулийн 91.2-т заасан хүндрүүлэх нөхцөл байдалгүйгээр хүнийг санаатай алсан бол арваас дээш арван таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ. 91 дүгээр зүйлийг 2-ын нэг нь хүнийг шунахайн сэдлээр санаатай алах, 91.2.4 захиалгаар, 91.2.6.өөр гэмт хэргийг нуун далдлах буюу хялбарчлах зорилгоор, 91.2.10.хүнийг санаатай алах гэмт хэргийг давтан үйлдсэн (энэ хуулийн 93 дугаар зүйл хамаарахгүй), 91.2.11.бүлэглэж, урьдчилан үгсэж тохиролцсон бүлэг, зохион байгуулалттай бүлэг, гэмт бүлэглэл, 91.2.12.онц харгис хэрцгий аргаар, 91.2.13.нийтэд аюултай аргаар, 91.2.16. хоёр ба түүнээс олон хүнийг алсан бол гэсэн зүйл ангиудыг дурдсан байна.

Олон нийтэд ил болсон шүүхийн зараас харвал энэ хэрэгт хамаатай зүйл анги нь хүн амины хэрэг болж таарч байна. Тэгэхээр мөрдөн байцаалтад ажлын хэсгийнхэн болон прокурор С. Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэргийг ахуйн хүрээнд үйлдэгдсэн аллага хэмээн үзэж буй нь шүүх хурлын зараас тодорхой харагдаж байгаа юм. Тэгэхээр С. Зориг агсны амь насыг хөнөөсөн нь улс төрийн зорилготой аллага биш гэж үзсэн бололтой юм. Хэрэв улс төрийн захиалгат аллага гэж үзвэл давхар зүйлчлэл байх ёстой аж.

Эсвэл улсын нууцад хамаарахгүй зүйл ангиудыг шүүх хурлын тов дээр тэмдэглэсэн байж болох уу. Магадгүй “Маш нууц” гэсэн зэрэглэлээр шалгаж буй хэрэгт холбоотой заалтуудыг дэлгээгүй байж болохыг ч хэлэх хүн байсан юм. Энэ талаар эх сурвалжаас тодруулахад ”Энэ хэргийг илрүүлж, шалгах явц нь өөрөө нууцын зэрэглэлтэй болохоос энэ хэрэг нууцын зэрэглэлтэй гэсэн үг биш юм. Тэгэхээр энэ хэргийг ахуйн хүрээний аллага гэж үзсэн байна. Түүнээс хэрэг нь нууцын зэрэглэлд хамаарахгүй. Шүүхийн зараас энэ бүхэн тодорхой харагдаж байна. Улс төрийн захиалгат аллага гэж үзсэн бол давхар зүйлчлэл нь байдаг. Зүйл ангийг нууцлах шаардлага байхгүй” гэлээ.

Нөгөө талаар энэ хэрэг гарснаас хойш Эрүүгийн хуулийн 81 дүгээр зүйлийн хоёр дахь хэсэгт заасан Төр, нийгмийн зүтгэлтний амь биед халдсан гэсэн зүйлчлэл буюу 81 дүгээр зүйлийн нэгд “Улс төрийн үйл ажиллагаанд саад учруулах, Монгол Улсын засаг төрийг бусниулах, доройтуулах зорилгоор улс төр, олон нийтийн үйл ажиллагаатай холбогдуулан төр нийгмийн зүтгэлтнийг хөнөөсөн бол гэсэн зүйл ангиар анх энэ хэрэгт эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн гэх мэдээлэл байдаг. Гэвч энэ нь мөрдөн байцаалтын явцад тогтоогдоогүй бололтой гэж харагдаж буй юм. Хүн амины хэргийг захиалгаар хөнөөсөн бол гэсэн зүйл анги байгаа нь улс төрийн аллага биш гэснийг хэрхэн салгаж ойлгож болох вэ гэсэн асуултыг нэг хуульчид тавьсан юм. Тэрбээр “тухайн үед С.Зориг агсан Засгийн газрын гишүүн бөгөөд Дэд бүтцийн сайд асан. Ийм албан тушаал хашиж байсан хүний амь насыг хөнөөлгөхөөр захиалга өгсөн л бол улс төрийн захилга гэж үзэх учиртай. Хэрэв энгийн иргэний амийг хөнөөлгөх захиалга өгсөн бол энэ нь захиалгат аллага болж буй хэрэг. Үүнийг хуулийнхан болон шүүх бүрэлдэхүүн итгэл үнэмшлийнхээ хүрээнд юу гэж харж, шийдэх нь шүүх хурлын дараа тодорхой болох биз” гэсэн юм. Юутай ч шүүх хурал болохтой зэрэгцэн энэ хэргийн эргэн тойронд ийм таамгууд явж байв.

Тухайлбал, Эрүүгийн хуулийн 91 дүгээр зүйлийн 2-ын нэг нь хүнийг шунахайн сэдэлтээр санаатай алах болон 91.2.4-т захиалгаар гэсэн заалт орсон нь анхаарал татаж байгаа юм. Дээрх гурван сэжигтэн аллага үйлдсэн юм бол захиалагч байгаа гэдэг нь тодорхой болно. Тэгэхээр тэр захиалагч лав тодорчээ гэж харагдахаар байгаа юм. Хэрэв сэжигтнүүдийг шунахайн сэдэлтэйгээр бусдын амь насыг хөнөөсөн гэж үзэж байгаа бол тэд юунд шунасан байх вэ гэдэг асуудал гарч ирж буй. Хэрэгт холбогдсон Ц.Содномдаржаа нь 42, Ц.Амгаланбаатар нь 35, Т.Чимгээ нь 40 гаруй настай. 18 жилийн өмнө тэд 17, 22, 24 настай байсан болж таарч байгаа юм. Гарч байсан мэдээллүүдээс үзвэл тухайн үед талийгаачийн гэрээс алуурчид бөгж, аяга зэргийг авсан гэж гэрч хэлдэг. Зарим таамгаар энэ нь хэргийг шунахайн сэдлээр үйлдсэн мэт харагдуулах гэж л тухайн эд зүйл авсан болов уу гэж үздэг. Харин зарим хүн алуурчид С.Зориг агсныхаас ямар ч эд зүйл аваагүй байх гэж таамагладаг. Чухам сүүлийн мөрдөн байцаалтаар сэжигтнүүд хүний амь хөнөөх ямар шунахайн сэдэл байв гэдэг тодорхой болсон бололтой. Энэ мэтээр олон өнцөг, таамаг гаргаж хөвөрдөж болох үндэслэлүүд байна. Дээрх хоёр заалтыг Улсын дээд шүүх хэрхэн тайлбарлаж вэ гэдгийг сонирхъё.

Эрүүгийн хуулийн 91 дүгээр зүйлийг шүүхийн практикт хэрэглэх тухай тогтоолд 5.2.“Шунахайн сэдэлт” гэдэгт гэмт этгээд өөртөө болон бусад этгээдэд эдийн буюу эдийн бус баялаг олж авах, эсхүл ямар нэгэн үүргийг гүйцэтгэхээс зайлсхийх гэсэн санаа зорилгыг ойлгоно. Уг сэдэлт нь гэмт хэрэг үйлдэхээс өмнө үүссэн байдгийг анхаарвал зохино. Шунахайн сэдэлтээр хүнийг санаатай алсан гэмт үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг гэх мэт бусад зүйл, хэсгээр давхар зүйлчлэх шаардлагагүй. Бусдыг санаатай алсны дараа эд хөрөнгийг авсан гэмт үйлдлийг шунахайн сэдэлтээр алсан гэж үзэхгүй гэсэн байна. Захиалгаар бусдын амь насыг хөнөөх гэдгийг тайлбарлахдаа уг тогтоолын 5.5.“Захиалгаар” гэж гэмт этгээд нь хэн нэгний хүсэлтээр, өөртөө болон бусдад эдийн ба эдийн бус ашигтай байдал бий болгох, эсхүл тодорхой болзол бүхий амлалт авч хүнийг санаатай алсныг хэлнэ. Энэ тохиолдолд захиалагчид Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 35 дугаар зүйлийн 35.2, 37 дугаар зүйлийн 37.4-т заасныг журамлан тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.4-т зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ. Уг гэмт хэргийг үйлдэхэд хатгагч, хамжигч, зохион байгуулагч нар идэвхтэй хамтран оролцдогийг анхаарвал зохино” хэмээсэн байна.

Эргэн сануулахад, Ц.Амгаланбаатар нарыг талийгаач Ш.Отгонбилэг агсантай холбоотой, ойр байсан гэдгийг хуулийн байгууллага шалгаж тогтоосон гэх мэдээлэл гарч байгаа. Яллагдагчаар татагдсан Б.Содномдаржаагийн ээж н.Жавзмаа УИХ-ын гишүүдэд хандаж гаргасан өргөдөлдөө хүүг нь хилс хэрэгт холбогдуулахдаа өөр хэрэгт мөн гүтгэж буй тухай өгүүлсэн байдаг. Б.Содномдаржааг хууль хяналтынхан өнгөрсөн оны сүүлээр баривчлан шалгаж эхэлсэн бол Ц.Амгаланбаатар нь таксины жолоочийн амь насанд хүрсэн хэргээр Орхон аймгийн шүүхээс цаазын ял сонссон ч Өршөөлийн хуульд хамрагдан 25 жилийн хорих ял эдэлж байгаа гэдэг. Т.Чимгээг нь Ц.Амгаланбаатарын ойрын хамаатан, ГОК-ын гуанзанд тогоочоор ажилладаг байсан хэмээдэг. Т.Чимгээгийн ах Т.Хүрэлбат “С.Зоригийг алсан хэргийн гол буруутанг илрүүлэх сонирхол улс төрчид болоод хуулийнхны хэнд ч байхгүй. Хамгийн гол нь хэргийг хэн нэгэнд үүрүүлж, хаах сонирхол байна. Тиймдээ ч хэрцгий алуурчин болох Амгаланбаатарын үгээр гэм зэмгүй хоёр хүнийг хилс хэрэгт гүтгэж байна” гэсэн нь анхаарал татдаг. Хэрэгт холбогдон шалгагдаж байгаа хүмүүсийн ар гэрийнхэн иймэрхүү зүйлсийг өнгөрсөн хугацаанд ярьсан. Тэгэхээр энэ хэргийг шүүх хэрхэн шийдвэрлэх нь олон нийтийн анхаарлыг татаж байна.

