Author: Г. Дэлгэрцэцэг

Данжаад дампуурах тусмаа гоёдог гэдэгсэн

Post author By Г. Дэлгэрцэцэг
Post date 2016-12-05
No Comments on Данжаад дампуурах тусмаа гоёдог гэдэгсэн

Энэ бол хуучны монгол үг байлаа. Хуучныхдаа 1921 оны хувьсгалаас өмнөх үеийнх л дээ. Тухайн үед аж ахуйн нэгж удирдаж байсан хятад эздийг данжаад гэж монголчууд нэрлэдэг байв. Одоогийнхоор компанийн захирал, босс гэсэн үг юм даа. Хоршоо, пүүс нь алдагдалд орж, эрсдэлтэй нөхцөлд орохоороо данжаадууд гоёж гангалаад, энгийн үеийнхээсээ илүү найрсаг, эелдэг ааш гаргадаг байсан гэдэг. Гоёх нь хүмүүст эерэг сэтгэгдэл төрүүлж, ажил үйлс нь бүтэмжтэй байгааг харуулж буй хэрэг.Нэг ёсондоо дампуурах гэж байгаагаа ингэж нууж, нийгмээс гадуурхагдахгүйн тулд, хавь ойрныхондоо эдийн засгийн чадамжгүй болсноо мэдэгдэхгүй гэж тэр. Нөгөө талаас харилцагч, түншүүдээ үргээхгүй гэсэн давхар санаа нь. Түншүүдээ үргээхгүй байж гэмээнэ тэд хөл дээрээ дахин зогсож чадах учраас тэр шүү дээ. Харин арилжаа наймаа нь ашигтай, их мөнгөтэй байх тусмаа данжаадууд нооройсон хувцастай явдаг байсан гэдэг. Тийм учраас данжаад дампуурах тусмаа гоёдог гэсэн ёгт үг монголчуудын дунд гарсан байдаг.

Яг үүн шиг зүйл Монголд болж байна. Монгол Улсын эдийн засаг дампуурч байна. Сэргэхгүй байна. Энэ эрх баригчид Монгол Улсыг гоёхгүй байна. Нэг л их сээхэлзсэн, толгой өндөр хүмүүс тас няс хийсэн мэдэгдэл гаргаад суух юм. Эдийн засаг нь хямарч алдагдалтай байгааг нууж, улсаа гоёхын оронд данс улайсан, хоосорсон хэмээн мэдэгдсэн нь эрх баригчид. Бүр Монгол Улсын эдийн засаг дампуурч байна гээд гайхуулж буй өнгө аястай зарласан нь бий. Цухас дурдахад, төв банкны долларын нөөц хасахтай гарсан талаар Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Баяртсайхан ам алдсан нь ханшийн өсөлтийг хөөрөгдөх шалтгаан байв. Улсынхаа валютын бүх нөөцийг ингээд ил зарлачихдаг төв банкны ерөнхийлөгч гэж хаана ч байхгүй гэж олон нийт шүүмжилж байв. Дараачийнх нь Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэнгийн мэдэгдэл. Монгол Улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл хийх үеэрээ 2016 оны төсвийн алдагдал оны эцэст таван их наяд хүрнэ гэсэн нь бас л бөөн шуугиан тарьсан. Шуугиан гэхээсээ илүүтэй гадаад болоод дотоодод сөрөг мессэж болж олон улсын зах зээл дэх Засгийн газрын бондын ханшийг унагалаа гэх шүүмжлэл. Энэ мэтээр эрх баригчдын мэргэжлийн бус мэдэгдлүүд эдийн засгийг туйлдуулах эхлэлийг тавьсан гэхэд болно. Тэдний эх оронч бус мэдэгдлээс харвал төр засагт гарсан энэ хүмүүс эх орноо гэсэн сэтгэлтэй, монгол хүн мөн үү гэж эргэлзмээр.

Гэтэл дэлхийн улс орнуудын зээлжих зэрэглэлийг тогтоодог байгууллагын нэг болох “Moody’s” Монголын зээлжих зэрэглэлийг В3 ангиллаас С1 ангилал руу буулгаснаа зарлав. Хариуд нь Засгийн газар, Монголбанк хоёр хамтран энэ шийдвэр “бодит бус” гэж мэдэгдэв. Улмаар “Moody’s” байгууллага Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг нэг шатлал бууруулсныг бодит байдалтай нийцэхгүй гэж үзэж байна” гэж эсэргүүцэв. Үр дүнгүй эсэргүүцлээ гээд юунд хүргэх вэ. Эрх баригчдын сүржигнэлээс болоод Moody’s манайхны гоншигонолыг хүлээн авч, дээд ангилал руу шилжүүлэхгүй нь лав. Өнгөрсөн долоо хоногт мөн л БНХАУ-ын зээл бүтэхийн даваан дээр мэдэгдэл гаргаад бараг л тусгаар тогтнолоо авч үлдлээ гэх ухааны юм ярив. ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах уу гэхээр ярьж болох л юм. ОУВС-гийнхан манай улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар нэлээд ойлголттой байгаа. Тэгэхээр ганц “Moody’s”-ийн шийдвэрээс болж ярьж хэлсэн зүйлээсээ буцахгүй байх гэж найдаж байна гэх.

Тэгсэн атлаа өөрсдийнх нь хариуцлагагүй мэдэгдлийнх нь гор гарч ханш унаад эхлэхээр Монголбанкны ерөнхийлөгч нь “ажиглаж байна” гэдэг. Сангийн сайд нь болохоор данс улайчихсан, тулмаараа газар гуядсан гээд гайхуулж ханхалздаг. Ерөнхий сайд нь Оюу толгой дээр очоод удирдлагуудад нь үүрэгддэг. Эдийн засаг нь дампуурчихаад байхад эрх баригчдын хийж буй ажил гэж ердөө л ийм л зүйл харагдаад байгаа юм. Юунд эрдэж, ийм толгой өндөр мэдэгдлүүд хийж суугааг нь ойлгох хүн олдохгүй байна. Үгүй ядаж л тэдэнд данжаадын ухаан алга. Монгол Улсыг ийм боломжтой гээд гоёчих, найрсгаар асуудалд хандчих сүйхээ харагдахгүй байна. Монголын эдийн засгийн өсөлт сүүлийн улиралд дараалан буурлаа. Энэ хэний буруу вэ. Тухайлбал, ДНБ нэгдүгээр улиралд 3.1 хувиар, хоёрдугаар улиралд 1.4 хувь өсөж байсан бол гуравдугаар улиралд 1.6 хувиар уналаа. Сүүлийн гурван сар дараалаад дефляцитай буюу үнэ хасах болж буурсан үзэгдэл гарав. Оноос хойш төгрөгийн ханш 460 төгрөгөөр буюу 23 хувь унасан. Төсвийн алдагдал 2.3 их наяд төгрөг болов. Гадаад зээлийн хүүгийн төлбөр ханш уналтаас болж хар аяандаа нэмэгдсэн. Эдийн засаг өөрөө унаж байгаа юм биш эрх баригчдын буруу бодлогын үр дүнд унаж байгаа юм гэдгийг эдийн засгийн ажиглагчид хэлж байна. Монгол Улс дампуурах эрсдэлд байна гэж анхааруулж байгаа нь маш сэрэмжтэй, няхуур, алсыг харсан бодлого хэрэгтэйг илтгэж буй. Тэр тусмаа эрх баригчид хэнэггүйтэж яваад улсаа сүйрүүлж мэдэх учраас тэр юм. Харамсалтай нь тэд “бодит бус”, “эсэргүүцэж байна” гэсэн мэдэгдэл гаргаад “тийм биш, ийм биш” гэж сээхэлзсэн дүртэй хариулахаас хэтрэхгүй байна. Хувхай хоосон байж бүхнийг тас няс гэж хариулах хэрэг байна уу, ер нь. Ам ажил нь зөрж, ямар ч арга зам гарц олж чадаагүй өнөөдөртэй золгосныг дээрх дефляцитай тоон мэдээ хангалттай харуулж буй. Ингэж галзуурах хэрэг байна уу, үгүй юү. Гэтэл үнэндээ цасаа ч цэвэрлэх давс алга, та нарт. “Найрсаг Улаанбаатар” гэсэн шоуг хэдэн сая төгрөгөөр тэмдэглэж сүржигнэв. Зөвхөн энэ арга хэмжээг 200 сая төгрөгөөр зохион байгуулсан сураг сонсогддог. Гэтэл олон жилийн дунджаас ахиухан цас хэдхэн хоног ороход л барьц алдлаа. Одоо гурав дахин өндөр үнээр цас хайлуулах давс авч байна. Энэ бол цас хайлуулах давс авч дундаас нь мөнгө унагаж буй нугалаа гэдэг чинь ил харагдаж байна гэж хүмүүс ярьж сонсогдоно лээ. Тэгээд ард түмэн халтираад байна гэхээр битгий унгас алдаад бай гэдэг. Та нарын жижигхэн улс төр чинь ердөө л энэ.

Та нар улс төрийн орооноосоо салаач ээ. УИХ-ын сонгууль дуусчихаад байна. Бараг жил гаран болоход юу ч хийсэнгүй, улс төрийн ороо нь арилаагүй хэвээрээ. Улс төрийн тэр ороо чинь сонгууль дуусахад хамт дуусах ёстой. Улс төр гэдэг чинь дөрвөн жилд нэг хийдэг сонгууль төдий зүйл биш. Сонгууль бол намуудын хийдэг жижиг улс төр. Том улс төр бол улс орноо авч явах ухаан хэмээдэг. Монголыг хөгжүүлж, эдийн засгийн хямралаас гарах, ард түмнээ аюулгүй тайван амьдруулах, олон улсын тавцанд гарч ажиллах чадварыг ард түмэн хүсэж байна. Эрх баригч та нарын улс төрийн хямрал чинь эдийн засгийн хямрал болтлоо уруудчихаад байна. Тэр улс орны хөгжлийг уруудуулсан алдаа чинь Монгол Улсыг дампуурлын ирмэгт аваачлаа. Та нар Монгол Улсыг дампууруулах гээд байна уу, авч явах гээд байна уу. Ард түмэн сонголтоо хийчихээд байхад эрх баригчид та нар ямар сонголт хийчихээд сээхэлзэн толгой өндөр, тас няс хийсэн хариулт өгөөд эдийн засгийн хямралыг бариад байна вэ. Данжаад ухаан сийлж, Монгол Улсаа гоёж гангалаад, энгийн үеийнхээсээ илүү найрсаг эелдэг ааш гаргаж эдийн засгийг хямралаас гаргах төсөл хөтөлбөрүүдийг олж сэдэх ёстой бус уу.

онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Мөрөөрөө ажлаа хийж явсан малчин, тогооч нарт С.Зоригийг хөнөөх ямар хэрэгцээ байх вэ

Ардчиллын удирдагч, төр нийгмийн зүтгэлтэн С.Зориг агсны амийг хөнөөсөн гэх хэрэг илэрч буй бололтой. Үүнийг ойрын үед өрнөж буй үйл явдлуудаас тодорхой харж болохоор байгаа юм. Тухайлбал, Улсын ерөнхий прокурорын туслах, Дотоод аюулгүй байдлын албаны дарга Э.Амарбат “С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэгт Б.Булганаас гадна нэг бус хүнийг сэжигтнээр татаж, саатуулан байцааж байна. Хэргийг маш нууцын зэрэглэлтэй шалгаж байгаа учраас дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх боломжгүй. Мөрдөн байцаалтын ажиллагаа ерөнхийдөө дууссан. Удахгүй шүүхэд шилжүүлнэ” гэж мэдэгдсэн нь С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн этгээдүүдийг мөрдөн байцаалтын шатанд нотлох баримттайгаар тогтоожээ гэж ойлгогдохоор байгаа юм. Энэ хэрэгт талийгаачийн эхнэр Б.Булганаас эхлүүлээд Э.Бат-Үүл, Орхон аймгийн харьяа Т.Чимгээ, Содномдаржаа нарыг хэрэгт яллагдагчаар татаж шалгаж байгаа гэдгийг хэвлэлүүд мэдээлээд нэгэнт эхэлсэн. 18 жилийн турш С.Зориг агсны үхэлтэй холбоотой янз бүрийн таамаг, сэжгүүд өнөөг хүртэл явсаар одоо л уг хэргийн эзэн холбогдогч тогтоогдож шүүхийн байгууллагад очих болж буй нь сайн ч бас эргэлзээ дагуулсан олон асуулт байна.

Хэргийн холбогдогч гээд буй тэр хүмүүс С.Зоригийн амь насыг үнэхээр хөнөөв үү. Тэдний үйлдэл яаж нотлогдож байгаа вэ. Зүгээр ажлаа хийж явсан малчин, тогооч нарт С.Зоригийн амь насыг хөнөөх ямар хэрэгцээ шаардлага гарав. Малчин, тогооч хоёр ярилцаад эсвэл толгойд нь ийм адын бодол төрөнгүүт С.Зоригийн амийг очоод хөнөөчихсөн хэрэг үү. Тэдэнд С.Зоригийн амийг хөнөөх бодол төржээ гэж бодъё. Хөдөөний залуус “Эрдэнэт хотоос Улаанбаатар хотод ирээд шууд “40 мянгат”-ыг олоод тэр тусмаа С.Зоригийн амьдарч байсан байрыг мэдээд, гэрт нь түүнийг алахаар отож байсан гэдэг нэг л үнэмшил муутай. Тэгэхээр тэднийг “40 мянгат” руу, С.Зоригийн амьдарч байсан байр руу хөтөлж аваачсан, гэрийг нь хэн нэг нь зааж өгсөн байж таарах нь. Малчин, тогооч хоёрыг ийм хэрэг хийхэд нь турхирсан, тулгасан цаад захиалагч нь хэн бэ. Түүнийг тогтоосон уу. Яавч жирийн нэг малчин, тогооч хоёр ямар ч учир шалтгаангүйгээр С.Зоригийн амийг хөнөөх сэдэл төрөхгүй. Тэд ийм ноцтой хэрэг өдүүллээ гэхэд юуны тулд УИХ-ын гишүүн, Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга, Дэд бүтцийн хөгжлийн сайдын үүрэг гүйцэтгэгчийн албыг хашиж байсан С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн байж таарах вэ. Тэдэнд ямар ашигтай гэж.

Түүнчлэн 18 жилийн дараа Б.Булганыг дахин цагдан хорьж саатуулсан нь зориуд буруу мэдүүлэг өгч, худал ам зураг гаргуулан нөхрийг нь хөнөөсөн алуурчдыг сул чөлөөтэй байлгасаар ирсэн буруутай хэмээн С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхэн үздэг. Б.Булган тухайн үед мэдүүлэхдээ “Миний нөхөр Зоригийг хөнөөсөн алуурчид нь эр эм хоёр хүн байсан. Батаа, Оюунаа гэж биe биeнээ дуудаж байсан “гэж мэдүүлж, цагдаагийнхан түүний тодорхойлсноор ам зураг гарган улс орон даяар тарааж байв. Б. Булганы мэдүүлгийн бас нэг анхаарал татсан зүйл нь “Эрдэнэт” үйлдвэртэй холбоотой хэлсэн үг. Тэрбээр “Эрдэнэтийн эхлэл шүү гэж хоёр алуурчид хэлсэн” хэмээн мэдүүлэг өгсөн байсан бөгөөд энд аллагын гол зангилаа нуугдаж байсан байж болохыг хуулийнхан үгүйсгэдэггүй. Яагаад “Эрдэнэтийн эхлэл шүү” гэж хэлэв. “Эрдэнэтээр битгий оролдоорой” гэж хэлсэн үг үү, чухам юу гэсэн үг вэ гэдэг нь өнөөдөр ч таамаг хэвээр байна. Зөвхөн энэ үгнээс болж Орхон аймгийн хоёр иргэнийг хорьж энэ хэрэгт нялзаав уу. Мөрдөн байцаалтын явцад энэ зүйл яаж эргэж, хэрхэн тайлагдаж байна вэ гэх мэтээр олон нийтийн тайлж харахыг хүссэн олон зүйл байна. Ингээд бодохоор 18 жил Батаа, Оюунаа нарыг хайж хуулийнхан төөрөгдөлд орсон нь бас ямар шалтгаантай байв. Тэгэхээр хэргийг бүхэлд нь маш нууц гэж халхавчлалгүйгээр боломжтой хүрээнд хуулийнхан тайлбар өгмөөр байгаа юм.