-ТҮҮНИЙГ ЗАМ ТЭЭВРИЙН ХӨГЖЛИЙН САЙД Д.ГАНБАТ ӨӨРИЙН БИЕЭР БАТЛАН ДААЛТАД АВСАН БАЙНА-

Улаанбаатар төмөр замын Ерөнхий хорооны нарийн бичгийн дарга Ж.Батболдыг мөнгө угаасан гэх хэргээр Авлигатай тэмцэх газар болон Эрүүгийн цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаныхан саяхан цагдан хорьсон билээ. Түүнийг Автотээврийн үндэсний төвд хэрэгжүүлсэн тендерээс их хэмжээний мөнгө бусадтай бүлэглэн угааж албан тушаалаа урвуулан ашигласан хэмээн эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн аж. Ж.Батболдыг хорихоос өмнө Зам тээврийн сайд асан А.Гансүхийн зөвлөх асан Ж.Бямбацогтыг цагдан хорьсон байдаг. Түүнийг 2012 онд тус яамнаас зарласан тендерийг будлиантуулж замаас нь 5.9 тэрбум төгрөгийг завшсан хэмээн буруутгаж буй талаар манай сонин өмнө нь мэдээлж байсан билээ. Харин Ж.Бямбацогтын хэрэгт холбогдуулан Ж.Батболдыг ийнхүү цагдан хорьжээ. Ж.Батболд нь Улаанбаатар төмөр замын Ерөнхий хорооны нарийн бичгийн даргын албыг хашихаас гадна Зам тээврийн хөгжлийн яамны Далайн тээврийн бодлогын хэрэгжилтийн газрын даргын албан тушаалыг давхар хашдаг юм байна. Уг нь энэ хоёр албан тушаал нь орон тооных бөгөөд нэг хүн давхар хаших боломжгүй аж. Гэвч Төрийн албаны хуулийг зөрчин тэрбээр ийн хоёр албан тушаал зэрэг хашдаг болох нь тогтоогдсон байна .

Ж.БАТБОЛД ГЭЖ ХЭН БЭ?

Ж.Батболд нь Зам тээврийн яаманд 2015 оноос ажиллаж эхэлжээ. Тэрээр 1982 онд Улаанбаатар хотод төрж, ерөнхий боловсролын сургуулиа орос III сургуульд сурч төгсчээ. Дараа нь МУИС-ийн Олон улсын харилцааны сургуулийг олон улсын эдийн засагч мэргэжлээр төгссөн аж. Ажлын гараагаа “Магнай трейд” компанид менежерээр эхлүүлж, “Вектор интернэшнл” компанид менежер гэх албыг хашиж байгаад Зам тэээврийн яаманд Далайн тээврийн бодлогын хэрэгжилтийн газрын мэргэжилтэн хийж байсан байна. Үүний дараа Гадаад хэргийн яаманд Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны мэргэжилтнээр ажиллаж байгаад Зам тээврийн хөгжлийн яаманд газрын даргаар эргэн ирсэн аж.

ЯМАР ХЭРЭГТ ТҮҮНИЙГ БУРУУТГАВ

Хэдэн жилийн өмнө буюу 2014 онд Автотээврийн үндэсний төвд нэгэн тендер хэрэгжсэн байдаг аж. Тэр тендерийн хүрээнд хот хоорондын зорчигч тээвэрлэлтийн хөдөлгөөнийг улсын хэмжээнд хянах “Тээврийн удирдлага, хяналтын төв” гэдэг газрыг байгуулан ажилласан аж. Энэ төв нь тээврийн хэрэгслийн хяналтын нэгдсэн системийг ашиглан улс, хот хоорондын зорчигч тээвэрлэлт гүйцэтгэж байгаа тээврийн хэрэгсэл болох автобусуудын байршлыг тогтоон хяналт тавьж, ямар нэг эсрдэл гарвал мэдээллийг шуурхай дамжуулах үүрэгтэй хийгдэж байсан. Өөрөөр хэлбэл, GSM/GPRS систем болон сансрын холбоогоор /Inmarsat/ дамжуулж мэдээллийг төв серверт хадгалах ба компьютер болон ухаалаг гар утас ашиглан тээврийн хэрэгслүүдээ хянах боломжтой, дэвшилтэт технологид суурилсан цогц систем. Энэ дагуу Хот хоорондын зорчигч тээврийн том оврын 306 автобус, дунд оврын 194 автобус, бага оврын 260 автобус гээд нийтдээ 760 тээврийн хэрэгсэлд нэг бүр нь гурван сая гаруй төгрөгийн үнэтэй байршил тогтоох төхөөрөмжийг суурилуулсан байна. Гэрээт аж ахуйн нэгж байгууллагуудад нэмэлт дарамт үүсгэхгүй байх үүднээс сансрын холбооны болон GSM/GPRS системийн мэдээлэл дамжуулалтын зардлыг Автотээврийн үндэсний төв хариуцахаар болсон. Нэг тээврийн хэрэгслийн мэдээлэл дамжуулалтын нэг сарын зардал 50 мянга орчим төгрөг болсон гэдэг. Энэ асуудалд Ж.Батболдыг буруутгах хэд хэдэн үндэслэл гарсан байна. Ингээд шалгах явцад мөнгө угаасан гэх баримт ч олдсон гэх мэдээллийг эх сурвалж өгч байгаа юм. Энэ ажил нь “Тээврийн хэрэгслийн бүртгэл хяналтын нэгдсэн системийн тоног төхөөрөмжийн угсралт суурилуулалт, туршилт тохируулгын ажил”-ын тендертэй холбоотой юм байна.

5.9 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙГ ЗАВШСАН УУ

Энэ тендерийг хэрэгжүүлэхдээ замаас нь 5.9 тэрбум төгрөгийг завшсан, мөнгө угаасан гэж үзэж байгаа аж. Энэхүү тендер нь 2012 оны долдугаар сарын 17-ны өдрөөс 2012 оны наймдугаар сарын 16-ныг хүртэл “Тээврийн хэрэгслийн бүртгэл хяналтын нэгдсэн системийн тоног төхөөрөмжийн угсралт суурилуулалт, туршилт тохируулгын ажил”-д зарцуулагдах мөнгө байсан аж. Тендерт гадаад, дотоодын олон компани оролцож, эдгээрээс Болгар улсын “Контракс Еад” компани шалгаран хамтран ажиллахаар болсон аж. Гэтэл тус компани 2012 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдөр45/А дугаартай ажлын гэрээг байгуулж, үүндээ 2014 оны хоёрдугаар сарын нэгэн гэхэд дээрх ажлыг хийж дуусгахаар тусгасан аж. Энэ үеэс эхэлж тендерт ирүүлсэн үнийн санал болон бас бус зүйл дээр албан тушаалтнууд ажилласнаас болж 2014 оны тавдугаар сард 45/А дугаартай дээрх гэрээг цуцалжээ. Гэрээг цуцлах болсон шалтгаан нь тухайн үед тодорхойгүй байсан бөгөөд энэ асуудал салбарын хувьд багагүй дуулиан дэгдээгээд байсан юм. Харин энэ бүх гэрээний санхүүгийн асуудлыг сайтар нягтлаад үзвэл ихээхэн хэмжээний мөнгөн дүн гарчээ. Ийм учраас гэрээ болон мөнгөний учрыг олох ёстой болсон аж. Шалгалтын явцад тендерийн ажлаас хэн хэдий хэрийн ашиг олов гэдгийг тогтоосон гэх мэдээлэл байна. Ингэхдээ дээрх эрхмүүд нэг компанийн данс руу мөнгө шилжүүлж, бэлнээр их хэмжээний мөнгийг авсан байдаг гэнэ. Мөн тендер нэрээр хөтөлбөр хэрэгжүүлж харагдавч үнэндээ улсын хөрөнгийг зувчуулсан гэх баримт ч гарч ирсэн байна. Энэ мэтээр тэдний холбогдож буй асуудлууд одоохондоо ийм хүрээнд яваа гэх мэдээллийг эх сурвалж өглөө.

Харин Ж.Батболдыг цагдан хориод удаагүй байхад буюу арав гаруй хоногийн дараа Зам тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбат хуулийнхан руу залгаж “Газрын даргыг хорьчихсон. Ажил явахгүй байна. Би батлан даая” хэмээжээ. Ингээд цагдан хорих эсэхийг нь шүүхээр шийдэх хурал болж, Д.Ганбат сайд өөрийн биеэр очиж чамгүй мөнгөн барьцаа төлж байж түүнийг суллаж авсан гэнэ. Зам тээврийн хөгжлийн яамныхан “Сайд өөрийн биеэр батлан даалтад авч байгаа юм. Өөрийнх нь гарын хүн гэдэг нь тодорхой байгаа биз дээ. Батлан даах хүн олдоогүй юм байх даа” гэцгээж байв.

-2006-2009 ОНД ГАРГАСАН ДЭЭР ДУРДСАН IPO ГАРГАСАН КОМПАНИУД НЬ ДАМПУУРЧ ОЛОН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧ ИРГЭНИЙГ ХОХИРООСОН-

Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн консорциумаас дэлгэсэн манай улсын нэр дурдагдсан оффшор данстангуудын зарим нэгтэй нь холбоотой мэдээлэл хууль хяналтын байгууллагуудад ирж буй гэдэг. Улсын Их Хурлын Өргөдлийн байнгын хороонд гэхэд энэ асуудалтай холбоотой хэд хэдэн албан бичиг баримтын хамт хавсрагдан иржээ. Энэ баримт фактууд нь өнгөрсөн хавар дэгдсэн оффшорын дуулианаас хойших материал юм байна. Улсын ерөнхий прокурор асан М.Алтанхуягийн хүү Х.Бум-Эрдэнэтэй холбоотой мэдээлэлд “Оффшор данстай доорх нэр бүхий албан хаагчийг нэн яаралтай шалгуулах” хэмээн онцолж мөн баримт хавсаргажээ. Үүний зах зухаас манай сонин дэлгэж байна.

Дээрх материалд дурдсанаар Х.Бум-Эрдэнэтэй хамт Хууль зүйн яаманд ажиллаж төрийн албанд зүтгэж ирсэн, одоо Төрийн банкны захирлын албан тушаалыг хашиж буй Д.Баярсайхан, тухайн үед Санхүүгийн зохицуулах хорооны хяналтын зөвлөлийн гишүүн байсан Б.Ганбат нарыг шалгахыг хүсчээ. Учир нь дээрх гурван эрхэм төрийн албаны гараагаа нэг цэгээс хамт эхлүүлж байсан аж. Өөрөөр хэлбэл, тэд Хууль зүйн яамны Бодлогын хэлтэст хамт ажиллаж байжээ. Тэндээс Д.Баярсайхан нь Санхүүгийн зохицуулах хорооны даргаар анх томилогдсон байна. Тэрбээр тус газар ирээд хамт ажиллаж байсан Х.Бум-Эрдэнийг Санхүүгийн зохицуулах хорооны Үнэт цаасны газрын даргаар томилжээ. Д.Баярсайханы авга ах нь УИХ-ын дарга асан Д.Лүндээжанцан. Х.Бум-Эрдэнэ Улсын ерөнхий прокурор асан М.Алтанхуягийн хүү. Тохиолдлоор ч гэх юм уу, тэд нөхөрлөж ийн нэг нэгнээ татсан байна. Санхүүгийн зохицуулах хороонд ирсэн Д.Баярсайхан, Х.Бум-Эрдэнэ нар харин хамт ажиллаж байсан Б.Ганбатыгаа хяналтын зөвлөлийн гишүүнээр томилуулж чадсан байна. Томилуулж чадсан гэдэг нь тухайн үеийн Санхүүгийн зохицуулах хорооны Хяналтын зөвлөлийн гишүүдийг шинээр сонгоход Хууль зүйн яамнаас УИХ-д Б.Ганбатыг санал болгож чадсан түүхтэй аж.

Хууль зүйн яамны нэг хэлтсээс гар нийлсэн гурван найз ийнхүү Санхүүгийн зохицуулах хороонд ирж, тус газрыг өөрсдийн мэдэлд бүрэн оруулжээ. Энэ нь дараах баримтаар нотлогдож буй гэнэ. Тухайлбал, Санхүүгийн зохицуулах хорооноос Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээлд 2006-2009 онуудад иргэд, олон нийтээс хөрөнгө татан төвлөрүүлэн шинээр үүсгэн байгуулсан “Туул сонгино усны нөөц” ХК, “Монголиан девелопмент ресорсес” ХК, “Силикат” компаниудын чанар муутай хувьцаа (IPO), ялангуяа “Анод” хувийн банкийг хувьцаат компани болгох үйлдэл нь дээрх гурван найзын “санаа” байсан бололтой. Санаа гэхээсээ илүү зах зээлийн жамаараа хөгжиж хүрээгээ тэлэх гэсэн компаниудын сонирхол дээр “тоглодог” байсан гэдэг нь илүү онох байх. Ингэхдээ “Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль, “СЗХ-ны эрх зүйн байдлын тухай хууль”, “Банкны тухай хууль”, “Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль”, СЗХ-ны “Нийтэд санал болгон гаргах үнэт цаас бүртгэх тухай журам” болон Монголбанк, Сангийн яам, СЗХ-ны хамтарсан “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-ийн заалтуудыг ноцтой зөрчсөн тухай өгүүлжээ. Түүнчлэн “Анод” хувийн банкийг хувьцаат компани болгосон 2008 оны тус хорооны 100, 122, 124 дүгээр тогтоолуудаас шалтгаалан хөрөнгийн зах зээлийн нэр хүндийг унагаж, хөрөнгө оруулагч иргэдийг эдийн засгийн болон сэтгэл санааны шоконд оруулж байсан гэдгийг онцолсон байна. Түүнчлэн “Анод” хувийн банкийг хувьцаат компани болгох 100 дугаар тогтоолыг 2008 оны дөрөвдүгээр сарын 18-ны өдөр Д.Баярсайхан болон Үнэт цаасны газрын дарга асан Х.Бум-Эрдэнэ нар хэлбэржүүлэн гаргасан нь тэднийг эрх ашгийн нэгдсэн санаатайг илтгэдэг гэнэ.

Д.Баярсайхан нарын нэгэн үеийн залуус хуулийн сиймхийг, мөн танил тал, хуулийн хүрээгээ ашиглан нэг баг болсноор Санхүүгийн зохицуулах хорооны тусгай зөвшөөрлүүдийг болон ялангуяа олон нийтээс хөрөнгө татан төвлөрүүлж шинээр хувьцаа (IPO) гаргах зөвшөөрлүүдийг олгосон. Ингэхдээ Монгол Улсын болон салбарын хууль тогтоомжуудыг зөрчин, санаатайгаар эс үйлдэхүйг гаргаж тэдгээр компани, удирдлагуудад хяналт тавих боломжгүй болсноос 2006-2009 онд гаргасан дээр дурдсан IPO гаргасан компаниуд нь дампуурч олон хөрөнгө оруулагч иргэнийг хохироосон. Энэхүү дампууралтай зэрэгцэн Д.Баярсайхан нь баруун дөрвөн замын “Max Mall”-ын ард “Колорада бизнес центр” гэх том барилгыг барьж, Х.Бум-Эрдэнэ нь (СЗХ-ны гишүүн асан Шаравжамц гуайн хэлснээр эхлээд хаус барьж байгаа гэдэг) хаустай болж дараа нь Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн холбоо ил болгосноор хоёр ч оффшор данс нээлгэжээ. Өнөөдрийн байдлаар мэдэгдэж байгаа нь энэ. Эргэн сануулахад Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн консорциумаас Х.Бум-Эрдэнийн оффшор бүс дэх “GUMAX” 2008-2012, “IMPOX” 2008-2012, “TSA­YARS” 2008-2012, “DOLOWAY INTERNATIONAL”2009-2013 компани хэмээн зарлагдсан.

Энэхүү илт хууль бус тогтоолыг гаргасан Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга, одоогийн Төрийн банкны захирал Д.Баярсайхан болон Санхүүгийн зохицуулах хорооны орлогч даргын алба хашиж буй Х.Бум-Эрдэнэ, (хоёр ч оффшор дансыг эзэмшигч) Санхүүгийн зохицуулах хорооны хяналтын зөвлөлийн гишүүн Б.Ганбат нар юм.

50 гаруй хуудас бүхий дээрх материалд 2008 онд “Анод” банкны удирдлагуудаас хувьцаа гаргасны урамшуулалд бусдаар дамжуулан хувьцаа болон бусад хэлбэрээр хоёр тэрбум гаруй төгрөгийг авсан. Энэ үед Х.Бум-Эрдэнэ оффшор бүсэд эхнийхээ компанийг байгуулж байсан гэх баримт анхаарал татаж буй.

Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээлд 2007 он хүртэл брокер, дилерийн 32 компани үйл ажиллагаа явуулж байсан бөгөөд 2009-2010 оны хугацаанд нэг дор 100 орчим үнэт цаасны брокер, дилерийн хөрөнгө оруулалтын компани шинээр үүсгэн байгуулагдсан. Үүнээс гадна энэ үед маш их банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршоо, бусад тусгай зөвшөөрөлтэй компаниуд байгуулагдсан байдаг. Тухайн үед үнэт цаасны брокер, дилерийн тусгай зөвшөөрөлтэй компанийг худалдан авах ханш 50.0 сая төгрөгөөс дээш, хэсэг хугацаанд бүр 100.0 сая төгрөгт хүрч байсан нь дээрх албан тушаалтнууд төрийн албан тушаалд ажиллаж байсан мөртлөө оффшор данс нээлгэж үндсэн хөрөнгийг үүсгэсэн гэх баримт. Энэ нь хууль бус замаар хөрөнгөжсөний илрэл хэмээсэн байна. Учир нь 2008 оны Санхүүгийн зохицуулах хорооны 100, 122, 124 дүгээр тогтоолууд нь илт хууль бус төдийгүй холбогдох салбарын дүрэм журмуудыг зөрчин гаргасан дээрх албан тушаалтнуудтай холбоотой 30 орчим үйлдэл байдаг гэнэ.

Үүнийг өнгөрсөн хоёрдугаар сарын 25-ны өдөр Нийслэлийн захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх хэлэлцэж, “Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2008 оны илт хууль бус 100, 122, 124 дүгээр тогтоолуудыг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэхийн шаардлага бүхий Захиргааны хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар тогтоосон гэнэ. Энэ мэтчилэн баримт дэлгэн Монгол Улсын хууль тогтоомжуудыг зөрчиж, хөрөнгө оруулагч иргэдэд 9.3 тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан.

Иймд СЗХ-ны гишүүн, СЗХ-ны орлогч дарга Х.Бум-Эрдэнэ нь энэхүү оффшор дансыг яг хэдэн оны хэдэн сарын хэдний өдөр нээснийг болон энэхүү оффшор дансанд тодорхой ямар цаг хугацаанд, ямар үе шаттайгаар орлого шилжигдэж байсныг, мөн энэхүү дансны орлогын эх үүсвэрийг тогтоох учиртай. Х.Бум-эрдэнийн нэр дээр оффшор компани байдаг хэдий ч Д.Баярсайхан, Б.Ганбат нарын хамтарсан хөрөнгө байршиж байсныг хэлэх хүн бий. Иймд хамтатган шалгах ёстой хэмээжээ.

Төрийн албан тушаал хашиж, хамтарч тушаал шийдвэр гаргаж, өөрсдөд ашигтай байдлаар мөнгө бусдаас завшиж байсан гэх үндэслэлүүдийг гарган тэр мөнгөний эх үүсвэрүүдээр оффшор бүсэд компани байгуулсан байж болзошгүй хэмээн ийнхүү баримттайгаар дэлгэжээ.

Манай улсын улс төрийн өндөр албан тушаалтнууд оффшор бүсэд компанитай
гэх мэдээлэл өнгөрсөн хавраас олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр ил болсон. Тэдний
дотор бизнесмэнүүдийн нэр ч бий. Мөн огт бизнес эрхэлж байгаагүй атлаа дээрх бүсэд
данстай гэх төрийн албан тушаалтан ч байдаг. Тухайн үед гарч байсан мэдээллүүдээс
харвал, Ерөнхий сайд асан С.Баярын охид, болон С.Баярын АНУ дахь байрыг худалдан
авч байсан гэх асуудалд холбогддог Ч.Давааням, түүний эхнэр С. Шагдардулам гэх нэрс
анхаарал татдаг. Эд бол ганцхан С.Баяр гэдэг хүний ойр тойрныхных. Түүний араас
УИХ-ын гишүүн С.Батболд, Д.Цогтбаатар, Б.Дэлгэрсайхан, Санхүүгийн зохицуулах хорооны
дэд дарга Х.Бум-Эрдэнэ, Сангийн сайд асан Я.Очирсүх, “Петровис” компанийн захирал
Ж.Оюунгэрэл гэх мэтээр хөвөрсөн 49 хүн оффшор бүсэд компанитай болохыг монголчууд
мэдэж авсан билээ. Дээрх явдлаас урган гарсан нэг тодорхой зүйл нь Засгийн газраас
оффшор бүсэд данс эзэмших, компани байгуулахыг хориглох хуулийн төсөл УИХ-д өргөн
мэдүүлэхээр болсон. Хуулийн төсөлд Авлигын эсрэг хуульд заасны дагуу хөрөнгө, орлогын
мэдүүлэг гаргадаг албан тушаалтан албан үүргээ гүйцэтгэх болон нийтийн албан тушаалд
томилогдохоор нэр дэвших үедээ оффшор бүсэд өөрийн нэр дээр банкинд данс эзэмших,
мөнгөн хөрөнгө байршуулах, хуулийн этгээд үүсгэн байгуулахыг хориглохоор тусгаж
байгаа. Харин дээрх мэдээлэлтэй холбоотой асуудлыг манай хууль хяналтынхан судалж,
шалгаж байгаа эсэх нь тодорхойгүй байсан ч зарим нэг хүнтэй холбоотой мэдээлэл тодорхой
болж байгаа сурагтай. Энэ талаар бид нэхэн сурвалжиллаа.