Түүнчлэн дараагийн нэг эргэлзээ бол С.Зориг агсны хэрэгт яагаад Орхон аймгийн иргэдийг шалгах болов. Хуулийнхан энэ хэрэг илэрч байгаа, удахгүй шүүхэд шийлжүүлнэ гэж буй бол тэднийг ямар нотлох баримтын үндсэн дээр сэжиглэж буй юм бол хэмээн олон нийт хийгээд сэжигтнүүдийн ар гэрийнхэн гайхаж байгаа юм. С.Зориг агсны хэрэгт сэжигтнээр татагдан баривчлагдсан иргэн Т.Чимгээ, Содномдаржаа нарын ар гэрийнхэн өчигдөр хэвлэлийнхэнд хандан мэдээлэл хийсэн билээ. 2015 оны наймдугаар сарын 31-ний өдөр буюу нэг өдөр Содномдаржааг хашааных нь гаднаас, Т.Чимгээг ажилдаа явах замд нь саатуулсан гэж хэлсэн юм. Энэ үеэр Содномдаржаагийн ээж Л.Жавзмаа “Миний хүүд 2014 оны хагасаас эхлээд дарамталсан, чамайг ална, хядна, танайхыг сүйрүүлнэ, чи С.Зоригийн хэрэгт холбоотой биз дээ гэх мессэжүүд ирэх болсон. Тэр мессэжүүдийг цуглуулж хэвлүүлэхэд 28 хуудас болж байгаа. Тухайн үед хэвлүүлсэн мессэжүүдээ цагдаагийн байгууллагад өгч, шалгаж өгөхийг хүссэн. Гэтэл цагдаагийн байгууллага тоогоогүй. Ингээд 2015 оны наймдугаар сарын 31-ний өдөр хүүг минь гэрийнх нь гаднаас дөрвөн том хар машинтай хүмүүс ирээд баривчлаад аваад явсан. Хүү рүү маань хүн амины хэргээр хоригдож байгаа н.Амгаланбаатар гэгч мессэж бичиж дарамталдаг байсан юм шиг байна лээ. Тэр хүний худал гүжир гүтгэлгийг үндэслэн хүүг минь хориод байна. Дээдэс дундаас гарсан тэр аймшигтай хэргийг малчин, ногоочин жирийн ард иргэдэд үүрүүлэх гэж байна. Хүү минь 1998 оны аравдугаар сарын 2-ны өдөр аавтайгаа хадлангаа хийж байсан. Хүү маань хэрэг гарах үед гэртээ байсан гэдгийг би өөрөө гэрчилнэ. н.Амгаланбаатар гэгч нь хөрш зэргэлдээ амьдарч байсан бөгөөд олон жилийн өмнө нүүж явснаас хойш хүүтэй минь холбоогүй байсан” хэмээжээ. Харин Т.Чимгээгийн нөхөр нь н.Амгаланбаатарын холын хамаатан юм байна. Т.Чимгээ рүү мөн 2014 оноос дарамталсан утгатай мессэж ирж эхэлсэн гэж. Түүний ах Т.Хүрэлбат “1998 онд манай дүүгийнх Дорноговь аймагт амьдарч байсан. Нөхөр нь Эрдэнэтийнх учраас 1998 оны 10-11 дүгээр сарын үед Эрдэнэт рүү шилжиж байсан юм билээ. Тухайн үед дүү маань гурван хүүхэдтэй, бага хүүхэд нь хоёр настай байсан. Тийм нялх хүүхэдтэй эмэгтэй аймшигтай хүн амины хэрэг хийнэ гэж байх уу. Хүний санаанд багтахгүй байгаа биз дээ. С.Зоригийн хэргийг хэн нэгэнд үүрүүлэх процесс л яваад байна. Ингэхийн тулд дарамтлах арга хэрэглэж байгаа” гэв.

Харин олон нийт хэн нь худал, хэн нь үнэн яриад байгааг ойлгохгүй бас л төөрөгдөлд орох бололтой. Ар гэрийнхэн нь барим тавим ингэж мэдээлэл хийж байхад манай хууль хяналтынхан ямар ч холбоогүй хүнд хэрэг тохох гээгүй байгаа гэсэн найдлага үлдлээ. Тэгээд ч Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж энэ сарын эхээр сэтгүүлчидтэй уулзалт хийхдээ “С.Зоригийн амь насыг бүрэлгэсэн хэрэг гарснаас хойш манай хууль хяналтын байгууллагынхан олон жил нойр хоолгүй ажилласан. Нэг зүйлийг хэлье, энэ дээр ажиллаж байгаа хууль хяналтын байгууллагынхан хэн нэгэн хүнийг хэлмэгдүүлэх ямар ч зорилго тавиагүй шүү. Хянаж байгаа улсууд ч сайн харж байгаа. Энэ хэргийн эзнийг олоход бид туслах ёстой л гэж бодож байна. Хэрэг шүүхийн шатанд шийдэгдэх хэмжээнд очиж байгаа юм болов уу гэсэн ойлголт байгаа. Монгол Улсын ерөнхий прокурор бол төрийн хууль цаазын жинхэнэ зөвлөх гэж явдаг. Би бол Ерөнхий прокуророос л хяналт тавьж байгаа хүний хувьд асууж тодруулдаг” хэмээсэн. Тэгэхээр хуулийнхан алдаагүй байх гэдэгт найдахаас өөр боломж үлдсэнгүй. Тэгээд ч ямар ч хэргийн талаар улсын Ерөнхийлөгчөөсөө эхлүүлээд прокурорын байгууллагаас эрх мэдэлтнүүд байн байн зарлаад мэдээлэл хийгээд байдаггүй. Ерөнхийлөгчийн зүгээс ч хэлж байна, прокурорууд удаа дараа албан ёсны мэдээллийг олон нийтэд өглөө, тэгэхээр С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэг шийдэгдэж, мөрдөн байцаалтын шат дуусаж одоо хэргийг шүүх явц эхлэх нь гэж ойлгож болох нь. Гол нь прокуроруудын удаа дараа мэдэгдсэнчлэн төрийн нууцын зэрэглэлтэй баримт, материалууд хавсаргагдсан хэрэг учир шүүх хурал хаалттай болох нь тодорхой. Эх сурвалжаас авсан мэдээллээр ирэх долоо хоногт шүүх рүү шилжих юм байна. Зарим УИХ-ын гишүүн энэ шүүх хуралд нууцыг задруулахгүй гэсэн гарын үсэг зурж оролцох хүсэлтээ хуулийн байгууллагад илэрхийлээд байгаа гэх мэдээллийг ч бид авлаа. Гэвч энэ шүүх хурлыг нээлттэй болгох хүсэл олон хүнд бий. “Нүүрс хөтөлбөр”-ийн гэх хэргийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр олон нийтэд нээлттэй явуулсан шиг дээрх хэрэгтэй холбоотой зарим нэг зүйлийг нээлттэй явуулж яагаад болохгүй гэж.

онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Улс төрийн хийрхүү зангаа больцгооё

Post author By Г. Дэлгэрцэцэг
Post date 2016-08-29
No Comments on Улс төрийн хийрхүү зангаа больцгооё

Оросын нэг алдарт зохиолч “Орос оронд юу болж байна вэ?” гэж асуугаад, өөрөө хариулахдаа “Идэж ууж л байх шив дээ” гэсэн гэдэг. Түүн шиг “Монголоор юу байна вэ?” гэвэл “Дарга болох гэсэн хийрхүү хүмүүс л байх шив дээ” гэхээс өөр хариулт олдохгүй нь бололтой. Монголчуудын улс төрийн хийрхүү зан 1989 оноос эхэлсэн гэхэд болно. Бараг л 27 жил болох гэж байна. Үүний 25 жилд нь МАН нэг юм ярьдаг. АН нь бас өөр юм ярьдаг. Үүнээс нь болж ард түмэн талцаж хоёр тал болдог. Хамгийн инээдтэй нь тэдний хийрхүү зангаас болж ямар ч ач холбогдолгүй, Монголын хөгжилд нэмэргүй зүйлс нийгэмд чухал асуудал мэт дэвэрч, хөөсөрдөг.

Түүний нэг илрэл нь Улаанбаатар хотын төв талбайн нэр. АН-ынхан Засгийн эрх барихаараа Чингисийн талбай гэж нэрлэхийг хүснэ. МАН нь болохоороо “Чингисийн талбай болгож таарахгүй. Д.Сүхбаатарын талбай гэж нэрлэх ёстой” гэх жишээтэй. МАН нь Д.Сүхбаатараа хүндэлдэг, АН нь Чингисээ дээдэлнэ гэж харгалдах. Хоёулаа л монголчуудын хувьд тухайн цаг үеийнхээ баатрууд, эх орончид. Төв талбайн нэр Чингис эсвэл Сүхбаатарынх байх уу гэдгээс болж хэдэн жил талцаж, хийрхэх ёстой юм бол. Үүнээс өөр хийх зүйл Монгол Улсад байхгүй мэт аяглах юм. Гэтэл энэ хугацаанд Монгол Улсын хөгжлийн хэтийн бодлого алдагдаж, эдийн засгийн хямрал, ядуурал, авлига хээл хахууль тартагтаа тулж төрийн өмчит компанийн дарга болох гэсэн, эсвэл төрийн хаялгатай албанд орж хөрөнгөжих гэсэн хүмүүсийн хийрхүү зан, шуналаас өөр зүйл харагдахаа байв. Юмны наад цаадахыг ялгахгүй хүнд бол Монголоор дүүрэн эх орончид, нэг л их ажил хийж байгаа дүр эсгэгчид. Гараас гарч буй шийдвэр нь ердөө л төв талбайн нэр өөрчлөх төдий. Харин өнөө цагийн залуучууд “Эзэн Чингис нь XIII зууны, Д.Сүхбаатар нь XX зууных. Энэ өнгөрсөн үеийн хүмүүсийн нэрээр төв талбайг нэрлэлээ гээд яах юм бэ” гэж шүүмжлэлтэй хандах болов.

Эндээс харахад нэг үеэ бодвол ард түмэн жижиг сажиг зүйлийг тоохоо больсныг гэрчилж буй хэрэг. Тэр тусмаа ардчилал гэдгийг шударга ёс, дэг журам, стандарт гэж ойлгоод эхэлсэн байна. Үүнийг батлах нэг ярилцлагыг ШУА-ийн философийн хүрээлэнгийн захирал, академич Г.Чулуунбаатар саяхан манай сонинд өгсөн юм. Тэрбээр “Улс төрийн сэтгэл зүйн хувьд монголчууд туйлширсан улстөрчдөөс залхсан. Сүүлийн 26 жилд ардчилал, эрх чөлөөний үзэл санааг бодитой хүлээж авч, язгуур мөн чанарыг ойлгосон. Ардчилал гэдэг нэрийн дор ёс суртахуунтай, дэг жаягтай, хариуцлагатай, ажилч хичээнгүй, соёлтой байх ёстойг монголчууд ойлгож байгаа” гэжээ. Улс төрийн сэтгэл зүйн хувьд хийрхүү, туйлширсан байдлаас монголчууд залхаж эхэлснийг эндээс харж болно. Гэтэл монголчуудын итгэлийг өнгөрсөн 25 жилийн турш хүлээж ирсэн АН, МАН-ынхны үзэл баримтлал, монголчуудын эрх чөлөөний үзэл санааг бодитой хүлээж авч чадахгүй байгааг дээрх төв талбайн талцлаас нь харж болно.

Үнэндээ Улаанбаатар хотын төв талбайн нэрийг өөрчилснөөр монголчуудын хувьд юу өөрчлөгдөх юм бэ. Ямар ашиг тустай юм бэ гэдгийг захын хүн ч хэлж чадахаар болсон байна. Уг нь аль ч нам засгийн эрхэнд гарсан байлаа, Монголынхоо хөгжлийн төлөө зүтгэх ёстой. Тэд улс орны бодлого л ярих учиртай. Түүнээс нэр, хэлбэр хөөцөлддөгөө болих хэрэгтэй. Үүнийхээ оронд ард түмнийхээ амьдралыг сайжруулах ёстой. Улс орноо хөгжүүлэх үүрэгтэй. Засгийн эрх барьж буй намынхны хийх гол ажил нь энэ шүү дээ.

Сталины тухай нэг онигоо шиг яриа байдаг даа. Сталин нударганчуудыг цаазалж, эд хөрөнгийг нь хураах, Кремлийг хөх, улаан өнгийн алинаар нь будах вэ гэсэн хоёр асуудлыг коммунист намынхаа хуралд оруулсан гэдэг. Зөвлөлийн гишүүд нь Кремлийг улаанаар, хөхөөр будна гэж хоёр талцан маргажээ. Эцэст нь улаан өнгөөр будах шийдэлд хүрэв. Эхний гол асуудлаа хэлэлцэж амжилгүй байсаар хурал өндөрлөх болжээ. Тэгэхэд нь Сталин “За та нарын саналаар Кремлийг улаан өнгөөр будах боллоо.

Харин нударганчуудыг цаазалж, хөрөнгийг нь хураах боллоо шүү” гэжээ. Үүний дараа нударганчуудыг цаазалж, хөрөнгийг нь хураасан түүхтэй гэдэг. Төв талбай Чингисийнх, Д.Сүхбаатарынх байх ёстой гээд талцаад байгаа нь дээрх онигоо шиг л санагдаад байх юм. Ямар ч ач холбогдолгүй аар саархан иймэрхүү зүйлд ач холбогдол өгч хоёр нам нийгэмд хийрхэл, хөөсрөл үүсгэдэг. Олны анхаарлыг иймэрхүү зүйлд хандуулж байгаад цаагуураа идэж уух гэсэн нэг арга нь гэдгийг олон нийт одоо мэддэг болжээ. Улаанбаатарын төв талбайн нэрийг Д.Сүхбаатарын гээд хуучнаар нь нэрлэх шийдвэр гаргаж байх өдрүүдэд улс төрийн хөшигний ард сайдын суудал таван сая ам.доллар хүрсэн гэдэг. Энэ нь бас л талцал, хийрхүү зангийнх нь нэг илрэл.

Таван сая ам.доллар өгч чадахгүй нэг нь шаралхсандаа энэ тухай ам алдсан биз. Төр засгийн албанд очсон нөгөө нь насандаа байхгүй тэнгэрийн хишиг атгачихлаа гэж ойлгодог болов. Таван сая ам.доллараа өгч сайд болж чадсан нь хагартлаа баярлаж байна. Энэ мөнгөө хэд л бол хэд нугалаад олчихдог учраас баярлаж байгаа байх. Төр засагт хэдхэн хүн гарч ялаа шиг баяжих гэсэн хүсэл шуналаас өөр зүйл харагдахаа байв.

Үнэндээ сайд, дарга болно гэдэг хамгийн ялтай ажил. Учир нь тэд зөвхөн Монгол Улсын тогтвортой, аюулгүй байдал, ард түмний эрх ашигт анхаарлаа хандуулж ажиллах учиртай. Ямар ч алдаа гаргах эрхгүй учраас тэр. Харамсалтай нь манай улсад албан тушаалыг хариуцлага гэж харахаа больсон. Тэр тогтолцоо нь дампуурснаас өнөөдөр сайдын суудал таван сая ам.доллар болтлоо хийрхэж байгаа юм. Төр засгийг талцуулж хагаралдуулдаг энэ хийрхүү зангаа больцгооё. Харин хүмүүс сайд, дарга болсноо ял, хариуцлага гэж ойлгодог болсон цагт Монгол Улс хөгжих юм байна.

онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Бидний амьдралд юу ч хийх боломжгүй хоёр өдөр байдаг

Post author By Г. Дэлгэрцэцэг
Post date 2016-08-21
No Comments on Бидний амьдралд юу ч хийх боломжгүй хоёр өдөр байдаг

Японд Хориэ Такафүмиг мэддэггүй хүн ховор. Тэрбээр интернэт үйлчилгээний асар хурдтай өссөн “Лаивдоор” компанийг байгуулсан, олны анхаарлын төвд байдаг медиа од. Түүний Кинки их сургуулийн төгсөлтийн баяр дээр хэлсэн үг японы интернэтээр трэнд болжээ. Тэрбээр хэлэхдээ “Та бүхэн 10 жилийн өмнө ухаалаг утас бариад, алхангаа утсаа ухаж яваа өөрийгөө төсөөлж байсан уу. Би ч төсөөлөөгүй, та нар ч төсөөлөөгүй. Ирээдүйд зугаатай сайхан зүйлс зөндөө. Тэрийг яаж бүрэн амсаж, сайхан амьдрах вэ, тэгэхийн тулд одоод л бүрэн дүүрэн амьдрах хэрэгтэй. Яагаад би ийм олон алдаж, ийм хэцүү зүйлс туулж, ийм олон хүнд хууртагдаж…тэгсэн хэрнээ яагаад ийм сайхан сэтгэл дүүрэн амьдарч байна вэ гэвэл “Би одоо цагт амьдардаг болохоор тэр юм. Ирээдүйгээс айлгүй, өнгөрсөнтэй зууралдалгүй, өнөөдрөөрөө амьдраарай гэжээ. Энэ бол амьдралд хайртай, хүсэл тэмүүлэлтэй байхын нэг жишээ.

Хориэ Такафүмигийн хэлсэнтэй утга дүйх Далай ламын нэг сайхан сургааль бий. Тэр бол “Бидний амьдралд юу ч хийх боломжгүй хоёр өдөр байдаг. Нэг нь өчигдөр нөгөө нь маргааш. Тиймээс хайрлах, итгэх… амьдрахаа өнөөдөр л хий гэсэн байдаг.

Өнөөдөр гэдэг өдөр байгаа ч маргааш юу болохыг бид мэдэхгүй. Тэгэхээр өчигдөр ямар нэгэн зүйлийг хийгээгүй, хийж чадаагүй бол өнөөдөр л хий гэсэн үг. Иймд өнөөдөртөө, одоо цагт амьдарч, амьдралаа хэрхэн утга төгс, бүтээмжтэй байлгах нь биднээс хамаарах аж. Тийм болохоор уншигч та өнөөдрийг битгий алдаарай. Далай ламын хэлсэнчлэн тэр тусмаа хайрлах, итгэх, тэмүүлэхээ нэг өдрөөр ч алгасаж болохгүй. Учир нь хэн нэгний амьдралд хэдэн өнөөдөр байгааг мэдэх аргагүй юм.

онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

МАН-ынхан Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг угтаж Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай хуулийн хэрэгжих хугацааг хойшлуулсан уу?

Засгийн газар энэ есдүгээр сараас хэрэгжиж эхлэх байсан Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай хуулиудын хэрэгжих хугацааг хойшлуулах төсөл өргөн барина гэж өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдсэн билээ. Тэгэхээр ирэх есдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэх байсан дээрх хоёр хуулийн мөрдөж эхлэх хугацааг 2017 оны долдугаар сарын 1-нд болгож сунгах нь тодорхой болов. Хуулийн хэрэгжих хугацааг сунгаж буйгаа МАН-ын Засгийн газар эдгээр хуулиудыг дагаж мөрдөх бэлтгэл ажлыг хийнэ гэж тайлбарлаж буй. Дээрх хоёр хуулийг дагаж гарах ёстой процессын хууль болон Цагдаагийн тухай хууль, Прокурорын тухай хууль, Шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх тухай хууль, Хохирлыг барагдуулах сангийн тухай хуулийг өмнөх парламент ёсчлоогүйтэй холбоотой гэнэ. Хэрэв дээрх процессын хуулийг ёсчилсон бол эрх зүйн шинэчлэл бүрэн утгаараа бий болох байсан бололтой. Харамсалтай нь батлаж чадаагүйн улмаас дээрх хуулиудыг нэг жилээр хойшлуулах шалтгаан болсон гэнэ. Энэ бол зүгээр л МАН-ынхны тайлбар гэж харах хүн олон байна. Ардчилсан нийгмийн үнэт зүйл, зарчим, улс орны хөгжлийн шаардлагад нийцсэн эл хуулиудыг цаг хугацаа алдахгүй, хэрэгжүүлэх ёстой гэж хуулийнхан үзэж байгаа юм. Хугацаа алдсанаар юу алдах вэ. Эндээс хэн хохирох вэ, жирийн иргэд л хохирох юм. Манай улсад төрийн залгамж халаа байдаггүйн нэг жишээ нь дээрх хуулийг хойшлуулж буйн нэг илрэл. Хамгийн эхний хардлага бол өмнөх эрх баригчдын шийдвэрийг дараагийн эрх баригчид нь нурааж буйн эхлэл. Ёсчлоогүй процессын хуулийг өмнөх УИХ-ын эхлүүлсэн ажил гэж улс төржилгүйгээр үргэлжлүүлэн одоогийн УИХ хэлэлцээд, батлаад явж болох ч тийм зүйл болохгүй нь бололтой. Учир нь дээрх хуулийн төслүүд боловсруулагдаад эмхлэгдчихсэн. Үүнийг дагаад цөөнгүй ажлын хэсэг байгуулагдаж, олон чиглэлээр судалгаа хийгдээд ихээхэн хөрөнгө мөнгө зарцуулагдчихсан, өнөөгийн УИХ-аар хэлэлцэн батлахад болохгүй зүйл үгүй. Гэвч тэгсэнгүй. Хуулийн хэрэгжих хугацааг хойшлуулахаар дээрх хуулиудад өнөөгийн эрх баригчид өөрийн үзэмжээр хандах, засвар оруулах боломж бүрдэж буйг орхиж болохгүй. Ингэснээр дахин цаг хугацаа алдахаас хэтрэхгүй юм. Тэр хооронд мөн л Гэмт хэргийн тухай хууль тийм заалт, ийм заалт хэрэггүй гэж маргах хүн захаасаа аваад гараад ирэх биз. Мөн хуулиудыг дагаад тийм байгууллага байх ёстой, ёсгүй гэх маргаан дахиад хэдий хэр үргэлжлэх юм, мэдэхгүй.

Дэлхийн хандлагаас харахад Эрүүгийн хууль юун түрүүнд хувь хүнийг хамгаалахад чиглэгддэг. Харин манай улсад төр, үндэсний аюулгүй байдал гэх мэт том хэргүүдээс эхэлдэг. Монгол Улс хэдийгээр Үндсэн хуулиндаа хувь хүний халдашгүй эрхийг хамгаална гэж заасан ч Эрүүгийн хуулиараа бүрэн хамгаалж чадаагүй байсан юм. Иймд Эрүүгийн хуульд заасан хэм хэмжээг тодорхой болгох, ойлгомжгүй буюу оновчгүй хэрэглэсэн зарим нэр томъёог залруулах, олон улсын гэрээ, конвенцид нийцүүлэх талаар нарийн судлан үзсэний үндсэн дээр Гэмт хэргийн тухай хуулийн төслийг /Эрүүгийн хуулийн шинэчилсэн найруулга/ боловсруулсан байдаг. Зөрчлийн тухай хуулийн төсөл 16 бүлэгтэй бөгөөд хуулийн төслийн Ерөнхий ангид зарчмын шинжтэй зүйлүүдийг Гэмт хэргийн тухай хуулийн ерөнхий ангитай уялдуулан тусгажээ. Тийм учраас энэ хоёр хуулийг салган хэрэгжүүлэх боломжгүй гэдгийг хуульчид хэлж байна.

Тухайлбал, одоо мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуулиар хохирол ихтэй олонхи хэргийн хувьд тухайн хүн хохирлыг барагдуулсан ч гэсэн заавал шоронд явдаг. Тэгэхээр тэр хүн нэгэнт шоронд орох учраас хохирол барагдуулах дургүй байдаг. Хичнээн хохирол барагдуулсан ч доод тал нь таван жил хоригддог. Тиймээс шүүгчийн хувьд яллагдагч хичнээн сайн хүн байлаа ч хууль нь ял хөнгөлөх боломж олгодоггүй. Өөрөөр хэлбэл хэрэг болгонд хохиролд таарсан ялыг өгч чаддаггүй. Тэгвэл шинээр боловсруулсан хуульд бүх хэргийн гуравны хоёрт нь тухайн хүн хохирлыг барагдуулсан бол ял оноохгүйгээр тэнсэж, хянан харгалзахаар заасан. Ингэснээр шоронжсон нийгмээс татгалзах, мэргэшсэн гэмт хэрэгтнийг бэлдэхгүй байх, өгсөн ялыг дахин гэмт хэрэг гарах шалтгаан болгохгүй байх үр нөлөөтэй ялын системийг бий болгож байгаа. Хүнд нэг удаа гэмээ ухамсарлах боломж олгож хорихоос өөр төрлийн ялаар шийтгэвэл тэр хүн мэргэшсэн гэмт хэрэгтэн болохгүй. Иргэнд энэрэнгүй хандах нэг жишээ бол энэ. Мэдээж энд онц ноцтой хэрэгтэнд хамаарахгүй. Эндээс л харахад иргэнээ хамгаалсан хууль болсон гэдэгт олон хүн маргахгүй. Шинэ хууль хэрэгжихгүй цаг хугацаа алдснаар энэ мэтээр хөнгөн төрлийн гэмт хэрэгт холбогдсон иргэд урьдын адил хорих ялаар шийтгүүлээд явна гэсэн үг. Монгол Улсад нийт 25 хорих анги бий. 8000 орчим хоригдолтой байдаг гэж үзэх юм бол дээрх хуулиудаар 3000 хоригдол нь хорихоос өөр төрлийн ялаар шийтгүүлнэ гэсэн судалгаа гарсан байдаг. Энэ судалгаагаар бол 25 хорих анги байх шаардлагагүй болж, дөрвөн хорих ангид “онц, хүнд” гэмт хэрэг хийсэн ялтнуудыг хорих хангалттай гэсэн үзүүлэлт ч гарсан байсан.

Гэтэл Гэмт хэргийн тухай хуулийн хэрэгжилт хойшилсноор иргэд иргэдээ хохироох бус төр иргэдээ хохироож буй үзэгдэл гарч, хууль сахиулагчдын эрүүдэн шүүх, бусдыг хилс хэрэгт унагадаг, өөрийн үзэмжээр бусдад ял оноодог, танил талаа хардаг явдал арилахгүй үргэлжилнэ гэсэн үг. Энэ бол хамгийн том аюул.Олон иргэний амьдрал энэ дунд сүйрч мэдэх юм. Бусдыг хэлмэгдүүлдэггүй хууль хэрэгжүүлэх нь өнөөгийн нийгэмд тулгамдаж буй нэг асуудал. Тийм учраас л Гэмт хэргийн тухай хуулийг хойшлуулсан нь цаг хугацаа алдаж буй юм. Нөгөө талаар Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хойшлуулах нэгэн шалтгаан нь улс төртэй холбоотой байх магадлалтай.

Үнэндээ улс төрийн хөшигний ард Гэмт хэргийн тухай хууль хэрэгжснээр МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын ялтайд тооцох хугацаа байхгүй болно. Учир нь энэ хуулиар бусдыг ялтай тооцох хугацаа байхгүй. Тийм учраас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАХН-аас Н.Энхбаяр нэр дэвших эрх нь нээгдэх аж. Тэгэх юм бол МАН-аас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчийн саналыг Н.Энхбаяр хувааж, АН-ын нэр дэвшигч гарна гэсэн айдас байгаа учир МАН-ынхан энэ хуулийг ирэх жил болох Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн том хаалт болгон хойшлуулан “уяж” байгаа аж.

Хэрэв энэ үнэн бол Н.Энхбаяр гэдэг ганцхан хүнээс болж нэлээд хэсэг иргэд хууль сахиулагчдын гарт эрүүдэн шүүгдэж, хэлмэгдэж, хилс хэрэгт орох нь МАН-ынханд хамаагүй бололтой. Тэд эрх баригчид, хуулийг хэрэгжүүлэхгүй тогтоон барьж болдог аж. Харин бусдад гүтгүүлж, хилсээр хоригдож, хэрэг нь нотлогдохгүй байгаа сэжигтэн олон сар хоригдохдоо Гэмт хэргийн тухай хууль хэзээ хэрэгжихийг хоног тоолон хүлээж байгаа гэдгийг мартах ёсгүй.

мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал цаг-үе

С.Зориг агсны эхнэр Б.Булганы ээж Д.Байгаль: Энэ ардчиллыг нас өндөр болсон надад бодитоор харуулаач

Түрүүч нь №042,043 (5307,5308) дугаарт

– “Энэ миний хувь тавилан. Хэн ч намайг С.Зоригтой хамт амьдар гээгүй. Би хэн юм бэ. Жирийн л нэг Булган шүү дээ. Тэр хүн ямар хүн билээ. Би харамсахгүй” гэдэг-

-Өмгөөлөгч нар нь үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзаж чадаагүйгээ юу гэж тайлбарлах юм бэ?

-Охин өмгөөллийн туслалцаа үнэхээр авч чадахгүй байгаа.Тагнуулынхан охиноос байцаалт авах үед өмгөөлөгчид нь хамт явсан. Тэр үед нь Булган байцаагч нараасаа “Би өмгөөлөгч нартайгаа уулзаж болох уу” гэхэд тэд “Уулзаж бололгүй яах вэ. Энэ бол таны эрх. Өдөр болгон уулзсан ч болно” гэсэн аж. Гэтэл энэ явдлаас хойш өмгөөлөгч нарыг нь Төв аймгийн урьдчилсан хорих анги руу нэвтрүүлдэггүй. Гадаа гараад байж бай, асуугаадахъя гэдэг гэсэн. Тэгээд хэсэг хугацааны дараа “уулзуулж болохгүй” гэсэн хариу өгдөг юм билээ. Өмгөөлөгчид нь буцаад ирдэг. Тэгэхээр очоод ч хэрэггүй юм шиг байна лээ. Төв аймаг хол юм. Өмгөөлөгч нар ч бас бид өөрсдөө ажилтай байна. Очихоор уулзуулахгүй байгаа учраас Төв аймаг руу яваад байх хэцүү байна гэсэн. Ядаж хорих ангийг нь сольж, хотод авчирж эсвэл батлан даалтад гаргаж болдоггүй л юм байх даа.

-Батлан даалтад гаргах хүсэлтийг холбогдох газруудад нь тавьсан биз дээ?

-Хүсэлт гаргасан. Өмгөөлөгчид “Батлан даалтад гаргая. Эмнэлэгт үзүүлье” гээд эмчлүүлж байсан бичиг баримтыг нь өгсөн юм билээ. Харамсалтай нь нэмэр болсонгүй.

-Одоо цаашдаа яая гэж бодож байна?