Тухайн бүсэд компанигүй гэдгийг нотлож өгөхийг хууль хяналтын байгууллагаас
хүссэн болон нэр бүхий дээрх хүмүүсийг шалгана уу гэсэн гомдол ирэх болсон тухай
эх сурвалж хэллээ. Зарим нэг гомдлын дагуу шалгаж судалж байгаа зүйлс ч байгаа юм
байна. Гэхдээ Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн холбоо оффшор бүстэй холбоотой
ээлжит баримтуудын дагуу шалгалт явуулахаасаа илүүтэй иргэдийн мэдээллийн дагуу
иргэд ойр тойрны мэддэг хүмүүсийнхээ талаарх мэдээллийг өгсөн явдал гарч байгаа
аж. Гэвч үүнийг оффшор бүсийн албан ёсны байгууллагаас хэн хэдэн сая, тэрбум ам.долларын
компани, данстай гэх баримтыг авч байж асуудал цааш өрнөх боломжтой аж. Харамсалтай
нь олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн холбооны мэдээлэл хуулийн байгууллагын
хувьд эх сурвалж болж чадахгүй байгаа юм байна. Тэгээд ч манай хууль хяналтынхан
шууд хорьж цагдах байдлаар нэр холбогдсон хүмүүсийг байцаах боломжгүй. Нөгөө талаараа
оффшорт бүртгэлтэй компанийн хөрөнгийн эх үүсвэр хаанаас эх сурвалжтай вэ, хаашаа
ороод хаагуур гарав, мөнгө угааж байна уу гэх мэтээр тогтоогоогүй болон бодит хохирол
байхгүй учир шалгах боломжгүй гэсэн хуулийнхны тайлбар байна. Монголын нэр дурдагдсан
оффшор данстнуудын зарим нэгнийх нь талаарх мэдээллийг сөхье.

-НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН ХУРЛЫН ДАРГА Ц.САНДУЙН ДҮҮ “ОФФШОР” ДАНСТАЙ ГЭНЭ-

Оффшор бүс дэх компанид холбогдсон анхаарал татсан хүн бол Ц.Сэргэлэн.
Энэ хүнийг Нийслэлийн иргэдийн хурлын дарга Ц.Сандуйн дүү гэдгийг улс төрийн хүрээнийхэн
хэлж буй юм. Ц.Сандуйн дүү Виржинийн арлуудад бүртгэлтэй “Joy Key Develop­ment
Limited” компанид 2011 оны нэгдүгээр сарыг хүртэлх хугацаанд хувьцаа эзэмшиж байсан
байдаг. Ц.Сандуйг яах аргагүй төрөөс, төсвөөс төрсөн тэрбумтан гэдэг. Тэр дундаа
газрын албанаас төрсөн тэрбумтан гэж цоллоод удаж байгаа. Нийслэлийн газрын албанд
1997 оноос хойш ажиллахдаа өөрийнх нь хэлсэнчлэн мэргэжилтнээс нь авахуулаад хэлтсийн
дарга, орлогч дарга гээд шат дамжлага бүхнээр нь явж ирсэн байдаг. Гэвч энэ хүн
дүүгийнхээ данстай холбоотой асуудлаар өнөөдрийг хүртэл ямар ч тайлбар хийгээгүй.
Ц.Сандуйгийн дүү Ц.Сэргэлэн гэгчийн тухайд бизнес энэ тэр хийдэг гэсэн нарийн тодорхой
мэдээлэл байхгүй, хэрэв оффшорт мөнгө төгрөг аваачсан бол тэр нь ах Ц.Сандуйгийнх
нь эх үүсвэртэй холбоотой байх магадлал хамгийн өндөр юм. Тэгэхээр бараг 20 жил
төрийн албанд мэргэштэлээ зүтгэж яваа гэх Ц.Сандуй ямар эх үүсвэрээс мөнгөжиж, тэрбумтны
хэмжээнд хүрсэн байх вэ гэдгийг олон нийт таамаглаж суугаа. Тэгвэл Сандуйтай холбоотой
газрын наймаа, авлига, хээл хахуулийн асуудлыг Эрүүгийн цагдаагийн Эдийн засгийн
гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсээс шалгаж байсан түүх бий. Тухайн үед Г.Мөнхбаяр, Т.Билэгт,
Ц.Сандуй, Э.Ариунгэрэл, Д.Дашцэцэг зэрэг нөхдүүдийг 240 удаагийн үйлдэлтэй газрын
наймааны хэрэгт шалгаж байгаад хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгосон байдаг.

Уг нь тэднийг газрын төлбөр хэлбэрээр төрийн данс руу орох ёстой
280 тэрбум төгрөгийг хувьдаа хуваагаад авчихсан гэгдэж байв. Тэр их мөнгөнөөс газрын
албанд мөнгө орсон гэсэн нэг ч төгрөгийн баримт үйлдээгүйн дээр Барилга, хот байгуулалтын
сайдын тогтоосон газрын үнийг үндэслэн дуудлага худалдаа, тендер, сонгон шалгаруулалт
явуулсан нэг ч баримт байдаггүйг эх сурвалжууд мэдэгдэж байв. Газрыг төрд төлбөр
төлөлгүйгээр аж ахуйн нэгж, иргэд үйлчилгээний зориулалтаар өмчлөн авах эрхгүй ч,
газрын наймааг хамтран үйлдэгсэд болох албаны хүмүүсийн сэдсэн арга нь төр, аж ахуйн
нэгжүүд хоршиж газар эзэмших тухай захирамж гэгчийг үйлдсэн явдал гэдэг.

-ГАЗРЫН НАЙМААНААС ОЛСОН ИХ МӨНГӨ ХААЧИВ-

Энэ нь Ц.Сандуй, Э.Ариунгэрэл, Д.Дашцэцэг гурав дарга нарынхаа бодлогоор
үйл хэргийг гүйцэлдүүлж 240 удаагийн захирамжаар 240 хэсэгт 2400 орчим га газар
олгожээ.

Хэрэв энэ хэрэг шалгагдаад явсан бол ном журмын дагуу “Туушин” ХХК
газрын төлбөртөө хамгийн их мөнгө төлөх ёстой байсан гэдэг. “Туушин компани” нь
2009 онд Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэр, Хонхор өртөөний орчим газар авах хүсэлт
гаргасныг нь 99 тоот захирамж гарган олгожээ. Ингэхдээ 130 га газар буюу нэг сая
гурван зуун мянган метр квадрат талбайг үнэгүй авсан байдаг. Үнэгүй гэдэг нь төр
хувийн хэвшил хоёр хоршиж бүтээн байгуулалт хийнэ гэсэн нэрийн дор газрыг олгосон
гэх хардлага. Газрын нийт үнэлгээ нь 14.3 тэрбум төгрөг болж байгаа аж. Мөн “Торгон
хэлхээ” гэх компани нийт 9.9 тэрбум төгрөгийн үнэтэй газрыг Хан-Уул дүүрэгт авчээ.Тус
дүүргийн 14 хорооны нутаг дэвсгэрт 150 га газрыг долоо хоногийн дотор гаргуулан
авсан баримт бий. Энэ мэтээр газрын наймааны талаар олон зүйлийг дэлгэж болох баримт
факт бий.

Мөн Хан-Уул дүүрэгт Нисэх, Яармагийн зам дагуу 160 хэсэг газар олгосон
бөгөөд томоохон компаниуд энэ хэсгийн газрыг Ц.Сандуйтай тохирч авсан гэдэг. Нэг
удаагийн захирамжаар доод тал нь 10 га газар олгодог байсан нь хуулийнхны шалгах
үндэс болсон байдаг. Энэ мэтээр Ц.Сандуй газраар тэрбумтан болсон гэдгийг нь хэлэх
хүмүүс байдаг. Түүнийг мөн Улаанбаатар хотын хамгийн байршил сайтай газруудад
“Metro Mall”, “Home Plaza” зэрэг худалдааны төвүүд барьж, түрээсэлсэн гэх яриа хэвлэлээр
тухайн үед явж байсан. Энэ их мөнгөө нуухын тулд оффшор бүсэд дүүгийнхээ нэрийг
ашиглан компани байгуулсан гэх хардлага гарч буй нь ийм үндэслэлтэй бололтой.

Учир мэдэх хүмүүс түүний аав Цэндсүрэн нь Хотын намын хорооны намын
хянан шалгах комиссын дарга байсан бол ээж нь Статистикийн товчоонд мэргэжилтнээр
20 жил тасралтгүй ажиллаж байсан гэдэг.

-УЛСЫН ЕРӨНХИЙ ПРОКУРОР АСАН М.АЛТАНХУЯГИЙН ХҮҮ “ОФФШОР”-ТОЙ НЭР ХОЛБОГДСОНЫГ ИЛ БОЛГОВ-

Монголын нэр дурдагдсан оффшор данстнуудын зарим нэгнийх нь талаарх
мэдээллийг “Монгол HD” телевизийн мэдээний албанаас Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн
консорциумтай хамтран дэлгэж байгаа хэмээн Х.Бум-Эрдэнэтэй холбоотой мэдээллийг
олон нийтэд дэлгэсэн. Энэ мэдээлэлд оффшор бүс дэх “ABROS” 2007 -2016, “GUMAX”
2008-2012, “IM­POX” 2008-2012, “TSAYARS” 2008-2012, “DOLOWAY
INTERNATIONAL”2009-2013 гэсэн таван компанийнхаа талаарх мэдээллийг хөрөнгө орлогын
мэдүүлэгтээ огт дурдаж байгаагүй аж. Тэрбээр өнгөрсөн тавдугаар сард өөртэй нь холбоотой
мэдээлэл анх хэвлэлд гарсны дараа тайлбар хийхдээ “2007 оны асуудал. Би тухайн үед
найз нартайгаа нийлээд бизнес хийх гээд компани нээж байсан. Бизнес бүтэлтэй болоогүй.
Тухайн үедээ хятадуудтай нийлээд уул уурхай, барилга дээр ажиллая гэж ярилцаж байсан.
Цаанаасаа тавьсан болзол нь оффшор данс Хятадад нээчих гэж байсан. Ийм данстай байх
нь асуудал биш л дээ. Тухайн үедээ бизнесээ хөөцөлдөж байгаад тэгээд бүтээгүй. Тэр
мэдээлэл л явж байна. Данс нээгдээд жигтэйхэн мөнгөний гүйлгээ хийгдээд эсвэл авлигын
муухай мөнгө яваад байсан зүйл байхгүй. Ер нь 2007, 2008 онд уул уурхайн лиценз
наашаа цаашаа гээд янз бүрийн л юм болдог байсан. Тэр үед уул уурхайн лиценз аваад
хятадуудтай хамтарч ажиллая гэж бодож, төлөвлөж байсан. Тэр нь амжилттай болоогүй”
гэжээ.

Харин түүний нэртэй холбоотой дээрх компаниудын байгуулагдсан оныг
үзвэл “ABROS” гэх компани нь 2007 онд байгуулагдсан, өдгөө ч бүртгэлтэй хэвээр байдаг
байна. Тус компанийг тэрбээр Орхон аймгийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгч Даваагийн Батбаяр
гэж хүний хамтаар хөрөнгө нийлүүлж анх байгуулж байсан гэнэ. Мөн GUMAX, IMPOX компаниудыг
ч мөн адил ийм хэмжээний дүрмийн сантайгаар Даваагийн Батбаяртай хамт байгуулсан
гэнэ. Даваагийн Батбаяр гэдэг хүн “Умбайн шим” компанид хувь эзэмшдэг аж. Үүнийгээ
ХОМ-тээ бичиж байснаас үзэхэд тэдний бизнес мөнгөний эрх ашиг олон жилийн түүхтэй
аж. Өөр нэг анхаарал татаж буй зүйл нь оффшорт эзэмшдэг компаниуд нь 2007-2011 онуудад
төрийн өмчит уурхайд ажил гүйцэтгэсэн мэдээлэл байдаг аж.

Х.Бум-Эрдэнэ нь “TSA­YARS” компанийг өөрийн хамаатан Монгол овогтой
Баяраагийн хамт байгуулж байжээ. “DOLOWAY INTER­NATIONAL” гэж 2009-2013 онд бүртгэлтэй
байсан компани нь эхнэр Э.Болдмаагийнх нь нэр дээр бүртгэлтэй аж. Х.Бум-Эрдэнэ нь
Харьюу гэх овогтой ч төрийн албан хаагчийн анкет дээр төрсөн эцгээ Улсын ерөнхий
прокурор асан М.Алтанхуягийг гэж бичсэн байдаг гэнэ.

-Х.БУМ-ЭРДЭНЭ ГЭЖ ХЭН БЭ?-

Санхүүгийн зохицуулах хорооны дэд дарга Х.Бум-Эрдэнэ гэж хэн бэ.
Энэ хүн оффшортой нэр нь хавчуулагдах хүртлээ олны анхаарал татахаар явсан уу гэх
асуулт гарч ирж буй юм. Түүний овог нь Харьюу гэдгийг дээр өгүүлсэн. Тэгвэл түүний
намтар нэгийг өгүүлэх биз ээ. Анх тэрбээр Хууль зүйн яамны Бодлогын хэлтэст ажиллаж
байжээ. Дараа нь Үнэт цаасны газрын дарга, тэндээсээ Санхүүгийн зохицуулах хорооны
Тамгын газрын дарга, одоо тус хорооны дэд даргын албан тушаалыг хашдаг. Эндээс харвал
энэ хүн тодорхой хэмжээгээр бизнес эрхэлж яваагүй гэдэг нь тодорхой харагдана. Харин
төрийн албыг хашиж байхдаа бусадтай хамтран бизнес хийж компани байгуулж байсан
бололтой. Төрийн ажлын хажуугаар ийм боломж бий юу гэсэн асуудал мөн гарч болох
юм. Нөгөө талаараа танил талаа ашиглан төрийн албанд ороод хөрөнгөжих гэж явдаг,
хувийн бизнес эрхлэх гэдэг залуусын нэгэн төлөөлөл гэж хэлж болох юм. Харин түүний
аав Улсын ерөнхий прокурор асан М.Алтанхуяг гэдэг хүн гэх мэдээлэл “Анод”, “Зоос”-ыг
дампуурахад хувьцаа эзэмшигчид нь Санхүүгийн зохицуулах хорооны албан тушаалтнуудыг
шалгуулахаар хууль хяналтынханд өгч байсан баримтаар ил болсон байдаг. Чухам ямар
учраас хүү нь атлаа өөр овогтой байдаг тухай тэр бүр хүмүүс мэддэггүй. Зарим эх
сурвалж овгоо солиулсан гэх мэдээллийг ч өгч байгаа юм.

1990-2015 оны байдлаар Монгол Улсад нийтдээ 14.5 тэрбум ам.долларын
гадаадын хөрөнгө оруулалт орж ирсэн байдаг аж. Үүний 10 орчим тэрбум ам.доллар нь
оффшор бүсэд бүртгэлтэй компаниудаас хөрөнгө оруулалт болж орж иржээ. Гадаадын шууд
хөрөнгө оруулалтыг бүхэлд нь аваад үзэхээр оффшор бүсээс орж ирсэн мөнгө Монгол
Улсын эдийн засгийн өсөлтөд үлэмж нөлөө үзүүлсэн гэдгийг холбогдох албаныхан хэлдэг.
Оффшортой холбоотой сүүлийн үеийн дуулиан ийм байна. Цаашид хууль хяналтынхан шууд
оффшортой холбоотой асуудлаар нэр бүхий эрхмүүдийг шалгаагүй байгаа ч тэдний талаарх
бүх сэжиг таамгийг битүүхэн судлаад эхэлсэн гэх мэдээллийг өгөх хүн ч байна. Тухайлбал,
УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхантай холбоотой мэдээлэл ч бас гарч ирж буй гэнэ.

“ЭНЭ ХЭРЭГ МАШ НУУЦЫН ЗЭРЭГЛЭЛТЭЙ ШАЛГАГДАЖ БАЙГАА ТУЛ ГАНЦ ХҮНИЙ АСУУДЛЫГ ТУСГАЙЛАН АВЧ ҮЗЭЖ, ЯРИХ БОЛОМЖГҮЙ” ГЭВ

Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхэн Э.Бат-Үүлийг яллагдагчаар татан шалгаж эхэлсэн байдаг .Ажлын хэсгийнхэн Э.Бат-Үүлд холбогдох зүйл заалтыг саяхан хэрэгсэхгүй болгосон гэх мэдээллийг эх сурвалж өглөө. Түүний хэлж буйгаар Э.Бат-Үүлд холбогдуулан шалгаж байсан зүйл анги мөрдөн байцаалтын шатанд гэмт буруутай Эсэх нь тогтоогдоогүй .Иймд прокурорын шатанд Хэрэгсэхгүй болгосон гэлээ. Өөр нэг эх сурвалж “Энэ хэрэг Маш нууцын зэрэглэлтэй шалгагдаж байгаа тул ганц хүний асуудлыг тусгайлан авч үзэж, ярих боломжгүй” гэсэн тайлбарыг өгч буй юм. Юутай ч албаны эх сурвалжууд энэ мэдээллийг үнэн гэж хэлж чадахгүй байгаа ч бас үгүйсгэхгүй байсан юм. Э.Бат- Үүлээс өөрөөс нь энэ талаар тодруулах гэсэн боловч тэрбээр орон нутагт ажиллаж байгаа гэдгийг түүний ойрын эх сурвалж өгөв. Ямартай ч хуулийнхны хүрээнд ийм мэдээлэл явж байна.Тэгвэл энэ хэрэгтэй холбоотойгоор хэн юу гэж хэлэв гэдгийг сийрүүлье.

Э.Бат-Үүл ажлын хэсгийнхэн яллагдагчаар дахин татсан тухайгаа сэтгүүлчдэд ярихдаа “ Намайг 2000 онд хуулийн наад захын шаардлага, заалтуудыг зөрчин гэм хийгээгүй байхад “Ганц худаг”-т хорьж байв. Тухайн үед намайг баривчлах гэж буй талаар мэдээгүй учир олон түмэндээ үгээ хэлж чадалгүй хоригдож байсан. Дахин ийм үйл явдал гарч болзошгүй учир та бүхэнд хандан болж буй үйл явдлын талаар мэдээлэх гэсэн юм.

1998 оны намар С.Зоригийн амь насыг зэрлэг, балмадаар хөнөөсөн. Хэрэг гарсан орой намайг гэртээ байхад Нийслэлийн цагдаагийн дарга Н.Ганболд “Хамгаалалтад авч байна” гэж хэлээд хэргийн газар дагуулж очсон. Намайг очиход олон хүн бужигнаж байсан. Хэргийн газрыг хамгаалалтад авалгүй олон хүнийг бужигнуулсан нь үнэхээр гайхмаар санагдсан. Тухайн үед хэргийн газарт очоод бусадтай адилхан цочирдсон. Тэгээд Ц.Элбэгдоржийг ирэнгүүт хамт байж байгаад цуг явсан. Гарахдаа цагаан цэнхэр малгайгаа мартсан байв. Хэрэг болсны дараа надаас гэрчийн мэдүүлэг авсан.

Намайг малгайгаа мартсан гэдгийг цагдаагийн байгууллага тогтоосон.Тухайн үед мөрдөн байцаагч н.Цогтбаяр надад малгайг маань буцааж өгч байсан. Үүнээс хойш надаас ямар нэгэн мэдүүлэг, байцаалт аваагүй. Гэтэл УИХ-ын сонгуулийн өмнө дөрөвдүгээр сарын үед мөрдөн байцаагч н.Цогтбаяр дахин дуудаад “Хэргийн газарт орхисон малгай чинь байна уу. Танд байгаа бол аваад хүрээд ир” гэсэн. Малгай маань байсан. Тэгсэн миний малгайг авангуутаа “Энэ малгай хэргийн газраас олдсон учир сэжигтнээр татаж байна” гэсэн. Тэгээд намайг сэжигтнээр татсан. Уг аргаар улс төрийн маш том компанит ажлыг явуулсан. Тухайн үед намайг яаж гүжирдэж, доромжилж байсныг та бүхэн мэднэ” хэмээн бухимдангуй ярьж байсныг санаж байгаа байх.

Хяналтын прокурорын ярилцлага

Түүний энэ мэдэгдлийн дараахан Нийслэлийн хяналтын прокурор Б.Батжаргал ярилцлага өгөхдөө “Эрүүгийн хэргийн нууцад хамаарах эсэх асуудлыг мөрдөн байцаагч өөрөө бие даан шийддэггүй. Хэрэгт авагдсан баримт, материал нь Төрийн нууцын тухай хууль, Төрийн нууцын жагсаалт батлах тухай хуульд хамаарагдаж байгаа эсэх талаар шинжээч томилж дүгнэлт гарсны дагуу шийддэг. Энэ хэргийн хувьд Төрийн нууцын жагсаалт батлах тухай хуульд заасан маш нууцын зэрэглэлд хамаарах баримт, материал авагдсан тул шинжээчийн дүгнэлтээр хэргийг нууцын зэрэглэлд хамааруулан шалгаж байгаа. Э.Бат-Үүлийг 2000 оны дөрөвдүгээр сарын 11-ний өдөр сэжигтнээр, 2000 оны наймдугаар сарын 29-ний өдөр тухайн үед хэрэгжиж байсан 1986 оны Эрүүгийн хуулийн 62 дугаар зүйлд зааснаар яллагдагчаар татан шалгасан байдаг. Сэжигтэн, яллагдагчаар татсан хэргийг 2000 оны аравдугаар сарын 16-ны өдөр прокурорын тогтоолоор хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн. Өөрөөр хэлбэл, 2000 онд сэжигтэн, яллагдагчаар татсан үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн гэсэн үг юм. Нэгэнт сэжигтэн, яллагдагчаар татсан үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсний дараа мөрдөн байцаалтын ажиллагаагаар дахин шалгах үндэслэл гарсан учраас ажлын хэсэг түүнийг сэжигтэн, яллагдагчаар татаж, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулж байна. Энэ нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасны дагуу мөрдөн байцаагчийн эрх хэмжээний хүрээнд хийгдсэн ажиллагаа юм.