-Яг үнэнийг хэлэхэд цаашдаа яахаа мэдэхгүй байна. Бүх юм хаалттай, болохгүй. Бидэнд нааштай хариу ганц ч дуулдахгүй, ер нь бүтэл муутай байгаа. Эх хүний хувьд хэлэхэд миний охин шоронд орохоор хэрэг хийгээгүй. Өөрийнх нь байж байгаа байдал амьдралын нөхцөлийг хар. Монгол Улсад үйлчилдэг хууль дүрмийг биелүүлдэг болохын төлөө хэвлэл мэдээлэл, иргэний нийгмийн бүх л хүмүүс дуугарч надад туслаач гэж хэлье. Өндөр настай надад хийж чадах юм алга. Монголд байгаа хууль дүрмийг хэрэгжүүлэхэд түлхэц болох байгууллага байвал бидэнд туслаач. Энэ талаар дуугараач. Хүний төлөө анхаарахаа байчихсан нийгэм юм биш үү, энэ нийгэм чинь. Ардчилал гээд л байдаг. Энэ ардчиллыг нас өндөр болсон надад бодитоор харуулаач. Охинтойгоо эсэн мэнд уулзмаар байна. Бушуухан гаргаж авмаар байна. Түүний С.Зоригтой суусан зургаан жилийн амьдралыг харахад тэд хэн нэгнээ алчихаар ширүүн, догшин харилцаатай байгаагүй. Ер нь ямар эмэгтэй хүн нөхрийгөө маргааш Ерөнхий сайд болно гэж байхад хүмүүстэй нийлж алах юм бэ. Тийм хүнийг би лав мэдэхгүй. Тэр тусмаа манай охин хэзээ ч тийм муу зүйл хийхгүй. Булганыг минь хар шуурга шиг юм дайраад л өнгөрсөн. Охин минь золиос болж 17 жил явлаа. 17 жилийн турш үргэлж сэтгэлийн шаналалтай явсан.

-Энэ шаналлаас болж охин чинь амьдралдаа харамсч байсан болов уу, тухайн үед нэр нөлөөтэй лидертэй суусан даа?

-Хэрэг явдлаас хойш хоригдож, бусдад муугаар хэлэгдээд, хэвлэлээр охины минь талаар ташаа зүйл бичээд байхаар нь “Миний хүү хэл аманд ороод байх юм. Ямар ч хүнтэй суучихав даа” гэж хэлэхэд “Энэ миний хувь тавилан. Хэн ч намайг С.Зоригтой хамт амьдар гээгүй. Би хэн юм бэ. Жирийн л нэг Булган шүү дээ. Тэр хүн ямар хүн билээ. Би харамсахгүй” гээд уурласан. Тэгэхээр нь би ингэж дахиж хэлж болохгүй юм байна гэж ойлгосон. Түүнээс хойш одоо үүрдэг зовлонгоо үүрдэгсэн үү, хувь тавилангаараа яваг гэж бодсон. Гэхдээ ингэж хэл чимээгүй, охиныг минь шоронд хатаачихна гэж бодсонгүй дээ.

-Тэд анх яаж танилцсан бэ. Та мэдэх зүйлээсээ яриач?

-Тэд их сайхан харилцаатай байсан. Гэр бүлийн уур амьсгал, зан ааш, бие биедээ хандаж буй нь их дулаан, зөөлөн байсан. Нэг удаа охин “Би Зоригтой танилцсан” гэж хэлсэн. Тэгэхэд нь би “Миний охин их том хүнтэй холбогдох нь дээ. Чи сайн бодох хэрэгтэй. Амьдралаа зохиож болох үгүйг сайн бодоорой” гэж хэлээд орхисон. С. Зоригийн ээжтэй би арван жилийн нэг анги. Нэгдүгээр арван жилээ хамт төгсөж дараа нь Анагаахын дээд сургуулийг хамт төгссөн юм. Бид найзууд. Нөхрүүд маань ч Москвад аспирантурт хамт сурч байв. Хаяа тэднийхээр ордог байсан. Тэр үед С.Зориг царай муутай, жижигхэн шар хүү байсан. Ярьж байгааг нь анзаарахад ухаантай байрын хүү байв. Тэр хүү хожим нь миний хүргэн болно гэж хэн санах вэ. С.Зоригтой танилцсан гэж ярьж байсныхаа дараа охин “Тантай С.Зоригийн ээж уулзъя гэсэн” гэв. Тэр үед С.Зоригийн аав нь талийгаач болчихсон байсан үе. Тэгээд хүргэний ээж, Баяраа, Баяраагийн эхнэр гурав манайд ирсэн. Бид нэг оройг их сайхан өнгөрүүлсэн. Үүнээс хойш охин, С.Зориг хоёр гэр гэрээрээ орж гарах болсон. Талийгаач хүргэн маань бид хоёрт их хүндэтгэлтэй ханддаг байсан.

-Тэдний учирсан түүх …?

-Булган ер нь нэг их зүйл надтай илэн далангүй яриад байдаггүй, дуугүй талдаа хүүхэд. Би нэг л түүхийг нь мэдэх юм байна.Тэд танилцаад удаагүй байтал охин С.Зоригт хэлэлгүйгээр Польш руу явчихсан байж. Тэр үед Польш улсад ардын эмчилгээний чиглэлээр ажиллавал овоо мөнгө олж болдог гэж хүнээс сонссон юм шиг байгаа юм. Манай нэг дүү эмч. Түүнтэй хамт Польш руу явчихсан юм. Тэр үед шилжилтийн үе эхэлчихсэн, хүнд байсан. Тэнд очоод ажиллах гэсэн ажил ч тийм амар олдоогүй юм шиг байгаа юм. Тэнд сар гаран болоод “Бид хоёрын хийх ажил биш байна” гэсээр буцаад ирсэн. Энэ хооронд сураггүй алга болсон Булганыг С.Зориг хайсан байгаа юм. Баянгол зочид буудалд Булганы найз нягтлан хийдэг байсан.Түүн дээр очиж Польш явсныг нь мэдсэн аж. С.Зориг араас нь Польш явахаар зэхэж байсан юм билээ. Маргааш ниснэ гээд онгоцны тийзээ авчихаад байж байтал Булган нисэхийнх нь өмнөх өдөр буцаад ирсэн. Тэрнээс хойш л тэр хоёр ер салаагүй, Булганыд хамт амьдрах болсон.

-Охин чинь байртай байсан юм уу, одоогийн амьдардаг байр уу?

-Охин нэг өдөр энэ дарга нарын хүүхдүүд дандаа тусдаа байртай юм байна. Би та нартай хэдэн жил хамт амьдрах юм бэ гэж хэлсэн. Тэгсэн аав нь хоршооллын байр ав гэсэн. Түүнээс хойш охин цалингаа бидэнд өгөхөө байсан, дансанд хийдэг болов. Цалингаа хураагаад 11 дүгээр хороололд хоршооллын байр баригдахад 160 мянган төгрөгөөр гурван өрөө байр авсан. Тэгсэн нэг өдөр “Би байраа сольчихлоо” гэв. Би “Яаж байгаа хүүхэд вэ, хаана сольчихов” гэлээ. Тэгсэн нэгдүгээр арван жилийн тэнд гэнэ. Цоо шинэ гурван өрөөгөө хуучин хоёр өрөө, хөгжмөөр тоноглосон байраар сольчихож байгаа юм даа. Хэн ч Булганд юм хэлдэггүй байсан. Их эрх хүүхэд байсан. Өөрөө гүйсээр байгаад тэр байрыг олсон байсан. Та нартай ойр, амар шүү дээ гэж хэлсэн. Түс тас шууд шийдчихдэг хүүхэд. С.Зоригийг өнгөрсний дараа би “Энэ байраа зарчих. Нэг өрөөгөөр ч хамаагүй сольчих гэсэн чинь “Үгүй, би эндээс гарахгүй” гээд одоо хүртэл тэндээ амьдардаг.

-Болсон үйл явдлаас улбаалаад ганц бие эмэгтэй хүн тэр байранд амьдрахаасаа цэрвэж, айдаггүй юм байх даа?

-Нэг их айдаггүй юм. Гэрт нь Зоригийн зураг байдаг. Орой болгон Зоригтой ярьдаг гэсэн.

-Тэд албан ёсоор гэр бүлээ батлуулсан байсан уу?

-Батлуулаагүй, батлуулах шаардлага байгаагүй. С.Зориг баригдмал зүйлд их дургүй. Тийм юманд ач холбогдол өгдөггүй хүн байсан.

-Булганы охин тэдэнтэй хамт амьдардаг байсан уу?

-Үгүй, бидэнтэй хамт амьдардаг байсан. С.Зориг охинд нь их сайн байсан. Охин нь бүр аав гэж дууддаг юм. Булганы охиныг Сийлэгмаа гэдэг. Нэг өдөр сургууль дээр нь бүртгэл явагдсан аж. Тэгсэн Зоригийн нэрээр бүртгүүлчихэж. Тэр үед Сийлэгмаа зургадугаар ангид сурч байсан. Ирээд ээждээ Би Зоригийн Сийлэгмаа гээд бүртгүүлчихлээ гэж хэлсэн байсан. Тэрийг нь Булган Зоригт хэлсэн аж. Тэгсэн Зориг “Зөв шүү дээ, сайн байна. Зоригийн гэж яваг” гэж хэлж байсан. Гадагшаа явахдаа Булганд юм авахын оронд охиндоо их бэлэгтэй ирдэг байсан. Зориг өөр хүнд бэлэг авчирч өгдөггүй байв. Их сайхан хүн байсан.

мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал цаг-үе

С.Зориг агсны эхнэр Б.Булганы ээж Д.Байгаль: Охины минь нэр хүнд, сэтгэл зүйгээр тоглож байсан бол одоо бие махбодиор нь тамлах гээд шоронд хийчихлээ

-Цагдан хоригдож байххугацаанд эрүүдэн шүүж байгаад амиа хорлоход хүргэхэсвэл бүр амиа хорлосон болгохвий гэхээс айж байна-

-Охинд чинь ямар нэгэн зүйл тохиолдвол
яах вэ. Хэн хариуцлагыг нь хүлээх вэ?

-Миний хамгийн их санаа зовж байгаа
асуудал бол энэ. Хэд хэдэн удаа цагдан хорих байранд очсон боловч өмгөөлөгчийг нь
огт оруулдаггүй гэх юм. Энэ нь түүний Монгол Улсын Үндсэн хуулиар олгогдсон
“…хууль зүйн туслалцаа авах, шударга шүүхээр шүүлгэх” эрхийг, Хүний эрхийн түгээмэл
тунхаглалын 11 дүгээр зүйлд заасан “Гэмт хэрэгт буруутгагдаж буй хэн боловч өмгөөлөх
бүх боломжоор хангагдсан нээлттэй шүүх хурлаар гэм буруутайг нь хуулийн дагуу тогтоох
хүртэл гэм буруугүй гэж тооцогдох” эрхийг зөрчиж байна гэж учир мэдэх хүмүүс хэлж
байна. Би охиныхоо эрүүл мэндэд маш их санаа зовж байна. Цагдан хоригдож байх хугацаанд
түүний эрүүл мэнд нь муудах, тэр ч бүү хэл амь нас нь хохирох ч боломжтой. Тодруулбал
эрүүдэн шүүж байгаад амиа хорлоход хүргэх эсвэл бүр амиа хорлосон болгох вий гэхээс
их айж байна. Яагаад гадуур шалгаж болохгүй цагдан хориод байгаа нь ойлгомжгүй төдийгүй,
хаа хол Төв аймгийн цагдан хорих байранд хорьж шалгаж байгаа зэрэг нь түүнийг эрүүдэн
шүүж байх вий гэх хардалт төрүүлж байна. Өөрөөр хэлбэл хүнд нөхцөлд хорьж, залхааж
байгаад ямар ч аргаар хамаагүй хэрэг хүлээлгэх бодлоготой байгаа бол охин минь үүнийг
тэсч чадахгүй амь нас нь хохирох болно.

-Олон хүн энэ хэргийг “маш нууц”
гэсэн зэрэглэлд оруулж шалгаж байгааг ойлгодоггүй. Цаашлаад ямар нотлох баримт цугласан.
Түүнийг нь шүүх хэрхэн үзэж шийдвэрлэхийг мэдэх аргагүй…?

-Тагнуулын ерөнхий газраас тус хэргийг
ямар үндэслэлээр “маш нууц”-ын зэрэглэлтэй шалгаж байгаагаа бидэнд огт тайлбарлаж
өгдөггүй. Үүнээс дүгнэхэд нууц гэсэн далбаан дор байцаан шийтгэх ажиллагаа хууль
бус явагдах, шүүх хуралдааныг хаалттай хийж, тус хэрэгт ямар баримт авагдсан, юу
хэлсэн, өмгөөлөгч хэрхэн өмгөөлсөн зэрэг бүх зүйл хаагдмал явагдаж Б.Булганыг хилс
хэрэгт хэлмэгдүүлэн улс төрийн золиос болгож болзошгүй. Цагаан сараар уулзъя гэхэд
гэрийнхэнтэй нь ч, найз нөхөдтэй нь ч уулзуулахгүй, охиныг минь агаар салхинд гаргахгүй
хорьж байна гэдэг чинь залхаан цээрлүүлэлт гэж үзэхээс өөр арга алга.

-Энэ хэргийн юу нь нууц байгаа юм
бол?

-Хүн амины хэргийг л илрүүлэх гэж байгаа болохоос биш төрийн нууц
баримт бичиг бодлогын асуудал хөндөгдөхгүй баймаар санагдах юм.

Маш нууцын зэрэглэлтэй шалгаж байгаа
нь хууль хяналтын байгууллагыг хардахад хүргэж байна. Бид хүргэнээ бусдын гарт алдчихсан.
Энэ бол гэр бүлийн минь хувьд том эмгэнэл. Гэтэл дээрээс нь охиныг минь шоронд хийчихсэн.
Хүргэний минь зүтгэсэн, бусдын сайн сайхны төлөө тэмцэж олсон тэр ардчилал хаана
байна вэ. Ерөнхийлөгч нь энэ хэргийн талаар таг дуугүй, Хууль зүйн сайд нь Энэ талаар
асуухаар “Мэдэхгүй” гэж байна. Хууль зүйн сайд чи, охиныг минь яагаад хоригдсоныг
мэдэхгүй байгаа юм бол очоод мэд л дээ. Мэдээд өгөөч, чамд эрх мэдэл нь байна гэж
хэлье. Ерөнхийлөгч бол ард түмнээс сонгогдсон. Монгол Улсын иргэн бүрийн эцэг байх
ёстой. Ядаж миний бичсэн захидалд яагаад хариу өгч чадахгүй байгаа юм бэ. Миний
хүргэн С. Зоригтой хамт хүний эрх, ардчиллын төлөө явж байсан биз дээ. Энэ хугацаанд
охин минь хуулийн байгууллага дуудахад очиж уулзаж, гудамжинд таарсан нэгэнд нь
“алуурчин” гэж чичлүүлж явсан.

-Хууль зүйн сайдтай та уулзсан юм
уу?

-Нэг телевизээр сэтгүүлч “Б.Булганыг
яагаад цагдан хорив. Энэ хэрэг юу болоод байгаа юм бэ” гэж асуухад “Би мэдэхгүй”
гэж хариулж байхыг нь харсан .

-Хэргийн талаар та ер нь юу гэж
бодож байна вэ. Таньд мэдээж өөрийн гэсэн дүгнэлт, таамаг байдаг байх?

-Хэргийг мөрдөж шалгадаг байгууллагууд
нь шалгаж байгаа байх. Хэргийн талаар би юу мэдэж ярих вэ, мэдэхгүй. Хамгийн гол
нь хүргэний минь 25 жилийн өмнө тэмцэж явсан ардчилал хаана байна аа. Би ч гэсэн
энэ ардчиллыг дэмжиж явсан хүн. Гэтэл тэр ардчилал нь энэ мөн гэж үү. Миний бодлоор
охиныг минь биш, тэр захиалагч гээд байгаа хүнийг нь барих, олж тогтоох учиртай
юм биш үү. Эрдэнэтээс хоёр эрэгтэйг энэ хэрэгт холбогдуулан баривчилсан гэсэн. Миний
охин эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүн гэж мэдүүлэг өгсөн бололтой юм. Гэтэл эрэгтэй, эмэгтэй
биш хоёр эрэгтэй хүн энэ хэргийг үйлдсэн гэж үзэж байгаа бололтой. Охин минь
болохоор “Би үнэнийг л хэлнэ, буруугүй хүнийг хэлмэгдүүлж хоёр эрэгтэй гэж хэлэхгүй”
гэсэн байна лээ. Хэвлэлээс харахад тэр баривчлагдсан залуус “Ш.Отгонбилэг
агсны тогооч, малчин хоёр” гэж бичсэн байсан.Тэд 35 орчим насных гэнэ.17 жилийн
өмнө бол тэд 18 орчим настай байсан юм биш үү. Хөгшин би бодохдоо ийм насны хүмүүс
бусдыг захиалгаар хөнөөх үү. Ш.Отгонбилэг
агсан ч бусдыг захиалгаар алуулахаар малчин, тогооч хоёроо явуулах уу. Бодвол энэ
хуулийн байгууллагад надаас илүү ухаантай хүмүүс ажилладаг байлгүй дээ. Сураг сонсоход
нэг залуу нь тухайн үед Улаанбаатар хотод байгаагүй, эхнэр нь нотолгоог нь бүрдүүлээд
гомдол гаргасан гэж сонссон. Улаанбаатар хотын Засаг дарга Э.Бат-Үүл ч гэсэн
энэ талаар дуугараасай гэж бодох юм.

-Янз бүрийн л юм сонсогдох юм. Үнэн
худал нь хаашаа байдаг юм бол?

-Э.Бат-Үүлийн малгай
тухайн үед хэргийн газраас олдсон гэдэг. Хэвлэлээр түүний талаар хачин л юм бичих
юм байна шүү дээ. Гурван өмгөөлөгч авсан гэсэн сураг гарч байсан.

-Б.Булганыг 17 жил хуулийнхан хяналтдаа
байлгаж, хилээр гарах эрхийг нь хорьсон гэдэг. Энэ талаар мэдэх зүйл бий юу?

-Би нарийн ширийн зүйлийг нь сайн
мэдэхгүй юм. Энэ явдлаас хойш охин минь гадаад огт яваагүй. Найз нөхөд нь “Гадаад
явъя” гэхээр “Би болохгүй шүү дээ” гэж хариулдаг байсан. Гэтэл зарим хэвлэлээр
“Б.Булган мөнгөтэй, байнга гадаад явдаг”, “Тэр том байгууллагад ажилладаг” гээд
бичээд байдаг юм. Энэ бол худлаа. Охин минь энэ хэргээс хойш огт ажил хийгээгүй.
Өөрт нь олны дунд ороод ажил хийхэд хэцүү байсан байх.

Үе үе ажлын хэсгийнхэнтэй очиж уулзаад
ирлээ гэж хэлдэг байсан. Түүнээс ажлын хэсгийнхэн “Намайг тэгж байна. Би ингэлээ”
гэж ярьж байгаагүй. Хэрэв тэр үед алуурчин хоёулангийнх нь амийг хөнөөсөн бол “Эвий
хөөрхий, С. Зориг агсны эхнэр нь бас алуулчихаж гээд” охиныг минь ярих байсан биз.
Ийм зүйл болоогүй болохоороо 17 жил охин минь тарчилж байна. Өнгөрсөн жилүүдэд охины
минь нэр хүнд, сэтгэл зүйгээр тоглож байсан бол одоо бие махбодиор нь тамлах гээд
шоронд аваачаад хийчихлээ.

-Баривчлагдсан тэр өдрөө Булган
тантай утсаар холбогдсон гэдэг?

-Миний охин өдөр болгон надад ирж
хоол хийж өгдөг. Долоо хоногийн эхний таван өдөр хоол хийж өгчихөөд хоёр өдөр нь
гэртээ мацаг барьдаг байсан. Баривчлагдахынхаа өмнө утсаар яриад ”Ажлын хэсгийнхэнтэй
уулзахаар боллоо. Би өнөөдөр очиж хоол хийж өгч чадахгүй нь” гэж хэлсэн. Өдөр өнгөрлөө.
Оройн 20 цаг боллоо. Сэтгэл зовоод болдоггүй, гар утас нь холбогддоггүй. Оройн 20 цаг
өнгөрч байхад хүү утсаар яриад “Б.Булганыг баривчлаад аваад явчихлаа” гэж хэлсэн.
Тэгээд л маргааш өглөө нь хэвлэлээр “Б.Булганыг гэрээс нь баривчиллаа” гэсэн мэдээллүүд
гараад эхэлсэн. Их олон хүн очиж, сүртэй баривчилсан юм шиг байна лээ.

-Тусгайгийнхан очиж баривчилсан
гэж сонссон?

-Хар багтай хүмүүс байсан гэсэн.
Энэ явдлын дараа манай гэрт хөгшин намайг айлгах гэсэн юм байлгүй, баг өмссөн долоо,
найман хүн орж ирсэн. Тэд чинь их сүртэй юм байна лээ. Манайхыг нэгжээд л байсан.
Манай гэрээс юу эрж, хайсан юм бол.

-Арай 17 жилийн өмнө болсон хэргийн
эд мөрийн баримт эрж хайсан юм биш биз дээ?

-Ямар өчигдөр болсон хэрэг биш дээ,
би ч гайхаж л байлаа. 17 жилийн өмнө манайд ирж нэгжлэг хийж байгаагүй юм. Гэтэл
яагаад сая охиныг баривчлагдсаны дараа нэгжлэг хийж байгаа юм бол гэж бодсон.

-Хүүд чинь Б.Булганыг эргэх зөвшөөрөл
дахиж өгөхгүй гэж хуулийнхан хэлсэн гэсэн. Тэр ямар учиртай юм бэ?

-Дүүгээ эргэлтээр очиход охин ойр
зуурын зүйл захисан юм билээ. Тэр цаасан дээрээ нэг утасны дугаар бичсэн байж. Тэгээд
дүүдээ “Энэ хүн рүү яриарай” гэж хэлсэн юм билээ. Хүүг гарахад нь нэгжээд нөгөө
цаасыг нь хураагаад авчихсан гэсэн. Би дараа нь хүүгээ зэмлэж. “Тэр утасны дугаарыг
нь цээжилчихнэ биз дээ” гэхэд хүү “Ээж ээ, хуулийнхан дахиж эргэлт оруулахгүй гэж
шалтаг хайж байхгүй юу” хэмээсэн.

-Хураагаад авчихна гэж бодоогүй
л байх л даа?

-Тийм бодол орж ирээгүй гэсэн. Тэгээд
маргааш нь тагнуулынхан хуулийн байгууллагын үйл ажиллагаанд саад учруулах гэж оролдсон.
Дахиж эргэлтээр оруулахгүй гэж хэлсэн гэсэн.

-Хэн гэдэг хүний утасны дугаар байсан
юм бол?

-Хэн мэдэх вэ. Бодвол тусламж авах
гэж эсвэл хоригдсон гэдгээ мэдэгдэх гэж тэр хүн рүү утсаар ярь гэсэн биз. Хүн юм
чинь ийм үед тусалж чадах хүн рүүгээ ярь гэсэн байж таарна шүү дээ.

-Б.Булганыг өмгөөлөх хүн олдохгүй
байна гэж яригдаж байсан. Энэ асуудал цэгцэрсэн үү?

-Анх өмгөөлөгч авсан, удалгүй тэд
татгалзсан. Булган өөрөө бол “Ямар ч өмгөөлөгч аваад нэмэргүй. Намайг хэлмэгдүүлээд
буруутгая гэвэл өмгөөлөгчтэй өмгөөлөгчгүй буруутгана. Би өмгөөлөгчгүйгээр өөрийгөө
аваад гарч чадна” гэж хэлсэн байсан. Бодвол биднийг их хэмжээний мөнгө олох гэж
зовно гэж болгоомжилсон байх. “Өмгөөлөгч авах шаардлагагүй” гэж дүүдээ хэлсэн байсан.
Охинтойгоо уулзахын тулд өмгөөлөгч авах зайлшгүй хэрэгтэй юм билээ.
Эцэст нь бид хамаатныхаа нэг залууг өмгөөлөгчөөр авсан. Тэр нь Булгантай үеэл юм.
Түүнтэй хамт нэг өмгөөлөгч ажиллаж байгаа. Хөлс мөнгө өгөхгүй болохоор хүний төлөө
хэн явах вэ гэж санаа зовохдоо “Жаахан ч гэсэн мөнгө өгье, ав” гэтэл
өмгөөлөгч нар аваагүй.

Үргэлжлэл бий

онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

“С.Зориг агсны эхнэр Б.Булган: Намайг энд авчраад гаднаас цоожлоод орхиход их муухай байсан”

-Миний хүргэн хүүг хэрцгийгээр хөнөөсөн хэргийг илрүүлж, гэм буруутныг тогтоогоосой гэж Монголын хүн бүр хүсч байгаа-

Ардчиллын удирдагч, төр нийгмийн зүтгэлтэн С.Зориг агсны амийг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхэн түүний эхнэр Б.Булганыг баривчлаад гурван сар гаруй хугацаа өнгөрлөө. Гэвч энэ хэргийн талаар хуулийн байгууллагынхан албан ёсоор ямар нэгэн тайлбар өгөөгүй өдий хүрсэн юм. Маш нууц гэсэн зэрэглэлтэй шалгагдаж буй хэргийн цаана Б.Булганы эрүүл мэндийн байдал болон эрх чөлөөнд нь халдсан явдал гарч байгаа юм биш биз гэсэн хардлага олон нийтэд бий. Учир нь Б.Булганыг баривчлагдсанаас хойш “Түүнийг өмгөөлөх хүн олдохгүй байна”, “Түүнийг хууль зөрчин 24 цагийн турш гэрэлтэй камерт хорьж байгаа”, “Б.Булганыг эрүүдэн шүүсэн үү”, “Ар гэрийнхэн болон өмгөөлөгчтэй нь уулзуулахгүй байна” гэх мэт албан бус мэдээлэл хэвлэлээр гарч байсан юм.

Үхтэл үр харам гэдэг шиг охиныхоо талаар гурван сар чих тавин сууж, өдөр бүр сэтгэл нь зовниж суугаа Б.Булганы ээж Д.Байгальтай уулзаж ярилцлаа. 80 гарч яваа энэ буурай сэтгэлийн шаналалд ороод 100 гаруй хонож байгаа бөгөөд энэ хугацаанд тэрбээр олон ч газар ханджээ. Аргаа барсан эх төр засаг болон хуулийн байгууллага нь ямар нэгэн хариу тайлбар өгөхгүй байгаад гомдож, олон нийтэд хандаж тусламж эрсэн юм. Түүнтэй хийсэн дэлгэрэнгүй ярилцлагыг бид цувралаар хүргэж байна.

-Охинтой чинь уулзуулахгүй байна. Өмгөөлөгч нар нь уулзаж чадахгүй байна гэх мэдээлэл гараад байх юм. Үнэхээр ар гэрийнхнийг нь хуулийн байгууллагынхан Б.Булгантай уулзуулахгүй байгаа юм уу?

-Миний охин хоригдоод гурван сар, арван хоёр хонож байна. Энэ хугацаанд гэр бүлийн эргэлт ганцхан удаа оруулсан. Булганы дүү, миний хүү Тагнуулын ерөнхий газраас зөвшөөрөл авч ганц удаа эгчтэйгээ уулзсан. Охиноос минь хоёр удаа мэдүүлэг авахад өмгөөлөгч нар нь байлцсан байдаг. Үүнээс өөр ар гэрийнхэн болон өмгөөлөгч нарыг нь уулзуулаагүй байгаа.

-Бид зарим эх сурвалжаас биеийн байдал нь тааруу байгаа гэсэн мэдээллийг авсан юм?

-Хүүг минь очиж эргэхэд нүүр нь сэмбийсэн хавантай байсан гэсэн. Одоо биеийн байдал нь ямар байгааг мэдэх юм алга. Охин минь баривчлагдахынхаа өмнө “Цусаар шээгээд байна. Би эмчилгээнд орлоо шүү” гэж утсаар ярьж байсан. Эмчилгээнд орж байх үедээ буюу энэ явдлаас хоёр хоногийн дараа баривчлагдаад явсан. Үүнээс хойш юу болж байгаа бол гэж сэтгэл эмтрэх юм, тайван ч суух арга алга. Хоригдож байгаа ч эмчилгээг нь үргэлжлүүлэн хийж байгаа болов уу. Ардчилсан нийгэмд амьдарч байгаа юм чинь хэдий хорих газар ч хүний эрхийг дээдэлдэг гэсэн, охиныг минь тарчлаагаагүй байгаа даа гэж түмэн юм бодож, санаа зовох юм. Миний охин архаг хуучтай, шарлаж байсан, бөөрний архаг үрэвсэлтэй, ходоод нь өвддөг. Үүнийг нь хорихын эмч нар үзэж, хэрэгцээтэй эмчилгээг нь хийж байгаа болов уу, би мэдэхгүй байна.

-Өмгөөлөгч нар нь холбогдох газруудад хүсэлт гаргаж эмчилгээнд хамруулах ёстой. Тэд ямар нэгэн газар энэ талаар албан бичиг болон хүсэлт гаргасан байдаг юм болов уу?

-Өмгөөлөгч нар нь нарийн мэргэжлийн эмчийн үзлэгт оруулъя гэсэн хүсэлт гаргасан.Тэр нь бүтэлтэй шийдвэрт хүрэхгүй байгаа. Ер нь охиныг минь маш нууц гэсэн нэрийн дор шалгаж байгаа учир бүх зүйл нь хаалттай байна. Ямар ч эргэлт оруулахгүй.

Ямар ч сонин, сэтгүүл уншуулахгүй. 24 цаг гэрэл нь асаалттай өрөөнд хорьдог гэсэн.

-Та охиноо эргэж очих хүсэлтийг холбогдох хуулийн байгууллагад гаргасан уу?

-Би ямар ч байгууллагад хандаагүй. Учир нь Б.Булган “Ээжийг наашаа явуулах хэрэг байхгүй” гэсэн байсан. Би өөрөө даралт ихтэй. Охиныгоо хоригдсоноос хойш хямарч, ойр ойрхон даралт ихэсч, харавчих гээд байгаа. Тийм болохоор охиноо болон намайг “Энэ газар ирэх хэрэггүй. Сургуульдаа явдаг нь сургуульдаа яваарай. Ажил хийж байгаа нь ажлаа хийх хэрэгтэй. Надад санаа зовох хэрэггүй. Үүнийг би өөрөө л үүрч гарах ёстой. Миний өмнөөс та нар хохирч зовох ёсгүй” гэж хэлүүлсэн юм. Тиймээс би очъё гэж бодоогүй. Намайг яваад очвол охин минь шаналахын нэмэр. Хэн ээжийгээ тийм газар аваачаад ярьж хөөрч суух вэ. Улам л сэтгэлийг нь өвтгөж, би ч өөрөө хямраад сүйд болж магадгүй. Тэгж охиноо давхар зовоогоод яах вэ.

-Ганцхан удаа эргэлт оруулсан гэхээр ариун цэврийн хэрэглэл, хувцсыг нь солихыг зөвшөөрөхгүй байгаа гэсэн үг үү?

-Гурван сар гаруй хоригдож байна. Хувцсыг нь ядаж солих хэрэгтэй. Ариун цэврийн хэрэглэл, саван, сойз гэх мэт ойр зуурын хэрэглээний зүйлсийг нь өгмөөр байдаг. Харамсалтай нь ганц удаа дүүг нь эргэлтээр оруулахдаа ганц ширхэг чихэр ч оруулаагүй байна лээ. Харин ариун цэврийн ойр зуурын хэрэглэлийг нь оруулсан байсан. Үүний дараа дахин эргэлтээр орох хүсэлт гаргахад “Та нар нэг удаа орсон. Дахиж оруулахгүй” гээд зөвшөөрөөгүй. Иймэрхүү байдалтай л байна. Тэнд охиныг минь яагаад байлгаад байгаа юм бол. Ядаж хувцсыг нь солих зөвшөөрөл өгөхгүй юм.