Хэрэг гарсны дараа хэргийн газарт нэвтэрсэн бүх хүнээс холбогдох шинжилгээний дээж авсан. Э.Бат-Үүлээс өмнө нь хурууны хээний шинжилгээний дээж хэд хэдэн удаа авч байсан. Хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулж байгаа ажлын хэсгийн мөрдөн байцаагч нараас шинжилгээ авах шаардлагатай байгааг өөрт нь мэдэгдэж байсан боловч тодорхой шалтгааны улмаас хойшлуулж байсан. Харин сая авсан хурууны хээ, үс, цусны шинжилгээний хувьд хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу мөрдөн байцаагчийн эрх хэмжээний хүрээнд хийгдсэн ажиллагаа юм. Хэрэгт ганцхан Э.Бат-Үүлийг биш хэд хэдэн хүнийг холбогдуулан сэжигтэн, яллагдагчаар татан шалгаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, мөрдөн байцаалтын ажиллагааны явцад Э.Бат-Үүлийг сэжигтэн, яллагдагчаар татах үндэслэл гарч ирсэн учраас шалгаж байна. Түүнээс биш сонгуультай холбоотой улс төрийн зорилгоор шалгаагүй. Мөрдөн байцаах байгууллага болон прокурор нь хуульд заасан чиг үүргийн дагуу хэн нэгнээс хараат бусаар ажил үүргээ гүйцэтгэдэг. Хэрэгт Тагнуулын ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газрын хамтарсан ажлын хэсгийн мөрдөн байцаагч нар хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулж прокуророос үйл ажиллагаанд нь хуулийн дагуу хяналт тавьж байгаа. Харин энэ хэргийн хувьд төрийн өндөр албан тушаалтнууд, тэр дундаа УИХ, Засгийн газар, Ерөнхийлөгч болон улс төрийн нам, эвслээс нөлөөлсөн зүйл байхгүй. Хуулиараа ч хориотой зүйл юм” гэж нэлээд ул суурьтай ярилцлага өгч байв.

Ерөнхийлөгчийн байр суурь ба Улсын ерөнхий прокурорын туслахын мэдээлэл

Үүний дараахан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж сэтгүүлчидтэй уулзалт хийх үеэрээ Э.Бат-Үүлийн хэргийн талаар асуусан асуултад “Э.Бат-Үүлийг би үргэлж дэмжиж ирсэн. Баатар болтол нь дэмжсэн дээ. Цаашдаа ч дэмжинэ. С.Зоригийн хэрэг дээр ажиллаж байгаа хүмүүст хэн нэгнийг хэлмэгдүүлэх ямар ч зорилго байхгүй. Хэлмэгдүүлэх ч ёсгүй” гэж хэлсэн. Үүнээс олон нийт Э.Бат-Үүл С.Зоригийн хэрэгт холбоогүй юм байна гэсэн мессэжийг авсан.

Тэгвэл хамгийн сүүлд Улсын ерөнхий прокурорын газраас энэ оны эхний есөн сарын байдлаар хийсэн ажлын талаарх тайлан мэдээгээ сэтгүүлчдэд танилцуулахдаа, Улсын ерөнхий прокурорын туслах, Дотоод аюулгүй байдлын хэлтсийн дарга Э.Амарбат “С.Зоригийн хэрэгт Б.Булганаас гадна нэг бус хүнийг сэжигтнээр татаж, саатуулан байцааж байгаа. Энэ хэргийг нууцын зэрэглэлтэй шалгаж байгаа тул илүү мэдээлэл өгөх боломж алга. Хэргийн мөрдөн байцаалтын ажиллагаа дууссан. Удахгүй шүүхэд шилжүүлнэ” хэмээсэн. Ингэхдээ Э.Бат-Үүлийг дурдаагүй нь түүнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосонтой холбоотой байж болох талтай гэж учир мэдэх хүмүүс ярьж байсан билээ. Ийм мэдээллийг юутай ч хуулийн зарим эх сурвалж өгч байна.

Манай орон хоол хүнс, эд бараа, материал технологи гэх мэт дийлэнх хэрэгцээгээ хилийн чанадаас авдаг. Харамсалтай нь орж ирж буй бараа бүтээгдэхүүний хэдэн хувь нь стандартад нийцсэн байдаг вэ. Бидний өдөр тутамдаа хэрэглэдэг хүнсний бүтээгдэхүүн хоргүй, аюулгүй гэсэн баталгаа бий юу? Ингэж үзэж эргэлзээ тээх шалтгаан нь монголчуудад олон бий. Учир нь импортын бараанд тавигдах чанар стандарт журам байдаггүй гэхэд хилсдэхгүй. Тэдгээрийн орц найрлагыг хянаж шинжлэх лаборатори, хэмжих техник хэрэгсэл, мэргэжлийн хяналт шалгалт дутмаг байдагтай холбоотой. Мөн дээрээс нь баталгаагүй хуурамч эм орж ирэх болсон нь хүний биеийн дархлаа төдийгүй генд сөргөөр нөлөөлөх хэмжээнд хүрээд байна. Энэ нь юугаар баталгаажиж байна вэ гэхээр бидний өдөр тутамд хэрэглэж буй хүнсний бүтээгдэхүүн тэр тусмаа мал болон амьтны гаралтай маханд антибиотик их хэмжээгээр илэрч байгаа нь өнөө цагийн гол хөндөх сэдэв болж байгаа юм. Антибиотик их хэмжээгээр илэрч буй бүтээгдэхүүнээр хооллосноор сүүлийн үед эрчүүд мэдэгдэхүйц эмэгтэйлэг шинжтэй болж байгааг эмч нар онцлож байна. Иймд үндэсний аюулгүй байдал, монгол үндэстний эсэн мэнд оршиход заналхийлж буй аюулын талаарх баримт нотолгоог бид дэлгэж буй юм. Нөгөө талаар дэлхий нийтээр энэ бүхний эсрэг цогц арга хэмжээ авч эхэлж буйн жишээ нь ДЭМБ-аас зохион байгуулж буй ”антибиотикийн долоо хоногийг ирэх арваннэгдүгээр сарын 14-21-ний өдөр болгон зарлаж байгаа аж. Антибиотик гэдэг нь ямар бодис агуулдаг, яагаад эрчүүд эмэгтэйлэг шинжтэй болж байгааг хөндөхөөс өмнө нэгэн судалгааг хүргэе.

Манай улсад насанд хүрсэн хүмүүсийн нас баралтын хоёр дахь үндсэн шалтгаан нь хорт хавдар. Жилд 3000 орчим хүн энэ өвчнөөр өвчилдөг гэсэн судалгаа бий. Үүнийг хүн амын тоотой харьцуулахад өндөр үзүүлэлт. Түүнчлэн хорт хавдраар өвчлөгсдийн 60-70 хувь нь хожуу үедээ хүрсэн буюу бүр эмчлэгдэхгүй оноштой байдаг байна.

Судалгаанд хорт хавдар үүсгэгч гадаад хүчин зүйлүүдээс архи, тамхитай холбоотой 20, бие махбодийн нөхөн төлжилтөөс 10, бусад хүчин зүйл 25 хувийг эзэлж байна. Харин хүнс тэжээлтэй холбоотой нь хамгийн өндөр буюу дангаараа 45 хувийг эзэлж байгаа юм. Энэ 45 хувийн дийлэнх нь мал болон амьтны гаралтай махнаас үүдэлтэй болохыг эрдэмтэд тогтоожээ.

Бид малын махнаасаа яагаад хордож

байна вэ?

Бид малын махыг хамгийн органик, эрүүл, аюулгүй гэдэгт итгэж ирсэн. Гэтэл яагаад хордох болов. Нэгдүгээрт, эмийн бүртгэл мэдээллийн үйл ажиллагааны хяналт маш муу байдагтай холбоотой гэнэ. Нөгөө талаас малын эмийн чанарын хяналт, шалгадаг лаборатори муу. Мах, сүүний эрүүл аюулгүй байдлыг эмээр, вакцинаар дамжуулж хордуулж байдаг аж. Түүнчлэн зориулалтын дагуу малд эм, вакцин хэрэглэсэн ч гэсэн тодорхой хугацаа өнгөрсний дараа хүнсэнд мах, сүүг нь хэрэглэх ёстой. Гэтэл монголчууд гурав хоногийн дараа сүүг нь зарчихсан, махыг нь идэж байх жишээтэй. Энэ байдал нь дам утгаараа ямар нэгэн өвчин эмгэг үүсгэхэд голлох нөлөө үзүүлж буй шалтгаануудын нэг аж. Малын мах, махан бүтээгдэхүүн болон сүү, сүүн бүтээгдэхүүн дэх эмийн үлдэгдлийн хяналтыг хийж чаддаггүй. Хоёрдугаарт, зах зээлд нийлүүлж байгаа мах, сүүг зарж байгаа малчин ч, ченжүүд ч шинжилгээнд өгч хянуулдаггүй. Захуудад жижиг лаборатори байдаг ч хүчин чадал муутай. Энэ нь хүнсний аюулгүй байдалд нөлөөлж, өвчин үүсгэгч болж байна. Гэтэл бид аажуухан дамаар хордуулаад байгаа хордлогыг авч хэлэлцдэггүй. Энэ мэтээр эмийн замбараагүй хэрэглээнээс экологийн цэвэр бүтээгдэхүүнээ хортой болгочихож буй юм.

Тахианы мах

хүний биед хор болсон түүх

Тахианы цээж мах сайн гэх ойлголт анх Америкаас дэлгэрсэн. Үнэхээр ч уургаар баялаг нь үнэн. Энэ хэрээр дэлхий нийтэд тахианы махны хэрэгцээ эрс нэмэгдсэн. Тиймээс фермерүүд, үйлдвэрүүд эрэлтийг хангахын тулд тахианд элдэв гормон, антибиотик хэрэглэж эхэлсэн байдаг. Үүнээс болж тахианы мах бас хүний биеийг хордуулагч бодис агуулах хэмжээнд хүрчээ. Саяхны нэг жишээг онцолъё. Түргэн хоолны “KFC” сүлжээ рестораныг антибиотик тарьсан тахианы махаар үйлчлэхээ зогсоохыг АНУ-ын иргэд саяхан шаардсан. Иргэд нийт 350 мянган хүний гарын үсгийг цуглуулан “KFC”-гийн толгой компани болох “Yum! Brands”-т хүргүүлжээ. Тахианы өсөлтийг хурдасгаж, өвчнөөс сэргийлэх зорилгоор антибиотик тарьсны уршгаар АНУ-д жилдээ 23 мянган иргэн амиа алддаг гэж эрүүл мэндийн судлаачид тооцоолсон байна. Тиймээс зоогийн газрууд энэ төрлийн тахиаг хэрэглэхээс татгалзаж эхэлжээ. Харин “McDonald’s” АНУ, Канад дахь салбартаа антибиотик тарьсан тахиа ашиглахаа зогсоохоор болсон ч “KFC” дорвитой арга хэмжээ авч чадахгүй байгаа юм.Тэгвэл эрдэмтдийн хамгийн сүүлд гаргасан судалгаагаар тахианы мах хүний биед хортой байж магадгүй гэсэн үр дүн гарсан байна. Эрүүл амьдралын төлөө Жон Хопкинс төвийн эрдэмтэд тахиаг өсч, хөгжихөд зориулан хэрэглэдэг химийн бодис болон антибиотикт шинжилгээ хийж үзсэн байна. Амьтанд хэрэглэхийг хориглосон антибиотик, түүн дотор агуулагдах хүнцэл гэх элемент, Тайленол, Бенадрил зэрэг толгойны эмийн хольц байгааг илрүүлсэн байна. Гэхдээ хүний амь насанд шууд нөлөөлөх химийн бодис олдоогүй ч аажимдаа нөлөөлдөг болохыг тогтоожээ.