-Хүүг чинь очиж эргэхэд Б.Булган өөрөө юу гэж ярьж байсан гэнэ. Нууц биш бол хэлж болох уу?

-Дүүгээ очиход Булган ”Намайг энд авчраад анх гаднаас цоожлоод гарахад их эвгүй байсан гэж хэлсэн байсан. Нэг өрөөнд оруулаад цоожилсон юм байна л даа. Түүнээс хойш миний охин хатуужсан юм шиг байна лээ.” Намайг энэ хэрэгтэй холбож 17 жил шалгаж байна. Энэ бүхний үнэн тогтоогдтол бүх хор уршгийг нь би даана аа. Охиныг хичээлд нь явуул. Орой үдэш болгоомжтой яваарай гэж хэлээрэй. Та нар дор бүрнээ ажлаа хий” гэж хэлсэн гэсэн. Ямар учиртай, төөрөгтэй юм,17 жил энэ хэргийг миний охин үүрч явна. Энэ хугацаанд түүнд тусалж, юу болов гэж анхаарч байсан хүн байхгүй. Бид хичнээн олон газар хандсан юм бэ дээ, ямар ч хариу ирээгүй. Бидний хийж чадах ажил бол энд тэнд өргөдөл, хүсэлт гаргах л юм билээ. Харин нэг сонин дээр Хүний эрхийн үндэсний комиссын дарга Ж.Бямбадорж “Б.Булганыг эрүүдэн шүүж, тамласан зүйл байхгүй. Хоригдож буй явцад бага зэрэг алдаа гарсан. Одоо тэр засагдсан. Ар гэрийнхэнтэй нь уулзуулж байгаа” гэж гарсан байсан.

-Манай сонин дээр гарсан шүү дээ?

-Тийм байх аа. Энэ нийтлэл гарсны дараа хүүг минь эргэлтээр орохыг зөвшөөрсөн. Огт эргэлтээр оруулаагүй байхад ийм зүйл гарсан болохоор зөвшөөрөл өгсөн байх. Бид эргэлт оруулаагүй гэдгийг нь мэдэж байсан болохоор арга хэмжээ авсан байх гэж боддог юм.

-“Эргэлтийг чөлөөтэй оруулж байгаа”гэсэн утгатай зүйлийг УЕП-ын орлогч прокурор ч тухайн үед орон нутгийн прокуроруудын цугларалт болох үеэр хэлж байсныг ч манай сонин нийтэлж байсан. Тэгэхээр тухайн үед тэдний хэлж байсан үг худлаа байсан болж таарах нь ээ?

-УЕП-ын орлогч “Ар гэрийнхэнтэй нь чөлөөтэй уулзуулж байгаа” гэсэн байсныг олж уншсан. Хэвлэл дээр тэдний яриа гарсны ачаар ганц удаа боловч охинтой минь дүүг нь уулзуулсан шүү. Өдөр тутмын хэвлэл дээр ийм мэдээлэл гарахаар холбогдох газрууд нь арга хэмжээ авсан байх. Би нэг зүйлийг гайхаад байгаа юм. Буруугүй хүнийг ингээд хэл чимээгүй гурван сар хорьж болдог юм уу.

-Төрийн өндөрлөгүүдэд ил захидал ч юм уу, өргөдөл гомдол өгсөн үү?

-Ерөнхийлөгчид хоёр удаа өргөдөл өгсөн. Өнгөрсөн нэгдүгээр сард найм хоногийн зайтай хоёр удаа өргөдөл өгсөн. Тэрний хариу өнөөдрийг болтол алга. УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хороонд өргөдөл өгсөн. Би өөрийн амьдардаг Чингэлтэй дүүргээс УИХ-д сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Г.Уянгад ч өргөдөл өгсөн. Хариу нь ирсэн ч тоймтой зүйл бичээгүй байсан.

-С. Зориг агсны амиа алдсан хэргийг сөхөж байгаа нь удахгүй болох орон нутгийн сонгуультай холбоотой гэж харах хүн байна.Та юу гэж бодож байгаа вэ?

-Тэр сонгууль бидэнд ямар хамаа байна аа. Хүний эрхийг зөрчин байж шоу хийж болдог нийгэмд бид амьдарч байгаа юм уу. Хамгийн аймаар нь Булган гэдэг хүнийг нийгэмд С.Зориг гэдэг хүнийг хөнөөсөн мэтээр арван хэдэн жил бичлээ, харамсалтай байна. Хамгийн гол нь баримттай, нотолгоотой хандах нь чухал. Миний хүргэн хүүг хэрцгийгээр хөнөөсөн хэргийг илрүүлж, гэм буруутныг тогтоогоосой гэж Монголын хүн бүр хүсч байгаа. Тэр тусмаа би, манай гэр бүл илүүтэй санаа зовж байдаг. Энэ хэргийг илрүүлэхийн тулд миний охин хоригдсон ч асуудал шийдвэрлэгдэж байгаа бол яахав ээ ч гэж заримдаа бодогддог. Гагцхүү охины минь эрүүл мэндэд хохирол учрах вий гэж би ээж хүний хувьд их санаа зовж байна.

-Ерөнхийлөгчид өргөдөл бичихдээ юу гэж бичсэн бэ?

-Гэр бүлийн түүхээ бичсэн. Би чинь ээжээрээ овоглодог хүн. Долгорсүрэнгийн Байгаль гэж явдаг. Миний аав Тамжав 1937 онд хилс хэргээр цаазлагдсан юм. Ерөнхийлөгчид өргөдөл бичихдээ, “Ардчиллын анхдагч, таны хамтран зүтгэгч, миний хүргэн хүүг хөнөөсөн хэрэгт охиныг минь сэжиглэн олон сар хорилоо. Та ард түмнээсээ сонгогдсон Ерөнхийлөгч нь тул энэ улсын хүн бүрийн, хүүхэд бүрийн төлөө санаа тавьж явдаг гэдэгт би огтхон ч эргэлздэггүй. Ялангуяа ардчилал, хүний эрхийн талаар байнга анхаарч, бусдыг энэ талд анхааруулж байдаг чинь дээрх санааг баталж нотолж байдаг гэж би боддог. Таны хэлж байдаг үг, хийж байдаг үйлсийг чинь би анхааралтай ажиглаж, талархан дэмжиж явдаг. Охин минь Банзрагч овогтой Булган Ардчиллын анхдагч, Монгол төрийн гарамгай зүтгэлтэн Санжаасүрэнгийн Зоригийн эхнэр болж зургаан жил аз жаргалтай амьдарч байгаад 1998 оны аравдугаар сарын 2-нд болсон аймшигт аллагаас хойш цэл залуу эр нөхрөө ёс бусаар алдсан хамгийн уй гашуутай, хамгийн азгүй эмэгтэй болж хувирсан билээ. Түүгээр үл барам охиныг минь 1999 онд сэжиглэн баривчилж хорих ангид хорьж шалгасан бөгөөд гэм буруугүй нь нотлогдсон юм. Гэвч 2015 оны арваннэгдүгээр сард түүнийг ахин баривчилж, шоронд хорьж байна. Энэ хугацаанд өмгөөлөгч нарыг байцаалт авах үед хоёр удаа байлгасан. Миний охин худал хуурмагт дургүй, шулуун шударга зантай, хийсэн ажлаа гүйцэд сайн хийдэг, найз нөхдөдөө үнэнч хүн гэж би боддог. Миний охин буруу зүйл хийх хүн биш гэдгийг би сайн мэднэ. Миний хүргэн С.Зориг нь бид бүхний хайрыг хүлээсэн дэндүү сайн, сайхан хүн байсан. Өвгөн бид хоёрт халамжтай, бид ч түүнд их хайртай байсан нь мэдээжийн хэрэг. Тийм ухаалаг, сайн хүн гэмт хэрэг хийчихээр муу хүнтэй гэрлэнэ гэж байхгүй шүү дээ. Өмгөөлөгч нар нь хуулийн дагуу уулзах хүсэлт гаргахад уулзуулахгүй, эмчид үзүүлэх санал тавихад үзүүлэхгүй байна. Олон хоног хоригдож байгаа хүнд нэг ч эргэлт оруулдаггүй хууль Монголд үйлчилж байна уу?” гэж бичээд “Би өнөөдөр 80 нас гараад явж байна. Ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлэх цаг нэг их хол биш биз ээ. Амьд байгаа дээрээ төрж өссөн хайрт эх оронд минь шударга ёс, үнэн зөв байдаг гэдгийг үзмээр байна. Манайх удам судраараа улс орныхоо төлөө зүтгэж ирсэн боловч энэ насандаа хангалттай хэлмэгдэж ядарч зүдэрлээ. Та энэхүү хэрэгт онцгой анхаарал хандуулж намайг болон миний охиныг дахин хэлмэгдүүлэхгүй, хэргийг үнэн зөвөөр, хуулийн дагуу шийдвэрлэхэд тус дэм болж өгөхийг гүнээ хүсч байна. Миний охиныг батлан даалтаар гаргах, хэрвээ тийм боломж үнэхээр байхгүй бол эмчид үзүүлэх, эргэлт оруулах тал дээр тусална уу?” хэмээсэн юм.

-Таны хувь хүний түүх анхаарал татлаа?

-Би Д.Сүхбаатар жанжинтай биечлэн уулзаж явсан, жанжны өөрийнхөө цэрэгт элсүүлж авсан шадар туслахуудынх нь нэг, Алтанбулаг, Бүргэдэй харуулын орчим гамин, Бароны цэрэгтэй байлдаж явсан, Нийслэл хүрээг чөлөөлөх байлдаанд шархадсан, Цэргийн яамны санхүүгийн хэлтсийн дарга, 1931 оноос Бүх цэргийн санхүүгийн хэлтсийн даргын алба хашиж байгаад 1937 онд хилс хэргээр цаазлагдаж 1964 оны есдүгээр сарын 10-нд цагаатгагдсан Цэрэндэндэвийн Тамжавын охин, хувьсгалын эсэргүү, ардын дайсны охин гэж дарамтлуулан ээж Долгорсүрэнгийнхээ нэрээр овоглож ирсэн. Арван сартайдаа ааваасаа өнчирч үлдсэн юм. Миний ээж Иш овогтой Долгорсүрэн 1932 оноос хойш улсад 40 гаруй жил хөдөлмөрлөж, үүнээс 30 шахам жил НАХЯ-нд ажилласан. Би өөрөө 40 шахам жил Эх нялхсын эрүүл мэндийн төвд ажилласан эмч хүн.

Үргэлжлэл бий

мэдээ цаг-үе

Т.Ганди: Унгар улс Ази руу хандсан эдийн засгийн бодлогынхоо хүрээнд Монголд ач холбогдол өгч байна

Өнгөрсөн хавар Унгар улсын Ерөнхийлөгч манай улсад айлчилсан. Хоёр, гуравхан хоногийн өмнө тус улсын Ерөнхий сайд айлчлаад буцлаа. Манай хоёр улсын дипломат найрамдалт харилцаа сүүлийн жилүүдэд сэргэж, шинэ шатанд хөгжиж буйг айлчлалын хүрээнд болсон үйл явдлуудаас тод харж болно.

Айлчлалын талаар Монгол Улсаас Унгар улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Т.Гандитай ярилцлаа. Тэрээр УИХ–ын сонгуульд дөрвөн удаа ялж, Эрүүл мэнд болон Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдаар гурвантаа томилогдон ажиллаж байсныг манайхан мэдэх юм.

-Унгар улсын Ерөнхий сайдын айлчлал Монгол улсад амжилттай болж өнгөрлөө. Засгийн газрын таван гишүүн, 60-аад ажил хэрэгч хүн, бизнесийн төлөөллийг багтаасан энэ айлчлалын ач холбогдлыг та юу гэж үзэж байна вэ?

-Монгол, Унгар улс эртний түүхэн холбоотой ард түмнүүд юм. Бидний хөгжлийн түүх, туулсан замналд маань адил төстэй зүйл олон бий. Улс төр, эдийн засгийн харилцааны хувьд социалист интегралчлалд багтаж, бие биедээ тусалж дэмжиж явсан үе байдаг. Түүхийн явцад улс төр, эдийн засгийн ардчилсан өөрчлөлтүүдийг хийж, шинэ тогтолцоонд шилжсэн он жилүүд маань бас ойролцоо байна.

Далайд гарцгүй, том гүрнүүдийн улс төр, эдийн засгийн бодлогын хамааралтай хөгжлийн явц зэрэг үнэхээр олон талаар бид ойролцоо түүх замналыг туулсан улс аа. Монгол, Унгар улсын хооронд дипломат харилцаа тогтсоны 66 жилийн ой болж байна. Социалист лагерийн орнуудын эдийн засгийн хуваарийн дагуу Монгол Улсад Унгар улсын Засгийн газар, ард түмний оруулсан хувь нэмэр, бүтээн байгуулалт тодорхой байдаг юм.

-Тухайлбал, нэрлэж болох уу?

-Сонгинын Биокомбинат, Дарханы махкомбинат, Оёдлын нэгдлийн үйлдвэр зэрэг улс орны шинэ тутам хөгжиж ирсэн аж үйлдвэр, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын үндсэн суурийг Монгол Улсад бий болгох, бэлчээрийг усжуулах, худаг ус гаргах, хайгуул шинжилгээ хийх, орчин цагийн өндөр мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бэлтгэхэд Унгарын ард түмний оруулсан хувь нэмэр их юм.

-Тодорхой хөгжлийн шилжилтийн зааг үед хоёр орны харилцаа саарсан үе байсан?

-Хоёр орны төр засгийн түвшинд өндөр дээд түвшний айлчлал тэнцвэртэй бус байв. Бид аль аль нь нийгмийн өөрчлөлтөнд өөрсдөө дасан зохицох, шинэ тогтолцооны үндэс суурийг тавих, шинэ шинэ холбоотон анд нөхөд эрж байсан үе бий. Чухам энэ харилцааны хувьд зогсонги ч гэмээр он жилүүдэд Унгар Монголын дипломат харилцаа тогтвортой тасралтгүй явж ирсэн нь олзуурхууштай санагддаг. Тодорхой хэлэх юм бол төв Европын түвшинд төв Ази Монголын нүүдлийн соёл иргэншил судлал амжилттай хөгжиж, судалгаа шинжилгээнүүд тогтвортой үргэлжлэн хийгдэж ирсэн байдаг нь бахархалтай. Сүүлийн жилүүдэд манай хоёр орны харилцаа хамтын хүчин чармайлтаар илтэд өргөжин хөгжиж байна.

-Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 2014 онд Унгар улсад, тус улсын Ерөнхийлөгч Адер Янош 2015 онд манай улсад харилцан албан ёсны айлчлал хийсэн. Унгар улсын Гадаад хэрэг, Гадаад худалдааны сайд Петр Сияяарто 2015 онд манай улсад айлчлан Элчин сайдын яамаа сэргээн нээсэн. Энэ нь манай улстай харилцах холбоонд өндөр ач холбогдол өгч байна гэж ойлгож болох уу?

-Унгар улсын Засгийн газар Ази Дорно дахин руу хандсан нээлттэй эдийн засгийн бодлогынхоо хүрээнд Монгол Улстай харилцах харилцаандаа өндөр ач холбогдол өгч байна. Мөн өнгөрсөн онд Унгарын Худалдааны ордон Улаанбаатар хотноо үйл ажиллагаагаа эхэлсэн. Энэ удаагийн Унгар улсын Засгийн газрын тэргүүн, Ерөнхий сайд В.Орбаны манай улсад хийсэн албан ёсны айлчлал аль ч талаараа түүхэн ач холбогдолтой, үр дүнтэй айлчлал боллоо.

-Ажиглагчид ам сайтай байна, олон сайхан зүйл хийхээр яригдлаа. Айлчлалыг дүгнэж хэлээч?

-Унгарын Засгийн газрын тэргүүн Ерөнхий сайдын түвшинд Монгол Улсад хийж буй анхны айлчлал болсон. Урьд өмнө Ерөнхий сайдын айлчлал хийгдэж байгаагүй юм билээ. Мөн уламжлалт найрсаг харилцаатай хоёр орны хувьд улс төр, гадаад харилцааны бодлогоо эдийн засгийн цоо шинэ агуулгаар баяжуулж харилцан ашигтай хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, тогтвортой үйл ажиллагаа, хамтрагч байх хүсэл эрмэлзлээ тодорхойлсон энэ айлчлал цоо шинэ дүр төрхийг агуулж байна. Унгар улсын Засгийн газрын тэргүүний Монгол Улсад хийж буй энэхүү айлчлалын бас нэг онцлог зүйл хоёр орны харилцаа зөвхөн талуудын тогтвортой хамтын ажиллагааг бий болгох. Ази болон Евро бүсийн түвшинд итгэл бүхий сайн түнш, ирээдүйд чиглэсэн үр дүнтэй хамтын үйл ажиллагааны эхлэл суурь болж буйгаараа онцлог.

-Унгар улсын Засгийн газрын нэн хөнгөлөлттэй зээлийн хүрээнд биокомбинатыг шинэчлэх үйл ажиллагаа эхэллээ гэж ойлгож болох уу?

-Ерөнхий сайд В.Орбаны манай улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын бас нэг томоохон үр дүн бол Сонгино дахь Биокомбинатын ТӨҮГ-ын техник тоног төхөөрөмжийг бүрэн шинэчлэх төслийг гараанаас гаргах асуудал байлаа. Засгийн газар дамжигдан яригдсан олон удаагийн гэрээ, санамж ойлголцлын бичиг зурагдсан байдаг юм. Ажлын олон ч хэсэг ажилласан байдаг юм байна лээ. Дээрх хөрөнгө оруулалтын төслийн хувьд Унгарын өнөөгийн Засгийн газар ач холбогдол өгч, шаргуу ажиллаж ирсний үр дүн энэхүү айлчлалаар гарч байна. Манай улсын эдийн засгийн голлох тулгуур салбарын нэг болох МАА-н салбарыг эрчимжүүлэх, мал эрүүлжүүлэх, улмаар малын гаралтай мах, сүү, хүнсний бүтээгдэхүүн экспортлоход Биокомбинат стратегийн ач холбогдолтой газар юм.

-Анх Унгарын буцалтгүй тусламжаар баригдсан гэдэг байх аа?

-Тийм, түүнээс хойш 40 гаруй жил техник эдийн засгийн шинэчлэл хийгдээгүй явсаар өнөөдрийг хүрсэн Сонгино дахь Биокомбинатыг Унгар улсын нэн хөнгөлөлттэй зээлийн тусламжаар дахин иж бүрэн шинэчлэх төслийг хэрэгжүүлье гэсэн манай саналыг дэмжиж төслийн хүрээнд 25 сая ам. долларын санхүүжилтийг гаргах асуудал дээр талууд тохиролцож чадлаа. Биокомбинатын иж бүрэн шинэчлэн хэрэгжүүлэх дээрх 25 сая долларын өртгөөс гадна ТЭЗҮ боловсруулахад шаардагдах тодорхой санхүүжилтийг гуравдагч эх үүсвэрээс гаргах боломж нөхцөл байгаа. Энэ талаар Унгарын Гадаад хэргийн сайд манай гадаад хэргийн сайдтай хийсэн уулзалтын үеэр илэрхийлж байлаа. Энэ нь Биокомбинатын шинэчлэлийн төсөлд Унгарын Засгийн газрын чармайлт үнэхээр их байгааг нотлон харуулж буй сайн мэдээний нэг гэж үзэж болно.

-Унгар улсад манай улсаас суралцагсдын тоо нэмэгдэж буй сайхан мэдээ бас бий?

-Энэ бол үнэхээр сайхан мэдээнүүдийн нэг яах аргагүй мөн юм аа. Унгар улсад Монгол Улсаас оюутан сургаж эхлээд 40 гаруй жил болж байна. Энэ хугацаанд манай орноос анагаах ухаан, эмзүй, хөнгөн үйлдвэрийн технологи инженер, зам гүүрийн инженер, хэл согог судлалын багш, заах арга зүйч чиглэлээр 400 гаруй оюутан сурч төгссөн нь өнөөдөр Монгол Улсынхаа хөгжилд бодитой хувь нэмрээ оруулсан, нийгэмд байр сууриа эзэлсэн тэргүүлэх сэхээтнүүд болж, нэртэй төртэй ажиллаж байна. Хоёр Засгийн газрын боловсролын салбар хооронд байгуулагдсан хэлэлцээр өнгөрсөн онд шинэчлэн байгуулагдсан юм. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн Унгар улсад хийсэн ажлын айлчлал, Унгар улсын Ерөнхийлөгч Янош Адерийн Монгол Улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын өндөр түвшний яриа хэлэлцээний үеэр яригдсан. Унгар улсын Засгийн газрын тэтгэлгээр Монгол Улсаас суралцагсдын тоог 100 болгон нэмэгдүүлэх асуудал ийнхүү үр дүнд хүрч 2015-2016 оны хичээлийн жилд Монгол Улсаас 100 оюутан суралцаж эхлээд байна. Энэ нь урьд өмнө тэтгэлгээр суралцаж байсан таван оюутны тоог эрс нэмэгдүүлсэн сайхан шийдвэр байлаа. Хоёр орны Ерөнхий сайд нарын уулзалт хэлэлцээрийн үед Унгарын тал Монгол Улсаас Унгар улсын Засгийн газрын тэтгэлгээр суралцуулж буй оюутныхаа тоог нэг дахин буюу 200 хүртэл нэмэгдүүлэх боломжийг бас илэрхийлсэн нь манай улсад оруулж буй томоохон оюуны хөрөнгө оруулалт болох юм. Боловсролд, хүнд хөрөнгө оруулалт хийж буй нь дахин сэргээгдэж, баяжигдаж байдгаараа давуу талтай.

-Шинэ тутам хөгжиж буй хөгжлийн салбарын нэн чухал мэргэжилтнүүдийг зөв сонгон шалгаруулан суралцуулах нь манай талд гарах нь?

-Тэгж хэлж болно. Унгар улс эрхзүй, шинжлэх ухаан боловсролын салбарын хувьд олон зуун жилийн өмнөөс бий болсон өөрийн гэсэн соёл, арга барил дээр нь Европ, олон улсын стандартад нийцсэн нэр хүндтэй олон арван их, дээд сургуультай.Тэнд сурах арга барилд суралцсан, шалгуурыг нь давах оюутнуудаа илгээх ажилд манай зохих байгууллагууд анхаарах байхаа. Унгарын нэр хүндтэй анагаахын сургуулийн диплом хилийн чанадад 7-8 оронд хүлээн зөвшөөрөгддөг гэдэг утгаараа зөвхөн хөгжиж буй орнуудаас гадна Солонгос, Япон, АНУ-аас ч олон оюутан суралцаж буй нь ажиглагддаг. Төв Европын нэр хүндтэй сургуулиудад суралцан тухайн орон, бүс нутгийн хөгжил соёлоос суралцан эх орондоо ирнэ гэдэг нь Монголын залуучуудад томоохон боломж юм. Унгар улсад суралцаж буй оюутны тоо нэмэгдэж буй нь сайшаалтай.

-Монгол Унгарын харилцааны гол бэлгэдэл яах аргагүй Биокомбинат буюу малын вакцины үйлдвэр гэж үздэг. Энэ үйлдвэрийн шинэчлэл эхэлж үр дүнд хүрэх нь ээ. Унгар Монголын эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, худалдааны бодлого харилцааны өөр ямар шинэ төлөв, шинэ боломж байна гэж та үзэж байна вэ?

-Түрүүн би хэлсэн. Унгар улс гадаад харилцаагаа эдийн засагжуулах, хуучин уламжлалт харилцаатай улс орон, Ази, Дорно дахины орнуудтай харилцан ашигтай худалдаа эдийн засаг, шинэ боломж гарцуудыг нээх бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна. Энэ бодлогын хүрээнд Унгар-Монгол улсын эдийн засгийн хамтын ажиллагааны гол талбар бол яах аргагүй ХАА, МАА-н салбар. Манай улсын ХАА-г эрчимжүүлэх шаардлагатай техник, технологи, стандарт, мэдлэгийн импорт хийх санал, боломж айлын талд байна. Бид энэ боломжийг зөв ашиглах хэрэгтэй байна. Мөн уул уурхай, усны салбарт хамтран ажиллаж ирсэн туршлага бидэнд бий. Олон удаагийн өндөр дээд хэмжээний айлчлалын яриа хэлэлцүүлгүүдийн түвшинд яригдаж ирсэн тодорхой салбар төслүүд ч байна. Наад захын жишээ хэлэхэд хот төлөвлөлт, бохир ус зайлуулах, үерийн хамгаалалт, саарал ус дахин цэвэршүүлэх, байгаль орчны нөхөн сэргээлт, гүний болон гадаргын усны нөөц тодорхойлох эрэл хайгуул хийх зэрэг ажил эрэлт хэрэгцээ манайд бий. Туршлага, стандарт, технологи нь Унгарт байна. Дээрх салбаруудын хүрээнд хамтран ажиллах талуудын санал байгаа зэрэг нь бидний цаашдын хамтын ажиллагааны зорилтыг тодорхой болгож буй хэрэг.

-Ерөнхий сайд В.Орбаны албан ёсны айлчлалаар олон гэрээ хэлэлцээрүүдэд гарын үсэг зурагдлаа?

-Манай улсын нутаг дэвсгэрт газрын ховор металийн эрэл хайгуулын судалгааны ажил, геологийн эрэл, зураглал хийх, Улаанбаатар Будапешт хоороны хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх Эко-автобус үйлдвэрлэл, ухаалаг бизнес болон үзвэр үйлчилгээний төв байгуулах. Мөн Туул голын үерийн менежмэнт, барилгын материал үйлдвэрлэх, ХАА, хүнсний үйлдвэрийн чиглэлд хамтран ажиллах зэрэг салбар хоороны олон гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурагдсан. Худалдаа аж үйлдвэр танхим хооронд, барилгын компани хооронд, хүнсний үйлдвэрлэл эрхлэгч бизнесүүдийн хооронд хамтын ажиллагааны санамж ойлголцлын бичгүүдэд гарын үсэг зурагдлаа.

-Унгарын 48 томоохон компанийн 60 гаруй төлөөлөл, Монголын 170 гаруй бизнесийн төлөөлөл оролцсон бизнес форум хэр үр дүнтэй болов?

-Хуучин анд нөхдийн шинэ орчин нөхцөлд хамтран ажиллах боломж гарц, түншээ эрсэн уулзалт боллоо гэж үзэж байна. Манай хоёр орны эдийн засгийн харилцаа 1990 оноос хойших хугацаанд нийтдээ хоёр сая орчим ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийгдсэн нь чамлалттай үзүүлэлт юм. 2014 онд худалдааны нийт эргэлт 11.9 сая ам.доллар, экспорт 187 мянган ам.доллар, импорт 11.8 сая ам.доллар байна. Худалдааны эргэлтийг сайжруулахад төрөөс хөрөнгө оруулагчдадаа дэмжлэг үзүүлэх шаардлага харагдаж байна. Манай хоёр орны худалдааны бүтэц цөөн төрөл эмнэлгийн зориулалттай радио долгионы ба рентгений хоолой бусад хэрэгсэл, тун хэлбэрт савлагдсан эм, шоколад, какао, хүнсний бүтээгдэхүүн, вино зэрэг байгаа. Сүүлийн жилүүд Европийн хүнсний ногоо, жимс оруулах сонирхол өсөж байгаа нь харагдаж байна.

мэдээ цаг-үе

Р.Нарангэрэл: С.Зоригийг хөнөөсөн хүмүүс нь амьд биш учраас хэрэг илрэхгүй байгаа байх

-ХЭРЭГ ЯВДАЛ БОЛСНЫ ДАРАА БИДНИЙ НЭГИЙГ НЬ Ч ДУУДАЖ ХУУЛИЙНХАН ТАЙЛБАР, МЭДҮҮЛЭГ АВААГҮЙ. ҮҮНД НЬ ГАЙХДАГ-

С. Зориг агсны амийг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэх ажлын хэсгийнхэн саяхан Б.Булганыг дахин баривчилсан билээ. Энэ талаар хуулийн байгууллагынхан тодорхой мэдээлэл өгөөгүй бөгөөд ЦЕГ–ынхан “Б.Булганыг баривчилсан нь үнэн. Үүнээс өөр мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэсэн юм. Харин олон нийт С.Зоригийн амийг хөнөөсөн хэрэг гэнэт яагаад нийгмийн анхаарлын төвд орох болов. Энэ нь 2016 оны УИХ–ын сонгуультай холбоотой юм биш биз гэж хардаж буй нь нууц биш юм. Нөгөө талаар С.Зориг бусдын гарт амиа алдах үед хэргийн цорын ганц гэрч болох Б.Булганыг баривчилсан нь хуулийнхан баталгаатай эд мөрийн баримт олсных Гэвч хуулийнхан өнөөдрийг хүртэл ямар нэгэн баримт нотолгоо гаргаж, мэдээлэл өгч чадахгүй байгаа нь Б.Булганыг хэсэг хугацаанд хорьж байгаад “Буруугүй нь тогтоогдлоо” гээд суллавал яах вэ. Хуулийн байгууллагынхан тэгж мэдэх л улс гэж харж ч байна. Хэргийн эргэн тойронд ямар ч мэдээлэл байхгүй байгаа учраас бид Б.Булгантай ойр нөхөрлөж явсан хүмүүстэй энэ тухай ярилцаж, уншигч танд хүргэхийг хичээж байгаа билээ. Тэдний нэг нь УИХ–ын гишүүн асан Р.Нарангэрэл юм. Түүний ярилцлагыг та бүхэнд хүргэж байна.

–С.Зориг агсны эхнэр Б.Булгантай ойр байдаг хүмүүсийн нэг гэж таныг сонслоо. Түүнтэй хэдэн онд танилцаж байв. Энэ дурсамжаас хоёулаа яриагаа эхлэх үү?

-1996 оны өвөл шиг санагдаж байна. Санаа нийлдэг, хоорондоо нөхөрлөдөг найзууд Хандгайт явсан юм. Бид цанын баазад очсон. Тэгэхэд анх С. Зориг агсан Б.Булганыг авчирч бидэнд албан ёсоор танилцуулж байлаа. Тэр үед л Б.Булганыг харж байсан юм. Бид С. Зориг ямар хүнтэй хамт амьдарч байгаа юм бол. Тэр нь ямархуу хүн бол гэж битүүхэн харж, хүлээдэг байсан.

–Сүүлийн жилүүдэд та Б.Булгантай хэр их холбоотой байв?

-С.Зориг агсныг амиа алдсаны дараа Б.Булгантай илүү дотно нөхөрлөх болсон гэж хэлж болно. Хааяа уулзалддаг, юм ярина. Б.Булган чинь өөрөө их гоё хүн. Их нийтэч, хүмүүстэй зөв харилцдаг байсан. Бас ажилсаг, зүгээр сууна гэж байдаггүй. Тухайлбал, зун хөдөө гадаа явахад хоол унд хийгээд тэнд байгаа бүх хүнд үйлчилж, дайлдаг байсан. Бид байнга уулзах нь ч юу юм. Үе үе уулздаг байсан. С. Зоригийг амь үрэгдсэний дараа бид Б.Булганыг дэмжиж гэрт нь очиж илүү сайн таньдаг болсон. С. Зоригтой нөхөрлөж явсан найз нөхөд нь ээлж ээлжээр гэрт нь очиж Б.Булганд хань болох гэж хонодог байлаа. Б.Булганд сэтгэл санааны дэм өгөхийн тулд ээлжээр очдог байсан юм. Хоёр сар орчим бид ээлжээр очиж Б.Булганд хань болж байсан санагдаж байна. С. Зориг бусдын гарт амиа алдсаны дараа Б.Булган их хүнд байдалд байсан. Тэрнээс хойш найз нөхдийн харилцаатай явсан.