Антибиотик ба эмэгтэй дааврын хэмжээ

Малын болон амьтны гаралтай махнаас гарч буй хүнцэл гэх элемент нь антибиотикийн төрлийн вакцин, эмнээс үүсэлтэй болох нь нэгэнт тогтоогдоод байгаа юм. Энэ элемент дотор хүний эрүүл мэндэд хортой бодис агуулагдаж бамбай булчирхайн дааврын бодисын солилцоонд өөрчлөлт оруулдаг төдийгүй эрэгтэй хүний нөхөн үржихүйн тогтолцооны хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулдаг байна. Энэ нь ялангуяа Япон, Солонгос гэх мэт өндөр хөгжилтэй болон голдуу Азийн орнуудад ихээр элбэгшиж буй гэнэ. Аажимдаа энэ өөрчлөлт нь бий болдог бөгөөд эхлээд эмэгтэй дааврын хэмжээг ихэсгэдэг аж. Ингэснээр эр хүний дотоод сэтгэлгээ өөрчлөгддөг гэнэ. Дараа нь гадаад төрх, биед нь энэ өөрчлөлт орж турьхан болж ааш араншин нь хувирамтгай болдог гэнэ. Эцэст нь нөхөн үржихүйн тогтолцооны хэвийн үйл ажиллагаа нь алдагддаг байна.

Улсын хоёрдугаар төв эмнэлгийн захирал Г.Баясгалантай энэ талаар ярилцлаа.

-Сүүлийн үед эрэгтэйчүүд эмэгтэйлэг болох хандлагатай болж байна. Энэ нь антибиотикийн зохисгүй хэрэглээтэй холбоотой гэх юм. Мэргэжлийн хүний хувьд та юу гэж үзэж байна?

-1990-ээд он болтол бид социалист нийгэмд амьдарч байсан. Харин одоо ардчилсан нийгэмд амьдарч байна. Өнөө цагт ёс зүй болон хувь хүнд өгөх шаардлага өөрчлөгдсөн шүү дээ. Тэгэхээр хүний бэлгийн амьдрал бол тухайн хүний асуудал. Энэ байдалд хандах хандлага багагүй өөрчлөгдчихсөн. Энэ утгаараа нийгэмд ямар нэгэн цензур байхаа больсон. Нэг үгээр хэлбэл, манай нийгэмд эрх чөлөө, хүн байх зааг алдагдаж байна. Сүүлийн үеийн судалгаагаар эмэгтэй даавар ихэсгэдэг бодисын хэмжээ хоол хүнсэнд ихэссэн гэдгийг нотлох болсон. Тиймээс энэ байдлаас шалтгаалж эрэгтэй хүмүүс эмэгтэйлэг болох хандлага ажиглагдаж байгааг үгүйсгэхгүй. Энэ нь өндөр хөгжилтэй орнуудад илүү түгээмэл харагддаг.

-Тэгэхээр энэ нь хоол хүнснээс шууд хамаарах болсон гэсэн үг үү?

-Эр хүний эрэгтэйлэг шинж чанар нь буурч байна. Энэ нь хоол хүнснээс болж байна. Далд хэлбэрээр аажимдаа ийм болж байна. Эрэгтэйлэг шинжээ алдсан эрчүүд эмэгтэйлэг шинж рүүгээ хувьсан өөрчлөгдөж байж болох юм.

-Хүмүүс антибиотикийн хор нөлөөг тэртэй тэргүй эмнээс авч байдаг. Үүнийг эртнээс шинжилж тогтоолгож болдог уу?

-Ампициллин, ципозелин зэрэг эм уухад тухайн хүний өвчин эдгэж буй мэт санагдаж болох авч ихэнх бактерийн 70-90 хувь нь устдаггүй. Тиймээс ханиад хүрсэн ч ямар нянгаар үүссэнийг тогтоож зориулагдсан антибиотик хэрэглэх ёстой. Бактерилогийн шинжилгээ өгөх ёстой. Энэ шинжилгээний хариу гурав хоногийн дотор гардаг. Дүүрэг болон гурав дахь шатлалын эмнэлгүүдэд хийгддэг.

-Нянгийн тэсвэржилт нь хүний идэж буй хоол хүнсээр дамжих уу?

-Олон улсын судалгаагаар антибиотикийн тэсвэржилтийн аян зөвхөн хүнд биш мал эмнэлэгт явуулах ёстой гэж үздэг. Эргэн тойронд явж буй нян зөвхөн хүн биш малд халдварладаг. Малд тодорхой зохицсон антибиотик хийх ёстой. Мах болон хүнсэнд хэрэглэхэд нөлөөлөхгүй. Мал амьд организм учраас эргэлдэж буй нянгууд тэсвэржилт үүсгэх магадлал байдаг.

-Антибиотикийн зөв зохистой хэрэглээ гэж юуг хэлээд байгаа юм бэ. Тухайн хүн юун дээр анхаарах ёстой вэ?

-Өнөө үед дэлхий нийтээр антибиотикийн тэсвэржилтийн асуудлыг ярьж байна. Учир нь 1940 онд анхны антибиотик болох пенициллинийг хийсэн байдаг. Энэ нь тухайн үед бүх бичил организмд хүчтэй үйлчилж, ирээдүйд ихэнх өвчинг төгс анагаана гэж ярьж байсан. Бичил организм өөрөө маш түргэн хугацаанд тэсвэртэй, дасан зохицож чаддаг. Харин сүүлийн үед гарч буй шинэ антибиотикуудыг хэрэглэснээр бичил организмд маш хурдан хугацаанд тэсвэржилт үүсэж байна. Үүний үр дагавар нь хатгаа, менингит, бактерийн нянгаар үүсгэгддэг бүх халдварууд юм. Тиймээс эдгээр өвчинг эмчлэхэд маш хэцүү, хүндрэлтэй байдаг.

-Сүүлийн үед антибиотикийн зохисгүй хэрэглээнээс үүдэж ямар өвчин түгээмэл байна вэ?

-Эмнэлэгт олон эмийг хольж хэрэглэсний хор уршгаар ирж буй хүмүүс маш их байна. Тухайлбал, хатгаа нэлээн хэдэн жилийн өмнө пенициллин уугаад дарагдчихдаг байсан. Гэтэл одоо хатгааг үүсгэж буй үүсгэгч нь олон янз. Тэдгээр үүссэн бактерууд ямар ч антибиотик уусан маш тэсвэртэй байна. Тиймээс хатгаа авсан хүнийг эмчлэхэд гарах сөрөг үр дагавар ихтэй. Ер нь ямар нэг өвчин туссан л бол заавал эмчид хандаж, эмчийн заавраар эм хэрэглэж байвал сөрөг үр дагавар гарахгүй.

-Манай улсад антибиотикийг хэрэглэх журам заалтыг эмч болон эмийн сангийн байгууллагууд дагаж мөрддөг болов уу?

-Ямар өвчинд ямар антибиотик хэрэглэх вэ гэдэг удирдамж гарсан. Тиймээс бид эмч хүний үүднээс байнга зөвлөж, зөв цагт нь зөв эм антибиотик хэрэглэж байж манай улсын эмийн зохистой хэрэглээнд шилжиж чадна. Нэгдүгээрт, эмч нар антибиотикийнхоо зөв зохистой хэрэглээг анхаарч ажиллах хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, иргэд өөрсдөө дурын антибиотик авч хэрэглэхгүй байх ёстой. Үүнийг заншил болгомоор байна. Заавал мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авч, жорын дагуу хэрэглэх хэрэгтэй. Гуравдугаар эмийн сангууд орлого хөөж болохгүй. Энэ нь цаашлаад хүний амь настай холбоотой асуудал шүү дээ.

-Амьд организмд үүсч буй нянгийн тэсвэржилт гэж юу вэ?

-Нянгийн тэсвэржилт хүнд байгаа нян хэд дахин үржээд байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, хүн халдвар авсан тохиолдолд тэсвэртэй байгаа нян дээр нэмэгдээд өвчин үүсээд байна гэсэн үг. Хүн нэгэнт л өвчин туссан байхад өөрөө мэдээд хэрэггүй антибиотик хэрэглэх нь өөрийгөө хэд дахин хорлож байгаа юм. Учир нь антибиотик үнийн хувьд өртөг өндөртэй шүү дээ. Тиймээс нэг л удаа зөв цагт, зөв аргаар, зөв жороор өөрийгөө эмчлүүлчих юм бол олон өвчнөөс сэргийлж чадна.

Д.Маргад Б.Уранчимэг

“Баривчиллаа”, “Баривчилна”, “Эрүүгийн хэрэг үүсгэлээ”, “Шалгаж байна” гэсэн үгс олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээс салахаа байв. Юу болоод байгааг сөхөөрөх зав өгөхгүй хөврөх дээрх үгс юу өгүүлнэ вэ. Эцэстээ энэ нь зүгээр л заналхийлсэн, айлган сүрдүүлсэн байдалтай болж ирлээ. Эрх баригчдын “шоу” юу гэж харагдахаар. Ингэж бодож буй хүмүүс ч бий. Энэ баривчилгаа өнгөрсөн УИХ-ын сонгуулийн дараачаас эхэлсэн. Одоо цааш хэр удаан үргэлжлэхийг мэдэх аргагүй. Онилогдож буй хүмүүс нь өнгөрсөн дөрвөн жил төрийн эрхийг барьж байсан намынхан. Тэр дундаа улс төрийн хүрээнд бол тэрний, энэний хүн гэж яригддаг хүмүүсийг хуулийнхан баривчилж буй нь анхаарал татаж байгаа юм. Тийм учраас улстөржсөн “их баривчилгаа” эхэллээ гэж хэлэх, хардах хүн олон байна. Энд нэгэн судалгаа өгүүлье. “Улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээн дэх авлигын талаарх төсөөллийн 2015 оны судалгаа”-ны тайлан саяхан гарсан байна. Энэ судалгааны дүн 3.65 гэсэн үзүүлэлттэй гарсан нь өнгөрсөн оны түвшнээс 0.07 пунктээр өссөн үзүүлэлт юм. Өөрөөр хэлбэл, манай улсын улс төрийн авлигын хэмжээ өнгөрсөн оны түвшнээс нэмэгдсэн болохыг энэ үзүүлэлт илэрхийлж байна. Өндөр түвшний авлигад хамгийн хүчтэй нөлөөлж буй хүчин зүйлс нь албан тушаалын томилгоо, улс төрийн намын болон сонгуулийн санхүүжилтийн механизм, улс төрийн хүрээн дэх бизнес бүлэглэлүүдийн ашиг сонирхлын зөрчил болоод байгааг онцолсон байна. Үүнийг иш татахын учир сүүлийн үед өрнөж буй баривчилгааны өнгийг дээрх судалгаа хэлээд өгч буй мэт.