–Түүнийг саяхан дахин баривчиллаа. Та уулзав уу, яагаад баривчлагдчихав гэж асууж сурав уу?

-Б.Булганыг баривчлагдаад дөрөв хоносны дараа энэ тухай хэвлэлээс мэдсэн. Түүнийг баривчлагдсаныг сонсоод яаж уулзах вэ. Хэнтэй холбоо барих вэ гэж их бодсон. Үнэндээ надад энэ талаар асуучих барьцтай хүн олдоогүй. Тийм болохоор С.Зориг агсны ажил явдал болох үеэр Б.Булганы ээжийнд очиж байснаа санасан. Эрж хайж байгаад олж очсон. Ээжтэй нь уулзлаа.Тэдэнд ямар ч мэдээлэл алга байна.

–Ээж нь юу гэж байх юм?

-Ээж нь настай хүн учир хамаагүй юм ярихгүй байна. Ар гэр, ах дүү хамаатан садан муутай, түүний араас хөөцөлдөх хүн байхгүй байна уу даа гэж би бодсон. Б.Булган ээж дээрээ очиж, өдөр болгон хоолыг нь хийж өгч асардаг байсан. Ээж нь 80 гарсан сайхан хөгшин байдаг. Эмч мэргэжилтэй шиг санагдаж байна. Аав нь их эрт өнгөрсөн. Намын дээдэд олон жил багшилсан их сайхан хүн байсан юм. Б.Булган нэг эрэгтэй дүүтэй. Тэр нь л Б.Булганы араас санаа тавьж байгаа байх. Өмгөөлөгч авахаар хөөцөлдөөд явж байгаа бололтой юм билээ.

–С. Зориг агсныг амиа алдсан явдлыг та хэрхэн сонсож байв?

-1998 оны аравдугаар сарын 1-ний орой Гачууртад нэг сургалт болсон юм. Би тэнд хичээл заахаар очсон байв. Маргааш нь үүрээр С. Зориг бусдын гарт амиа алдчихжээ гэсэн мэдээллийг сонсоод хот руу буцсан. Тэгж л анх мэдсэн. Бид цуглаад Б.Булганы ээжийнд очсон. Хэрэг гарсны дараа Б.Булган ээжийндээ байсан юм.

–Тэд ямарх уу амьдралтай хүмүүс байсан бэ?

-С. Зориг, Б.Булган хоёр их даруухан, энгийн амьдардаг байсан. Янз бүрийн тансаг хэрэглээ байхгүй, тийм л амьдардаг байсан. Тухайн үед хэвлэлүүд ч бичиж байсан юм. Гэрийг нь нэгжэхэд 20-30 мянган төгрөг гарч ирсэн гэдэг. Тэд ямар нэгэн эдийн шуналгүй хүмүүс.

–С.Зориг агсан яагаад Б.Булгантай хамт амьдрах болсон юм бол. Б.Булганыг их халамжтай байсан гэдэг?

-Б.Булган үнэхээрийн их халамжтай. Зан араншин нь С. Зоригийн баримталдаг ерөнхий зарчмуудтай их төстэй гэх юм уу даа. Би бол тэгж л бодсон. Хоёр биентэйгээ сайн ойлголцож чаддаг байсан байх. Эхнэр хүн нөхрийгөө яаж халамжилж, хайрлах ёстой, хэрхэн хандаж харилцаж байх ёстой вэ гэдгийн сонгодог хувилбар нь Б.Булган байсан байх.

–Та тухайн үед С.Зоригтой нөхөрлөж байсан гэж ярьсан. УИХ–д хамт сонгогдсон гишүүд гэдэг утгаараа юу эсвэл улс төрийн үзэл баримтлал нэг байсан учир нөхөрлөдөг байсан юм уу?

-УИХ-д С. Зоригийн фракц гэж байсан. Энэ фракцид би ордог байсан юм. Тэгэхээр бид улс төрийн болон өөрсдийн үзэл баримтлалд тулгуурлан нэгдсэн хүмүүс гэж ойлгож болно.

–Нэг фракцийнхан байсан юм чинь түүнийг бусдын гарт амиа алдсан явдлыг тухайн үед юу гэж үзэж, харж байв?

-Хэргийн талаар би ёстой мэдэхгүй, мэдэх юм алга. Ямар ч ойлголт байгаагүй. Хачирхаж гайхаад, шоконд орсон байсан. С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг энэ олон жил болоход илрээгүй нь хэргийг гүйцэтгэсэн хүмүүс нь амьд биш байх гэж боддог. Сая Б.Булганыг баривчлахаас өмнө хоёр хүнийг баривчилсан гэж хэвлэлд мэдээлсэн байсан. Тэднийг ямар нотлох баримтаар тогтоож байна вэ гэдэг сонирхолтой байна. Нөгөө талаас Б.Булганыг найзын эхнэр гэж мэддэг, ханддаг учраас үнэн бодитой зүйл дээр хуулийнхан хөдөлсөн байгаасай л гэж бодож байна. Түүнээс С.Зоригийн хэргийг илрүүлж байна гээд буруугүй хүнийг хэлмэгдүүлж байгаа юм биш биз гэж бас эмзэглэж, айж байна. Манай Монгол Улс чинь хууль, эрх зүйт ардчилсан орон. Хүний эрхийг дээдэлдэг. Гэмт хэрэгт холбогдолгүй, буруугүй хүнийг шийтгэж алдаа гаргах эрхгүй. Тийм учраас энэ хэрэгт яагаад Б.Булганыг дахин холбогдуулан хорив. Энэ хэргийг илрүүлэхээр ямар хүмүүс ажиллаж байгаа юм бол. Тэр хүмүүс нь бүх зүйлийг хууль дүрмийн дагуу, бодитой нотлогдсон баримттай шалгаасай, бусдыг битгий хохироогоосой гэж бодож байгаа.

–Нэг фракцид байсан юм чинь аллага болсны дараа хамтраад энэ хэрэгт ямар нэгэн арга хэмжээ авахыг, хөндлөнгийн хяналт тавихыг оролдож байв уу?

-Тухайн үед хуулийн байгууллагынхан нь яаж ажилласан юм. Бид мэдэхгүй. С. Зориг бусдын гарт амиа алдсан явдал нь санаанд багтамгүй, хүлээн зөвшөөрөхөд бэрх байв.Талбай дээр гашуудлын цуглаан болоход найз нөхдийг нь төлөөлж би үг хэлсэн. Хэрэг явдал болсны дараа бид хэдийн нэгийг нь ч дуудаж тайлбар, мэдүүлэг аваагүй. Бид ойр дотнын найзууд нь байсан. Тэгэхэд биднээс юу ч асууж сураглаагүй шүү дээ. Үүнд нь гайхаж л байсан. Хуулийн байгууллага нь өөрсдөө мэдээд ажлаа хийж байгаа юм байх л гэж бодсон. Хуулийнхан үнэн мөнийг тогтооно биз гээд хүндэтгэлтэй хандсаар ирсэн.

–Хэрэг илрээгүй болохоор олон нийт олон л таамаг хэлдэг. Нэг фракцийнх нь хүмүүст өөр таамаг байсан байж мэдэх?

-Хүмүүс юу гэж ярих нь сонин биш шүү дээ. Хүн болгон л янз бүрийн зүйл ярьдаг. Дэл сул яриаг би тоодоггүй. Хамгийн гол нь нотолгоо баталгаатай байх нь чухал. Ийм ул мөр байна,ийм нотолгоо байна гэвэл түүнд нь итгэхээс биш “Өө тэнд тэгж байна. Тэр тэгж хэллээ” гэдэг бол чухал биш.

–Тухайлбал, түүний амь насыг бүрэлгээгүй бол Ерөнхий сайд болох гэж байсан гэж их ярьдаг?

-Тийм, амиа алддаг өдөр УИХ-ын чуулганы хуралдаантай байсан юм. Өмнө нь Ерөнхий сайд болох хүний нэрийг зургаан удаа оруулсан. Ерөнхийлөгч Н.Багабанди зургаан удаа татгалзсан хариу өгсөн. Тэгээд дараагийн хүн хэн болох вэ гэсэн таамаг явж байхад “С. Зориг болно” гэсэн уур амьсгал давамгайлж байсан. Тэр үед өөр хувилбар ч байгаагүй юм. Чуулган тав дахь өдрийн 16 цагт дуусаж, залгуулаад “сайд нарын цаг” гэж болдог. Тэр өдрийг би сайн санаж байна. Тэгээд л ордноос гарахдаа бид чинь бие биедээ “За чи хаачих вэ, Би тийшээ явлаа” гээд байнга ярилцдаг байлаа. Бид чинь онцын ажилгүй бол амралтаа хамт өнгөрөөдөг байсан юм. Тухайн үед Шадар сайд асан Пүрэвдорж гуай өнгөрчихсөн, оршуулгын ажлын хэсгийн ахлагч нь С.Зориг байсан юм. С.Зориг тийшээ очих ажилтай байсан юм. Гэтэл С.Зориг шатар тоглоод өрөөндөө үлдсэн. Би тэр орой сургалт хийхээр Гачуурт явсан. Дараа нь сонсоход С. Зориг тэндээсээ гарч яваад оршуулгын ажлын хэсэг дээр очоод дараа нь гэртээ харихад нь л тийм зүйл болсон юм билээ.

–Ер нь талийгаач ардчиллынхнаас хэнтэй нь илүү нөхөрлөж байсан юм бэ?

-С.Зориг бол хэнтэй ч мууддаггүй. Маш ухаалаг, сайхан хүн байсан. Сөрөг намынхан нь ч С.Зоригтой сайн харилцаатай байсан. Бүх хүмүүстэй сайхан харилцана. Бусадтай эвгүй харилцдаггүй байсан. Тухайлбал, хоёр намынхан эсрэг тэсрэг байр сууринаасаа болж хоорондоо зөрчилдөж, нэг нэгтэйгээ дугарахгүй үе байдаг. Одоо ч тийм байдал УИХ-ын гишүүд дунд байгаа харагддаг. С. Зориг бол тийм биш. Бүгдээрэнтэй нь тэгш зөв харилцдаг байсан.

–Та ямар нэгэн байдлаар Б.Булгантай уулзах хүсэлтийг хуулийн байгууллагад тавьсан уу?

-Ээжээс нь асуухад хуулийнхан гэрийнхнийг нь ч уулзуулахгүй байгаа гэсэн. Юу болох нь вэ гээд хүлээгээд л сууж байна.

–Б.Булгантай та хамгийн сүүлд хэзээ уулзсан бэ?

-Өнгөрдөг зун манай зуслан дээр ирсэн.

–Уулзахад ямархуу байсан. Юу гэж ярьж байна?

-Урьдын Б.Булган байдгаараа л байсан. Зусланд амрахаар очсон хүн ямар байх вэ дээ.

–Б.Булган сүүлийн үед ямар ажил хийж байсан юм бол?

-Ямар нэгэн ажил хийдэггүй байсан.Тэтгэвэр саяхнаас авдаг болсон.

–Тантай сүүлд уулзсан уулзалт ямар болов. Сэтгэл санааны хувьд ямар байсан юм бол ?

-Би мэддэгээ ярилаа. Чамд өөр ямар сенсаци хэрэгтэй байна. Юу хүсээд байгаа юм бэ.

–Уучлаарай, сэтгүүлч хүн болохоор таныг надад ярьснаасаа илүүг мэдэж байгаа байх гэж бодоод баахан асуулт тавьчихав уу?

-Сэтгүүлч хүний ажил хэцүү гэдгийг ойлгож байна. Болж буй явдлын араас хөөгөөд үнэн мөнийг олох гээд явж байгаа нь сайн хэрэг. Та нарт талархаж байна, гэхдээ би мэдэх зүйлээ л хэллээ.

–Талийгаачийн үхэлтэй холбогдуулан олон л таамаг байдаг. Нэг шалтгаан нь Эгийн голын усан цахилгаан станц гэж ярих юм билээ?

-Би огт сонсож байгаагүй юм байна.

–Тэгвэл та энэ хэргийн талаарх өөрийн бодлоо хэлж болох уу.Танд ямар нэгэн таамаг бас байдаг л байлгүй?

-17 жил би гайхаад л сууж байна. Тийм сайхан хүний амийг хөнөөх хэрэг хэнд ашигтай байсан юм бол. Энэ бол улс төрийн зорилготой хэрэг гэж боддог. Ардчилсан холбоо эвсэл засаг барьж байсан үед энэ эвслийн нэр хүндийг унагаах гэж хайртай удирдагчийг нь алсан байх гэж боддог. Дараа нь эвслийнхнийг С.Зоригийн амь насыг өөрсдөө хөнөөсөн байх гэдэг зүйл их явсан шүү дээ. Э.Бат-Үүлийг ч, Б.Булганыг ч баривчилсан шүү дээ. Чухам хэн яагаад ийм хэрэг үйлдсэн юм бол, би мэдэхгүй байна. Ардчилсан холбоо эвслийн нэр хүндийг унагаах гэж ийм зүйлийг хийсэн байх. Эсвэл бас цаана нь маш том эдийн засгийн ашиг сонирхол байсан байж болох юм.

–Өмнө нь Б.Булганыг шалгаж байгаагүй биш шалгаж байсан. Гэтэл яагаад УИХ–ын сонгууль дөхөөд ирэхээр энэ хэрэг сөхөгдөж Б.Булганыг дахин баривчлав. МАН–ынхан сонгууль дөхөхөөр энэ хэргээр шоу хийдэг. Тэгж байсан үе бий. Энэ бас 2016 оны УИХ–ын сонгуулийн шоу биш байгаа гэх болгоомжлол байна?

-Хамгийн гол нь энэ хэрэгт холбоотой гэдгийг нь нотол. Буруугүй байвал хүний эрхийг зөрчөөд улс төрийн ашиг сонирхлын үүднээс бусдыг хэлмэгдүүлж болохгүй шүү. Бид харж байна шүү дээ. Нэг хүнийг аваачаад буудаад алчихдаг, эсвэл юу болж байгаа нь мэдэгдэхгүй шоронд аваачаад хорьчихдог коммунизмын үе биш. Ямар үндэслэлээр яагаад баривчилгаа явуулснаа хуулийнхан тайлбарлах ёстой.

–Б.Булганыг хэсэг хорьж байгаад буруугүй юм байна гээд суллах вий дээ. Өмнөх сонгуулийн шоунаас ялгагдахгүй зүйл болох вий гэж айж байна. Эцэст нь тэр хүн бие сэтгэлээрээ хохироод үлдэх юм биш биз дээ?

-Хэргийг сайн магадлах хэрэгтэй. Энэ хэрэгт хуулийн байгууллага болон хөндлөнгийн байгууллагууд нь хяналт тавих хэрэгтэй. Тэгээд хүмүүст мэдээлэх хэрэгтэй. Гэтэл юу болоод байгаа нь мэдэгдэхгүй таг чиг байна. Ар гэрийнхэнтэй нь уулзуулахгүй хориод байгаа нь сонин. Энэ чинь ардчилсан улс шүү дээ. Хэрэв Б.Булган буруутай юм бол тэр хүн буруутай байжээ гээд шийтгэхээс өөр аргагүй. Гэтэл үнэхээр сонгуулийн шоу хийж, хэргийг илрүүлсэн болох гээд хүний эрх чөлөөнд халдаж, золиос болгож байгаа бол харамсалтай. Энэ хэрэг дээр маш их хянуур хандах учиртай. Үүнийг хатуухан хэлмээр байна. Бид Б.Булгантай найз учраас өмөөрөөд байгаа юм биш. Тодорхойгүй зүйл олон байна. Харин чухам асуудлын үнэн зөвийг олж, нотлох баримттайгаар хэргийг илрүүлбэл хүн болгон баярлана шүү дээ.

Recent Posts

Recent Comments

Archives

Categories