Өнөөдрийн байдлаар Авлигатай тэмцэх газар болон хууль хяналтын байгууллагаас авлига хээл хахуулийн хэрэгт холбогдуулан олон хүнийг баривчилж, зарим нэгийг нь шалгаж эхлээд байгаа. Шалгахаар төлөвлөж буй албан тушаалтнууд ээлжээ хүлээгээд байгаа гэх мэдээлэл ч бий. Тэгвэл УИХ-ын сонгуулиас хойш хэн хэнийг баривчлав гэдгийг дор сийрүүлье.

ӨМЧ, ГАЗРЫН ХАРИЛЦААНЫ АЛБАНЫ ДАРГА НАРААС ЭХЭЛСЭН БАРИВЧИЛГАА

Эрх баригчдын эхний хүн бол нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга Н.Батсүх байв. Түүнийг БНХАУ-ын иргэнд хууль бусаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгож байхад нь Эрүүгийн цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн алба хаагчид үйлдэл дээр нь барьж, саатуулсан гэж хуулийнхан тайлбарласан. Уг нь Н.Батсүх нь энэ хэрэгт хамаагүй байсан ч түүний удирдлага дор ажилладаг, иргэн Б, Ч, П нар иргэдийн цахим үнэмлэхийг ашигласан нь тогтоогдсон. Мөн БНХАУ-ын иргэн Л-д Баянзүрх дүүргийн Их цуурайтын аманд 42 айлын газар эзэмших гэрчилгээ олгосон нь тогтоогдсон хэмээдэг. Авлига өгсөн Ли овогт хятад иргэн нь Монголд барилгын салбарт 10 орчим жил үйл ажиллагаа явуулж буй барилгын компанийн захирал аж. Н.Батсүх нарыг хээл хахууль авсан гэж Эрүүгийн хуулийн 268-д заасан зүйл заалтаар буруутган эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байгаа. Учир мэдэх хүмүүс Н.Батсүхийг хэлмэгдүүллээ, түүний удирдлага доорх ажилчид нэрийг нь барьж хууль бус үйлдлийг Н.Батсүхэд нялзаалаа хэмээдэг. Дараачийнх нь Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын Удирдлага бодлого төлөвлөлтийн газрын даргаар ажиллаж байсан Б.Амаржаргал нарыг Авлигатай тэмцэх газар энэ сарын 14-нд баривчлан саатуулсан. Б.Амаржаргалыг бас л бусдаас их хэмжээний хахууль авсан хэрэгт буруутган, сэжигтнээр татсан. Түүнчлэн Баянгол, Сүхбаатар дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албадын дарга нарыг ч саатуулаад буй. Дараагийн удаад нь Налайх дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаныхан онилогдож буй гэх яриа хуулийнхны дунд байна.

“ГУДАМЖ ТӨСӨЛ”, “ГЭР ХОРООЛЛЫН ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЛТ” БОЛОН 888 ТӨСӨЛ ХӨТӨЛБӨРҮҮДИЙГ ШАЛГАЖ ЭХЭЛЖЭЭ

Өнгөрсөн долдугаар сарын 29-ний өдөр Баянгол дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга С.Бямбадорж, Сүхбаатар дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга Т.Мөнхбаатар нарыг бусдаас их хэмжээний хээл, хахууль авсан хэрэгт буруутган, АТГ-аас баривчилж, хорих 461 дүгээр ангид хорьсон юм. Тухайлбал, Сүхбаатар дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга Т.Мөнхбаатарыг тус дүүргийн 20 дугаар хороо, Бэлх зуслангийн Хадатын аманд байрлалтай “Хадат Вилла” хотхоныг барьж буй компанид 40 айлын газрын бичиг баримтыг хуурамчаар үйлдэн өгч, оронд нь олон тэрбум төгрөг авсан гэж буруутгасан бол Баянгол дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга С.Бямбадоржийг иргэдэд олгогдох ёстой 0.07 га газрыг нь дээрэмдэн авч, газрын захирамжийг хуурамчаар үйлдэж бусдаас их хэмжээний мөнгө авсан гэж буруутгаж байгаа юм. Дүүргийн Өмч, газрын харилцааны албаны дарга нараас эхэлсэн энэ баривчилгаанд цааш нийслэлийн “Гудамж төсөл”, “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт” болон 888 төсөл хөтөлбөр зэргийг хариуцан ажиллаж байсан албан тушаалтнууд онилогдох бололтой. Одоогоор энэ төслүүдийн санхүүжилтэд шалгалт оруулсан гэх мэдээлэл байгаа юм.

ТӨРИЙН БАНКНЫ ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРЛЫН ОРЛОГЧ Т.ДОРЖДЭРЭМИЙГ СААТУУЛСАН НЬ ҮНДЭСЛЭЛТЭЙ ЮУ?

Авлигатай тэмцэх газрын Мөрдөн шалгах хэлтсээс Төрийн банкны гүйцэтгэх захирлын орлогч Т.Дорждэрэмийг хээл хахуулийн хэрэгт сэжиглэн, энэ сарын 09-ний өдөр баривчилсан. Т.Дорждэрэмийг Эрүүгийн хуулийн 268 дугаар зүйлд заасанчлан хахууль авсан, эрх мэдлээ урвуулан ашигласан, банкны хууль тогтоомж зөрчсөн гэх үндэслэлээр сэжигтнээр тооцон, цагдан хорих захирамжийг шүүгч гаргасан тухай эх сурвалж мэдээлсэн. Түүнийг Төрийн банкны гүйцэтгэх захирлын орлогч хэмээх албан тушаалаа ашиглан их хэмжээний найдваргүй зээл бусдад олгосон, ингэхдээ бусдаас хахууль авсан гэж буруутгасан гэж байгаа. Харин үүнийг банкны салбарынхан эрс няцааж байгаа бөгөөд найдваргүй зээл бусдад олгохыг гүйцэтгэх захирлын орлогч мэдээд өгчихдөггүй. Ямар нэгэн улс төрийн шалтгаантай байх гэж таамаглаж байгаа аж.

САЙД АСАН Н.БАТБАЯР БОЛОН ХӨГЖЛИЙН БАНКНЫ ЗАХИРАЛ Н.МӨНХБАТ НАРЫН ХЭРГИЙГ НЭГТГЭСЭН ГЭНЭ

УИХ-ын гишүүн асан, Эдийн засгийн хөгжлийн сайдаар ажиллаж байсан Н.Батбаярыг АТГ-аас шалгаж эхэллээ. Эх сурвалжуудын мэдээлснээр Н.Батбаярыг Хөгжлийн банкны албан тушаалтнуудад холбогдох хэрэгт ийнхүү шалгаж буй юм. Сайд асан Н.Батбаяр нь “Чингис”, “Самурай” бондын олголт, зарцуулалттай холбогдуулан албаны эрх мэдлээ хэтрүүлсэн, төсвийн хөрөнгийг үрэгдүүлсэн гэх үндэслэлээр ийнхүү АТГ-т байцаагдаж эхэлсэн байна. Түүнтэй хамт Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал Н.Мөнхбатыг мөн шалгаж эхэлжээ. Тэдний хэргийг нэгтгэн шалгаж байгаа юм байна. Учир нь тэднийг эрүүгийн хуулийн өөр өөр зүйл ангиар шалгаж байгаа ч хэргийн эх үүсвэр нь нэг гэж үзэж буй бололтой. Эдийн засгийн хөгжлийн яамны болон Хөгжлийн банкны эрх бүхий албан тушаалтнууд нийлж Засгийн газрын тогтоолд өөрчлөлт оруулж дээрх бондын хөрөнгөнөөс онц их хэмжээгээр завшсан гэж үзэж байгаа аж. Сайд асан Н.Батбаярыг энэ сарын 15-ны өдрөөс шалгаж эхэлсэн бөгөөд 21-ний өдөр эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ. Хөгжлийн банкны захирал асан Н.Мөнхбатыг зарим албан хаагчдынх нь хамт сайд асан Н.Батбаярыг шалгахаас өмнө АТГ сэжигтнээр татаж эхэлсэн байна. Мөн Мэргэжлийн хэмээгдэж буй энэ Засгийн газраас ажлын хэсэг байгуулагдаж Хөгжлийн банкинд аудитын шалгалт хийж эхэлсэн юм. Н.Батбаярыг Эрүүгийн хуулийн 263.2 “Төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдлээ урвуулсан”, 264.2 “Албан тушаал, эрх мэдлээ хэтрүүлсэн”, 150.3 “Онц их хэмжээний хөрөнгө завшиж үрэгдүүлсэн” хэмээн үзэж байгаа гэнэ. Тэдэнтэй хамт нэр бүхий хэд хэдэн хүн шалгагдаж байгаа юм байна.

ТҮЛШ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ДЭД САЙД АСАН Д.ДОРЖПҮРЭВИЙГ ЯМАР ШАЛТГААНААР БАРИВЧЛАВ

Түлш, эрчим хүчний дэд сайдаар ажиллаж байсан Д.Доржпүрэвийг баривчилж хорьсон тухай мэдээллийг эх сурвалжууд өгсөн. Түүнийг “ДЦС-3”-ын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор хөрөнгө оруулсан 35 сая ам.доллараас нэг саяыг нь хувьдаа завшсан хэрэгт буруутгаж байгаа хэмээн хэвлэлүүд мэдээлж байгаа. Гэвч түүнийг тухайн үед хийж байсан ажилтай нь холбогдуулан шалгаж байгаа боловч үнэн хэрэгтээ улс төр орсон гэж хэлэх хүн олон байна. Тэрбээр УИХ-ын сонгуулиар Төв аймагт нэр дэвшиж байсан. Тодруулбал, МАН-ын “томчуудтай” нэг тойрогт нэр дэвшиж байхдаа түүнийг эрх мэдэлтнүүдийн занаанд орсон гэж хэлэх хүн олон байна. Хамгийн сүүлийн үеийн дуулиан бол “МИАТ” төрийн өмчит хувьцаат компанийн албан тушаалтнуудтай холбоотой хэрэг. Тэднийг онгоцны зорчигчдын үйлчилгээнд хэрэглэгдэх бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх тендерт ХБНГУ-ын “Schneider Co.Ltd..” гэх хуурамч компанийг шалгаруулж, “МИАТ” ТӨХК-д гурван еврогийн үнэтэй дарсыг таван евро нэмэн найман евро болгох зэргээр үнийг нь өсгөн бараа бүтээгдэхүүнийг шахаж борлуулан их хэмжээний орлого олсон гэж буруутгаж байгаа.

Энэ мэтээр намчирхсан баривчилгаа, шалгалтуудын эргэн тойронд ийм мэдээллүүд байна. Дээрх мэдээллүүдээс хараад хуулийнхан удахгүй хэнийг, ямар албан тушаал хашиж байсан хүмүүсийг онилоод эхэлснийг харж болохоор аж. Хуулийнхан шалгаж болно гэхдээ хэн нэгний эрхийг зөрчиж, улстөржиж, бусдыг хэлмэгдүүлээгүй байгаасай гэж найднам.